بیانیه «گام دوم انقلاب» خطاب به ملت ایران

انقلاب کبیر اسلامی ایران در حالی چهلمین سالگرد پیروزی خود را پشت سر گذاشت و قدم به دهه‌ی پنجم حیات خود نهاد که اگرچه دشمنان مستکبرش گمان‌های باطلی در سر داشتند اما دوستانش در سراسر جهان، امیدوارانه آن را در گذر از چالش‌ها و به دست آوردن پیشرفت‌های خیره‌کننده، همواره سربلند دیده‌اند.
در چنین نقطه‌ی عطفی، رهبر حکیم انقلاب اسلامی با صدور «بیانیه‌ی گام دوم انقلاب» و برای ادامه‌ی این راه روشن، به تبیین دستاوردهای شگرف چهار دهه‌ی گذشته پرداخته و توصیه‌هایی اساسی به‌منظور «جهاد بزرگ برای ساختن ایران اسلامی بزرگ» ارائه فرموده‌اند.
بیانیه‌ی «گام دوم انقلاب» تجدید مطلعی است خطاب به ملت ایران و به‌ویژه جوانان که به‌مثابه منشوری برای «دومین مرحله‌ی خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی» خواهد بود و «فصل جدید زندگی جمهوری اسلامی» را رقم خواهد زد.
این گام دوم، انقلاب را «به آرمان بزرگش که ایجاد تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمیٰ (ارواحنافداه) هست» نزدیک خواهد کرد.
متن کامل این بیانیه به شرح زیر است.

بسم الله الرّحمن الرّحیم
الحمدلله ربّ العالمین و الصّلاة و السّلام علی سیّدنا محمّد و آله‌ الطّاهرین و صحبه المنتجبین و من تبعهم باحسان الی یوم الدّین.

 ورود انقلاب اسلامی به دومین مرحله‌‌ی خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی (۱)
از میان همه‌ی ملّتهای زیر ستم، کمتر ملّتی به انقلاب همّت میگمارد؛ و در میان ملّتهایی که به‌پاخاسته و انقلاب کرده‌اند، کمتر دیده شده که توانسته باشند کار را به نهایت رسانده و به‌جز تغییر حکومتها، آرمانهای انقلابی را حفظ کرده باشند. امّا انقلاب پُرشکوه ملّت ایران که بزرگ‌ترین و مردمی‌ترین انقلاب عصر جدید است، تنها انقلابی است که یک چلّه‌ی پُرافتخار را بدون خیانت به آرمانهایش پشت سر نهاده و در برابر همه‌ی وسوسه‌هایی که غیر قابل مقاومت به نظر میرسیدند، از کرامت خود و اصالت شعارهایش صیانت کرده و اینک وارد دوّمین مرحله‌ی خودسازی و جامعه‌پردازی و تمدّن‌سازی شده ‌است. درودی از اعماق دل بر این ملّت؛ بر نسلی که آغاز کرد و ادامه داد و بر نسلی که اینک وارد فرایند بزرگ و جهانیِ چهل سال دوّم میشود.

 پیروزی انقلاب اسلامی؛ آغازگر عصر جدید عالم
آن روز که جهان میان شرق و غرب مادّی تقسیم شده بود و کسی گمان یک نهضت بزرگ دینی را نمیبُرد، انقلاب اسلامی ایران، با قدرت و شکوه پا به میدان نهاد؛ چهارچوب‌ها را شکست؛ کهنگی کلیشه‌ها را به رخ دنیا کشید؛ دین و دنیا را در کنار هم مطرح کرد و آغاز عصر جدیدی را اعلام نمود. طبیعی بود که سردمداران گمراهی و ستم واکنش نشان دهند، امّا این واکنش ناکام ماند. چپ و راستِ مدرنیته، از تظاهر به نشنیدن این صدای جدید و متفاوت، تا تلاش گسترده و گونه‌گون برای خفه کردن آن، هرچه کردند به اجلِ محتوم خود نزدیک‌تر شدند. اکنون با گذشت چهل جشن سالانه‌ی انقلاب و چهل دهه‌ی فجر، یکی از آن دو کانون دشمنی نابود شده و دیگری با مشکلاتی که خبر از نزدیکی احتضار میدهند، دست‌وپنجه نرم میکند! و انقلاب اسلامی با حفظ و پایبندی به شعارهای خود همچنان به پیش میرود.

 شعارهای جهانی، فطری، درخشان و همیشه‌زنده‌ی انقلاب اسلامی
برای همه‌چیز میتوان طول عمر مفید و تاریخ مصرف فرض کرد، امّا شعارهای جهانی این انقلاب دینی از این قاعده مستثنا است؛ آنها هرگز بی‌مصرف و بی‌فایده نخواهند شد، زیرا فطرت بشر در همه‌ی عصرها با آن سرشته است. آزادی، اخلاق، معنویّت، عدالت، استقلال، عزّت، عقلانیّت، برادری، هیچ یک به یک نسل و یک جامعه مربوط نیست تا در دوره‌ای بدرخشد و در دوره‌ای دیگر افول کند. هرگز نمیتوان مردمی را تصوّر کرد که از این چشم‌اندازهای مبارک دل‌زده شوند. هرگاه دل‌زدگی پیش آمده، از روی‌گردانی مسئولان از این ارزشهای دینی بوده است و نه از پایبندی به آنها و کوشش برای تحقّق آنها.

 دفاع ابدی از نظریه‌ی نظام انقلابی
انقلاب اسلامی همچون پدیده‌ای زنده و بااراده، همواره دارای انعطاف و آماده‌ی تصحیح خطاهای خویش است، امّا تجدیدنظرپذیر و اهل انفعال نیست. به نقدها حسّاسیّت مثبت نشان میدهد و آن را نعمت خدا و هشدار به صاحبان حرفهای بی‌عمل میشمارد، امّا به هیچ بهانه‌ای از ارزشهایش که بحمدالله با ایمان دینی مردم آمیخته است، فاصله نمیگیرد. انقلاب اسلامی پس از نظام‌سازی، به رکود و خموشی دچار نشده و نمیشود و میان جوشش انقلابی و نظم سیاسی و اجتماعی تضاد و ناسازگاری نمیبیند، بلکه از نظریّه‌ی نظام انقلابی تا ابد دفاع میکند.

 جمهوری اسلامی و فاصله‌ی میان بایدها و واقعیتها
جمهوری اسلامی، متحجّر و در برابر پدیده‌ها و موقعیّتهای نو به نو، فاقد احساس و ادراک نیست، امّا به اصول خود بشدّت پایبند و به مرزبندی‌های خود با رقیبان و دشمنان بشدّت حسّاس است. با خطوط اصلی خود هرگز بی‌مبالاتی نمیکند و برایش مهم است که چرا بماند و چگونه بماند. بی‌شک فاصله‌ی میان بایدها و واقعیّتها، همواره وجدانهای آرمان‌خواه را عذاب داده و میدهد، امّا این، فاصله‌ای طی‌شدنی است و در چهل سال گذشته در مواردی بارها طی شده است و بی‌شک در آینده، با حضور نسل جوان مؤمن و دانا و پُرانگیزه، با قدرت بیشتر طی خواهد شد.

 انقلاب اسلامی؛ مایه‌ی سربلندی ایران و ایرانی
انقلاب اسلامی ملّت ایران، قدرتمند امّا مهربان و باگذشت و حتّی مظلوم بوده است. مرتکب افراط‌ها و چپ‌روی‌هایی که مایه‌ی ننگ بسیاری از قیامها و جنبشها است، نشده است. در هیچ معرکه‌ای حتّی با آمریکا و صدّام، گلوله‌ی اوّل را شلّیک نکرده و در همه‌ی موارد، پس ‌از حمله‌ی دشمن از خود دفاع کرده و البتّه ضربت متقابل را محکم فرود آورده است. این انقلاب از آغاز تا امروز نه بی‌رحم و خون‌ریز بوده و نه منفعل و مردّد. با صراحت و شجاعت در برابر زورگویان و گردنکشان ایستاده و از مظلومان و مستضعفان دفاع کرده است. این جوانمردی و مروّت انقلابی، این صداقت و صراحت و اقتدار، این دامنه‌ی عمل جهانی و منطقه‌ای در کنار مظلومان جهان، مایه‌ی سربلندی ایران و ایرانی است، و همواره چنین باد.

 برای برداشتن گامهای استوار در آینده، باید گذشته را درست شناخت
اینک در آغاز فصل جدیدی از زندگی جمهوری اسلامی، این بنده‌ی ناچیز مایلم با جوانان عزیزم، نسلی که پا به میدان عمل میگذارد تا بخش دیگری از جهاد بزرگ برای ساختن ایران اسلامی بزرگ را آغاز کند، سخن بگویم. سخن اوّل درباره‌ی گذشته است.

عزیزان! نادانسته‌ها را جز با تجربه‌ی خود یا گوش سپردن به تجربه‌ی دیگران نمیتوان دانست. بسیاری از آنچه را ما دیده و آزموده‌ایم، نسل شما هنوز نیازموده و ندیده است. ما دیده‌ایم و شما خواهید دید. دهه‌های آینده دهه‌های شما است و شمایید که باید کارآزموده و پُرانگیزه از انقلاب خود حراست کنید و آن را هرچه بیشتر به آرمان بزرگش که ایجاد تمدّن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمیٰ (ارواحنافداه) است، نزدیک کنید. برای برداشتن گامهای استوار در آینده، باید گذشته را درست شناخت و از تجربه‌ها درس گرفت؛ اگر از این راهبرد غفلت شود، دروغها به جای حقیقت خواهند نشست و آینده مورد تهدیدهای ناشناخته قرار خواهد گرفت. دشمنان انقلاب با انگیزه‌ای قوی، تحریف و دروغ‌پردازی درباره‌ی گذشته و حتّی زمان حال را دنبال میکنند و از پول و همه‌ی ابزارها برای آن بهره میگیرند. رهزنان فکر و عقیده و آگاهی بسیارند؛ حقیقت را از دشمن و پیاده‌نظامش نمیتوان شنید.

 آغاز انقلاب و نظام اسلامی از نقطه‌ی صفر
انقلاب اسلامی و نظام برخاسته از آن، از نقطه‌ی صفر آغاز شد؛ اوّلاً: همه‌چیز علیه ما بود، چه رژیم فاسد طاغوت که علاوه ‌بر وابستگی و فساد و استبداد و کودتایی بودن، اوّلین رژیم سلطنتی در ایران بود که به دست بیگانه -و نه به زور شمشیر خود- بر سرِ کار آمده بود، و چه دولت آمریکا و برخی دیگر از دولتهای غربی، و چه وضع بشدّت نابسامان داخلی و عقب‌افتادگی شرم‌آور در علم و فنّاوری و سیاست و معنویّت و هر فضیلت دیگر.

ثانیاً: هیچ تجربه‌ی پیشینی و راه طی‌شده‌ای در برابر ما وجود نداشت. بدیهی است که قیامهای مارکسیستی و امثال آن نمیتوانست برای انقلابی که از متن ایمان و معرفت اسلامی پدید آمده است، الگو محسوب شود. انقلابیون اسلامی بدون سرمشق و تجربه آغاز کردند و ترکیب جمهوریّت و اسلامیّت و ابزارهای تشکیل و پیشرفت آن، جز با هدایت الهی و قلب نورانی و اندیشه‌ی بزرگ امام خمینی، به دست نیامد. و این نخستین درخشش انقلاب بود.

 تقابل دوگانه‌ی جدید «اسلام و استکبار»؛ پدیده‌ی برجسته‌ی جهان معاصر
پس آ‌نگاه انقلاب ملّت ایران، جهان دوقطبی آن روز را به جهان سه‌قطبی تبدیل کرد و سپس با سقوط و حذف شوروی و اقمارش و پدید آمدن قطبهای جدید قدرت، تقابل دوگانه‌ی جدید «اسلام و استکبار» پدیده‌ی برجسته‌ی جهان معاصر و کانون توجّه جهانیان شد. از سویی نگاه امیدوارانه‌ی ملّتهای زیر ستم و جریانهای آزادی‌خواه جهان و برخی دولتهای مایل به استقلال، و از سویی نگاه کینه‌ورزانه و بدخواهانه‌ی رژیم‌های زورگو و قلدرهای باج‌طلب عالم، بدان دوخته شد. بدین‌گونه مسیر جهان تغییر یافت و زلزله‌ی انقلاب، فرعونهای در بسترِ راحت آرمیده را بیدار کرد؛ دشمنی‌ها با همه‌ی شدّت آغاز شد و اگر نبود قدرت عظیم ایمان و انگیزه‌ی این ملّت و رهبری آسمانی و تأییدشده‌ی امام عظیم‌الشّأن ما، تاب آوردن در برابر آن‌همه خصومت و شقاوت و توطئه و خباثت، امکان‌پذیر نمیشد.

 مدیریت جهادی و اعتقاد به اصل «ما میتوانیم»؛ عامل عزت و پیشرفت ایران در همه‌ی عرصه‌ها
به‌رغم همه‌ی این مشکلات طاقت‌فرسا، جمهوری اسلامی روزبه‌روز گامهای بلندتر و استوارتری به جلو برداشت. این چهل سال، شاهد جهادهای بزرگ و افتخارات درخشان و پیشرفتهای شگفت‌آور در ایران اسلامی است. عظمت پیشرفتهای چهل‌ساله‌ی ملّت ایران آنگاه بدرستی دیده میشود که این مدّت، با مدّتهای مشابه در انقلابهای بزرگی همچون انقلاب فرانسه و انقلاب اکتبر شوروی و انقلاب هند مقایسه شود. مدیریّتهای جهادی الهام‌گرفته از ایمان اسلامی و اعتقاد به اصل «ما میتوانیم» که امام بزرگوار به همه‌ی ما آموخت، ایران را به عزّت و پیشرفت در همه‌ی عرصه‌ها رسانید.

 برکات بزرگ انقلاب اسلامی:
انقلاب به یک انحطاط تاریخی طولانی پایان داد و کشور که در دوران پهلوی و قاجار بشدّت تحقیر شده و بشدّت عقب مانده بود، در مسیر پیشرفت سریع قرار گرفت؛ در گام نخست، رژیم ننگین سلطنت استبدادی را به حکومت مردمی و مردم‌سالاری تبدیل کرد و عنصر اراده‌ی ملّی را که جان‌مایه‌‌ی پیشرفت همه‌جانبه و حقیقی است در کانون مدیریّت کشور وارد کرد؛ آنگاه جوانان را میدان‌دار اصلی حوادث و وارد عرصه‌ی مدیریّت کرد؛ روحیه‌ و باور «ما میتوانیم» را به همگان منتقل کرد؛ به برکت تحریم دشمنان،‌ اتّکاء به توانایی داخلی را به همه آموخت و این منشأ برکات بزرگ شد:

 یک) ثبات و امنیت و حفظ تمامیت ارضی ایران
اوّلاً: ثبات و امنیّت کشور و تمامیّت ارضی و حفاظت از مرزها را که آماج تهدید جدّی دشمنان قرار گرفته بود ضمانت کرد و معجزه‌ی پیروزی در جنگ هشت‌ساله و شکست رژیم بعثی و پشتیبانان آمریکایی و اروپایی و شرقی‌اش را پدید ‌آورد.

 دو) موتور پیشران کشور در عرصه‌ی علم و فنّاوری و ایجاد زیرساخت‌های حیاتی و اقتصادی و عمرانی
ثانیاً: موتور پیشران کشور در عرصه‌ی علم و فنّاوری و ایجاد زیرساخت‌های حیاتی و اقتصادی و عمرانی شد که تا اکنون ثمرات بالنده‌ی آن روزبه‌روز فراگیرتر میشود. هزاران شرکت دانش‌بنیان، هزاران طرح زیرساختی و ضروری برای کشور در حوزه‌های عمران و حمل‌ونقل و صنعت و نیرو و معدن و سلامت و کشاورزی و آب و غیره، میلیون‌ها تحصیل‌کرده‌ی دانشگاهی یا در حال تحصیل، هزاران واحد دانشگاهی در سراسر کشور، ده‌ها طرح بزرگ از قبیل چرخه‌ی سوخت هسته‌ای، سلّول‌های بنیادی، فنّاوری نانو، زیست‌فنّاوری و غیره با رتبه‌های نخستین در کلّ جهان، شصت برابر شدن صادرات غیرنفتی، نزدیک به ده برابر شدن واحدهای صنعتی، ده‌ها برابر شدن صنایع از نظر کیفی، تبدیل صنعت مونتاژ به فنّاوری بومی، برجستگی محسوس در رشته‌های گوناگون مهندسی از جمله در صنایع دفاعی، درخشش در رشته‌های مهم و حسّاس پزشکی و جایگاه مرجعیّت در آن و ده‌ها نمونه‌ی دیگر از پیشرفت، محصول آن روحیه و آن حضور و آن احساس جمعی است که انقلاب برای کشور به ارمغان آورد. ایرانِ پیش ‌از انقلاب، در تولید علم و فنّاوری صفر بود، در صنعت به‌جز مونتاژ و در علم به‌جز ترجمه هنری نداشت.

 سه) به اوج رسانیدن مشارکت مردمی و مسابقه‌ی خدمت‌رسانی
ثالثاً: مشارکت مردمی را در مسائل سیاسی مانند انتخابات، مقابله با فتنه‌های داخلی، حضور در صحنه‌های ملّی واستکبارستیزی به اوج رسانید و در موضوعات اجتماعی مانند کمک‌رسانی‌ها و فعّالیّتهای نیکوکاری که از پیش ‌از انقلاب آغاز شده بود، افزایش چشمگیر داد. پس ‌از انقلاب، مردم در مسابقه‌‌ی خدمت‌رسانی در حوادث طبیعی و کمبودهای اجتماعی مشتاقانه شرکت میکنند.

 چهار) ارتقاء شگفت‌آور بینش سیاسی آحاد مردم
رابعاً: بینش سیاسی آحاد مردم و نگاه آنان به مسائل بین‌المللی را به گونه‌ی شگفت‌آوری ارتقاء داد. تحلیل سیاسی و فهم مسائل بین‌المللی در موضوعاتی همچون جنایات غرب بخصوص آمریکا، مسئله‌ی فلسطین و ظلم تاریخی به ملّت آن، مسئله‌ی جنگ‌افروزی‌ها و رذالتها و دخالتهای قدرتهای قلدر در امور ملّتها و امثال آن را از انحصار طبقه‌ی محدود و عزلت‌‌گزیده‌ای به نام روشنفکر، بیرون آورد؛ این‌گونه، روشنفکری میان عموم مردم در همه‌ی کشور و همه‌ی ساحتهای زندگی جاری شد و مسائلی از این دست حتّی برای نوجوانان و نونهالان، روشن و قابل فهم گشت.

 پنج) سنگین کردن کفه‌ی عدالت در تقسیم امکانات عمومی کشور
خامساً: کفّه‌ی عدالت را در تقسیم امکانات عمومی کشور سنگین کرد. نارضایتی این حقیر از کارکرد عدالت در کشور به دلیل آنکه این ارزش والا باید گوهر بی‌همتا بر تارک نظام جمهوری اسلامی باشد و هنوز نیست، نباید به این معنی گرفته شود که برای استقرار عدالت کار انجام نگرفته است. واقعیّت آن است که دستاوردهای مبارزه با بی‌عدالتی در این چهار دهه، با هیچ دوره‌ی دیگر گذشته قابل مقایسه نیست. در رژیم طاغوت بیشترین خدمات و درآمدهای کشور در اختیار گروه کوچکی از پایتخت‌نشینان یا همسانان آنان در برخی دیگر از نقاط کشور بود. مردم بیشتر شهرها بویژه مناطق دوردست و روستاها در آخر فهرست و غالباً محروم از نیازهای اوّلیّه‌ی زیرساختی و خدمت‌رسانی بودند. جمهوری اسلامی در شمار موفّق‌ترین حاکمیّتهای جهان در جابه‌جایی خدمت و ثروت از مرکز به همه‌جای کشور، و از مناطق مرفّه‌نشین شهرها به مناطق پایین‌دست آن بوده است. آمار بزرگ راه‌سازی و خانه‌سازی و ایجاد مراکز صنعتی و اصلاح امور کشاورزی و رساندن برق و آب و مراکز درمانی و واحدهای دانشگاهی و سد و نیروگاه و امثال آن به دورترین مناطق کشور، حقیقتاً افتخارآفرین است؛ بی‌شک این همه، نه در تبلیغات نارسای مسئولان انعکاس یافته‌ و نه زبان بدخواهان خارجی و داخلی به آن اعتراف کرده است؛ ولی هست و حسنه‌ای برای مدیران جهادی و بااخلاص نزد خدا و خلق است. البتّه عدالت مورد انتظار در جمهوری اسلامی که مایل است پیرو حکومت علوی شناخته شود، بسی برتر از اینها است و چشم امید برای اجرای آن به شما جوانها است که در ادامه بدان خواهم پرداخت.

 شش) افزایش چشمگیر معنویت و اخلاق در فضای عمومی جامعه
سادساً: عیار معنویّت و اخلاق را در فضای عمومی جامعه بگونه‌ای چشمگیر افزایش داد. این پدیده‌ی مبارک را رفتار و منش حضرت امام خمینی در طول دوران مبارزه و پس ‌از پیروزی انقلاب، بیش ‌از هر چیز رواج داد؛ آن انسان معنوی و عارف و وارسته از پیرایه‌های مادّی، در رأس کشوری قرار گرفت که مایه‌های ایمان مردمش بسی ریشه‌دار و عمیق بود. هرچند دست تطاول تبلیغات مروّج فساد و بی‌بندوباری در طول دوران پهلوی‌ها به آن ضربه‌های سخت زده و لجنزاری از آلودگی اخلاقی غربی را به درون زندگی مردم متوسّط و بخصوص جوانان کشانده بود، ولی رویکرد دینی و اخلاقی در جمهوری اسلامی، دلهای مستعد و نورانی بویژه جوانان را مجذوب کرد و فضا به سود دین و اخلاق دگرگون شد. مجاهدتهای جوانان در میدانهای سخت از جمله دفاع مقدّس، با ذکر و دعا و روحیه‌ی برادری و ایثار همراه شد و ماجراهای صدر اسلام را زنده و نمایان در برابر چشم همه نهاد. پدران و مادران و همسران با احساس وظیفه‌ی دینی از عزیزان خود که به جبهه‌های گوناگون جهاد می‌شتافتند دل کندند و سپس، آنگاه که با پیکر خون‌آلود یا جسم آسیب‌دیده‌ی آنان روبه‌رو شدند، مصیبت را با شکر همراه کردند. مساجد و فضاهای دینی رونقی بی‌سابقه گرفت. صف نوبت برای اعتکاف از هزاران جوان و استاد و دانشجو و زن و مرد و صف نوبت برای اردوهای جهادی و جهاد سازندگی و بسیج سازندگی از هزاران جوان داوطلب و فداکار آکنده شد. نماز و حج و روزه‌داری و پیاده‌روی زیارت و مراسم گوناگون دینی و انفاقات و صدقات واجب و مستحب در همه‌جا بویژه میان جوانان رونق یافت و تا امروز، روزبه‌روز بیشتر و باکیفیّت‌تر شده است. و اینها همه در دورانی اتّفاق افتاده که سقوط اخلاقی روزافزون غرب و پیروانش و تبلیغات پُرحجم آنان برای کشاندن مرد و زن به لجنزارهای فساد، اخلاق و معنویّت را در بخشهای عمده‌ی عالم منزوی کرده است؛ و این معجزه‌ای دیگر از انقلاب و نظام اسلامی فعّال و پیشرو است.

 هفت) ایستادگی روزافزون در برابر قلدران و زورگویان و مستکبران جهان
سابعاً: نماد پُرابّهت و باشکوه و افتخارآمیز ایستادگی در برابر قلدران و زورگویان و مستکبران جهان و در رأس آنان آمریکای جهان‌خوار و جنایت‌کار، روزبه‌روز برجسته‌تر شد. در تمام این چهل سال، تسلیم‌ناپذیری و صیانت و پاسداری از انقلاب و عظمت و هیبت الهی آن و گردن برافراشته‌ی آن در مقابل دولتهای متکبّر و مستکبر، خصوصیّت شناخته‌شده‌ی ایران و ایرانی بویژه جوانان این مرز و بوم به‌شمار میرفته است. قدرتهای انحصارگر جهان که همواره حیات خود را در دست‌اندازی به استقلال دیگر کشورها و پایمال کردن منافع حیاتی آنها برای مقاصد شوم خود دانسته‌اند، در برابر ایران اسلامی و انقلابی، اعتراف به ناتوانی کردند. ملّت ایران در فضای حیات‌بخش انقلاب توانست نخست دست‌نشانده‌ی آمریکا و عنصر خائن به ملّت را از کشور برانَد و پس از ‌آن هم تا امروز از سلطه‌ی دوباره‌ی قلدران جهانی بر کشور با قدرت و شدّت جلوگیری کند.

 انقلاب چهل‌ساله و گام بزرگ دوم
جوانان عزیز! اینها بخشی محدود از سرفصل‌های عمده در سرگذشت چهل‌ساله‌ی انقلاب اسلامی است؛ انقلاب عظیم و پایدار و درخشانی که شما به توفیق الهی باید گام بزرگ دوّم را در پیشبرد آن بردارید.

محصول تلاش چهل‌ساله، اکنون برابر چشم ما است: کشور و ملّتی مستقل، آزاد، مقتدر، باعزّت، متدیّن، پیشرفته در علم، انباشته از تجربه‌هایی گران‌بها، مطمئن و امیدوار، دارای تأثیر اساسی در منطقه و دارای منطق قوی در مسائل جهانی، رکورددار در شتاب پیشرفتهای علمی، ر کورددار در رسیدن به رتبه‌های بالا در دانشها و فنّاوری‌های مهم از قبیل هسته‌ای و سلّول‌های بنیادی و نانو و هوافضا و امثال آن، سرآمد در گسترش خدمات اجتماعی، سرآمد در انگیزه‌های جهادی میان جوانان، سرآمد در جمعیّت جوان کارآمد، و بسی ویژگی‌های افتخارآمیز دیگر که همگی محصول انقلاب و نتیجه‌ی جهت‌گیری‌های انقلابی و جهادی است. و بدانید که اگر بی‌توجّهی به شعارهای انقلاب و غفلت از جریان انقلابی در برهه‌هایی از تاریخ چهل‌ساله نمیبود -که متأسّفانه بود و خسارت‌بار هم بود- بی‌شک دستاوردهای انقلاب از این بسی بیشتر و کشور در مسیر رسیدن به آرمانهای بزرگ بسی جلوتر بود و بسیاری از مشکلات کنونی وجود نمیداشت.

 اقتدار انقلاب اسلامی و تغییر چالشها و شکست مستکبران
ایران مقتدر، امروز هم مانند آغاز انقلاب با چالشهای مستکبران روبه‌رو است امّا با تفاوتی کاملاً معنی‌دار. اگر آن روز چالش با آمریکا بر سر کوتاه کردن دست عمّال بیگانه یا تعطیلی سفارت رژیم صهیونیستی در تهران یا رسوا کردن لانه‌ی جاسوسی بود، امروز چالش بر سرِ حضور ایران مقتدر در مرزهای رژیم صهیونیستی و برچیدن بساط نفوذ نامشروع آمریکا از منطقه‌ی غرب آسیاو حمایت جمهوری اسلامی از مبارزات مجاهدان فلسطینی در قلب سرزمین‌های اشغالی و دفاع از پرچم برافراشته‌ی حزب‌الله و مقاومت در سراسر این منطقه است. و اگر آن روز، مشکل غرب جلوگیری از خرید تسلیحات ابتدایی برای ایران بود،‌ امروز مشکل او جلوگیری از انتقال سلاحهای پیشرفته‌ی ایرانی به نیروهای مقاومت است. و اگر آن روز گمان آمریکا آن بود که با چند ایرانی خودفروخته یا با چند هواپیما و بالگرد خواهد توانست بر نظام اسلامی و ملّت ایران فائق آید، امروز برای مقابله‌ی سیاسی و امنیّتی با جمهوری اسلامی، خود را محتاج به یک ائتلاف بزرگ از ده‌ها دولت معاند یا مرعوب میبیند و البتّه باز هم در رویارویی، شکست میخورد. ایران به برکت انقلاب، اکنون در جایگاهی متعالی و شایسته‌ی ملّت ایران در چشم جهانیان و عبورکرده از بسی گردنه‌های دشوار در مسائل اساسی خویش است.

 جوانان؛ محور تحقق نظام پیشرفته‌ی اسلامی
امّا راه طی‌شده فقط قطعه‌ای از مسیر افتخارآمیز به سوی آرمانهای بلند نظام جمهوری اسلامی است. دنباله‌ی این مسیر که به گمان زیاد، به دشواریِ گذشته‌ها نیست، باید با همّت و هشیاری و سرعت عمل و ابتکار شما جوانان طی شود. مدیران جوان، کارگزاران جوان، اندیشمندان جوان، فعّالان جوان، در همه‌ی میدانهای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و بین‌المللی و نیز در عرصه‌های دین و اخلاق و معنویّت و عدالت، باید شانه‌های خود را به زیر بار مسئولیّت دهند، از تجربه‌ها و عبرتهای گذشته بهره گیرند، نگاه انقلابی و روحیه‌ی انقلابی و عمل جهادی را به کار بندند و ایران عزیز را الگوی کامل نظام پیشرفته‌ی اسلامی بسازند.

 نیروی انسانی مستعد و کارآمد با زیربنای عمیق و اصیل ایمانی و دینی؛ مهم‌ترین ظرفیت امیدبخش کشور
نکته‌ی مهمّی که باید آینده‌سازان در نظر داشته باشند، این است که در کشوری زندگی میکنند که از نظر ظرفیّتهای طبیعی و انسانی، کم‌نظیر است و بسیاری از این ظرفیّتها با غفلت دست‌اندرکاران تاکنون بی‌استفاده یا کم‌استفاده مانده است. همّتهای بلند و انگیزه‌های جوان و انقلابی، خواهند توانست آنها را فعّال و در پیشرفت مادّی و معنوی کشور به معنی واقعی جهش ایجاد کنند.

مهم‌ترین ظرفیّت امیدبخش کشور، نیروی انسانی مستعد و کارآمد با زیربنای عمیق و اصیل ایمانی و دینی است. جمعیّت جوان زیر ۴۰ ‌سال که بخش مهمّی از آن نتیجه‌ی موج جمعیّتی ایجادشده در دهه‌ی ۶۰ است، فرصت ارزشمندی برای کشور است. ۳۶ میلیون نفر در سنین میانه‌ی ۱۵ و ۴۰ سالگی، نزدیک به ۱۴ میلیون نفر دارای تحصیلات عالی، رتبه‌ی دوّم جهان در دانش‌آموختگان علوم و مهندسی، انبوه جوانانی که با روحیه‌ی انقلابی رشد کرده و آماده‌ی تلاش جهادی برای کشورند، و جمع چشمگیر جوانان محقّق و اندیشمندی که به آفرینشهای علمی و فرهنگی و صنعتی و غیره اشتغال دارند؛ اینها ثروت عظیمی برای کشور است که هیچ اندوخته‌ی مادّی با آن مقایسه نمیتواند شد.

 فهرست طولانی فرصتهای مادی کشور
به‌جز اینها، فرصتهای مادّی کشور نیز فهرستی طولانی را تشکیل میدهد که مدیران کارآمد و پُرانگیزه و خردمند میتوانند با فعّال کردن و بهره‌گیری از آن، درآمدهای ملّی را با جهشی نمایان افزایش داده و کشور را ثروتمند و بی‌نیاز و به معنی واقعی دارایاعتمادبه‌نفس کنند و مشکلات کنونی را برطرف نمایند. ایران با دارا بودن یک درصد جمعیّت جهان، دارای ۷ درصد ذخایر معدنی جهان است: منابع عظیم زیرزمینی، موقعیت استثنائی جغرافیایی میان شرق و غرب و شمال و جنوب، بازار بزرگ ملّی، بازار بزرگ منطقه‌ای با داشتن ۱۵ همسایه با ۶۰۰ میلیون جمعیّت، سواحل دریایی طولانی، حاصلخیزی زمین با محصولات متنوّع کشاورزی و باغی، اقتصاد بزرگ و متنوّع، بخشهایی از ظرفیّتهای کشور است؛ بسیاری از ظرفیّتها دست‌نخورده مانده است. گفته شده‌ است که ایران از نظر ظرفیّتهای استفاده‌نشده‌ی طبیعی و انسانی در رتبه‌ی اوّل جهان است. بی‌شک شما جوانان مؤمن و پُرتلاش خواهید توانست این عیب بزرگ را برطرف کنید. دهه‌ی دوّم چشم‌انداز، باید زمان تمرکز بر بهره‌برداری از دستاوردهای گذشته و نیز ظرفیّتهای استفاده‌نشده باشد و پیشرفت کشور از جمله در بخش تولید و اقتصاد ملّی ارتقاء یابد.

 گام دوم و سرفصلها و توصیه‌های اساسی در پرتو امید و نگاه خوش‌بینانه به آینده
اکنون به شما فرزندان عزیزم در مورد چند سرفصل اساسی توصیه‌هایی میکنم. این سرفصل‌ها عبارتند از: علم و پژوهش، معنویّت و اخلاق، اقتصاد، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و آزادی، عزّت ملّی و روابط خارجی و مرزبندی با دشمن، سبک زندگی.

امّا پیش از همه‌چیز، نخستین توصیه‌ی من امید و نگاه خوش‌بینانه به آینده است. بدون این کلید اساسیِ همه‌ی قفلها، هیچ گامی نمیتوان برداشت. آنچه میگویم یک امید صادق و متّکی به واقعیّتهای عینی است. اینجانب همواره از امید کاذب و فریبنده‌ دوری جسته‌ام، امّا خود و همه را از نومیدی بیجا و ترس کاذب نیز برحذر داشته‌‌ام و برحذر میدارم. در طول این چهل سال -و اکنون مانند همیشه- سیاست تبلیغی و رسانه‌ای دشمن و فعّال‌ترین برنامه‌های آن، مأیوس‌سازی مردم و حتّی مسئولان و مدیران ما از آینده است. خبرهای دروغ، تحلیل‌های مغرضانه، وارونه‌ نشان دادن واقعیّتها، پنهان کردن جلوه‌های امیدبخش، بزرگ کردن عیوب کوچک و کوچک نشان دادن یا انکار محسّنات بزرگ، برنامه‌‌ی همیشگی هزاران رسانه‌ی صوتی و تصویری و اینترنتی دشمنان ملّت ایران است؛ و البتّه دنباله‌های آنان در داخل کشور نیز قابل مشاهده‌اند که با استفاده از آزادی‌ها در خدمت دشمن حرکت میکنند. شما جوانان باید پیش‌گام در شکستن این محاصره‌ی تبلیغاتی باشید. در خود و دیگران نهال امید به آینده را پرورش دهید. ترس و نومیدی را از خود و دیگران برانید. این نخستین و ریشه‌ای‌ترین جهاد شما است. نشانه‌های امیدبخش -که به برخی از آنها اشاره شد- در برابر چشم شما است. رویشهای انقلاب بسی فراتر از ریزشها است و دست‌ودلهای امین و خدمتگزار، بمراتب بیشتر از مفسدان و خائنان و کیسه‌دوختگان است. دنیا به جوان ایرانی و پایداری ایرانی و ابتکارهای ایرانی، در بسیاری از عرصه‌ها با چشم تکریم و احترام مینگرد. قدر خود را بدانید و با قوّت خداداد، به سوی ‌آینده خیز بردارید و حماسه بیافرینید.
و امّا توصیه‌ها:

 یک) علم و پژوهش
۱) علم و پژوهش: دانش،‌ آشکارترین وسیله‌ی عزّت و قدرت یک کشور است. روی دیگر دانایی، توانایی است. دنیای غرب به برکت دانش خود بود که توانست برای خود ثروت و نفوذ و قدرت دویست‌ساله فراهم کند و با وجود تهیدستی در بنیانهای اخلاقی و اعتقادی، با تحمیل سبک زندگی غربی به جوامع عقب‌مانده از کاروان علم، اختیار سیاست و اقتصاد آنها را به دست گیرد. ما به سوءاستفاده از دانش مانند آنچه غرب کرد، توصیه نمیکنیم، امّا مؤکّداً به نیاز کشور به جوشاندن چشمه‌ی دانش در میان خود اصرار می‌ورزیم. بحمدالله استعداد علم و تحقیق در ملّت ما از متوسّط جهان بالاتر است. اکنون نزدیک به دو دهه است که رستاخیز علمی در کشور آغاز شده و با سرعتی که برای ناظران جهانی غافلگیرکننده بود -یعنی یازده برابر شتاب رشد متوسّط علم در جهان- به پیش رفته است. دستاوردهای دانش و فنّاوری ما در این مدّت که ما را به رتبه‌ی شانزدهم در میان بیش از دویست کشور جهان رسانید و مایه‌ی شگفتی ناظران جهانی شد و در برخی از رشته‌های حسّاس و نوپدید به رتبه‌های نخستین ارتقاء داد، همه‌وهمه در حالی اتّفاق افتاده که کشور دچار تحریم مالی و تحریم علمی بوده است. ما با وجود شنا در جهت مخالف جریان دشمن‌ساز، به رکوردهای بزرگ دست یافته‌ایم و این نعمت بزرگی است که به‌خاطر آن باید روز و شب خدا را سپاس گفت.

امّا آنچه من میخواهم بگویم این است که این راه طی‌شده، با همه‌ی اهمّیّتش فقط یک آغاز بوده است و نه بیشتر. ما هنوز از قلّه‌های دانش جهان بسیار عقبیم؛ باید به قلّه‌ها دست یابیم. باید از مرزهای کنونی دانش در مهم‌ترین رشته‌ها عبور کنیم. ما از این مرحله هنوز بسیار عقبیم؛ ما از صفر شروع کرده‌ایم. عقب‌ماندگی شرم‌آور علمی در دوران پهلوی‌ها و قاجارها در هنگامی که مسابقه‌ی علمی دنیا تازه شروع شده بود، ضربه‌ی سختی بر ما وارد کرده و ما را از این کاروان شتابان، فرسنگها عقب نگه داشته بود. ما اکنون حرکت را ‌آغاز کرده و با شتاب پیش میرویم ولی این شتاب باید سالها با شدّت بالا ادامه یابد تا آن عقب‌افتادگی جبران شود. اینجانب همواره به دانشگاه‌ها و دانشگاهیان و مراکز پژوهش و پژوهندگان، گرم و قاطع و جدّی دراین‌باره تذکّر و هشدار و فراخوان داده‌ام، ولی اینک مطالبه‌ی عمومی من از شما جوانان آن است که این راه را با احساس مسئولیّت بیشتر و همچون یک جهاد در پیش گیرید. سنگ بنای یک انقلاب علمی در کشور گذاشته شده و این انقلاب، شهیدانی از قبیل شهدای هسته‌ای نیز داده است. به‌پاخیزید و دشمن بدخواه و کینه‌توز را که از جهاد علمی شما بشدّت بیمناک است ناکام سازید.

 دو) معنویّت و اخلاق
۲) معنویّت و اخلاق: معنویّت به معنی برجسته کردن ارزشهای معنوی از قبیل: اخلاص، ایثار، توکّل، ایمان در خود و در جامعه است، و اخلاق به معنی رعایت فضیلت‌هایی چون خیرخواهی، گذشت، کمک به نیازمند، راستگویی، شجاعت، تواضع، اعتمادبه‌نفس و دیگر خلقیّات نیکو است. معنویّت و اخلاق، جهت‌دهنده‌ی همه‌ی حرکتها و فعّالیّتهای فردی و اجتماعی و نیاز اصلی جامعه است؛ بودن آنها، محیط زندگی را حتّی با کمبودهای مادّی، بهشت میسازد و نبودن آن حتّی با برخورداری مادّی، جهنّم می‌آفریند.

شعور معنوی و وجدان اخلاقی در جامعه هرچه بیشتر رشد کند برکات بیشتری به بار می‌آورد؛ این، بی‌گمان محتاج جهاد و تلاش است و این تلاش و جهاد، بدون همراهی حکومتها توفیق چندانی نخواهد یافت. اخلاق و معنویّت، البتّه با دستور و فرمان به دست نمی‌آید، پس حکومتها نمیتوانند آن را با قدرت قاهره ایجاد کنند، امّا اوّلاً خود باید منش و رفتار اخلاقی و معنوی داشته باشند، و ثانیاً زمینه‌ را برای رواج آن در جامعه فراهم کنند و به نهادهای اجتماعی دراین‌باره میدان دهند و کمک برسانند؛ با کانونهای ضدّ معنویّت و اخلاق، به شیوه‌ی معقول بستیزند و خلاصه اجازه ندهند که جهنّمی‌ها مردم را با زور و فریب، جهنّمی کنند.

ابزارهای رسانه‌ای پیشرفته و فراگیر، امکان بسیار خطرناکی در اختیار کانونهای ضدّ معنویّت و ضدّ اخلاق نهاده است و هم‌اکنون تهاجم روزافزون دشمنان به دلهای پاک جوانان و نوجوانان و حتّی نونهالان با بهره‌گیری از این ابزارها را به چشم خود می‌بینیم. دستگاه‌های مسئول حکومتی دراین‌باره وظایفی سنگین بر عهده دارند که باید هوشمندانه و کاملاً مسئولانه صورت گیرد. و این البتّه به معنی رفع مسئولیّت از اشخاص و نهادهای غیرحکومتی نیست. در دوره‌ی پیش‌ِرو باید دراین‌باره‌ها برنامه‌های کوتاه‌مدّت و میان‌مدّت جامعی تنظیم و اجرا شود؛ ان‌شاء‌الله.

 سه) اقتصاد
۳) اقتصاد: اقتصاد یک نقطه‌ی کلیدیِ تعیین‌کننده است. اقتصاد قوی، نقطه‌ی قوّت و عامل مهمّ سلطه‌ناپذیری و نفوذناپذیری کشور است و اقتصاد ضعیف، نقطه‌ی ضعف و زمینه‌‌ساز نفوذ و سلطه و دخالت دشمنان است. فقر و غنا در مادّیّات و معنویّات بشر، اثر میگذارد. اقتصاد البتّه هدف جامعه‌ی اسلامی نیست، امّا وسیله‌ای است که بدون آن نمیتوان به هدفها رسید. تأکید بر تقویت اقتصاد مستقلّ کشور که مبتنی‌ بر تولید انبوه و باکیفیّت، و توزیع عدالت‌محور، و مصرف به‌اندازه و بی‌اسراف، و مناسبات مدیریّتی خردمندانه است و در سالهای اخیر از سوی اینجانب بارها تکرار و بر آن تأکید شده، به‌خاطر همین تأثیر شگرفی است که اقتصاد میتواند بر زندگی امروز و فردای جامعه بگذارد.

انقلاب اسلامی راه نجات از اقتصاد ضعیف و وابسته و فاسد دوران طاغوت را به ما نشان داد، ولی عملکردهای ضعیف، اقتصاد کشور را از بیرون و درون دچار چالش ساخته است. چالش بیرونی تحریم و وسوسه‌ها‌ی دشمن است که در صورت اصلاح مشکل درونی، کم‌اثر و حتّی بی‌اثر خواهد شد. چالش درونی عبارت از عیوب ساختاری و ضعفهای مدیریّتی است.

مهم‌ترین عیوب، وابستگی اقتصاد به نفت، دولتی بودن بخشهایی از اقتصاد که در حیطه‌ی وظایف دولت نیست، نگاه به خارج و نه به توان و ظرفیّت داخلی، استفاده‌ی اندک از ظرفیّت نیروی انسانی کشور، بودجه‌بندی معیوب و نامتوازن، و سرانجام عدم ثبات سیاستهای اجرائی اقتصاد و عدم رعایت اولویّتها و وجود هزینه‌های زائد و حتّی مسرفانه در بخشهایی از دستگاه‌های حکومتی است. نتیجه‌ی اینها مشکلات زندگی مردم از قبیل بیکاری جوانها، فقر درآمدی در طبقه‌ی ضعیف و امثال آن است.

راه‌حلّ این مشکلات، سیاستهای اقتصاد مقاومتی است که باید برنامه‌های اجرائی برای همه‌ی بخشهای آن تهیّه و با قدرت و نشاط کاری و احساس مسئولیّت، در دولتها پیگیری و اقدام شود. درون‌زایی اقتصاد کشور، مولّد شدن و دانش‌بنیان شدن آن، مردمی کردن اقتصاد و تصدّیگری نکردن دولت، برون‌گرایی با استفاده از ظرفیّتهایی که قبلاً به آن اشاره شد، بخشهای مهمّ این راه‌حل‌ها است. بی‌گمان یک مجموعه‌ی جوان و دانا و مؤمن و مسلّط بر دانسته‌های اقتصادی در درون دولت خواهند توانست به این مقاصد برسند. دوران پیشِ‌رو باید میدان فعّالیّت چنین مجموعه‌ای باشد.

جوانان عزیز در سراسر کشور بدانند که همه‌ی راه‌حل‌ها در داخل کشور است. اینکه کسی گمان کند که «مشکلات اقتصادی صرفاً ناشی از تحریم است و علّت تحریم هم مقاومت ضدّ استکباری و تسلیم نشدن در برابر دشمن است؛ پس راه‌حل، زانو زدن در برابر دشمن و بوسه زدن بر پنجه‌ی گرگ است» خطایی نابخشودنی است. این تحلیل سراپا غلط، هرچند گاه از زبان و قلم برخی غفلت‌زدگان داخلی صادر میشود، امّا منشأ آن، کانونهای فکر و توطئه‌ی خارجی است که با صد زبان به تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران و افکار عمومی داخلی القاء میشود.

 چهار) عدالت و مبارزه با فساد
۴) عدالت و مبارزه با فساد: این دو لازم و ملزوم یکدیگرند. فساد اقتصادی و اخلاقی و سیاسی، توده‌ی چرکین کشورها و نظامها و اگر در بدنه‌ی حکومتها عارض شود، زلزله‌ی ویرانگر و ضربه‌زننده به مشروعیّت آنها است؛ و این برای نظامی چون جمهوری اسلامی که نیازمند مشروعیّتی فراتر از مشروعیّتهای مرسوم و مبنائی‌تر از مقبولیّت اجتماعی است، بسیار جدّی‌تر و بنیانی‌تر از دیگر نظامها است. وسوسه‌ی مال و مقام و ریاست، حتّی در عَلَوی‌ترین حکومت تاریخ یعنی حکومت خود حضرت امیر‌‌المؤمنین (علیه‌السّلام) کسانی را لغزاند، پس خطر بُروز این تهدید در جمهوری اسلامی هم که روزی مدیران و مسئولانش مسابقه‌ی زهد انقلابی و ساده‌زیستی میدادند، هرگز بعید نبوده و نیست؛ و این ایجاب میکند که دستگاهی کارآمد با نگاهی تیزبین و رفتاری قاطع در قوای سه‌گانه حضور دائم داشته باشد و به‌معنای واقعی با فساد مبارزه کند، بویژه در درون دستگاه‌های حکومتی.

البتّه نسبت فساد در میان کارگزاران حکومت جمهوری اسلامی در مقایسه با بسیاری از کشورهای دیگر و بخصوص با رژیم طاغوت که سرتاپا فساد و فسادپرور بود، بسی کمتر است و بحمدالله مأموران این نظام غالباً سلامت خود را نگاه داشته‌اند، ولی حتّی آنچه هست غیر قابل قبول است. همه باید بدانند که طهارت اقتصادی شرط مشروعیّت همه‌ی مقامات حکومت جمهوری اسلامی است. همه باید از شیطانِ حرص برحذر باشند و از لقمه‌ی حرام بگریزند و از خداوند دراین‌باره کمک بخواهند و دستگاه‌های نظارتی و دولتی باید با قاطعیّت و حسّاسیّت، از تشکیل نطفه‌ی فساد پیشگیری و با رشد آن مبارزه کنند. این مبارزه نیازمند انسانهایی باایمان و جهادگر، و منیع‌الطّبع با دستانی پاک و دلهایی نورانی است. این مبارزه بخش اثرگذاری است از تلاش همه‌جانبه‌ای که نظام جمهوری اسلامی باید در راه استقرار عدالت به کار برد.

عدالت در صدر هدفهای اوّلیّه‌ی همه‌‌ی بعثتهای الهی است و در جمهوری اسلامی نیز دارای همان شأن و جایگاه است؛ این، کلمه‌ای مقدّس در همه‌ی زمانها و سرزمین‌ها است و به‌صورت کامل، جز در حکومت حضرت ولیّ‌عصر (ارواحنافداه) میسّر نخواهد شد ولی به‌صورت نسبی، همه جا و همه وقت ممکن و فریضه‌ای بر عهده‌ی همه بویژه حاکمان و قدرتمندان است. جمهوری اسلامی ایران در این راه گامهای بلندی برداشته است که قبلاً بدان اشاره‌ای کوتاه رفت؛ و البتّه در توضیح و تشریح آن باید کارهای بیشتری صورت گیرد و توطئه‌ی واژگونه‌نمایی و لااقل سکوت و پنهان‌سازی که اکنون برنامه‌ی جدّی دشمنان انقلاب است، خنثی گردد.

با این همه، اینجانب به جوانان عزیزی که آینده‌ی کشور، چشم‌انتظار آنها است صریحاً میگویم آنچه تاکنون شده با آنچه باید میشده و بشود، دارای فاصله‌‌ای ژرف است. در جمهوری اسلامی، دلهای مسئولان به‌طور دائم باید برای رفع محرومیّتها بتپد و از شکافهای عمیق طبقاتی بشدّت بیمناک باشد. در جمهوری اسلامی کسب ثروت نه‌تنها جرم نیست که مورد تشویق نیز هست، امّا تبعیض در توزیع منابع عمومی و میدان دادن به ویژه‌خواری و مدارا با فریبگران اقتصادی که همه به بی‌عدالتی می‌انجامد، بشدّت ممنوع است؛ همچنین غفلت از قشرهای نیازمند حمایت، به‌هیچ‌رو مورد قبول نیست. این سخنان در قالب سیاستها و قوانین، بارها تکرار شده است ولی برای اجرای شایسته‌ی آن، چشم امید به شما جوانها است؛ و اگر زمام اداره‌ی بخشهای گوناگون کشور به جوانان مؤمن و انقلابی و دانا و کاردان -که بحمدالله کم نیستند- سپرده شود، این امید برآورده خواهد شد؛ ان‌شاءالله.

 پنج) استقلال و آزادی
۵) استقلال و آزادی: استقلال ملّی به معنی آزادی ملّت و حکومت از تحمیل و زورگویی قدرتهای سلطه‌گر جهان است. و آزادی اجتماعی به‌معنای حقّ تصمیم‌گیری و عمل کردن و اندیشیدن برای همه‌ی افراد جامعه است؛ و این هر دو از جمله‌ی ارزشهای اسلامی‌اند و این هر دو عطیّه‌ی الهی به انسانها‌یند و هیچ کدام تفضّل حکومتها به مردم نیستند. حکومتها موظّف به تأمین این دو اند. منزلت آزادی و استقلال را کسانی بیشتر میدانند که برای آن جنگیده‌اند. ملّت ایران با جهاد چهل‌ساله‌ی خود از جمله‌ی آنها است. استقلال و آزادی کنونی ایران اسلامی، دستاورد، بلکه خون‌آوردِ صدها هزار انسان والا و شجاع و فداکار است؛ غالباً جوان، ولی همه در رتبه‌های رفیع انسانیّت. این ثمر شجره‌ی طیّبه‌ی انقلاب را با تأویل و توجیه‌های ساده‌لوحانه و بعضاً مغرضانه، نمیتوان در خطر قرار داد. همه -مخصوصاً دولت جمهوری اسلامی‌- موظّف به حراست از آن با همه‌ی وجودند. بدیهی است که «استقلال» نباید به معنی زندانی کردن سیاست و اقتصاد کشور در میان مرزهای خود، و «آزادی» نباید در تقابل با اخلاق و قانون و ارزشهای الهی و حقوق عمومی تعریف شود.

 شش) عزت ملی، روابط خارجی، مرزبندی با دشمن
۶) عزّت ملّی، روابط خارجی، مرزبندی با دشمن: این هر سه، شاخه‌هایی از اصلِ «عزّت، حکمت، و مصلحت» در روابط بین‌المللی‌اند. صحنه‌ی جهانی، امروز شاهد پدیده‌هایی است که تحقّق یافته یا در آستانه‌‌ی ظهورند: تحرّک جدید نهضت بیداری اسلامی بر اساس الگوی مقاومت در برابر سلطه‌ی آمریکا و صهیونیسم؛ شکست سیاست‌های آمریکا در منطقه‌ی غرب آسیا و زمین‌گیر شدن همکاران خائن آنها در منطقه؛ گسترش حضور قدرتمندانه‌ی سیاسی جمهوری اسلامی در غرب آسیا و بازتاب وسیع آن در سراسر جهان سلطه.

اینها بخشی از مظاهر عزّت جمهوری اسلامی است که جز با شجاعت و حکمت مدیران جهادی به دست نمی‌آمد. سردمداران نظام سلطه نگرانند؛ پیشنهادهای آنها عموماً شامل فریب و خدعه و دروغ است. امروز ملّت ایران علاوه‌ بر آمریکای جنایت‌کار، تعدادی از دولتهای اروپایی را نیز خدعه‌گر و غیر قابل اعتماد میداند. دولت جمهوری اسلامی باید مرزبندی خود را با آنها با دقّت حفظ کند؛ از ارزشهای انقلابی و ملّی خود، یک گام هم عقب‌نشینی نکند؛ از تهدیدهای پوچ آنان نهراسد؛ و در همه‌حال، عزّت کشور و ملّت خود را در نظر داشته باشد و حکیمانه و مصلحت‌جویانه و البتّه از موضع انقلابی، مشکلات قابل حلّ خود را با آنان حل کند. در مورد آمریکا حلّ هیچ مشکلی متصوّر نیست و مذاکره با آن جز زیان مادّی و معنوی محصولی نخواهد داشت.

 هفت) سبک زندگی
۷) سبک زندگی: سخن لازم دراین‌باره بسیار است. آن را به فرصتی دیگر وامیگذارم و به همین جمله اکتفا میکنم که تلاش غرب در ترویج سبک زندگی غربی در ایران، زیانهای بی‌جبران اخلاقی و اقتصادی و دینی و سیاسی به کشور و ملّت ما زده است؛ مقابله با آن، جهادی همه‌جانبه و هوشمندانه میطلبد که باز چشم امید در آن به شما جوانها است.

در پایان از حضور سرافرازانه و افتخارانگیز و دشمن‌شکن ملّت عزیز در بیست‌ودوّم بهمن و چهلمین سالگرد انقلاب عظیم اسلامی تشکّر میکنم و پیشانی سپاس بر درگاه حضرت حق میسایم. سلام بر حضرت بقیّة‌الله (ارواحنافداه)؛ سلام بر ارواح طیّبه‌ی شهیدان والامقام و روح مطهّر امام بزرگوار؛ و سلام بر همه‌ی ملّت عزیز ایران و سلام ویژه به جوانان.

تحقیق در مورد زندگی شهید مصطفی چمران + خاطرات

درزندگینامه

آیا روزه با دین اسلام آغاز شد یا پیش از این نیز وجود داشته است؟
روزه یکی از مهمترین عباداتی است که خداوند برای بندگانش واجب فرموده است.
به گزارش خبرآنلاین، تاریخ پیدایش روزه و چگونگی تشریع آن در دین اسلام، موضوعی است که در سال روز واجب شدن روزه ماه رمضان در سال دوم هجری قمری به آن می پردازیم.

قدمت روزه در تاریخ زندگی بشر
می‌توان تاریخ تولد روزه را از زمان آدم ابوالبشر معرفی کرد. اگرچه در چگونگی و نحوه وجوب روزه اختلافاتی وجود داشته ولی اصل این عبادت بزرگ از همان ابتدا تا کنون، ثابت بوده است. روزه، عبادت دیرینى است که پیدایش آن را مى توان با حضور آدم (ع) در زمین و پس از خروج وى از بهشت، مقرون دانست .روایت ها و احادیث مختلف که در ادامه آنها را مرور می کنیم به قدمت روزه و چگونگی آن در میان ملت های مختلف پرداخته است.

- مفسر معروف، علامه طبرسى مى نویسد: «روزه در میان انبیاء و امت آنان، از زمان آدم تا کنون مورد توجه بوده است. امیرالمومنین(ع) مى فرماید: روزه، عبادت قدیمى است که خداوند هیچ امتى را از آن معاف نکرده است. در آیات قرآن نیز می خوانیم: اى کسانى که ایمان آورده اید! روزه بر شما واجب شد همان گونه که بر پیشینیان مقرر شده بود.»

- امام باقر(ع) در این باره فرمود: «همواره در ماه رمضان، روزه واجب بود و این وجوب فقط براى انبیاء مقرر و براى امت آنان در غیر رمضان، روزه واجب بوده، ولى امت محمد (ص) مورد لطف ویژه خدا واقع گشته از این حیث در ردیف انبیا قرار گرفتند. »
- مردى از ابن عباس، از مفسرین برجسته قرآن از چگونگى روزه انسان هاى برگزیده تاریخ، سوال کرد. ابن عباس در پاسخ گفت: «پیامبر اکرم (ص) فرمود: برترین روزه، روزه داشتن برادرم داود پیامبر است، که در طول سال همیشه یک روز را روزه مى داشت و یک روز را افطار مى کرد. سلیمان نیز در هر ماه، سه روز اول ماه و سه روز وسط و سه روز آخر آن را روزه دار بود، عیسى، همواره روزه دار بود و مریم نیز همیشه دو روز را روزه و دو روز را افطار مى کرد.»

- پیامبر اسلام (ص ) نیز در هر ماه اول، وسط و آخر آن را روزه مى گرفت و مى فرمود: این همیشه روزه دارى است. 
- حضرت مریم وقتى که عیسى را به دنیا آورد، به او گفتند: اى مریم ! مادرت که آدم درستى بود، چطور شد که بدون شوهر، فرزند آوردى ؟ مریم به فرزند خود اشاره کرد و گفت : تو بر پاکدامنى من گواه بده. عیسى(ع) به امر خدا به زبان آمد و از پاکدامنى مادرش خبر داد. وقتى که به مریم گفتند چرا خودت حرف نمى زنى و از بچه استمداد مى کنى، پاسخ داد: من نذر کردم که روزه دار باشم و با هیچ کس صحبت نکنم و باید در امساک و سکوت حکیمانه باشم. این سخن نشان مى دهد که در زمان حضرت مریم امساک از سخن نیز مرسوم بوده است.

- موسى کلیم الله در مناجات خود راز برترى امت محمد(ص) بر سایر امت ها را جویا شد. ندا رسید که امت محمد(ص) به خاطر ده خصلت، از جمله روزه دارى در ماه مبارک رمضان، بر امت هاى دیگر برترى دارند. موسی همچنین پرسید: آیا کسى را همانند من گرامى داشته اى؟ ندا رسید: من بندگانى در آخر زمان دوران خاتمیت دارم که آنان را از طریق ماه رمضان گرامى داشتم.

به طور کلی در تمام اوقات در میان هر طائفه و هر ملت و مذهب، در موقع ورود اندوه و زحمت غیر مترقبه، روزه معمول بوده است. قوم یهود غالباً در موقعى که فرصت یافته می خواستند اظهار عجز و تواضع در حضور خدا نمایند، روزه گرفتند، تا گناهان خود را اعتراف نموده، به واسطه روزه و توبه، رضاى خداوند را به دست آورند. با بررسی های بیشتر می توان نتیجه گرفت روزه در امت هاى گذشته نیز وجود داشت اما در غیر ماه رمضان، و تنها انبیاء در ماه رمضان روزه مى گرفتند.

در آیۀ شریفۀ: «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ»؛اى افرادى که ایمان آورده‏اید! روزه بر شما نوشته شده، همان‏گونه که بر کسانى که قبل از شما بودند نوشته شد تا پرهیزکار شوید؛ اشاره به این داردکه امت هاى گذشته داراى آئین و دین بوده اند. البته‏ نه همه آنها، و قرآن کریم معین نکرده که این امت ها کدام هستند، اما امت هاى نامبرده اهل ملت و دین بوده‏اند که روزه داشته‏اند، و از تورات و انجیل موجود در دست یهود و نصارا هیچ دلیلى که دلالت کند بر وجوب روزه بر این دو ملت دیده نمى‏شود، تنها در این دو کتاب فرازهایى است که روزه را مدح مى‏کند، و آن را عظیم مى‏شمارد. اما خود یهود و نصارا را مى‏بینیم که تا عصر حاضر در سال چند روز به اشکالى مختلف روزه مى‏گیرند، یا از خوردن گوشت و یا از شیر و یا از مطلق خوردن و نوشیدن خوددارى مى‏کنند.

همچنین در غیر قرآن مسئله روزه از اقوام بى دین نیز نقل شده است، همچنان که از مصریان قدیم و یونانیان و رومیان قدیم و حتى وثنى‏هاى هندى تا به امروز نقل شده است که هر یک براى خود روزه‏اى داشته و دارند، بلکه مى‏توان گفت عبادت و وسیله تقرب بودن روزه از امورى است که فطرت آدمى به آن حکم مى‏کند.

واجب شدن روزه در اسلام 
در سال دوم هجرت واجب شدن روزه به مسلمانان ابلاغ شد. گرچه مسلمانان مى دانستند که روزه، مورد توجه رسول خداست ؛ زیرا آن حضرت در برخى اوقات روزه مى گرفت.
- مرحوم طبرسى در تفسیر مجمع البیان مى نویسد: «در اسلام، در سال دوم هجرت واجب شد و داراى شرایطی بود که بعدا از سوى پروردگار متعال مورد تخفیف قرار گرفته و از مدار وجوب خارج شد.»
- صاحب مجمع البیان در ذیل آیه 189 سوره بقره مى نویسد: «در آغاز، روزه براى پیران و کسانى که طاقت روزه دارى را ندارند مقرر بوده است که بعدا نسخ گردید. »
- در کتاب تفسیر الصافى ذیل آیه فمن کان منکم مریضا آمده است که : «در امم پیشین، بر خلاف امت اسلام روزه براى مسافران نیز مقرر بوده است .»

چکیده:

این مطالعه با هدف بررسی پیامدهای تکبر و راه های علاج آن از منظر آیات و روایات پرداخته و سعی بر آن شده تا به این سوال پاسخ داده شود که تکبرچه پیامدهایی دارد و راههای علاج آن چیست؟ تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی و روش بکار رفته در این مطالعه اسنادی است داده ها متناسب با اهداف و سوالات تحقیق با استفاده از روش کتابخانه ای صورت گرفته است. از مهمترین نتایج این مطالعه می توان به این اشاره کرد که یکی از زشت ترین صفات انسانی که سبب ریشه همه زشتی در وجود انسان است تکبر می باشد، تکبر نه تنها به فرد آسیب می رساند بلکه برای جامعه نیز آثار و پیامدهای مخرب زیادی دارد یکی از خدعه های دشمن که انسانها را به آن دچار می کند تکبر است. تکبر و خود پسندی در همه افراد وجود دارد ولی راههای زیادی برای کنترل آن در قرآن و روایات معصومین(علیه السلام) بیان شده است. زمانی که انسان به پیامدهای تکبر بیندیشد و در زندگی متواضع و فروتن باشد ودر همه حال یاد خدا نماید و کارهایش را برای او انجام دهد بدون شک می تواند تکبر درونی خود را درمان نماید.

واژگان کلیدی: کبر، تکبر،خود پسندی

حماسه 9دی در کلام مقام معظم رهبری در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است. به گزارش مشرق به نقل از فارس ، رخداد “9 دی” در تاریخ عمر نظام جمهوری اسلامی ایران یک نقطه عطف است؛ نقطه عطفی که حقیقت آن را فقط و فقط می‌توان در کلام کسی یافت که سکان‌دار کشتی انقلاب است و 9 دی ثمره سال‌ها صبر، بصیرت‌افزایی و ولایت اوست. آنچه که در ادامه می‌خوانید، متن کاملی است از بیانات و نظرات مقام معظم رهبری که طی دو سال گذشته درباره ” 9 دی” بیان شده‌اند. معظم‌له که در بیانات اخیر خود در دیدار با اعضای ستاد بزرگداشت حماسه 9 دی تصریح فرمودند فتنه یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت؛ همواره راجع به 9 دی تأکیدات مهمی را بیان کرده‌اند که نصب‌العین قرار دادن آنها برای تمام خواص و عموم مردم می‌تواند روشنی بخش راه آینده کشور و اسلام ناب باشد. در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است. *** در تاریخ ماندگار شد روزهاى سال، به طور طبیعى و به خودى خود همه مثل همند؛ این انسانها هستند، این اراده‌‌‌‌‌ها و مجاهدتهاست که یک روزى را از میان روزهاى دیگر برمیکشد و آن را مشخص میکند، متمایز میکند، متفاوت میکند و مثل یک پرچمى نگه میدارد تا راهنماى دیگران باشد. روز عاشورا - دهم محرم - فى نفسه با روزهاى دیگر فرقى ندارد؛ این حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز جان میدهد، معنا میدهد، او را تا عرش بالا میبرد؛ این مجاهدتهاى یاران حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز، این خطورت و اهمیت را میبخشد. روز نوزدهم دى هم همین جور است، روز نهم دىِ امسال هم از همین قبیل است. نهم دى با دهم دى فرقى ندارد؛ این مردمند که ناگهان با یک حرکت - که آن حرکت برخاسته از همان عواملى است که نوزدهم دىِ قم را تشکیل داد؛ یعنى برخاسته ى از بصیرت است، از دشمن‌‌‌‌‌شناسى است، از وقت‌‌‌‌‌شناسى است، از حضور در عرصه‌ى مجاهدانه است - روز نهم دى را هم متمایز میکنند. مطمئن باشید که روز نهم دىِ امسال هم در تاریخ ماند؛ این هم یک روز متمایزى شد. شاید به یک معنا بشود گفت که در شرائط کنونى - که شرائط غبارآلودگىِ فضاست - این حرکت مردم اهمیت مضاعفى داشت؛ کار بزرگى بود. هرچه انسان در اطراف این قضایا فکر میکند، دست خداى متعال را، دست قدرت را، روح ولایت را، روح حسین بن على (علیه السّلام) را مى‌‌‌بیند. این کارها کارهائى نیست که با اراده‌‌‌‌ى امثال ما انجام بگیرد؛ این کار خداست، این دست قدرت الهى است؛ همان طور که امام در یک موقعیت حساسى - که من بارها این را نقل کرده‌‌‌‌ام - به بنده فرمودند: «من در تمام این مدت، دست قدرت الهى را در پشت این قضایا دیدم». درست دید آن مرد نافذِ بابصیرت، آن مرد خدا. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 مجاهدت به نفع انسان در شرائط فتنه، کار دشوارتر است؛ تشخیص دشوارتر است. البته خداى متعال حجت را همیشه تمام میکند؛ هیچ وقت نمیگذارد مردم از خداى متعال طلبگار باشند و بگویند تو حجت را براى ما تمام نکردى، راهنما نفرستادى، ما از این جهت گمراه شدیم. در قرآن مکرر این معنا ذکر شده است. دست اشاره ى الهى همه جا قابل دیدن است؛ منتها چشم باز میخواهد. اگر چشم را باز نکردیم، هلال شب اول ماه را هم نخواهیم دید؛ اما هلال هست. باید چشم باز کنیم، باید نگاه کنیم، دقت کنیم، از همه ى امکاناتمان استفاده کنیم تا این حقیقت را که خدا در مقابل ما قرار داده است، ببینیم. مهم این است که انسان این مجاهدت را بکند. این مجاهدت به نفع خود انسان است؛ خداى متعال هم در این مجاهدت به او کمک میکند. نوزده دىِ مردم قم در سال 56 از این قبیل بود، نهم دىِ امسالِ آحاد مردم کشور - که حقیقتاً این حرکت میلیونى فوق‌‌العاده ى مردم حرکت عظیمى بود - از همین قبیل است، و قضایاى گوناگونى که ما در طول انقلاب از این چیزها کم نداشتیم. این مجاهدت، راه را به ما نشان میدهد. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 حجت بر همه تمام شد یک نکته را هم به جوانان عزیز انقلابى، به فرزندان عزیز انقلابى خودم، به فرزندان بسیجى - از زن و مرد - عرض بکنم: جوانان از اطراف و اکناف کشور، از آنچه که تهتّک بیگانگان از ایمان دینى به گوششان میخورد یا با چشمشان مى‌‌‌‌بینند، عصبانى هستند؛ وقتى مى بینند روز عاشورا چگونه یک عده‌‌‌‌اى حرمت عاشورا را هتک میکنند، حرمت امام حسین را هتک میکنند، حرمت عزاداران حسینى را هتک میکنند، دلهاشان به درد مى‌‌‌‌‌آید، سینه‌‌‌‌‌هاشان پر میشود از خشم؛ البته خوب، طبیعى هم هست، حق هم دارند؛ ولى میخواهم عرض بکنم جوانهاى عزیز مراقب باشند، مواظب باشند که هرگونه کار بى رویه‌‌‌اى، کمک به دشمن است. اینجا جوانها تلفن میکنند - میفهمم من، میخوانم، غالباً تلفنها و نامه ها را خلاصه میکنند، هر روز مى آورند، من نگاه میکنم - مى بینم همین طور جوانها گله‌‌‌‌‌مند، ناراحت و عصبانى؛ گاهى هم از بنده گله میکنند که چرا فلانى صبر میکند؟ چرا فلانى ملاحظه میکند؟ من عرض میکنم؛ در شرائطى که دشمن با همه‌‌‌ى وجود، با همه‌‌‌‌ى امکاناتِ خود درصدد طراحى یک فتنه است و میخواهد یک بازى خطرناکى را شروع کند، باید مراقبت کرد او را در آن بازى کمک نکرد. خیلى باید با احتیاط و تدبیر و در وقت خودش با قاطعیت وارد شد. دستگاه‌‌‌‌هاى مسئولى وجود دارند، قانون وجود دارد؛ بر طبق قانون، بدون هیچگونه تخطى از قانون، بایستى مُرّ قانون به صورت قاطع انجام بگیرد؛ اما ورود افرادى که شأن قانونى و سمت قانونى و وظیفه ى قانونى و مسئولیت قانونى ندارند، قضایا را خراب میکند. خداى متعال به ما دستور داده است: «و لایجرمنّکم شنئان قوم على ان لاتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتّقوى». بله، یک عده‌‌‌‌اى دشمنى میکنند، یک عده‌‌‌‌اى خباثت به خرج میدهند، یک عده اى از خباثت‌‌‌کنندگان پشتیبانى میکنند - اینها هست - اما باید مراقب بود. اگر بدون دقت، بدون حزم، انسان وارد برخى از قضایا بشود، بى‌‌‌‌گناهانى که از آنها بیزار هم هستند، لگدمال میشوند؛ این نباید اتفاق بیفتد. من برحذر میدارم جوانهاى عزیز را، فرزندان عزیز انقلابىِ خودم را از اینکه یک حرکتى را خودسرانه انجام بدهند؛ نه، همه چیز بر روال قانون. مسئولین کشور بحمداللَّه چشمشان هم باز است، مى‌‌‌‌بینند؛ مى‌‌‌‌بینند مردم در چه جهتى دارند حرکت میکنند. حجت بر همه تمام شده است. حرکت عظیم روز چهارشنبه‌ى نهم دى ماه حجت را بر همه تمام کرد. مسئولین قوه‌‌‌‌‌ى مجریه، مسئولین قوه‌‌‌ى مقننه، مسئولین قوه‌‌‌‌ى قضائیه، دستگاه‌‌‌هاى گوناگون، همه میدانند که مردم در صحنه‌‌‌اند و چه میخواهند. دستگاه‌‌‌‌‌‌ها باید وظائفشان را انجام بدهند؛ هم وظائفشان در مقابل آدم مفسد و اغتشاشگر و ضدانقلاب و ضدامنیت و اینها، هم وظائفشان در زمینه‌‌‌ى اداره‌‌‌‌‌‌ى کشور. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 راه انقلاب این است بدخواهانى که سى سال است علیه این انقلاب و علیه این مردم هر کارى توانستند، کردند، اینها هم فرصت را مغتنم شمردند و با تبلیغاتِ خودشان وارد میدان شدند. بیش از این، کارى نمیتوانستند بکنند. اگر آمریکائى‌ها و انگلیسى‌ها و صهیونیستها میتوانستند نیرو وارد خیابانهاى تهران بکنند، یقین بدانید میکردند. اگر برایشان امکان داشت که با حضور وابستگان و مزدوران خودشان از خارج، عرصه را آنچنان که میخواهند، هدایت کنند، میکردند. منتها میدانستند که این کار به ضررشان تمام میشود. تنها کارى که میتوانستند بکنند، این بود که در صحنه‌ى تبلیغات، در صحنه‌ى سیاست جهانى، از آشوبگر، از اغتشاشگر حمایت کنند. رؤساى جمهور کشورهاى مستکبر در این قضیه وارد میدان شدند؛ اغتشاشگران خیابانى و خرابکارانى را که با آتش زدن میخواهند موجودیت خودشان را نشان بدهند، ملت ایران نامیدند؛ شاید بتوانند اوضاع را آنچنان که طبق میل خودشان است، در افکار عمومى دنیا و کشورمان تصویر و ترسیم کنند؛ اما شکست خوردند. قوى‌ترین و آخرین ضربه را ملت در روز نهم دى و بیست و دوى بهمن وارد کرد. کار ملت ایران در بیست و دوم بهمن، کار عظیمى بود؛ نُه دى هم همین جور. یکپارچگى ملت آشکار شد. همه‌ى کسانى که در عرصه‌ى سیاسى به هر نامزدى رأى داده بودند، وقتى دیدند دشمن در صحنه است، وقتى فهمیدند اهداف پلید دشمن چیست، نسبت به آن کسانى که قبلاً به آنها خوشبین هم بودند، تجدید نظر کردند؛ فهمیدند که راه انقلاب این است، صراط مستقیم این است. در بیست و دوى بهمن، ملت همه با یک شعار وارد میدان شدند. خیلى تلاش کردند، شاید بتوانند بین ملت دودستگى ایجاد کنند؛ اما نتوانستند. و ملت ایستاد؛ این پیروزى ملت بود. از بیست و دوم خرداد تا بیست و دوم بهمن - هشت ماه - یک فصل پرافتخار و پرعبرتى براى ملت ایران بود؛ این یک درس شد. آگاهى جدیدى به وجود آمد. فصل تازه‌اى در بصیرت ملت ایران گشوده شد. این یک زمینه‌ى بسیار مهمى است. باید بر اساس این زمینه، حرکت کنیم. _ بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی 01/01/1389 لحظه‌ی نیازها شوراى شما بحمدالله این خصوصیت را داشته است. دلائل زیادى هم براى این هست؛ آخرى‌اش همین نهم دى است؛ قبلش - ده سال قبل از این - 23 تیر است که اشاره فرمودند؛ آن روز هم نیاز لحظه‌ها بود؛ این یک کار متعارف و معمولى نبود. راهپیمائى مردم در بیست و دوى بهمن با همه‌ى عظمتى که دارد - که حالا عرض خواهم کرد - یک کار متعارف است، یک کار روان‌شده است، شناخته‌شده است، متوقع است که انجام بگیرد و انجام میگیرد؛ اما بیست و سه‌ى تیر در سال 78، یک کار متعارف نبود، یک کار متوقع نبود؛ اهمیت داشت که این مجموعه بداند و بفهمد که این کار در آن شرائط، لازم است و آن را انجام بدهد. کار نهم دى ماهِ امسال هم همین جور بود. شناختن موقعیت، فهمیدن نیاز، حضور در لحظه‌ى مناسب و مورد نیاز؛ این اساس کار است که مؤمن باید این را هم با خود همراه داشته باشد تا بتواند وجودش مؤثر بشود؛ آن کارى را که باید انجام بدهد، بتواند انجام بدهد. خوب، الحمدلله شوراى هماهنگى تبلیغات این خصوصیت را داشته است، نشان داده است؛ هم در دهه‌ى اول، در اوضاع و احوال گوناگون آن دهه - در دوران دفاع مقدس، قبل از دفاع مقدس، بعد از دوران دفاع مقدس - هم بعد از رحلت امام در مناسبتهاى مختلف که قله‌هائى را در تاریخ ما به وجود آورد. یکى از این قله‌هاى فراموش نشدنى، همین نهم دى امسال بود. _ بیانات در دیدار با اعضای شوراى هماهنگى تبلیغات اسلامى 29/10/1388 یک حرکت بدون فراخوان راز ماندگارى این انقلاب، اتکاى به ایمانهاست؛ اتکاى به خداست. لذا شما مى‌بینید آن روزى که توده‌ى عظیم مردم در سرتاسر کشور احساس کنند که دشمنى‌اى متوجه انقلاب است، احساس کنند که دشمنىِ جدى‌اى وجود دارد، بدون فراخوان حرکت میکنند مى‌آیند. روز نهم دى شما دیدید در این کشور چه اتفاقى افتاد و چه حادثه‌اى پیش آمد. دشمنان انقلاب که همیشه سعى میکنند راهپیمائى‌هاى میلیونى را بگویند چند هزار نفر آمده‌اند - تحقیر کنند، کوچک کنند - اعتراف کردند و گفتند در طول این بیست سال، هیچ حرکت مردمى‌اى به این عظمت در ایران اتفاق نیفتاده است؛ این را نوشتند و گفتند. آن کسانى که سعى در کتمان حقائق درباره‌ى جمهورى اسلامى دارند، این را گفتند. علت چیست؟ علت این است که مردم وقتى احساس میکنند دشمن در مقابل نظام اسلامى ایستاده است، مى‌آیند توى میدان. این حرکتِ ایمانى است، این حرکتِ قلبى است؛ این چیزى است که انگیزه‌ى خدائى در آن وجود دارد؛ دست قدرت خداست، دست اراده‌ى الهى است؛ این چیزها دست من و امثال من نیست. دلها دست خداست. اراده‌ها مقهور اراده‌ى پروردگار است. وقتى حرکت خدائى شد، براى خدا شد، اخلاص در کار بود، خداى متعال اینجور دفاع میکند. لذا میفرماید: «انّ اللَّه یدافع عن الّذین امنوا». این را دشمنان نظام اسلامى نمیفهمند، تا امروز هم نفهمیدند؛ لذا تهدید میکنند، حرف میزنند، روشهاى گوناگون را به کار میگیرند، به خیال خودشان میگردند نقطه ضعف براى جمهورى اسلامى پیدا کنند؛ گاهى اسم حقوق بشر را مى‌آورند، گاهى اسم دموکراسى را مى‌آورند؛ ترفندهائى که امروز براى مردم دنیا حقیقتاً ترفندهاى مسخره است. میگویند افکار عمومى؛ اما افکار عمومى اگر این حرفها را از آمریکا و صهیونیسم باور میکرد، اینجور در دنیا، در کشورهاى مختلف، ملتهاى مختلف، در مواقع گوناگون، نفرت خودشان را از این سران مستکبر نشان نمیدادند، که مى‌بینید نشان میدهند. هر جا سفر میکنند، گروهى از مردم علیه‌شان شعار میدهند. پیداست که افکار عمومى دنیا فریب ترفندهاى اینها را نخورده است. _ بیانات در دیدار فرمانده و پرسنل نیروى هوائى ارتش جمهوری اسلامی ایران 19/11/1388 بدون علما ممکن نبود یک مسئله‌ى بسیار مهم و استثنائى است؛ یکى از تمایزات نظام جمهورى اسلامى این است. مجموعه‌ى خبرگان، مجموعه‌ى علماى صاحب‌نام و صاحب شأن در بین مردم، و مورد اعتماد مردم در همه‌ى قضایا، بخصوص در قضیه‌ى بسیار مهم رهبرى و انتخاب رهبرى و قضایاى مربوط به آن محسوب میشود. و همین حضور اثرگذار و حساس در بین مردم، آثار و برکات خودش را داشته است و دارد. حضور مردم در حوادث بزرگ و مهم و اعلان موضعى که میکنند - مثل راهپیمائى مهم بیست و دوم بهمن، که واقعاً یک پدیده‌ى عظیمى بود در تاریخ انقلاب در این شرائط و با این اوضاع و احوال؛ و قبل از آن، حضور مردم در خیابانها در سراسر کشور در نهم دى - بدون اینکه علما و راهنمایان معنوى مردم که مورد اعتماد آنها هستند، دلهاى مردم را به حقائق این انقلاب متوجه کنند، میسر نمیشد. نقش علماى دین در هدایت مردم، منحصر نمیشود به هدایت در امور فرعى و مسائل شخصى و اینها. مهمتر از همه‌ى اینها، هدایت مردم است در مسئله‌ى عظیم اجتماعى و مسئله‌ى حکومت و مسئله‌ى نظام اسلامى و وظائفى که مترتب بر این هست در مقابله‌ى با حوادث جهانى. یقیناً اگر نقش علماى دین و راهنمایان روحانى حذف میشد و وجود نمیداشت، این انقلاب تحقق پیدا نمیکرد؛ این نظام به وجود نمى‌آمد و باقى نمیماند، با این همه مشکلات فراوانى که در سر راه این انقلاب به وجود آوردند. بنابراین علماى دین - که از جمله‌ى برترین آنها، مجموعه‌ى خبرگان هستند - تأثیر ماندگار و مستمرى در حوادث جامعه و سرنوشت جامعه دارند؛ که خوب، آثارش را بحمداللَّه مى‌بینیم. _ بیانات در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى 06/12/1388 دنیا خیره شد شما دیدید فتنه‌اى به وجود آمد، کارهائى شد، تلاشهائى شد، آمریکا از فتنه‌گران دفاع کرد، انگلیس دفاع کرد، قدرتهاى غربى دفاع کردند، منافقین دفاع کردند، سلطنت‌طلبها دفاع کردند؛ نتیجه چه شد؟ نتیجه این شد که در مقابل همه‌ى این اتحاد و اتفاق نامیمون، مردم عزیز ما، ملت بزرگ ما در روز نهم دى، در روز بیست و دوى بهمن، آنچنان عظمتى از خودشان نشان دادند که دنیا را خیره کرد. ایران امروز، جوان امروز، تحصیلکرده‌ى امروز، ایرانیان امروز، آنچنان وضعیتى دارند که هر توطئه‌اى را دشمن علیه نظام جمهورى اسلامى زمینه‌چینى کند، به توفیق الهى توطئه را خنثى میکنند. منتها توجه داشته باشید؛ باید تقوا پیشه کنیم. آنچه ما را قوى میکند، تقواست؛ آنچه ما را آسیب‌ناپذیر میکند، تقواست؛ آنچه ما را به ادامه‌ى این راه تا رسیدن به اهداف عالیه امیدوار میکند، تقواست. _ خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران در حرم امام خمینى (ره) در بیست و یکمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى (ره) 14/03/1389 هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم آنچه که براى ما لازم است، این است که آحاد مردم، مسئولین، غیر مسئولین، بخصوص جوانها، بخصوص کسانى که سخن و حرفشان تأثیر دارد، احساس مسئولیت حضور در صحنه را از دست ندهند. هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم، من مسئولیتى ندارم؛ همه مسئولند. مسئولیت معنایش این نیست که اسلحه ببندیم، بیائیم توى خیابان راه برویم؛ در هر کارى که هستیم، احساس مسئولیت کنیم؛ مسئولیت دفاع از انقلاب و از نظام جمهورى اسلامى؛ یعنى از اسلام، یعنى از حقوق مردم، یعنى از عزت کشور. این، شرط اول: همه باید این احساس مسئولیت را داشته باشیم. و من مى‌بینم که این احساس مسئولیت را داریم. این را مردم کشور ثابت کردند، ثابت میکنند؛ حالا یک نمونه‌ى واضحش همین 9 دى بود که اشاره کردند؛ نمونه‌هاى دیگرى هم هست؛ 22 بهمن در پیش است، دهه‌ى فجر در پیش است. مردم حضور خودشان را، آمادگى خودشان را، سرزندگى و نشاط خودشان را نشان داده‌اند، باز هم نشان خواهند داد. _ دیدار مردم مازندران در سالگرد حماسه 6 بهمن 6/11/1388 مشتی بر دهان فتنه‌گران فتنه‌ى سال گذشته جلوه‌اى از توطئه‌ى دشمنان بود؛ فتنه بود. فتنه یعنى کسانى شعارهاى حق را با محتواى صددرصد باطل مطرح کنند، بیاورند براى فریب دادن مردم. اما ناکام شدند. هدف از ایجاد فتنه، گمراه کردن مردم است. شما ملاحظه کنید؛ مردم ما در مقابله‌ى با فتنه، خودشان به پا خاستند. نهم دى در سرتاسر کشور مشت محکمى به دهان فتنه‌گران زد. این کار را خود مردم کردند. این حرکت - همان طورى که گویندگان و بزرگان و همه بارها گفته‌اند - یک حرکت خودجوش بود؛ این خیلى معنا دارد؛ این نشانه‌ى این است که این مردم بیدارند، هشیارند. دشمنان ما باید این پیام را بگیرند. آن کسانى که خیال میکنند میتوانند میان نظام و میان مردم جدائى بیندازند، ببینند و بفهمند که این نظام، نظام خود مردم است، مال مردم است. امتیاز نظام ما به این است که متعلق به مردم است. آن کسانى که با همه‌ى وجود نظام جمهورى اسلامى را و اسلام را و این پرچم برافراشته را در این کشور نگه داشته‌اند، در درجه‌ى اول خود مردمند؛ دشمنان ما این را بفهمند. سردمداران دولتهاى مستکبر - و در رأس آنها آمریکا - علیه ملت ما حرف میزنند، توطئه میکنند، گاهى شعار میدهند، گاهى اظهارات مزوّرانه میکنند، گاهى صریحاً دشمنى میکنند، گاهى در لفافه میبرند؛ اینها همه براى این است که تحلیل درستى از مسائل ایران و شناخت درستى از ملت ایران ندارند. ملت ما ملت بیدارى است، ملت هشیارى است. وقتی عاشورا به کمک ملت آمد حضور عظیم و خروشان مردمی در 9 دی 88 ، تجلّی بارزی از هویت و ماهیت انقلاب یعنی روح دیانت حاکم بر دل‌های مردم بود. نهم دی 88، حادثه کوچکی نیست بلکه آن حرکت عظیم و ماندگار مردمی، شبیه حرکت بزرگ ملت در روزهای اول انقلاب است و باید تلاش شود در سالگرد این حماسه، حرف اصلی ملت ایران، یعنی حرکت در سایه دین و تحقق وعده‌های الهی تبیین شود. هنر اصلی امام خمینی(ره)، وارد کردن مردم به صحنه بود و در هرجایی که مردم با شجاعت، بصیرت و عمل متناسب با ایمان خود، وارد میدان شدند تمام مشکلات، و بزرگترین موانع در مقابل اراده مردم از بین می‌رود. در هر نقطه‌ی از جهان چنانچه مردم با هدف و شعار مشخص و ایمان و عمل متناسب، به عرصه بیایند هیچ عاملی قادر به مقاومت نیست و این یک نسخه کلی برای تمام ملت‌هاست، که امام خمینی(ره) به آن عمل کرد و ملت ایران هم با اعتماد به امام راحل عظیم‌الشان، آن را بصورت عملی اثبات کرد. آن معجزه‌گری که همه مردم را بسیج کرده، به صحنه می‌آورد و با وجود همه سختی‌ها آنان را در صحنه نگه می‌دارد، ایمان قلبی و دینی است چرا که بر اساس ایمان دینی، شما در هر شرایطی پیروز خواهید بود و شکست معنایی ندارد. (با اشاره به 9 دی)، در این روز، مردم براساس وظیفه دینی خود به میدان آمدند تا نشان دهند بر خلاف تبلیغات فتنه‌گران، مردم ایران ضمن پایبندی به نظام جمهوری اسلامی از عزم و اراده دینی استوار برخوردارند. این فتنه، صرفا منحصر به حضور عده‌ای افراد در خیابان‌ها نبود، بلکه ناشی از یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت، که چنین هم شد. همانگونه که در ابتدای انقلاب، محرم به کمک این مردم آمد و امام خمینی(ره) فرمود خون بر شمشیر پیروز است، در قضایای 9 دی هم، عاشورا به کمک ملت آمد و حماسه بزرگ و ماندگاری را خلق کرد. اولاً در بزرگداشت نهم دی جنبه‌های شعاری غلبه پیدا نکند و ثانیاً به عمق شعارها که حرف اصلی ملت ایران بود، توجه شود.

حماسه 9دی در کلام مقام معظم رهبری در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است. به گزارش مشرق به نقل از فارس ، رخداد “9 دی” در تاریخ عمر نظام جمهوری اسلامی ایران یک نقطه عطف است؛ نقطه عطفی که حقیقت آن را فقط و فقط می‌توان در کلام کسی یافت که سکان‌دار کشتی انقلاب است و 9 دی ثمره سال‌ها صبر، بصیرت‌افزایی و ولایت اوست. آنچه که در ادامه می‌خوانید، متن کاملی است از بیانات و نظرات مقام معظم رهبری که طی دو سال گذشته درباره ” 9 دی” بیان شده‌اند. معظم‌له که در بیانات اخیر خود در دیدار با اعضای ستاد بزرگداشت حماسه 9 دی تصریح فرمودند فتنه یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت؛ همواره راجع به 9 دی تأکیدات مهمی را بیان کرده‌اند که نصب‌العین قرار دادن آنها برای تمام خواص و عموم مردم می‌تواند روشنی بخش راه آینده کشور و اسلام ناب باشد. در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است. *** در تاریخ ماندگار شد روزهاى سال، به طور طبیعى و به خودى خود همه مثل همند؛ این انسانها هستند، این اراده‌‌‌‌‌ها و مجاهدتهاست که یک روزى را از میان روزهاى دیگر برمیکشد و آن را مشخص میکند، متمایز میکند، متفاوت میکند و مثل یک پرچمى نگه میدارد تا راهنماى دیگران باشد. روز عاشورا - دهم محرم - فى نفسه با روزهاى دیگر فرقى ندارد؛ این حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز جان میدهد، معنا میدهد، او را تا عرش بالا میبرد؛ این مجاهدتهاى یاران حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز، این خطورت و اهمیت را میبخشد. روز نوزدهم دى هم همین جور است، روز نهم دىِ امسال هم از همین قبیل است. نهم دى با دهم دى فرقى ندارد؛ این مردمند که ناگهان با یک حرکت - که آن حرکت برخاسته از همان عواملى است که نوزدهم دىِ قم را تشکیل داد؛ یعنى برخاسته ى از بصیرت است، از دشمن‌‌‌‌‌شناسى است، از وقت‌‌‌‌‌شناسى است، از حضور در عرصه‌ى مجاهدانه است - روز نهم دى را هم متمایز میکنند. مطمئن باشید که روز نهم دىِ امسال هم در تاریخ ماند؛ این هم یک روز متمایزى شد. شاید به یک معنا بشود گفت که در شرائط کنونى - که شرائط غبارآلودگىِ فضاست - این حرکت مردم اهمیت مضاعفى داشت؛ کار بزرگى بود. هرچه انسان در اطراف این قضایا فکر میکند، دست خداى متعال را، دست قدرت را، روح ولایت را، روح حسین بن على (علیه السّلام) را مى‌‌‌بیند. این کارها کارهائى نیست که با اراده‌‌‌‌ى امثال ما انجام بگیرد؛ این کار خداست، این دست قدرت الهى است؛ همان طور که امام در یک موقعیت حساسى - که من بارها این را نقل کرده‌‌‌‌ام - به بنده فرمودند: «من در تمام این مدت، دست قدرت الهى را در پشت این قضایا دیدم». درست دید آن مرد نافذِ بابصیرت، آن مرد خدا. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 مجاهدت به نفع انسان در شرائط فتنه، کار دشوارتر است؛ تشخیص دشوارتر است. البته خداى متعال حجت را همیشه تمام میکند؛ هیچ وقت نمیگذارد مردم از خداى متعال طلبگار باشند و بگویند تو حجت را براى ما تمام نکردى، راهنما نفرستادى، ما از این جهت گمراه شدیم. در قرآن مکرر این معنا ذکر شده است. دست اشاره ى الهى همه جا قابل دیدن است؛ منتها چشم باز میخواهد. اگر چشم را باز نکردیم، هلال شب اول ماه را هم نخواهیم دید؛ اما هلال هست. باید چشم باز کنیم، باید نگاه کنیم، دقت کنیم، از همه ى امکاناتمان استفاده کنیم تا این حقیقت را که خدا در مقابل ما قرار داده است، ببینیم. مهم این است که انسان این مجاهدت را بکند. این مجاهدت به نفع خود انسان است؛ خداى متعال هم در این مجاهدت به او کمک میکند. نوزده دىِ مردم قم در سال 56 از این قبیل بود، نهم دىِ امسالِ آحاد مردم کشور - که حقیقتاً این حرکت میلیونى فوق‌‌العاده ى مردم حرکت عظیمى بود - از همین قبیل است، و قضایاى گوناگونى که ما در طول انقلاب از این چیزها کم نداشتیم. این مجاهدت، راه را به ما نشان میدهد. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 حجت بر همه تمام شد یک نکته را هم به جوانان عزیز انقلابى، به فرزندان عزیز انقلابى خودم، به فرزندان بسیجى - از زن و مرد - عرض بکنم: جوانان از اطراف و اکناف کشور، از آنچه که تهتّک بیگانگان از ایمان دینى به گوششان میخورد یا با چشمشان مى‌‌‌‌بینند، عصبانى هستند؛ وقتى مى بینند روز عاشورا چگونه یک عده‌‌‌‌اى حرمت عاشورا را هتک میکنند، حرمت امام حسین را هتک میکنند، حرمت عزاداران حسینى را هتک میکنند، دلهاشان به درد مى‌‌‌‌‌آید، سینه‌‌‌‌‌هاشان پر میشود از خشم؛ البته خوب، طبیعى هم هست، حق هم دارند؛ ولى میخواهم عرض بکنم جوانهاى عزیز مراقب باشند، مواظب باشند که هرگونه کار بى رویه‌‌‌اى، کمک به دشمن است. اینجا جوانها تلفن میکنند - میفهمم من، میخوانم، غالباً تلفنها و نامه ها را خلاصه میکنند، هر روز مى آورند، من نگاه میکنم - مى بینم همین طور جوانها گله‌‌‌‌‌مند، ناراحت و عصبانى؛ گاهى هم از بنده گله میکنند که چرا فلانى صبر میکند؟ چرا فلانى ملاحظه میکند؟ من عرض میکنم؛ در شرائطى که دشمن با همه‌‌‌ى وجود، با همه‌‌‌‌ى امکاناتِ خود درصدد طراحى یک فتنه است و میخواهد یک بازى خطرناکى را شروع کند، باید مراقبت کرد او را در آن بازى کمک نکرد. خیلى باید با احتیاط و تدبیر و در وقت خودش با قاطعیت وارد شد. دستگاه‌‌‌‌هاى مسئولى وجود دارند، قانون وجود دارد؛ بر طبق قانون، بدون هیچگونه تخطى از قانون، بایستى مُرّ قانون به صورت قاطع انجام بگیرد؛ اما ورود افرادى که شأن قانونى و سمت قانونى و وظیفه ى قانونى و مسئولیت قانونى ندارند، قضایا را خراب میکند. خداى متعال به ما دستور داده است: «و لایجرمنّکم شنئان قوم على ان لاتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتّقوى». بله، یک عده‌‌‌‌اى دشمنى میکنند، یک عده‌‌‌‌اى خباثت به خرج میدهند، یک عده اى از خباثت‌‌‌کنندگان پشتیبانى میکنند - اینها هست - اما باید مراقب بود. اگر بدون دقت، بدون حزم، انسان وارد برخى از قضایا بشود، بى‌‌‌‌گناهانى که از آنها بیزار هم هستند، لگدمال میشوند؛ این نباید اتفاق بیفتد. من برحذر میدارم جوانهاى عزیز را، فرزندان عزیز انقلابىِ خودم را از اینکه یک حرکتى را خودسرانه انجام بدهند؛ نه، همه چیز بر روال قانون. مسئولین کشور بحمداللَّه چشمشان هم باز است، مى‌‌‌‌بینند؛ مى‌‌‌‌بینند مردم در چه جهتى دارند حرکت میکنند. حجت بر همه تمام شده است. حرکت عظیم روز چهارشنبه‌ى نهم دى ماه حجت را بر همه تمام کرد. مسئولین قوه‌‌‌‌‌ى مجریه، مسئولین قوه‌‌‌ى مقننه، مسئولین قوه‌‌‌‌ى قضائیه، دستگاه‌‌‌هاى گوناگون، همه میدانند که مردم در صحنه‌‌‌اند و چه میخواهند. دستگاه‌‌‌‌‌‌ها باید وظائفشان را انجام بدهند؛ هم وظائفشان در مقابل آدم مفسد و اغتشاشگر و ضدانقلاب و ضدامنیت و اینها، هم وظائفشان در زمینه‌‌‌ى اداره‌‌‌‌‌‌ى کشور. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 راه انقلاب این است بدخواهانى که سى سال است علیه این انقلاب و علیه این مردم هر کارى توانستند، کردند، اینها هم فرصت را مغتنم شمردند و با تبلیغاتِ خودشان وارد میدان شدند. بیش از این، کارى نمیتوانستند بکنند. اگر آمریکائى‌ها و انگلیسى‌ها و صهیونیستها میتوانستند نیرو وارد خیابانهاى تهران بکنند، یقین بدانید میکردند. اگر برایشان امکان داشت که با حضور وابستگان و مزدوران خودشان از خارج، عرصه را آنچنان که میخواهند، هدایت کنند، میکردند. منتها میدانستند که این کار به ضررشان تمام میشود. تنها کارى که میتوانستند بکنند، این بود که در صحنه‌ى تبلیغات، در صحنه‌ى سیاست جهانى، از آشوبگر، از اغتشاشگر حمایت کنند. رؤساى جمهور کشورهاى مستکبر در این قضیه وارد میدان شدند؛ اغتشاشگران خیابانى و خرابکارانى را که با آتش زدن میخواهند موجودیت خودشان را نشان بدهند، ملت ایران نامیدند؛ شاید بتوانند اوضاع را آنچنان که طبق میل خودشان است، در افکار عمومى دنیا و کشورمان تصویر و ترسیم کنند؛ اما شکست خوردند. قوى‌ترین و آخرین ضربه را ملت در روز نهم دى و بیست و دوى بهمن وارد کرد. کار ملت ایران در بیست و دوم بهمن، کار عظیمى بود؛ نُه دى هم همین جور. یکپارچگى ملت آشکار شد. همه‌ى کسانى که در عرصه‌ى سیاسى به هر نامزدى رأى داده بودند، وقتى دیدند دشمن در صحنه است، وقتى فهمیدند اهداف پلید دشمن چیست، نسبت به آن کسانى که قبلاً به آنها خوشبین هم بودند، تجدید نظر کردند؛ فهمیدند که راه انقلاب این است، صراط مستقیم این است. در بیست و دوى بهمن، ملت همه با یک شعار وارد میدان شدند. خیلى تلاش کردند، شاید بتوانند بین ملت دودستگى ایجاد کنند؛ اما نتوانستند. و ملت ایستاد؛ این پیروزى ملت بود. از بیست و دوم خرداد تا بیست و دوم بهمن - هشت ماه - یک فصل پرافتخار و پرعبرتى براى ملت ایران بود؛ این یک درس شد. آگاهى جدیدى به وجود آمد. فصل تازه‌اى در بصیرت ملت ایران گشوده شد. این یک زمینه‌ى بسیار مهمى است. باید بر اساس این زمینه، حرکت کنیم. _ بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی 01/01/1389 لحظه‌ی نیازها شوراى شما بحمدالله این خصوصیت را داشته است. دلائل زیادى هم براى این هست؛ آخرى‌اش همین نهم دى است؛ قبلش - ده سال قبل از این - 23 تیر است که اشاره فرمودند؛ آن روز هم نیاز لحظه‌ها بود؛ این یک کار متعارف و معمولى نبود. راهپیمائى مردم در بیست و دوى بهمن با همه‌ى عظمتى که دارد - که حالا عرض خواهم کرد - یک کار متعارف است، یک کار روان‌شده است، شناخته‌شده است، متوقع است که انجام بگیرد و انجام میگیرد؛ اما بیست و سه‌ى تیر در سال 78، یک کار متعارف نبود، یک کار متوقع نبود؛ اهمیت داشت که این مجموعه بداند و بفهمد که این کار در آن شرائط، لازم است و آن را انجام بدهد. کار نهم دى ماهِ امسال هم همین جور بود. شناختن موقعیت، فهمیدن نیاز، حضور در لحظه‌ى مناسب و مورد نیاز؛ این اساس کار است که مؤمن باید این را هم با خود همراه داشته باشد تا بتواند وجودش مؤثر بشود؛ آن کارى را که باید انجام بدهد، بتواند انجام بدهد. خوب، الحمدلله شوراى هماهنگى تبلیغات این خصوصیت را داشته است، نشان داده است؛ هم در دهه‌ى اول، در اوضاع و احوال گوناگون آن دهه - در دوران دفاع مقدس، قبل از دفاع مقدس، بعد از دوران دفاع مقدس - هم بعد از رحلت امام در مناسبتهاى مختلف که قله‌هائى را در تاریخ ما به وجود آورد. یکى از این قله‌هاى فراموش نشدنى، همین نهم دى امسال بود. _ بیانات در دیدار با اعضای شوراى هماهنگى تبلیغات اسلامى 29/10/1388 یک حرکت بدون فراخوان راز ماندگارى این انقلاب، اتکاى به ایمانهاست؛ اتکاى به خداست. لذا شما مى‌بینید آن روزى که توده‌ى عظیم مردم در سرتاسر کشور احساس کنند که دشمنى‌اى متوجه انقلاب است، احساس کنند که دشمنىِ جدى‌اى وجود دارد، بدون فراخوان حرکت میکنند مى‌آیند. روز نهم دى شما دیدید در این کشور چه اتفاقى افتاد و چه حادثه‌اى پیش آمد. دشمنان انقلاب که همیشه سعى میکنند راهپیمائى‌هاى میلیونى را بگویند چند هزار نفر آمده‌اند - تحقیر کنند، کوچک کنند - اعتراف کردند و گفتند در طول این بیست سال، هیچ حرکت مردمى‌اى به این عظمت در ایران اتفاق نیفتاده است؛ این را نوشتند و گفتند. آن کسانى که سعى در کتمان حقائق درباره‌ى جمهورى اسلامى دارند، این را گفتند. علت چیست؟ علت این است که مردم وقتى احساس میکنند دشمن در مقابل نظام اسلامى ایستاده است، مى‌آیند توى میدان. این حرکتِ ایمانى است، این حرکتِ قلبى است؛ این چیزى است که انگیزه‌ى خدائى در آن وجود دارد؛ دست قدرت خداست، دست اراده‌ى الهى است؛ این چیزها دست من و امثال من نیست. دلها دست خداست. اراده‌ها مقهور اراده‌ى پروردگار است. وقتى حرکت خدائى شد، براى خدا شد، اخلاص در کار بود، خداى متعال اینجور دفاع میکند. لذا میفرماید: «انّ اللَّه یدافع عن الّذین امنوا». این را دشمنان نظام اسلامى نمیفهمند، تا امروز هم نفهمیدند؛ لذا تهدید میکنند، حرف میزنند، روشهاى گوناگون را به کار میگیرند، به خیال خودشان میگردند نقطه ضعف براى جمهورى اسلامى پیدا کنند؛ گاهى اسم حقوق بشر را مى‌آورند، گاهى اسم دموکراسى را مى‌آورند؛ ترفندهائى که امروز براى مردم دنیا حقیقتاً ترفندهاى مسخره است. میگویند افکار عمومى؛ اما افکار عمومى اگر این حرفها را از آمریکا و صهیونیسم باور میکرد، اینجور در دنیا، در کشورهاى مختلف، ملتهاى مختلف، در مواقع گوناگون، نفرت خودشان را از این سران مستکبر نشان نمیدادند، که مى‌بینید نشان میدهند. هر جا سفر میکنند، گروهى از مردم علیه‌شان شعار میدهند. پیداست که افکار عمومى دنیا فریب ترفندهاى اینها را نخورده است. _ بیانات در دیدار فرمانده و پرسنل نیروى هوائى ارتش جمهوری اسلامی ایران 19/11/1388 بدون علما ممکن نبود یک مسئله‌ى بسیار مهم و استثنائى است؛ یکى از تمایزات نظام جمهورى اسلامى این است. مجموعه‌ى خبرگان، مجموعه‌ى علماى صاحب‌نام و صاحب شأن در بین مردم، و مورد اعتماد مردم در همه‌ى قضایا، بخصوص در قضیه‌ى بسیار مهم رهبرى و انتخاب رهبرى و قضایاى مربوط به آن محسوب میشود. و همین حضور اثرگذار و حساس در بین مردم، آثار و برکات خودش را داشته است و دارد. حضور مردم در حوادث بزرگ و مهم و اعلان موضعى که میکنند - مثل راهپیمائى مهم بیست و دوم بهمن، که واقعاً یک پدیده‌ى عظیمى بود در تاریخ انقلاب در این شرائط و با این اوضاع و احوال؛ و قبل از آن، حضور مردم در خیابانها در سراسر کشور در نهم دى - بدون اینکه علما و راهنمایان معنوى مردم که مورد اعتماد آنها هستند، دلهاى مردم را به حقائق این انقلاب متوجه کنند، میسر نمیشد. نقش علماى دین در هدایت مردم، منحصر نمیشود به هدایت در امور فرعى و مسائل شخصى و اینها. مهمتر از همه‌ى اینها، هدایت مردم است در مسئله‌ى عظیم اجتماعى و مسئله‌ى حکومت و مسئله‌ى نظام اسلامى و وظائفى که مترتب بر این هست در مقابله‌ى با حوادث جهانى. یقیناً اگر نقش علماى دین و راهنمایان روحانى حذف میشد و وجود نمیداشت، این انقلاب تحقق پیدا نمیکرد؛ این نظام به وجود نمى‌آمد و باقى نمیماند، با این همه مشکلات فراوانى که در سر راه این انقلاب به وجود آوردند. بنابراین علماى دین - که از جمله‌ى برترین آنها، مجموعه‌ى خبرگان هستند - تأثیر ماندگار و مستمرى در حوادث جامعه و سرنوشت جامعه دارند؛ که خوب، آثارش را بحمداللَّه مى‌بینیم. _ بیانات در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى 06/12/1388 دنیا خیره شد شما دیدید فتنه‌اى به وجود آمد، کارهائى شد، تلاشهائى شد، آمریکا از فتنه‌گران دفاع کرد، انگلیس دفاع کرد، قدرتهاى غربى دفاع کردند، منافقین دفاع کردند، سلطنت‌طلبها دفاع کردند؛ نتیجه چه شد؟ نتیجه این شد که در مقابل همه‌ى این اتحاد و اتفاق نامیمون، مردم عزیز ما، ملت بزرگ ما در روز نهم دى، در روز بیست و دوى بهمن، آنچنان عظمتى از خودشان نشان دادند که دنیا را خیره کرد. ایران امروز، جوان امروز، تحصیلکرده‌ى امروز، ایرانیان امروز، آنچنان وضعیتى دارند که هر توطئه‌اى را دشمن علیه نظام جمهورى اسلامى زمینه‌چینى کند، به توفیق الهى توطئه را خنثى میکنند. منتها توجه داشته باشید؛ باید تقوا پیشه کنیم. آنچه ما را قوى میکند، تقواست؛ آنچه ما را آسیب‌ناپذیر میکند، تقواست؛ آنچه ما را به ادامه‌ى این راه تا رسیدن به اهداف عالیه امیدوار میکند، تقواست. _ خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران در حرم امام خمینى (ره) در بیست و یکمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى (ره) 14/03/1389 هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم آنچه که براى ما لازم است، این است که آحاد مردم، مسئولین، غیر مسئولین، بخصوص جوانها، بخصوص کسانى که سخن و حرفشان تأثیر دارد، احساس مسئولیت حضور در صحنه را از دست ندهند. هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم، من مسئولیتى ندارم؛ همه مسئولند. مسئولیت معنایش این نیست که اسلحه ببندیم، بیائیم توى خیابان راه برویم؛ در هر کارى که هستیم، احساس مسئولیت کنیم؛ مسئولیت دفاع از انقلاب و از نظام جمهورى اسلامى؛ یعنى از اسلام، یعنى از حقوق مردم، یعنى از عزت کشور. این، شرط اول: همه باید این احساس مسئولیت را داشته باشیم. و من مى‌بینم که این احساس مسئولیت را داریم. این را مردم کشور ثابت کردند، ثابت میکنند؛ حالا یک نمونه‌ى واضحش همین 9 دى بود که اشاره کردند؛ نمونه‌هاى دیگرى هم هست؛ 22 بهمن در پیش است، دهه‌ى فجر در پیش است. مردم حضور خودشان را، آمادگى خودشان را، سرزندگى و نشاط خودشان را نشان داده‌اند، باز هم نشان خواهند داد. _ دیدار مردم مازندران در سالگرد حماسه 6 بهمن 6/11/1388 مشتی بر دهان فتنه‌گران فتنه‌ى سال گذشته جلوه‌اى از توطئه‌ى دشمنان بود؛ فتنه بود. فتنه یعنى کسانى شعارهاى حق را با محتواى صددرصد باطل مطرح کنند، بیاورند براى فریب دادن مردم. اما ناکام شدند. هدف از ایجاد فتنه، گمراه کردن مردم است. شما ملاحظه کنید؛ مردم ما در مقابله‌ى با فتنه، خودشان به پا خاستند. نهم دى در سرتاسر کشور مشت محکمى به دهان فتنه‌گران زد. این کار را خود مردم کردند. این حرکت - همان طورى که گویندگان و بزرگان و همه بارها گفته‌اند - یک حرکت خودجوش بود؛ این خیلى معنا دارد؛ این نشانه‌ى این است که این مردم بیدارند، هشیارند. دشمنان ما باید این پیام را بگیرند. آن کسانى که خیال میکنند میتوانند میان نظام و میان مردم جدائى بیندازند، ببینند و بفهمند که این نظام، نظام خود مردم است، مال مردم است. امتیاز نظام ما به این است که متعلق به مردم است. آن کسانى که با همه‌ى وجود نظام جمهورى اسلامى را و اسلام را و این پرچم برافراشته را در این کشور نگه داشته‌اند، در درجه‌ى اول خود مردمند؛ دشمنان ما این را بفهمند. سردمداران دولتهاى مستکبر - و در رأس آنها آمریکا - علیه ملت ما حرف میزنند، توطئه میکنند، گاهى شعار میدهند، گاهى اظهارات مزوّرانه میکنند، گاهى صریحاً دشمنى میکنند، گاهى در لفافه میبرند؛ اینها همه براى این است که تحلیل درستى از مسائل ایران و شناخت درستى از ملت ایران ندارند. ملت ما ملت بیدارى است، ملت هشیارى است. وقتی عاشورا به کمک ملت آمد حضور عظیم و خروشان مردمی در 9 دی 88 ، تجلّی بارزی از هویت و ماهیت انقلاب یعنی روح دیانت حاکم بر دل‌های مردم بود. نهم دی 88، حادثه کوچکی نیست بلکه آن حرکت عظیم و ماندگار مردمی، شبیه حرکت بزرگ ملت در روزهای اول انقلاب است و باید تلاش شود در سالگرد این حماسه، حرف اصلی ملت ایران، یعنی حرکت در سایه دین و تحقق وعده‌های الهی تبیین شود. هنر اصلی امام خمینی(ره)، وارد کردن مردم به صحنه بود و در هرجایی که مردم با شجاعت، بصیرت و عمل متناسب با ایمان خود، وارد میدان شدند تمام مشکلات، و بزرگترین موانع در مقابل اراده مردم از بین می‌رود. در هر نقطه‌ی از جهان چنانچه مردم با هدف و شعار مشخص و ایمان و عمل متناسب، به عرصه بیایند هیچ عاملی قادر به مقاومت نیست و این یک نسخه کلی برای تمام ملت‌هاست، که امام خمینی(ره) به آن عمل کرد و ملت ایران هم با اعتماد به امام راحل عظیم‌الشان، آن را بصورت عملی اثبات کرد. آن معجزه‌گری که همه مردم را بسیج کرده، به صحنه می‌آورد و با وجود همه سختی‌ها آنان را در صحنه نگه می‌دارد، ایمان قلبی و دینی است چرا که بر اساس ایمان دینی، شما در هر شرایطی پیروز خواهید بود و شکست معنایی ندارد. (با اشاره به 9 دی)، در این روز، مردم براساس وظیفه دینی خود به میدان آمدند تا نشان دهند بر خلاف تبلیغات فتنه‌گران، مردم ایران ضمن پایبندی به نظام جمهوری اسلامی از عزم و اراده دینی استوار برخوردارند. این فتنه، صرفا منحصر به حضور عده‌ای افراد در خیابان‌ها نبود، بلکه ناشی از یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت، که چنین هم شد. همانگونه که در ابتدای انقلاب، محرم به کمک این مردم آمد و امام خمینی(ره) فرمود خون بر شمشیر پیروز است، در قضایای 9 دی هم، عاشورا به کمک ملت آمد و حماسه بزرگ و ماندگاری را خلق کرد. اولاً در بزرگداشت نهم دی جنبه‌های شعاری غلبه پیدا نکند و ثانیاً به عمق شعارها که حرف اصلی ملت ایران بود، توجه شود.

حماسه 9دی در کلام مقام معظم رهبری در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است. به گزارش مشرق به نقل از فارس ، رخداد “9 دی” در تاریخ عمر نظام جمهوری اسلامی ایران یک نقطه عطف است؛ نقطه عطفی که حقیقت آن را فقط و فقط می‌توان در کلام کسی یافت که سکان‌دار کشتی انقلاب است و 9 دی ثمره سال‌ها صبر، بصیرت‌افزایی و ولایت اوست. آنچه که در ادامه می‌خوانید، متن کاملی است از بیانات و نظرات مقام معظم رهبری که طی دو سال گذشته درباره ” 9 دی” بیان شده‌اند. معظم‌له که در بیانات اخیر خود در دیدار با اعضای ستاد بزرگداشت حماسه 9 دی تصریح فرمودند فتنه یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت؛ همواره راجع به 9 دی تأکیدات مهمی را بیان کرده‌اند که نصب‌العین قرار دادن آنها برای تمام خواص و عموم مردم می‌تواند روشنی بخش راه آینده کشور و اسلام ناب باشد. در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است. *** در تاریخ ماندگار شد روزهاى سال، به طور طبیعى و به خودى خود همه مثل همند؛ این انسانها هستند، این اراده‌‌‌‌‌ها و مجاهدتهاست که یک روزى را از میان روزهاى دیگر برمیکشد و آن را مشخص میکند، متمایز میکند، متفاوت میکند و مثل یک پرچمى نگه میدارد تا راهنماى دیگران باشد. روز عاشورا - دهم محرم - فى نفسه با روزهاى دیگر فرقى ندارد؛ این حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز جان میدهد، معنا میدهد، او را تا عرش بالا میبرد؛ این مجاهدتهاى یاران حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز، این خطورت و اهمیت را میبخشد. روز نوزدهم دى هم همین جور است، روز نهم دىِ امسال هم از همین قبیل است. نهم دى با دهم دى فرقى ندارد؛ این مردمند که ناگهان با یک حرکت - که آن حرکت برخاسته از همان عواملى است که نوزدهم دىِ قم را تشکیل داد؛ یعنى برخاسته ى از بصیرت است، از دشمن‌‌‌‌‌شناسى است، از وقت‌‌‌‌‌شناسى است، از حضور در عرصه‌ى مجاهدانه است - روز نهم دى را هم متمایز میکنند. مطمئن باشید که روز نهم دىِ امسال هم در تاریخ ماند؛ این هم یک روز متمایزى شد. شاید به یک معنا بشود گفت که در شرائط کنونى - که شرائط غبارآلودگىِ فضاست - این حرکت مردم اهمیت مضاعفى داشت؛ کار بزرگى بود. هرچه انسان در اطراف این قضایا فکر میکند، دست خداى متعال را، دست قدرت را، روح ولایت را، روح حسین بن على (علیه السّلام) را مى‌‌‌بیند. این کارها کارهائى نیست که با اراده‌‌‌‌ى امثال ما انجام بگیرد؛ این کار خداست، این دست قدرت الهى است؛ همان طور که امام در یک موقعیت حساسى - که من بارها این را نقل کرده‌‌‌‌ام - به بنده فرمودند: «من در تمام این مدت، دست قدرت الهى را در پشت این قضایا دیدم». درست دید آن مرد نافذِ بابصیرت، آن مرد خدا. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 مجاهدت به نفع انسان در شرائط فتنه، کار دشوارتر است؛ تشخیص دشوارتر است. البته خداى متعال حجت را همیشه تمام میکند؛ هیچ وقت نمیگذارد مردم از خداى متعال طلبگار باشند و بگویند تو حجت را براى ما تمام نکردى، راهنما نفرستادى، ما از این جهت گمراه شدیم. در قرآن مکرر این معنا ذکر شده است. دست اشاره ى الهى همه جا قابل دیدن است؛ منتها چشم باز میخواهد. اگر چشم را باز نکردیم، هلال شب اول ماه را هم نخواهیم دید؛ اما هلال هست. باید چشم باز کنیم، باید نگاه کنیم، دقت کنیم، از همه ى امکاناتمان استفاده کنیم تا این حقیقت را که خدا در مقابل ما قرار داده است، ببینیم. مهم این است که انسان این مجاهدت را بکند. این مجاهدت به نفع خود انسان است؛ خداى متعال هم در این مجاهدت به او کمک میکند. نوزده دىِ مردم قم در سال 56 از این قبیل بود، نهم دىِ امسالِ آحاد مردم کشور - که حقیقتاً این حرکت میلیونى فوق‌‌العاده ى مردم حرکت عظیمى بود - از همین قبیل است، و قضایاى گوناگونى که ما در طول انقلاب از این چیزها کم نداشتیم. این مجاهدت، راه را به ما نشان میدهد. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 حجت بر همه تمام شد یک نکته را هم به جوانان عزیز انقلابى، به فرزندان عزیز انقلابى خودم، به فرزندان بسیجى - از زن و مرد - عرض بکنم: جوانان از اطراف و اکناف کشور، از آنچه که تهتّک بیگانگان از ایمان دینى به گوششان میخورد یا با چشمشان مى‌‌‌‌بینند، عصبانى هستند؛ وقتى مى بینند روز عاشورا چگونه یک عده‌‌‌‌اى حرمت عاشورا را هتک میکنند، حرمت امام حسین را هتک میکنند، حرمت عزاداران حسینى را هتک میکنند، دلهاشان به درد مى‌‌‌‌‌آید، سینه‌‌‌‌‌هاشان پر میشود از خشم؛ البته خوب، طبیعى هم هست، حق هم دارند؛ ولى میخواهم عرض بکنم جوانهاى عزیز مراقب باشند، مواظب باشند که هرگونه کار بى رویه‌‌‌اى، کمک به دشمن است. اینجا جوانها تلفن میکنند - میفهمم من، میخوانم، غالباً تلفنها و نامه ها را خلاصه میکنند، هر روز مى آورند، من نگاه میکنم - مى بینم همین طور جوانها گله‌‌‌‌‌مند، ناراحت و عصبانى؛ گاهى هم از بنده گله میکنند که چرا فلانى صبر میکند؟ چرا فلانى ملاحظه میکند؟ من عرض میکنم؛ در شرائطى که دشمن با همه‌‌‌ى وجود، با همه‌‌‌‌ى امکاناتِ خود درصدد طراحى یک فتنه است و میخواهد یک بازى خطرناکى را شروع کند، باید مراقبت کرد او را در آن بازى کمک نکرد. خیلى باید با احتیاط و تدبیر و در وقت خودش با قاطعیت وارد شد. دستگاه‌‌‌‌هاى مسئولى وجود دارند، قانون وجود دارد؛ بر طبق قانون، بدون هیچگونه تخطى از قانون، بایستى مُرّ قانون به صورت قاطع انجام بگیرد؛ اما ورود افرادى که شأن قانونى و سمت قانونى و وظیفه ى قانونى و مسئولیت قانونى ندارند، قضایا را خراب میکند. خداى متعال به ما دستور داده است: «و لایجرمنّکم شنئان قوم على ان لاتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتّقوى». بله، یک عده‌‌‌‌اى دشمنى میکنند، یک عده‌‌‌‌اى خباثت به خرج میدهند، یک عده اى از خباثت‌‌‌کنندگان پشتیبانى میکنند - اینها هست - اما باید مراقب بود. اگر بدون دقت، بدون حزم، انسان وارد برخى از قضایا بشود، بى‌‌‌‌گناهانى که از آنها بیزار هم هستند، لگدمال میشوند؛ این نباید اتفاق بیفتد. من برحذر میدارم جوانهاى عزیز را، فرزندان عزیز انقلابىِ خودم را از اینکه یک حرکتى را خودسرانه انجام بدهند؛ نه، همه چیز بر روال قانون. مسئولین کشور بحمداللَّه چشمشان هم باز است، مى‌‌‌‌بینند؛ مى‌‌‌‌بینند مردم در چه جهتى دارند حرکت میکنند. حجت بر همه تمام شده است. حرکت عظیم روز چهارشنبه‌ى نهم دى ماه حجت را بر همه تمام کرد. مسئولین قوه‌‌‌‌‌ى مجریه، مسئولین قوه‌‌‌ى مقننه، مسئولین قوه‌‌‌‌ى قضائیه، دستگاه‌‌‌هاى گوناگون، همه میدانند که مردم در صحنه‌‌‌اند و چه میخواهند. دستگاه‌‌‌‌‌‌ها باید وظائفشان را انجام بدهند؛ هم وظائفشان در مقابل آدم مفسد و اغتشاشگر و ضدانقلاب و ضدامنیت و اینها، هم وظائفشان در زمینه‌‌‌ى اداره‌‌‌‌‌‌ى کشور. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 راه انقلاب این است بدخواهانى که سى سال است علیه این انقلاب و علیه این مردم هر کارى توانستند، کردند، اینها هم فرصت را مغتنم شمردند و با تبلیغاتِ خودشان وارد میدان شدند. بیش از این، کارى نمیتوانستند بکنند. اگر آمریکائى‌ها و انگلیسى‌ها و صهیونیستها میتوانستند نیرو وارد خیابانهاى تهران بکنند، یقین بدانید میکردند. اگر برایشان امکان داشت که با حضور وابستگان و مزدوران خودشان از خارج، عرصه را آنچنان که میخواهند، هدایت کنند، میکردند. منتها میدانستند که این کار به ضررشان تمام میشود. تنها کارى که میتوانستند بکنند، این بود که در صحنه‌ى تبلیغات، در صحنه‌ى سیاست جهانى، از آشوبگر، از اغتشاشگر حمایت کنند. رؤساى جمهور کشورهاى مستکبر در این قضیه وارد میدان شدند؛ اغتشاشگران خیابانى و خرابکارانى را که با آتش زدن میخواهند موجودیت خودشان را نشان بدهند، ملت ایران نامیدند؛ شاید بتوانند اوضاع را آنچنان که طبق میل خودشان است، در افکار عمومى دنیا و کشورمان تصویر و ترسیم کنند؛ اما شکست خوردند. قوى‌ترین و آخرین ضربه را ملت در روز نهم دى و بیست و دوى بهمن وارد کرد. کار ملت ایران در بیست و دوم بهمن، کار عظیمى بود؛ نُه دى هم همین جور. یکپارچگى ملت آشکار شد. همه‌ى کسانى که در عرصه‌ى سیاسى به هر نامزدى رأى داده بودند، وقتى دیدند دشمن در صحنه است، وقتى فهمیدند اهداف پلید دشمن چیست، نسبت به آن کسانى که قبلاً به آنها خوشبین هم بودند، تجدید نظر کردند؛ فهمیدند که راه انقلاب این است، صراط مستقیم این است. در بیست و دوى بهمن، ملت همه با یک شعار وارد میدان شدند. خیلى تلاش کردند، شاید بتوانند بین ملت دودستگى ایجاد کنند؛ اما نتوانستند. و ملت ایستاد؛ این پیروزى ملت بود. از بیست و دوم خرداد تا بیست و دوم بهمن - هشت ماه - یک فصل پرافتخار و پرعبرتى براى ملت ایران بود؛ این یک درس شد. آگاهى جدیدى به وجود آمد. فصل تازه‌اى در بصیرت ملت ایران گشوده شد. این یک زمینه‌ى بسیار مهمى است. باید بر اساس این زمینه، حرکت کنیم. _ بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی 01/01/1389 لحظه‌ی نیازها شوراى شما بحمدالله این خصوصیت را داشته است. دلائل زیادى هم براى این هست؛ آخرى‌اش همین نهم دى است؛ قبلش - ده سال قبل از این - 23 تیر است که اشاره فرمودند؛ آن روز هم نیاز لحظه‌ها بود؛ این یک کار متعارف و معمولى نبود. راهپیمائى مردم در بیست و دوى بهمن با همه‌ى عظمتى که دارد - که حالا عرض خواهم کرد - یک کار متعارف است، یک کار روان‌شده است، شناخته‌شده است، متوقع است که انجام بگیرد و انجام میگیرد؛ اما بیست و سه‌ى تیر در سال 78، یک کار متعارف نبود، یک کار متوقع نبود؛ اهمیت داشت که این مجموعه بداند و بفهمد که این کار در آن شرائط، لازم است و آن را انجام بدهد. کار نهم دى ماهِ امسال هم همین جور بود. شناختن موقعیت، فهمیدن نیاز، حضور در لحظه‌ى مناسب و مورد نیاز؛ این اساس کار است که مؤمن باید این را هم با خود همراه داشته باشد تا بتواند وجودش مؤثر بشود؛ آن کارى را که باید انجام بدهد، بتواند انجام بدهد. خوب، الحمدلله شوراى هماهنگى تبلیغات این خصوصیت را داشته است، نشان داده است؛ هم در دهه‌ى اول، در اوضاع و احوال گوناگون آن دهه - در دوران دفاع مقدس، قبل از دفاع مقدس، بعد از دوران دفاع مقدس - هم بعد از رحلت امام در مناسبتهاى مختلف که قله‌هائى را در تاریخ ما به وجود آورد. یکى از این قله‌هاى فراموش نشدنى، همین نهم دى امسال بود. _ بیانات در دیدار با اعضای شوراى هماهنگى تبلیغات اسلامى 29/10/1388 یک حرکت بدون فراخوان راز ماندگارى این انقلاب، اتکاى به ایمانهاست؛ اتکاى به خداست. لذا شما مى‌بینید آن روزى که توده‌ى عظیم مردم در سرتاسر کشور احساس کنند که دشمنى‌اى متوجه انقلاب است، احساس کنند که دشمنىِ جدى‌اى وجود دارد، بدون فراخوان حرکت میکنند مى‌آیند. روز نهم دى شما دیدید در این کشور چه اتفاقى افتاد و چه حادثه‌اى پیش آمد. دشمنان انقلاب که همیشه سعى میکنند راهپیمائى‌هاى میلیونى را بگویند چند هزار نفر آمده‌اند - تحقیر کنند، کوچک کنند - اعتراف کردند و گفتند در طول این بیست سال، هیچ حرکت مردمى‌اى به این عظمت در ایران اتفاق نیفتاده است؛ این را نوشتند و گفتند. آن کسانى که سعى در کتمان حقائق درباره‌ى جمهورى اسلامى دارند، این را گفتند. علت چیست؟ علت این است که مردم وقتى احساس میکنند دشمن در مقابل نظام اسلامى ایستاده است، مى‌آیند توى میدان. این حرکتِ ایمانى است، این حرکتِ قلبى است؛ این چیزى است که انگیزه‌ى خدائى در آن وجود دارد؛ دست قدرت خداست، دست اراده‌ى الهى است؛ این چیزها دست من و امثال من نیست. دلها دست خداست. اراده‌ها مقهور اراده‌ى پروردگار است. وقتى حرکت خدائى شد، براى خدا شد، اخلاص در کار بود، خداى متعال اینجور دفاع میکند. لذا میفرماید: «انّ اللَّه یدافع عن الّذین امنوا». این را دشمنان نظام اسلامى نمیفهمند، تا امروز هم نفهمیدند؛ لذا تهدید میکنند، حرف میزنند، روشهاى گوناگون را به کار میگیرند، به خیال خودشان میگردند نقطه ضعف براى جمهورى اسلامى پیدا کنند؛ گاهى اسم حقوق بشر را مى‌آورند، گاهى اسم دموکراسى را مى‌آورند؛ ترفندهائى که امروز براى مردم دنیا حقیقتاً ترفندهاى مسخره است. میگویند افکار عمومى؛ اما افکار عمومى اگر این حرفها را از آمریکا و صهیونیسم باور میکرد، اینجور در دنیا، در کشورهاى مختلف، ملتهاى مختلف، در مواقع گوناگون، نفرت خودشان را از این سران مستکبر نشان نمیدادند، که مى‌بینید نشان میدهند. هر جا سفر میکنند، گروهى از مردم علیه‌شان شعار میدهند. پیداست که افکار عمومى دنیا فریب ترفندهاى اینها را نخورده است. _ بیانات در دیدار فرمانده و پرسنل نیروى هوائى ارتش جمهوری اسلامی ایران 19/11/1388 بدون علما ممکن نبود یک مسئله‌ى بسیار مهم و استثنائى است؛ یکى از تمایزات نظام جمهورى اسلامى این است. مجموعه‌ى خبرگان، مجموعه‌ى علماى صاحب‌نام و صاحب شأن در بین مردم، و مورد اعتماد مردم در همه‌ى قضایا، بخصوص در قضیه‌ى بسیار مهم رهبرى و انتخاب رهبرى و قضایاى مربوط به آن محسوب میشود. و همین حضور اثرگذار و حساس در بین مردم، آثار و برکات خودش را داشته است و دارد. حضور مردم در حوادث بزرگ و مهم و اعلان موضعى که میکنند - مثل راهپیمائى مهم بیست و دوم بهمن، که واقعاً یک پدیده‌ى عظیمى بود در تاریخ انقلاب در این شرائط و با این اوضاع و احوال؛ و قبل از آن، حضور مردم در خیابانها در سراسر کشور در نهم دى - بدون اینکه علما و راهنمایان معنوى مردم که مورد اعتماد آنها هستند، دلهاى مردم را به حقائق این انقلاب متوجه کنند، میسر نمیشد. نقش علماى دین در هدایت مردم، منحصر نمیشود به هدایت در امور فرعى و مسائل شخصى و اینها. مهمتر از همه‌ى اینها، هدایت مردم است در مسئله‌ى عظیم اجتماعى و مسئله‌ى حکومت و مسئله‌ى نظام اسلامى و وظائفى که مترتب بر این هست در مقابله‌ى با حوادث جهانى. یقیناً اگر نقش علماى دین و راهنمایان روحانى حذف میشد و وجود نمیداشت، این انقلاب تحقق پیدا نمیکرد؛ این نظام به وجود نمى‌آمد و باقى نمیماند، با این همه مشکلات فراوانى که در سر راه این انقلاب به وجود آوردند. بنابراین علماى دین - که از جمله‌ى برترین آنها، مجموعه‌ى خبرگان هستند - تأثیر ماندگار و مستمرى در حوادث جامعه و سرنوشت جامعه دارند؛ که خوب، آثارش را بحمداللَّه مى‌بینیم. _ بیانات در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى 06/12/1388 دنیا خیره شد شما دیدید فتنه‌اى به وجود آمد، کارهائى شد، تلاشهائى شد، آمریکا از فتنه‌گران دفاع کرد، انگلیس دفاع کرد، قدرتهاى غربى دفاع کردند، منافقین دفاع کردند، سلطنت‌طلبها دفاع کردند؛ نتیجه چه شد؟ نتیجه این شد که در مقابل همه‌ى این اتحاد و اتفاق نامیمون، مردم عزیز ما، ملت بزرگ ما در روز نهم دى، در روز بیست و دوى بهمن، آنچنان عظمتى از خودشان نشان دادند که دنیا را خیره کرد. ایران امروز، جوان امروز، تحصیلکرده‌ى امروز، ایرانیان امروز، آنچنان وضعیتى دارند که هر توطئه‌اى را دشمن علیه نظام جمهورى اسلامى زمینه‌چینى کند، به توفیق الهى توطئه را خنثى میکنند. منتها توجه داشته باشید؛ باید تقوا پیشه کنیم. آنچه ما را قوى میکند، تقواست؛ آنچه ما را آسیب‌ناپذیر میکند، تقواست؛ آنچه ما را به ادامه‌ى این راه تا رسیدن به اهداف عالیه امیدوار میکند، تقواست. _ خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران در حرم امام خمینى (ره) در بیست و یکمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى (ره) 14/03/1389 هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم آنچه که براى ما لازم است، این است که آحاد مردم، مسئولین، غیر مسئولین، بخصوص جوانها، بخصوص کسانى که سخن و حرفشان تأثیر دارد، احساس مسئولیت حضور در صحنه را از دست ندهند. هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم، من مسئولیتى ندارم؛ همه مسئولند. مسئولیت معنایش این نیست که اسلحه ببندیم، بیائیم توى خیابان راه برویم؛ در هر کارى که هستیم، احساس مسئولیت کنیم؛ مسئولیت دفاع از انقلاب و از نظام جمهورى اسلامى؛ یعنى از اسلام، یعنى از حقوق مردم، یعنى از عزت کشور. این، شرط اول: همه باید این احساس مسئولیت را داشته باشیم. و من مى‌بینم که این احساس مسئولیت را داریم. این را مردم کشور ثابت کردند، ثابت میکنند؛ حالا یک نمونه‌ى واضحش همین 9 دى بود که اشاره کردند؛ نمونه‌هاى دیگرى هم هست؛ 22 بهمن در پیش است، دهه‌ى فجر در پیش است. مردم حضور خودشان را، آمادگى خودشان را، سرزندگى و نشاط خودشان را نشان داده‌اند، باز هم نشان خواهند داد. _ دیدار مردم مازندران در سالگرد حماسه 6 بهمن 6/11/1388 مشتی بر دهان فتنه‌گران فتنه‌ى سال گذشته جلوه‌اى از توطئه‌ى دشمنان بود؛ فتنه بود. فتنه یعنى کسانى شعارهاى حق را با محتواى صددرصد باطل مطرح کنند، بیاورند براى فریب دادن مردم. اما ناکام شدند. هدف از ایجاد فتنه، گمراه کردن مردم است. شما ملاحظه کنید؛ مردم ما در مقابله‌ى با فتنه، خودشان به پا خاستند. نهم دى در سرتاسر کشور مشت محکمى به دهان فتنه‌گران زد. این کار را خود مردم کردند. این حرکت - همان طورى که گویندگان و بزرگان و همه بارها گفته‌اند - یک حرکت خودجوش بود؛ این خیلى معنا دارد؛ این نشانه‌ى این است که این مردم بیدارند، هشیارند. دشمنان ما باید این پیام را بگیرند. آن کسانى که خیال میکنند میتوانند میان نظام و میان مردم جدائى بیندازند، ببینند و بفهمند که این نظام، نظام خود مردم است، مال مردم است. امتیاز نظام ما به این است که متعلق به مردم است. آن کسانى که با همه‌ى وجود نظام جمهورى اسلامى را و اسلام را و این پرچم برافراشته را در این کشور نگه داشته‌اند، در درجه‌ى اول خود مردمند؛ دشمنان ما این را بفهمند. سردمداران دولتهاى مستکبر - و در رأس آنها آمریکا - علیه ملت ما حرف میزنند، توطئه میکنند، گاهى شعار میدهند، گاهى اظهارات مزوّرانه میکنند، گاهى صریحاً دشمنى میکنند، گاهى در لفافه میبرند؛ اینها همه براى این است که تحلیل درستى از مسائل ایران و شناخت درستى از ملت ایران ندارند. ملت ما ملت بیدارى است، ملت هشیارى است. وقتی عاشورا به کمک ملت آمد حضور عظیم و خروشان مردمی در 9 دی 88 ، تجلّی بارزی از هویت و ماهیت انقلاب یعنی روح دیانت حاکم بر دل‌های مردم بود. نهم دی 88، حادثه کوچکی نیست بلکه آن حرکت عظیم و ماندگار مردمی، شبیه حرکت بزرگ ملت در روزهای اول انقلاب است و باید تلاش شود در سالگرد این حماسه، حرف اصلی ملت ایران، یعنی حرکت در سایه دین و تحقق وعده‌های الهی تبیین شود. هنر اصلی امام خمینی(ره)، وارد کردن مردم به صحنه بود و در هرجایی که مردم با شجاعت، بصیرت و عمل متناسب با ایمان خود، وارد میدان شدند تمام مشکلات، و بزرگترین موانع در مقابل اراده مردم از بین می‌رود. در هر نقطه‌ی از جهان چنانچه مردم با هدف و شعار مشخص و ایمان و عمل متناسب، به عرصه بیایند هیچ عاملی قادر به مقاومت نیست و این یک نسخه کلی برای تمام ملت‌هاست، که امام خمینی(ره) به آن عمل کرد و ملت ایران هم با اعتماد به امام راحل عظیم‌الشان، آن را بصورت عملی اثبات کرد. آن معجزه‌گری که همه مردم را بسیج کرده، به صحنه می‌آورد و با وجود همه سختی‌ها آنان را در صحنه نگه می‌دارد، ایمان قلبی و دینی است چرا که بر اساس ایمان دینی، شما در هر شرایطی پیروز خواهید بود و شکست معنایی ندارد. (با اشاره به 9 دی)، در این روز، مردم براساس وظیفه دینی خود به میدان آمدند تا نشان دهند بر خلاف تبلیغات فتنه‌گران، مردم ایران ضمن پایبندی به نظام جمهوری اسلامی از عزم و اراده دینی استوار برخوردارند. این فتنه، صرفا منحصر به حضور عده‌ای افراد در خیابان‌ها نبود، بلکه ناشی از یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت، که چنین هم شد. همانگونه که در ابتدای انقلاب، محرم به کمک این مردم آمد و امام خمینی(ره) فرمود خون بر شمشیر پیروز است، در قضایای 9 دی هم، عاشورا به کمک ملت آمد و حماسه بزرگ و ماندگاری را خلق کرد. اولاً در بزرگداشت نهم دی جنبه‌های شعاری غلبه پیدا نکند و ثانیاً به عمق شعارها که حرف اصلی ملت ایران بود، توجه شود.

حماسه 9دی در کلام مقام معظم رهبری در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است. به گزارش مشرق به نقل از فارس ، رخداد “9 دی” در تاریخ عمر نظام جمهوری اسلامی ایران یک نقطه عطف است؛ نقطه عطفی که حقیقت آن را فقط و فقط می‌توان در کلام کسی یافت که سکان‌دار کشتی انقلاب است و 9 دی ثمره سال‌ها صبر، بصیرت‌افزایی و ولایت اوست. آنچه که در ادامه می‌خوانید، متن کاملی است از بیانات و نظرات مقام معظم رهبری که طی دو سال گذشته درباره ” 9 دی” بیان شده‌اند. معظم‌له که در بیانات اخیر خود در دیدار با اعضای ستاد بزرگداشت حماسه 9 دی تصریح فرمودند فتنه یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت؛ همواره راجع به 9 دی تأکیدات مهمی را بیان کرده‌اند که نصب‌العین قرار دادن آنها برای تمام خواص و عموم مردم می‌تواند روشنی بخش راه آینده کشور و اسلام ناب باشد. در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است. *** در تاریخ ماندگار شد روزهاى سال، به طور طبیعى و به خودى خود همه مثل همند؛ این انسانها هستند، این اراده‌‌‌‌‌ها و مجاهدتهاست که یک روزى را از میان روزهاى دیگر برمیکشد و آن را مشخص میکند، متمایز میکند، متفاوت میکند و مثل یک پرچمى نگه میدارد تا راهنماى دیگران باشد. روز عاشورا - دهم محرم - فى نفسه با روزهاى دیگر فرقى ندارد؛ این حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز جان میدهد، معنا میدهد، او را تا عرش بالا میبرد؛ این مجاهدتهاى یاران حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز، این خطورت و اهمیت را میبخشد. روز نوزدهم دى هم همین جور است، روز نهم دىِ امسال هم از همین قبیل است. نهم دى با دهم دى فرقى ندارد؛ این مردمند که ناگهان با یک حرکت - که آن حرکت برخاسته از همان عواملى است که نوزدهم دىِ قم را تشکیل داد؛ یعنى برخاسته ى از بصیرت است، از دشمن‌‌‌‌‌شناسى است، از وقت‌‌‌‌‌شناسى است، از حضور در عرصه‌ى مجاهدانه است - روز نهم دى را هم متمایز میکنند. مطمئن باشید که روز نهم دىِ امسال هم در تاریخ ماند؛ این هم یک روز متمایزى شد. شاید به یک معنا بشود گفت که در شرائط کنونى - که شرائط غبارآلودگىِ فضاست - این حرکت مردم اهمیت مضاعفى داشت؛ کار بزرگى بود. هرچه انسان در اطراف این قضایا فکر میکند، دست خداى متعال را، دست قدرت را، روح ولایت را، روح حسین بن على (علیه السّلام) را مى‌‌‌بیند. این کارها کارهائى نیست که با اراده‌‌‌‌ى امثال ما انجام بگیرد؛ این کار خداست، این دست قدرت الهى است؛ همان طور که امام در یک موقعیت حساسى - که من بارها این را نقل کرده‌‌‌‌ام - به بنده فرمودند: «من در تمام این مدت، دست قدرت الهى را در پشت این قضایا دیدم». درست دید آن مرد نافذِ بابصیرت، آن مرد خدا. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 مجاهدت به نفع انسان در شرائط فتنه، کار دشوارتر است؛ تشخیص دشوارتر است. البته خداى متعال حجت را همیشه تمام میکند؛ هیچ وقت نمیگذارد مردم از خداى متعال طلبگار باشند و بگویند تو حجت را براى ما تمام نکردى، راهنما نفرستادى، ما از این جهت گمراه شدیم. در قرآن مکرر این معنا ذکر شده است. دست اشاره ى الهى همه جا قابل دیدن است؛ منتها چشم باز میخواهد. اگر چشم را باز نکردیم، هلال شب اول ماه را هم نخواهیم دید؛ اما هلال هست. باید چشم باز کنیم، باید نگاه کنیم، دقت کنیم، از همه ى امکاناتمان استفاده کنیم تا این حقیقت را که خدا در مقابل ما قرار داده است، ببینیم. مهم این است که انسان این مجاهدت را بکند. این مجاهدت به نفع خود انسان است؛ خداى متعال هم در این مجاهدت به او کمک میکند. نوزده دىِ مردم قم در سال 56 از این قبیل بود، نهم دىِ امسالِ آحاد مردم کشور - که حقیقتاً این حرکت میلیونى فوق‌‌العاده ى مردم حرکت عظیمى بود - از همین قبیل است، و قضایاى گوناگونى که ما در طول انقلاب از این چیزها کم نداشتیم. این مجاهدت، راه را به ما نشان میدهد. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 حجت بر همه تمام شد یک نکته را هم به جوانان عزیز انقلابى، به فرزندان عزیز انقلابى خودم، به فرزندان بسیجى - از زن و مرد - عرض بکنم: جوانان از اطراف و اکناف کشور، از آنچه که تهتّک بیگانگان از ایمان دینى به گوششان میخورد یا با چشمشان مى‌‌‌‌بینند، عصبانى هستند؛ وقتى مى بینند روز عاشورا چگونه یک عده‌‌‌‌اى حرمت عاشورا را هتک میکنند، حرمت امام حسین را هتک میکنند، حرمت عزاداران حسینى را هتک میکنند، دلهاشان به درد مى‌‌‌‌‌آید، سینه‌‌‌‌‌هاشان پر میشود از خشم؛ البته خوب، طبیعى هم هست، حق هم دارند؛ ولى میخواهم عرض بکنم جوانهاى عزیز مراقب باشند، مواظب باشند که هرگونه کار بى رویه‌‌‌اى، کمک به دشمن است. اینجا جوانها تلفن میکنند - میفهمم من، میخوانم، غالباً تلفنها و نامه ها را خلاصه میکنند، هر روز مى آورند، من نگاه میکنم - مى بینم همین طور جوانها گله‌‌‌‌‌مند، ناراحت و عصبانى؛ گاهى هم از بنده گله میکنند که چرا فلانى صبر میکند؟ چرا فلانى ملاحظه میکند؟ من عرض میکنم؛ در شرائطى که دشمن با همه‌‌‌ى وجود، با همه‌‌‌‌ى امکاناتِ خود درصدد طراحى یک فتنه است و میخواهد یک بازى خطرناکى را شروع کند، باید مراقبت کرد او را در آن بازى کمک نکرد. خیلى باید با احتیاط و تدبیر و در وقت خودش با قاطعیت وارد شد. دستگاه‌‌‌‌هاى مسئولى وجود دارند، قانون وجود دارد؛ بر طبق قانون، بدون هیچگونه تخطى از قانون، بایستى مُرّ قانون به صورت قاطع انجام بگیرد؛ اما ورود افرادى که شأن قانونى و سمت قانونى و وظیفه ى قانونى و مسئولیت قانونى ندارند، قضایا را خراب میکند. خداى متعال به ما دستور داده است: «و لایجرمنّکم شنئان قوم على ان لاتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتّقوى». بله، یک عده‌‌‌‌اى دشمنى میکنند، یک عده‌‌‌‌اى خباثت به خرج میدهند، یک عده اى از خباثت‌‌‌کنندگان پشتیبانى میکنند - اینها هست - اما باید مراقب بود. اگر بدون دقت، بدون حزم، انسان وارد برخى از قضایا بشود، بى‌‌‌‌گناهانى که از آنها بیزار هم هستند، لگدمال میشوند؛ این نباید اتفاق بیفتد. من برحذر میدارم جوانهاى عزیز را، فرزندان عزیز انقلابىِ خودم را از اینکه یک حرکتى را خودسرانه انجام بدهند؛ نه، همه چیز بر روال قانون. مسئولین کشور بحمداللَّه چشمشان هم باز است، مى‌‌‌‌بینند؛ مى‌‌‌‌بینند مردم در چه جهتى دارند حرکت میکنند. حجت بر همه تمام شده است. حرکت عظیم روز چهارشنبه‌ى نهم دى ماه حجت را بر همه تمام کرد. مسئولین قوه‌‌‌‌‌ى مجریه، مسئولین قوه‌‌‌ى مقننه، مسئولین قوه‌‌‌‌ى قضائیه، دستگاه‌‌‌هاى گوناگون، همه میدانند که مردم در صحنه‌‌‌اند و چه میخواهند. دستگاه‌‌‌‌‌‌ها باید وظائفشان را انجام بدهند؛ هم وظائفشان در مقابل آدم مفسد و اغتشاشگر و ضدانقلاب و ضدامنیت و اینها، هم وظائفشان در زمینه‌‌‌ى اداره‌‌‌‌‌‌ى کشور. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 راه انقلاب این است بدخواهانى که سى سال است علیه این انقلاب و علیه این مردم هر کارى توانستند، کردند، اینها هم فرصت را مغتنم شمردند و با تبلیغاتِ خودشان وارد میدان شدند. بیش از این، کارى نمیتوانستند بکنند. اگر آمریکائى‌ها و انگلیسى‌ها و صهیونیستها میتوانستند نیرو وارد خیابانهاى تهران بکنند، یقین بدانید میکردند. اگر برایشان امکان داشت که با حضور وابستگان و مزدوران خودشان از خارج، عرصه را آنچنان که میخواهند، هدایت کنند، میکردند. منتها میدانستند که این کار به ضررشان تمام میشود. تنها کارى که میتوانستند بکنند، این بود که در صحنه‌ى تبلیغات، در صحنه‌ى سیاست جهانى، از آشوبگر، از اغتشاشگر حمایت کنند. رؤساى جمهور کشورهاى مستکبر در این قضیه وارد میدان شدند؛ اغتشاشگران خیابانى و خرابکارانى را که با آتش زدن میخواهند موجودیت خودشان را نشان بدهند، ملت ایران نامیدند؛ شاید بتوانند اوضاع را آنچنان که طبق میل خودشان است، در افکار عمومى دنیا و کشورمان تصویر و ترسیم کنند؛ اما شکست خوردند. قوى‌ترین و آخرین ضربه را ملت در روز نهم دى و بیست و دوى بهمن وارد کرد. کار ملت ایران در بیست و دوم بهمن، کار عظیمى بود؛ نُه دى هم همین جور. یکپارچگى ملت آشکار شد. همه‌ى کسانى که در عرصه‌ى سیاسى به هر نامزدى رأى داده بودند، وقتى دیدند دشمن در صحنه است، وقتى فهمیدند اهداف پلید دشمن چیست، نسبت به آن کسانى که قبلاً به آنها خوشبین هم بودند، تجدید نظر کردند؛ فهمیدند که راه انقلاب این است، صراط مستقیم این است. در بیست و دوى بهمن، ملت همه با یک شعار وارد میدان شدند. خیلى تلاش کردند، شاید بتوانند بین ملت دودستگى ایجاد کنند؛ اما نتوانستند. و ملت ایستاد؛ این پیروزى ملت بود. از بیست و دوم خرداد تا بیست و دوم بهمن - هشت ماه - یک فصل پرافتخار و پرعبرتى براى ملت ایران بود؛ این یک درس شد. آگاهى جدیدى به وجود آمد. فصل تازه‌اى در بصیرت ملت ایران گشوده شد. این یک زمینه‌ى بسیار مهمى است. باید بر اساس این زمینه، حرکت کنیم. _ بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی 01/01/1389 لحظه‌ی نیازها شوراى شما بحمدالله این خصوصیت را داشته است. دلائل زیادى هم براى این هست؛ آخرى‌اش همین نهم دى است؛ قبلش - ده سال قبل از این - 23 تیر است که اشاره فرمودند؛ آن روز هم نیاز لحظه‌ها بود؛ این یک کار متعارف و معمولى نبود. راهپیمائى مردم در بیست و دوى بهمن با همه‌ى عظمتى که دارد - که حالا عرض خواهم کرد - یک کار متعارف است، یک کار روان‌شده است، شناخته‌شده است، متوقع است که انجام بگیرد و انجام میگیرد؛ اما بیست و سه‌ى تیر در سال 78، یک کار متعارف نبود، یک کار متوقع نبود؛ اهمیت داشت که این مجموعه بداند و بفهمد که این کار در آن شرائط، لازم است و آن را انجام بدهد. کار نهم دى ماهِ امسال هم همین جور بود. شناختن موقعیت، فهمیدن نیاز، حضور در لحظه‌ى مناسب و مورد نیاز؛ این اساس کار است که مؤمن باید این را هم با خود همراه داشته باشد تا بتواند وجودش مؤثر بشود؛ آن کارى را که باید انجام بدهد، بتواند انجام بدهد. خوب، الحمدلله شوراى هماهنگى تبلیغات این خصوصیت را داشته است، نشان داده است؛ هم در دهه‌ى اول، در اوضاع و احوال گوناگون آن دهه - در دوران دفاع مقدس، قبل از دفاع مقدس، بعد از دوران دفاع مقدس - هم بعد از رحلت امام در مناسبتهاى مختلف که قله‌هائى را در تاریخ ما به وجود آورد. یکى از این قله‌هاى فراموش نشدنى، همین نهم دى امسال بود. _ بیانات در دیدار با اعضای شوراى هماهنگى تبلیغات اسلامى 29/10/1388 یک حرکت بدون فراخوان راز ماندگارى این انقلاب، اتکاى به ایمانهاست؛ اتکاى به خداست. لذا شما مى‌بینید آن روزى که توده‌ى عظیم مردم در سرتاسر کشور احساس کنند که دشمنى‌اى متوجه انقلاب است، احساس کنند که دشمنىِ جدى‌اى وجود دارد، بدون فراخوان حرکت میکنند مى‌آیند. روز نهم دى شما دیدید در این کشور چه اتفاقى افتاد و چه حادثه‌اى پیش آمد. دشمنان انقلاب که همیشه سعى میکنند راهپیمائى‌هاى میلیونى را بگویند چند هزار نفر آمده‌اند - تحقیر کنند، کوچک کنند - اعتراف کردند و گفتند در طول این بیست سال، هیچ حرکت مردمى‌اى به این عظمت در ایران اتفاق نیفتاده است؛ این را نوشتند و گفتند. آن کسانى که سعى در کتمان حقائق درباره‌ى جمهورى اسلامى دارند، این را گفتند. علت چیست؟ علت این است که مردم وقتى احساس میکنند دشمن در مقابل نظام اسلامى ایستاده است، مى‌آیند توى میدان. این حرکتِ ایمانى است، این حرکتِ قلبى است؛ این چیزى است که انگیزه‌ى خدائى در آن وجود دارد؛ دست قدرت خداست، دست اراده‌ى الهى است؛ این چیزها دست من و امثال من نیست. دلها دست خداست. اراده‌ها مقهور اراده‌ى پروردگار است. وقتى حرکت خدائى شد، براى خدا شد، اخلاص در کار بود، خداى متعال اینجور دفاع میکند. لذا میفرماید: «انّ اللَّه یدافع عن الّذین امنوا». این را دشمنان نظام اسلامى نمیفهمند، تا امروز هم نفهمیدند؛ لذا تهدید میکنند، حرف میزنند، روشهاى گوناگون را به کار میگیرند، به خیال خودشان میگردند نقطه ضعف براى جمهورى اسلامى پیدا کنند؛ گاهى اسم حقوق بشر را مى‌آورند، گاهى اسم دموکراسى را مى‌آورند؛ ترفندهائى که امروز براى مردم دنیا حقیقتاً ترفندهاى مسخره است. میگویند افکار عمومى؛ اما افکار عمومى اگر این حرفها را از آمریکا و صهیونیسم باور میکرد، اینجور در دنیا، در کشورهاى مختلف، ملتهاى مختلف، در مواقع گوناگون، نفرت خودشان را از این سران مستکبر نشان نمیدادند، که مى‌بینید نشان میدهند. هر جا سفر میکنند، گروهى از مردم علیه‌شان شعار میدهند. پیداست که افکار عمومى دنیا فریب ترفندهاى اینها را نخورده است. _ بیانات در دیدار فرمانده و پرسنل نیروى هوائى ارتش جمهوری اسلامی ایران 19/11/1388 بدون علما ممکن نبود یک مسئله‌ى بسیار مهم و استثنائى است؛ یکى از تمایزات نظام جمهورى اسلامى این است. مجموعه‌ى خبرگان، مجموعه‌ى علماى صاحب‌نام و صاحب شأن در بین مردم، و مورد اعتماد مردم در همه‌ى قضایا، بخصوص در قضیه‌ى بسیار مهم رهبرى و انتخاب رهبرى و قضایاى مربوط به آن محسوب میشود. و همین حضور اثرگذار و حساس در بین مردم، آثار و برکات خودش را داشته است و دارد. حضور مردم در حوادث بزرگ و مهم و اعلان موضعى که میکنند - مثل راهپیمائى مهم بیست و دوم بهمن، که واقعاً یک پدیده‌ى عظیمى بود در تاریخ انقلاب در این شرائط و با این اوضاع و احوال؛ و قبل از آن، حضور مردم در خیابانها در سراسر کشور در نهم دى - بدون اینکه علما و راهنمایان معنوى مردم که مورد اعتماد آنها هستند، دلهاى مردم را به حقائق این انقلاب متوجه کنند، میسر نمیشد. نقش علماى دین در هدایت مردم، منحصر نمیشود به هدایت در امور فرعى و مسائل شخصى و اینها. مهمتر از همه‌ى اینها، هدایت مردم است در مسئله‌ى عظیم اجتماعى و مسئله‌ى حکومت و مسئله‌ى نظام اسلامى و وظائفى که مترتب بر این هست در مقابله‌ى با حوادث جهانى. یقیناً اگر نقش علماى دین و راهنمایان روحانى حذف میشد و وجود نمیداشت، این انقلاب تحقق پیدا نمیکرد؛ این نظام به وجود نمى‌آمد و باقى نمیماند، با این همه مشکلات فراوانى که در سر راه این انقلاب به وجود آوردند. بنابراین علماى دین - که از جمله‌ى برترین آنها، مجموعه‌ى خبرگان هستند - تأثیر ماندگار و مستمرى در حوادث جامعه و سرنوشت جامعه دارند؛ که خوب، آثارش را بحمداللَّه مى‌بینیم. _ بیانات در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى 06/12/1388 دنیا خیره شد شما دیدید فتنه‌اى به وجود آمد، کارهائى شد، تلاشهائى شد، آمریکا از فتنه‌گران دفاع کرد، انگلیس دفاع کرد، قدرتهاى غربى دفاع کردند، منافقین دفاع کردند، سلطنت‌طلبها دفاع کردند؛ نتیجه چه شد؟ نتیجه این شد که در مقابل همه‌ى این اتحاد و اتفاق نامیمون، مردم عزیز ما، ملت بزرگ ما در روز نهم دى، در روز بیست و دوى بهمن، آنچنان عظمتى از خودشان نشان دادند که دنیا را خیره کرد. ایران امروز، جوان امروز، تحصیلکرده‌ى امروز، ایرانیان امروز، آنچنان وضعیتى دارند که هر توطئه‌اى را دشمن علیه نظام جمهورى اسلامى زمینه‌چینى کند، به توفیق الهى توطئه را خنثى میکنند. منتها توجه داشته باشید؛ باید تقوا پیشه کنیم. آنچه ما را قوى میکند، تقواست؛ آنچه ما را آسیب‌ناپذیر میکند، تقواست؛ آنچه ما را به ادامه‌ى این راه تا رسیدن به اهداف عالیه امیدوار میکند، تقواست. _ خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران در حرم امام خمینى (ره) در بیست و یکمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى (ره) 14/03/1389 هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم آنچه که براى ما لازم است، این است که آحاد مردم، مسئولین، غیر مسئولین، بخصوص جوانها، بخصوص کسانى که سخن و حرفشان تأثیر دارد، احساس مسئولیت حضور در صحنه را از دست ندهند. هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم، من مسئولیتى ندارم؛ همه مسئولند. مسئولیت معنایش این نیست که اسلحه ببندیم، بیائیم توى خیابان راه برویم؛ در هر کارى که هستیم، احساس مسئولیت کنیم؛ مسئولیت دفاع از انقلاب و از نظام جمهورى اسلامى؛ یعنى از اسلام، یعنى از حقوق مردم، یعنى از عزت کشور. این، شرط اول: همه باید این احساس مسئولیت را داشته باشیم. و من مى‌بینم که این احساس مسئولیت را داریم. این را مردم کشور ثابت کردند، ثابت میکنند؛ حالا یک نمونه‌ى واضحش همین 9 دى بود که اشاره کردند؛ نمونه‌هاى دیگرى هم هست؛ 22 بهمن در پیش است، دهه‌ى فجر در پیش است. مردم حضور خودشان را، آمادگى خودشان را، سرزندگى و نشاط خودشان را نشان داده‌اند، باز هم نشان خواهند داد. _ دیدار مردم مازندران در سالگرد حماسه 6 بهمن 6/11/1388 مشتی بر دهان فتنه‌گران فتنه‌ى سال گذشته جلوه‌اى از توطئه‌ى دشمنان بود؛ فتنه بود. فتنه یعنى کسانى شعارهاى حق را با محتواى صددرصد باطل مطرح کنند، بیاورند براى فریب دادن مردم. اما ناکام شدند. هدف از ایجاد فتنه، گمراه کردن مردم است. شما ملاحظه کنید؛ مردم ما در مقابله‌ى با فتنه، خودشان به پا خاستند. نهم دى در سرتاسر کشور مشت محکمى به دهان فتنه‌گران زد. این کار را خود مردم کردند. این حرکت - همان طورى که گویندگان و بزرگان و همه بارها گفته‌اند - یک حرکت خودجوش بود؛ این خیلى معنا دارد؛ این نشانه‌ى این است که این مردم بیدارند، هشیارند. دشمنان ما باید این پیام را بگیرند. آن کسانى که خیال میکنند میتوانند میان نظام و میان مردم جدائى بیندازند، ببینند و بفهمند که این نظام، نظام خود مردم است، مال مردم است. امتیاز نظام ما به این است که متعلق به مردم است. آن کسانى که با همه‌ى وجود نظام جمهورى اسلامى را و اسلام را و این پرچم برافراشته را در این کشور نگه داشته‌اند، در درجه‌ى اول خود مردمند؛ دشمنان ما این را بفهمند. سردمداران دولتهاى مستکبر - و در رأس آنها آمریکا - علیه ملت ما حرف میزنند، توطئه میکنند، گاهى شعار میدهند، گاهى اظهارات مزوّرانه میکنند، گاهى صریحاً دشمنى میکنند، گاهى در لفافه میبرند؛ اینها همه براى این است که تحلیل درستى از مسائل ایران و شناخت درستى از ملت ایران ندارند. ملت ما ملت بیدارى است، ملت هشیارى است. وقتی عاشورا به کمک ملت آمد حضور عظیم و خروشان مردمی در 9 دی 88 ، تجلّی بارزی از هویت و ماهیت انقلاب یعنی روح دیانت حاکم بر دل‌های مردم بود. نهم دی 88، حادثه کوچکی نیست بلکه آن حرکت عظیم و ماندگار مردمی، شبیه حرکت بزرگ ملت در روزهای اول انقلاب است و باید تلاش شود در سالگرد این حماسه، حرف اصلی ملت ایران، یعنی حرکت در سایه دین و تحقق وعده‌های الهی تبیین شود. هنر اصلی امام خمینی(ره)، وارد کردن مردم به صحنه بود و در هرجایی که مردم با شجاعت، بصیرت و عمل متناسب با ایمان خود، وارد میدان شدند تمام مشکلات، و بزرگترین موانع در مقابل اراده مردم از بین می‌رود. در هر نقطه‌ی از جهان چنانچه مردم با هدف و شعار مشخص و ایمان و عمل متناسب، به عرصه بیایند هیچ عاملی قادر به مقاومت نیست و این یک نسخه کلی برای تمام ملت‌هاست، که امام خمینی(ره) به آن عمل کرد و ملت ایران هم با اعتماد به امام راحل عظیم‌الشان، آن را بصورت عملی اثبات کرد. آن معجزه‌گری که همه مردم را بسیج کرده، به صحنه می‌آورد و با وجود همه سختی‌ها آنان را در صحنه نگه می‌دارد، ایمان قلبی و دینی است چرا که بر اساس ایمان دینی، شما در هر شرایطی پیروز خواهید بود و شکست معنایی ندارد. (با اشاره به 9 دی)، در این روز، مردم براساس وظیفه دینی خود به میدان آمدند تا نشان دهند بر خلاف تبلیغات فتنه‌گران، مردم ایران ضمن پایبندی به نظام جمهوری اسلامی از عزم و اراده دینی استوار برخوردارند. این فتنه، صرفا منحصر به حضور عده‌ای افراد در خیابان‌ها نبود، بلکه ناشی از یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت، که چنین هم شد. همانگونه که در ابتدای انقلاب، محرم به کمک این مردم آمد و امام خمینی(ره) فرمود خون بر شمشیر پیروز است، در قضایای 9 دی هم، عاشورا به کمک ملت آمد و حماسه بزرگ و ماندگاری را خلق کرد. اولاً در بزرگداشت نهم دی جنبه‌های شعاری غلبه پیدا نکند و ثانیاً به عمق شعارها که حرف اصلی ملت ایران بود، توجه شود.

حماسه 9دی در کلام مقام معظم رهبری در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است. به گزارش مشرق به نقل از فارس ، رخداد “9 دی” در تاریخ عمر نظام جمهوری اسلامی ایران یک نقطه عطف است؛ نقطه عطفی که حقیقت آن را فقط و فقط می‌توان در کلام کسی یافت که سکان‌دار کشتی انقلاب است و 9 دی ثمره سال‌ها صبر، بصیرت‌افزایی و ولایت اوست. آنچه که در ادامه می‌خوانید، متن کاملی است از بیانات و نظرات مقام معظم رهبری که طی دو سال گذشته درباره ” 9 دی” بیان شده‌اند. معظم‌له که در بیانات اخیر خود در دیدار با اعضای ستاد بزرگداشت حماسه 9 دی تصریح فرمودند فتنه یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت؛ همواره راجع به 9 دی تأکیدات مهمی را بیان کرده‌اند که نصب‌العین قرار دادن آنها برای تمام خواص و عموم مردم می‌تواند روشنی بخش راه آینده کشور و اسلام ناب باشد. در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است. *** در تاریخ ماندگار شد روزهاى سال، به طور طبیعى و به خودى خود همه مثل همند؛ این انسانها هستند، این اراده‌‌‌‌‌ها و مجاهدتهاست که یک روزى را از میان روزهاى دیگر برمیکشد و آن را مشخص میکند، متمایز میکند، متفاوت میکند و مثل یک پرچمى نگه میدارد تا راهنماى دیگران باشد. روز عاشورا - دهم محرم - فى نفسه با روزهاى دیگر فرقى ندارد؛ این حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز جان میدهد، معنا میدهد، او را تا عرش بالا میبرد؛ این مجاهدتهاى یاران حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز، این خطورت و اهمیت را میبخشد. روز نوزدهم دى هم همین جور است، روز نهم دىِ امسال هم از همین قبیل است. نهم دى با دهم دى فرقى ندارد؛ این مردمند که ناگهان با یک حرکت - که آن حرکت برخاسته از همان عواملى است که نوزدهم دىِ قم را تشکیل داد؛ یعنى برخاسته ى از بصیرت است، از دشمن‌‌‌‌‌شناسى است، از وقت‌‌‌‌‌شناسى است، از حضور در عرصه‌ى مجاهدانه است - روز نهم دى را هم متمایز میکنند. مطمئن باشید که روز نهم دىِ امسال هم در تاریخ ماند؛ این هم یک روز متمایزى شد. شاید به یک معنا بشود گفت که در شرائط کنونى - که شرائط غبارآلودگىِ فضاست - این حرکت مردم اهمیت مضاعفى داشت؛ کار بزرگى بود. هرچه انسان در اطراف این قضایا فکر میکند، دست خداى متعال را، دست قدرت را، روح ولایت را، روح حسین بن على (علیه السّلام) را مى‌‌‌بیند. این کارها کارهائى نیست که با اراده‌‌‌‌ى امثال ما انجام بگیرد؛ این کار خداست، این دست قدرت الهى است؛ همان طور که امام در یک موقعیت حساسى - که من بارها این را نقل کرده‌‌‌‌ام - به بنده فرمودند: «من در تمام این مدت، دست قدرت الهى را در پشت این قضایا دیدم». درست دید آن مرد نافذِ بابصیرت، آن مرد خدا. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 مجاهدت به نفع انسان در شرائط فتنه، کار دشوارتر است؛ تشخیص دشوارتر است. البته خداى متعال حجت را همیشه تمام میکند؛ هیچ وقت نمیگذارد مردم از خداى متعال طلبگار باشند و بگویند تو حجت را براى ما تمام نکردى، راهنما نفرستادى، ما از این جهت گمراه شدیم. در قرآن مکرر این معنا ذکر شده است. دست اشاره ى الهى همه جا قابل دیدن است؛ منتها چشم باز میخواهد. اگر چشم را باز نکردیم، هلال شب اول ماه را هم نخواهیم دید؛ اما هلال هست. باید چشم باز کنیم، باید نگاه کنیم، دقت کنیم، از همه ى امکاناتمان استفاده کنیم تا این حقیقت را که خدا در مقابل ما قرار داده است، ببینیم. مهم این است که انسان این مجاهدت را بکند. این مجاهدت به نفع خود انسان است؛ خداى متعال هم در این مجاهدت به او کمک میکند. نوزده دىِ مردم قم در سال 56 از این قبیل بود، نهم دىِ امسالِ آحاد مردم کشور - که حقیقتاً این حرکت میلیونى فوق‌‌العاده ى مردم حرکت عظیمى بود - از همین قبیل است، و قضایاى گوناگونى که ما در طول انقلاب از این چیزها کم نداشتیم. این مجاهدت، راه را به ما نشان میدهد. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 حجت بر همه تمام شد یک نکته را هم به جوانان عزیز انقلابى، به فرزندان عزیز انقلابى خودم، به فرزندان بسیجى - از زن و مرد - عرض بکنم: جوانان از اطراف و اکناف کشور، از آنچه که تهتّک بیگانگان از ایمان دینى به گوششان میخورد یا با چشمشان مى‌‌‌‌بینند، عصبانى هستند؛ وقتى مى بینند روز عاشورا چگونه یک عده‌‌‌‌اى حرمت عاشورا را هتک میکنند، حرمت امام حسین را هتک میکنند، حرمت عزاداران حسینى را هتک میکنند، دلهاشان به درد مى‌‌‌‌‌آید، سینه‌‌‌‌‌هاشان پر میشود از خشم؛ البته خوب، طبیعى هم هست، حق هم دارند؛ ولى میخواهم عرض بکنم جوانهاى عزیز مراقب باشند، مواظب باشند که هرگونه کار بى رویه‌‌‌اى، کمک به دشمن است. اینجا جوانها تلفن میکنند - میفهمم من، میخوانم، غالباً تلفنها و نامه ها را خلاصه میکنند، هر روز مى آورند، من نگاه میکنم - مى بینم همین طور جوانها گله‌‌‌‌‌مند، ناراحت و عصبانى؛ گاهى هم از بنده گله میکنند که چرا فلانى صبر میکند؟ چرا فلانى ملاحظه میکند؟ من عرض میکنم؛ در شرائطى که دشمن با همه‌‌‌ى وجود، با همه‌‌‌‌ى امکاناتِ خود درصدد طراحى یک فتنه است و میخواهد یک بازى خطرناکى را شروع کند، باید مراقبت کرد او را در آن بازى کمک نکرد. خیلى باید با احتیاط و تدبیر و در وقت خودش با قاطعیت وارد شد. دستگاه‌‌‌‌هاى مسئولى وجود دارند، قانون وجود دارد؛ بر طبق قانون، بدون هیچگونه تخطى از قانون، بایستى مُرّ قانون به صورت قاطع انجام بگیرد؛ اما ورود افرادى که شأن قانونى و سمت قانونى و وظیفه ى قانونى و مسئولیت قانونى ندارند، قضایا را خراب میکند. خداى متعال به ما دستور داده است: «و لایجرمنّکم شنئان قوم على ان لاتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتّقوى». بله، یک عده‌‌‌‌اى دشمنى میکنند، یک عده‌‌‌‌اى خباثت به خرج میدهند، یک عده اى از خباثت‌‌‌کنندگان پشتیبانى میکنند - اینها هست - اما باید مراقب بود. اگر بدون دقت، بدون حزم، انسان وارد برخى از قضایا بشود، بى‌‌‌‌گناهانى که از آنها بیزار هم هستند، لگدمال میشوند؛ این نباید اتفاق بیفتد. من برحذر میدارم جوانهاى عزیز را، فرزندان عزیز انقلابىِ خودم را از اینکه یک حرکتى را خودسرانه انجام بدهند؛ نه، همه چیز بر روال قانون. مسئولین کشور بحمداللَّه چشمشان هم باز است، مى‌‌‌‌بینند؛ مى‌‌‌‌بینند مردم در چه جهتى دارند حرکت میکنند. حجت بر همه تمام شده است. حرکت عظیم روز چهارشنبه‌ى نهم دى ماه حجت را بر همه تمام کرد. مسئولین قوه‌‌‌‌‌ى مجریه، مسئولین قوه‌‌‌ى مقننه، مسئولین قوه‌‌‌‌ى قضائیه، دستگاه‌‌‌هاى گوناگون، همه میدانند که مردم در صحنه‌‌‌اند و چه میخواهند. دستگاه‌‌‌‌‌‌ها باید وظائفشان را انجام بدهند؛ هم وظائفشان در مقابل آدم مفسد و اغتشاشگر و ضدانقلاب و ضدامنیت و اینها، هم وظائفشان در زمینه‌‌‌ى اداره‌‌‌‌‌‌ى کشور. _ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388 راه انقلاب این است بدخواهانى که سى سال است علیه این انقلاب و علیه این مردم هر کارى توانستند، کردند، اینها هم فرصت را مغتنم شمردند و با تبلیغاتِ خودشان وارد میدان شدند. بیش از این، کارى نمیتوانستند بکنند. اگر آمریکائى‌ها و انگلیسى‌ها و صهیونیستها میتوانستند نیرو وارد خیابانهاى تهران بکنند، یقین بدانید میکردند. اگر برایشان امکان داشت که با حضور وابستگان و مزدوران خودشان از خارج، عرصه را آنچنان که میخواهند، هدایت کنند، میکردند. منتها میدانستند که این کار به ضررشان تمام میشود. تنها کارى که میتوانستند بکنند، این بود که در صحنه‌ى تبلیغات، در صحنه‌ى سیاست جهانى، از آشوبگر، از اغتشاشگر حمایت کنند. رؤساى جمهور کشورهاى مستکبر در این قضیه وارد میدان شدند؛ اغتشاشگران خیابانى و خرابکارانى را که با آتش زدن میخواهند موجودیت خودشان را نشان بدهند، ملت ایران نامیدند؛ شاید بتوانند اوضاع را آنچنان که طبق میل خودشان است، در افکار عمومى دنیا و کشورمان تصویر و ترسیم کنند؛ اما شکست خوردند. قوى‌ترین و آخرین ضربه را ملت در روز نهم دى و بیست و دوى بهمن وارد کرد. کار ملت ایران در بیست و دوم بهمن، کار عظیمى بود؛ نُه دى هم همین جور. یکپارچگى ملت آشکار شد. همه‌ى کسانى که در عرصه‌ى سیاسى به هر نامزدى رأى داده بودند، وقتى دیدند دشمن در صحنه است، وقتى فهمیدند اهداف پلید دشمن چیست، نسبت به آن کسانى که قبلاً به آنها خوشبین هم بودند، تجدید نظر کردند؛ فهمیدند که راه انقلاب این است، صراط مستقیم این است. در بیست و دوى بهمن، ملت همه با یک شعار وارد میدان شدند. خیلى تلاش کردند، شاید بتوانند بین ملت دودستگى ایجاد کنند؛ اما نتوانستند. و ملت ایستاد؛ این پیروزى ملت بود. از بیست و دوم خرداد تا بیست و دوم بهمن - هشت ماه - یک فصل پرافتخار و پرعبرتى براى ملت ایران بود؛ این یک درس شد. آگاهى جدیدى به وجود آمد. فصل تازه‌اى در بصیرت ملت ایران گشوده شد. این یک زمینه‌ى بسیار مهمى است. باید بر اساس این زمینه، حرکت کنیم. _ بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی 01/01/1389 لحظه‌ی نیازها شوراى شما بحمدالله این خصوصیت را داشته است. دلائل زیادى هم براى این هست؛ آخرى‌اش همین نهم دى است؛ قبلش - ده سال قبل از این - 23 تیر است که اشاره فرمودند؛ آن روز هم نیاز لحظه‌ها بود؛ این یک کار متعارف و معمولى نبود. راهپیمائى مردم در بیست و دوى بهمن با همه‌ى عظمتى که دارد - که حالا عرض خواهم کرد - یک کار متعارف است، یک کار روان‌شده است، شناخته‌شده است، متوقع است که انجام بگیرد و انجام میگیرد؛ اما بیست و سه‌ى تیر در سال 78، یک کار متعارف نبود، یک کار متوقع نبود؛ اهمیت داشت که این مجموعه بداند و بفهمد که این کار در آن شرائط، لازم است و آن را انجام بدهد. کار نهم دى ماهِ امسال هم همین جور بود. شناختن موقعیت، فهمیدن نیاز، حضور در لحظه‌ى مناسب و مورد نیاز؛ این اساس کار است که مؤمن باید این را هم با خود همراه داشته باشد تا بتواند وجودش مؤثر بشود؛ آن کارى را که باید انجام بدهد، بتواند انجام بدهد. خوب، الحمدلله شوراى هماهنگى تبلیغات این خصوصیت را داشته است، نشان داده است؛ هم در دهه‌ى اول، در اوضاع و احوال گوناگون آن دهه - در دوران دفاع مقدس، قبل از دفاع مقدس، بعد از دوران دفاع مقدس - هم بعد از رحلت امام در مناسبتهاى مختلف که قله‌هائى را در تاریخ ما به وجود آورد. یکى از این قله‌هاى فراموش نشدنى، همین نهم دى امسال بود. _ بیانات در دیدار با اعضای شوراى هماهنگى تبلیغات اسلامى 29/10/1388 یک حرکت بدون فراخوان راز ماندگارى این انقلاب، اتکاى به ایمانهاست؛ اتکاى به خداست. لذا شما مى‌بینید آن روزى که توده‌ى عظیم مردم در سرتاسر کشور احساس کنند که دشمنى‌اى متوجه انقلاب است، احساس کنند که دشمنىِ جدى‌اى وجود دارد، بدون فراخوان حرکت میکنند مى‌آیند. روز نهم دى شما دیدید در این کشور چه اتفاقى افتاد و چه حادثه‌اى پیش آمد. دشمنان انقلاب که همیشه سعى میکنند راهپیمائى‌هاى میلیونى را بگویند چند هزار نفر آمده‌اند - تحقیر کنند، کوچک کنند - اعتراف کردند و گفتند در طول این بیست سال، هیچ حرکت مردمى‌اى به این عظمت در ایران اتفاق نیفتاده است؛ این را نوشتند و گفتند. آن کسانى که سعى در کتمان حقائق درباره‌ى جمهورى اسلامى دارند، این را گفتند. علت چیست؟ علت این است که مردم وقتى احساس میکنند دشمن در مقابل نظام اسلامى ایستاده است، مى‌آیند توى میدان. این حرکتِ ایمانى است، این حرکتِ قلبى است؛ این چیزى است که انگیزه‌ى خدائى در آن وجود دارد؛ دست قدرت خداست، دست اراده‌ى الهى است؛ این چیزها دست من و امثال من نیست. دلها دست خداست. اراده‌ها مقهور اراده‌ى پروردگار است. وقتى حرکت خدائى شد، براى خدا شد، اخلاص در کار بود، خداى متعال اینجور دفاع میکند. لذا میفرماید: «انّ اللَّه یدافع عن الّذین امنوا». این را دشمنان نظام اسلامى نمیفهمند، تا امروز هم نفهمیدند؛ لذا تهدید میکنند، حرف میزنند، روشهاى گوناگون را به کار میگیرند، به خیال خودشان میگردند نقطه ضعف براى جمهورى اسلامى پیدا کنند؛ گاهى اسم حقوق بشر را مى‌آورند، گاهى اسم دموکراسى را مى‌آورند؛ ترفندهائى که امروز براى مردم دنیا حقیقتاً ترفندهاى مسخره است. میگویند افکار عمومى؛ اما افکار عمومى اگر این حرفها را از آمریکا و صهیونیسم باور میکرد، اینجور در دنیا، در کشورهاى مختلف، ملتهاى مختلف، در مواقع گوناگون، نفرت خودشان را از این سران مستکبر نشان نمیدادند، که مى‌بینید نشان میدهند. هر جا سفر میکنند، گروهى از مردم علیه‌شان شعار میدهند. پیداست که افکار عمومى دنیا فریب ترفندهاى اینها را نخورده است. _ بیانات در دیدار فرمانده و پرسنل نیروى هوائى ارتش جمهوری اسلامی ایران 19/11/1388 بدون علما ممکن نبود یک مسئله‌ى بسیار مهم و استثنائى است؛ یکى از تمایزات نظام جمهورى اسلامى این است. مجموعه‌ى خبرگان، مجموعه‌ى علماى صاحب‌نام و صاحب شأن در بین مردم، و مورد اعتماد مردم در همه‌ى قضایا، بخصوص در قضیه‌ى بسیار مهم رهبرى و انتخاب رهبرى و قضایاى مربوط به آن محسوب میشود. و همین حضور اثرگذار و حساس در بین مردم، آثار و برکات خودش را داشته است و دارد. حضور مردم در حوادث بزرگ و مهم و اعلان موضعى که میکنند - مثل راهپیمائى مهم بیست و دوم بهمن، که واقعاً یک پدیده‌ى عظیمى بود در تاریخ انقلاب در این شرائط و با این اوضاع و احوال؛ و قبل از آن، حضور مردم در خیابانها در سراسر کشور در نهم دى - بدون اینکه علما و راهنمایان معنوى مردم که مورد اعتماد آنها هستند، دلهاى مردم را به حقائق این انقلاب متوجه کنند، میسر نمیشد. نقش علماى دین در هدایت مردم، منحصر نمیشود به هدایت در امور فرعى و مسائل شخصى و اینها. مهمتر از همه‌ى اینها، هدایت مردم است در مسئله‌ى عظیم اجتماعى و مسئله‌ى حکومت و مسئله‌ى نظام اسلامى و وظائفى که مترتب بر این هست در مقابله‌ى با حوادث جهانى. یقیناً اگر نقش علماى دین و راهنمایان روحانى حذف میشد و وجود نمیداشت، این انقلاب تحقق پیدا نمیکرد؛ این نظام به وجود نمى‌آمد و باقى نمیماند، با این همه مشکلات فراوانى که در سر راه این انقلاب به وجود آوردند. بنابراین علماى دین - که از جمله‌ى برترین آنها، مجموعه‌ى خبرگان هستند - تأثیر ماندگار و مستمرى در حوادث جامعه و سرنوشت جامعه دارند؛ که خوب، آثارش را بحمداللَّه مى‌بینیم. _ بیانات در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى 06/12/1388 دنیا خیره شد شما دیدید فتنه‌اى به وجود آمد، کارهائى شد، تلاشهائى شد، آمریکا از فتنه‌گران دفاع کرد، انگلیس دفاع کرد، قدرتهاى غربى دفاع کردند، منافقین دفاع کردند، سلطنت‌طلبها دفاع کردند؛ نتیجه چه شد؟ نتیجه این شد که در مقابل همه‌ى این اتحاد و اتفاق نامیمون، مردم عزیز ما، ملت بزرگ ما در روز نهم دى، در روز بیست و دوى بهمن، آنچنان عظمتى از خودشان نشان دادند که دنیا را خیره کرد. ایران امروز، جوان امروز، تحصیلکرده‌ى امروز، ایرانیان امروز، آنچنان وضعیتى دارند که هر توطئه‌اى را دشمن علیه نظام جمهورى اسلامى زمینه‌چینى کند، به توفیق الهى توطئه را خنثى میکنند. منتها توجه داشته باشید؛ باید تقوا پیشه کنیم. آنچه ما را قوى میکند، تقواست؛ آنچه ما را آسیب‌ناپذیر میکند، تقواست؛ آنچه ما را به ادامه‌ى این راه تا رسیدن به اهداف عالیه امیدوار میکند، تقواست. _ خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران در حرم امام خمینى (ره) در بیست و یکمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى (ره) 14/03/1389 هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم آنچه که براى ما لازم است، این است که آحاد مردم، مسئولین، غیر مسئولین، بخصوص جوانها، بخصوص کسانى که سخن و حرفشان تأثیر دارد، احساس مسئولیت حضور در صحنه را از دست ندهند. هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم، من مسئولیتى ندارم؛ همه مسئولند. مسئولیت معنایش این نیست که اسلحه ببندیم، بیائیم توى خیابان راه برویم؛ در هر کارى که هستیم، احساس مسئولیت کنیم؛ مسئولیت دفاع از انقلاب و از نظام جمهورى اسلامى؛ یعنى از اسلام، یعنى از حقوق مردم، یعنى از عزت کشور. این، شرط اول: همه باید این احساس مسئولیت را داشته باشیم. و من مى‌بینم که این احساس مسئولیت را داریم. این را مردم کشور ثابت کردند، ثابت میکنند؛ حالا یک نمونه‌ى واضحش همین 9 دى بود که اشاره کردند؛ نمونه‌هاى دیگرى هم هست؛ 22 بهمن در پیش است، دهه‌ى فجر در پیش است. مردم حضور خودشان را، آمادگى خودشان را، سرزندگى و نشاط خودشان را نشان داده‌اند، باز هم نشان خواهند داد. _ دیدار مردم مازندران در سالگرد حماسه 6 بهمن 6/11/1388 مشتی بر دهان فتنه‌گران فتنه‌ى سال گذشته جلوه‌اى از توطئه‌ى دشمنان بود؛ فتنه بود. فتنه یعنى کسانى شعارهاى حق را با محتواى صددرصد باطل مطرح کنند، بیاورند براى فریب دادن مردم. اما ناکام شدند. هدف از ایجاد فتنه، گمراه کردن مردم است. شما ملاحظه کنید؛ مردم ما در مقابله‌ى با فتنه، خودشان به پا خاستند. نهم دى در سرتاسر کشور مشت محکمى به دهان فتنه‌گران زد. این کار را خود مردم کردند. این حرکت - همان طورى که گویندگان و بزرگان و همه بارها گفته‌اند - یک حرکت خودجوش بود؛ این خیلى معنا دارد؛ این نشانه‌ى این است که این مردم بیدارند، هشیارند. دشمنان ما باید این پیام را بگیرند. آن کسانى که خیال میکنند میتوانند میان نظام و میان مردم جدائى بیندازند، ببینند و بفهمند که این نظام، نظام خود مردم است، مال مردم است. امتیاز نظام ما به این است که متعلق به مردم است. آن کسانى که با همه‌ى وجود نظام جمهورى اسلامى را و اسلام را و این پرچم برافراشته را در این کشور نگه داشته‌اند، در درجه‌ى اول خود مردمند؛ دشمنان ما این را بفهمند. سردمداران دولتهاى مستکبر - و در رأس آنها آمریکا - علیه ملت ما حرف میزنند، توطئه میکنند، گاهى شعار میدهند، گاهى اظهارات مزوّرانه میکنند، گاهى صریحاً دشمنى میکنند، گاهى در لفافه میبرند؛ اینها همه براى این است که تحلیل درستى از مسائل ایران و شناخت درستى از ملت ایران ندارند. ملت ما ملت بیدارى است، ملت هشیارى است. وقتی عاشورا به کمک ملت آمد حضور عظیم و خروشان مردمی در 9 دی 88 ، تجلّی بارزی از هویت و ماهیت انقلاب یعنی روح دیانت حاکم بر دل‌های مردم بود. نهم دی 88، حادثه کوچکی نیست بلکه آن حرکت عظیم و ماندگار مردمی، شبیه حرکت بزرگ ملت در روزهای اول انقلاب است و باید تلاش شود در سالگرد این حماسه، حرف اصلی ملت ایران، یعنی حرکت در سایه دین و تحقق وعده‌های الهی تبیین شود. هنر اصلی امام خمینی(ره)، وارد کردن مردم به صحنه بود و در هرجایی که مردم با شجاعت، بصیرت و عمل متناسب با ایمان خود، وارد میدان شدند تمام مشکلات، و بزرگترین موانع در مقابل اراده مردم از بین می‌رود. در هر نقطه‌ی از جهان چنانچه مردم با هدف و شعار مشخص و ایمان و عمل متناسب، به عرصه بیایند هیچ عاملی قادر به مقاومت نیست و این یک نسخه کلی برای تمام ملت‌هاست، که امام خمینی(ره) به آن عمل کرد و ملت ایران هم با اعتماد به امام راحل عظیم‌الشان، آن را بصورت عملی اثبات کرد. آن معجزه‌گری که همه مردم را بسیج کرده، به صحنه می‌آورد و با وجود همه سختی‌ها آنان را در صحنه نگه می‌دارد، ایمان قلبی و دینی است چرا که بر اساس ایمان دینی، شما در هر شرایطی پیروز خواهید بود و شکست معنایی ندارد. (با اشاره به 9 دی)، در این روز، مردم براساس وظیفه دینی خود به میدان آمدند تا نشان دهند بر خلاف تبلیغات فتنه‌گران، مردم ایران ضمن پایبندی به نظام جمهوری اسلامی از عزم و اراده دینی استوار برخوردارند. این فتنه، صرفا منحصر به حضور عده‌ای افراد در خیابان‌ها نبود، بلکه ناشی از یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت، که چنین هم شد. همانگونه که در ابتدای انقلاب، محرم به کمک این مردم آمد و امام خمینی(ره) فرمود خون بر شمشیر پیروز است، در قضایای 9 دی هم، عاشورا به کمک ملت آمد و حماسه بزرگ و ماندگاری را خلق کرد. اولاً در بزرگداشت نهم دی جنبه‌های شعاری غلبه پیدا نکند و ثانیاً به عمق شعارها که حرف اصلی ملت ایران بود، توجه شود.

حماسه 9دی در کلام مقام معظم رهبری
در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است.

به گزارش مشرق به نقل از فارس ، رخداد “9 دی” در تاریخ عمر نظام جمهوری اسلامی ایران یک نقطه عطف است؛ نقطه عطفی که حقیقت آن را فقط و فقط می‌توان در کلام کسی یافت که سکان‌دار کشتی انقلاب است و 9 دی ثمره سال‌ها صبر، بصیرت‌افزایی و ولایت اوست.

آنچه که در ادامه می‌خوانید، متن کاملی است از بیانات و نظرات مقام معظم رهبری که طی دو سال گذشته درباره ” 9 دی” بیان شده‌اند.

معظم‌له که در بیانات اخیر خود در دیدار با اعضای ستاد بزرگداشت حماسه 9 دی تصریح فرمودند فتنه یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت؛ همواره راجع به 9 دی تأکیدات مهمی را بیان کرده‌اند که نصب‌العین قرار دادن آنها برای تمام خواص و عموم مردم می‌تواند روشنی بخش راه آینده کشور و اسلام ناب باشد.

در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است.

***
در تاریخ ماندگار شد

روزهاى سال، به طور طبیعى و به خودى خود همه مثل همند؛ این انسانها هستند، این اراده‌‌‌‌‌ها و مجاهدتهاست که یک روزى را از میان روزهاى دیگر برمیکشد و آن را مشخص میکند، متمایز میکند، متفاوت میکند و مثل یک پرچمى نگه میدارد تا راهنماى دیگران باشد. روز عاشورا - دهم محرم - فى نفسه با روزهاى دیگر فرقى ندارد؛ این حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز جان میدهد، معنا میدهد، او را تا عرش بالا میبرد؛ این مجاهدتهاى یاران حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز، این خطورت و اهمیت را میبخشد. روز نوزدهم دى هم همین جور است، روز نهم دىِ امسال هم از همین قبیل است. نهم دى با دهم دى فرقى ندارد؛ این مردمند که ناگهان با یک حرکت - که آن حرکت برخاسته از همان عواملى است که نوزدهم دىِ قم را تشکیل داد؛ یعنى برخاسته ى از بصیرت است، از دشمن‌‌‌‌‌شناسى است، از وقت‌‌‌‌‌شناسى است، از حضور در عرصه‌ى مجاهدانه است - روز نهم دى را هم متمایز میکنند.
مطمئن باشید که روز نهم دىِ امسال هم در تاریخ ماند؛ این هم یک روز متمایزى شد. شاید به یک معنا بشود گفت که در شرائط کنونى - که شرائط غبارآلودگىِ فضاست - این حرکت مردم اهمیت مضاعفى داشت؛ کار بزرگى بود. هرچه انسان در اطراف این قضایا فکر میکند، دست خداى متعال را، دست قدرت را، روح ولایت را، روح حسین بن على (علیه السّلام) را مى‌‌‌بیند. این کارها کارهائى نیست که با اراده‌‌‌‌ى امثال ما انجام بگیرد؛ این کار خداست، این دست قدرت الهى است؛ همان طور که امام در یک موقعیت حساسى - که من بارها این را نقل کرده‌‌‌‌ام - به بنده فرمودند: «من در تمام این مدت، دست قدرت الهى را در پشت این قضایا دیدم». درست دید آن مرد نافذِ بابصیرت، آن مرد خدا.
_ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388

مجاهدت به نفع انسان

در شرائط فتنه، کار دشوارتر است؛ تشخیص دشوارتر است. البته خداى متعال حجت را همیشه تمام میکند؛ هیچ وقت نمیگذارد مردم از خداى متعال طلبگار باشند و بگویند تو حجت را براى ما تمام نکردى، راهنما نفرستادى، ما از این جهت گمراه شدیم. در قرآن مکرر این معنا ذکر شده است. دست اشاره ى الهى همه جا قابل دیدن است؛ منتها چشم باز میخواهد. اگر چشم را باز نکردیم، هلال شب اول ماه را هم نخواهیم دید؛ اما هلال هست. باید چشم باز کنیم، باید نگاه کنیم، دقت کنیم، از همه ى امکاناتمان استفاده کنیم تا این حقیقت را که خدا در مقابل ما قرار داده است، ببینیم.
مهم این است که انسان این مجاهدت را بکند. این مجاهدت به نفع خود انسان است؛ خداى متعال هم در این مجاهدت به او کمک میکند. نوزده دىِ مردم قم در سال 56 از این قبیل بود، نهم دىِ امسالِ آحاد مردم کشور - که حقیقتاً این حرکت میلیونى فوق‌‌العاده ى مردم حرکت عظیمى بود - از همین قبیل است، و قضایاى گوناگونى که ما در طول انقلاب از این چیزها کم نداشتیم. این مجاهدت، راه را به ما نشان میدهد.
_ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388

حجت بر همه تمام شد

یک نکته را هم به جوانان عزیز انقلابى، به فرزندان عزیز انقلابى خودم، به فرزندان بسیجى - از زن و مرد - عرض بکنم: جوانان از اطراف و اکناف کشور، از آنچه که تهتّک بیگانگان از ایمان دینى به گوششان میخورد یا با چشمشان مى‌‌‌‌بینند، عصبانى هستند؛ وقتى مى بینند روز عاشورا چگونه یک عده‌‌‌‌اى حرمت عاشورا را هتک میکنند، حرمت امام حسین را هتک میکنند، حرمت عزاداران حسینى را هتک میکنند، دلهاشان به درد مى‌‌‌‌‌آید، سینه‌‌‌‌‌هاشان پر میشود از خشم؛ البته خوب، طبیعى هم هست، حق هم دارند؛ ولى میخواهم عرض بکنم جوانهاى عزیز مراقب باشند، مواظب باشند که هرگونه کار بى رویه‌‌‌اى، کمک به دشمن است. اینجا جوانها تلفن میکنند - میفهمم من، میخوانم، غالباً تلفنها و نامه ها را خلاصه میکنند، هر روز مى آورند، من نگاه میکنم - مى بینم همین طور جوانها گله‌‌‌‌‌مند، ناراحت و عصبانى؛ گاهى هم از بنده گله میکنند که چرا فلانى صبر میکند؟ چرا فلانى ملاحظه میکند؟ من عرض میکنم؛ در شرائطى که دشمن با همه‌‌‌ى وجود، با همه‌‌‌‌ى امکاناتِ خود درصدد طراحى یک فتنه است و میخواهد یک بازى خطرناکى را شروع کند، باید مراقبت کرد او را در آن بازى کمک نکرد. خیلى باید با احتیاط و تدبیر و در وقت خودش با قاطعیت وارد شد. دستگاه‌‌‌‌هاى مسئولى وجود دارند، قانون وجود دارد؛ بر طبق قانون، بدون هیچگونه تخطى از قانون، بایستى مُرّ قانون به صورت قاطع انجام بگیرد؛ اما ورود افرادى که شأن قانونى و سمت قانونى و وظیفه ى قانونى و مسئولیت قانونى ندارند، قضایا را خراب میکند. خداى متعال به ما دستور داده است: «و لایجرمنّکم شنئان قوم على ان لاتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتّقوى». بله، یک عده‌‌‌‌اى دشمنى میکنند، یک عده‌‌‌‌اى خباثت به خرج میدهند، یک عده اى از خباثت‌‌‌کنندگان پشتیبانى میکنند - اینها هست - اما باید مراقب بود. اگر بدون دقت، بدون حزم، انسان وارد برخى از قضایا بشود، بى‌‌‌‌گناهانى که از آنها بیزار هم هستند، لگدمال میشوند؛ این نباید اتفاق بیفتد. من برحذر میدارم جوانهاى عزیز را، فرزندان عزیز انقلابىِ خودم را از اینکه یک حرکتى را خودسرانه انجام بدهند؛ نه، همه چیز بر روال قانون.
مسئولین کشور بحمداللَّه چشمشان هم باز است، مى‌‌‌‌بینند؛ مى‌‌‌‌بینند مردم در چه جهتى دارند حرکت میکنند. حجت بر همه تمام شده است. حرکت عظیم روز چهارشنبه‌ى نهم دى ماه حجت را بر همه تمام کرد. مسئولین قوه‌‌‌‌‌ى مجریه، مسئولین قوه‌‌‌ى مقننه، مسئولین قوه‌‌‌‌ى قضائیه، دستگاه‌‌‌هاى گوناگون، همه میدانند که مردم در صحنه‌‌‌اند و چه میخواهند. دستگاه‌‌‌‌‌‌ها باید وظائفشان را انجام بدهند؛ هم وظائفشان در مقابل آدم مفسد و اغتشاشگر و ضدانقلاب و ضدامنیت و اینها، هم وظائفشان در زمینه‌‌‌ى اداره‌‌‌‌‌‌ى کشور.
_ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388

راه انقلاب این است

بدخواهانى که سى سال است علیه این انقلاب و علیه این مردم هر کارى توانستند، کردند، اینها هم فرصت را مغتنم شمردند و با تبلیغاتِ خودشان وارد میدان شدند. بیش از این، کارى نمیتوانستند بکنند. اگر آمریکائى‌ها و انگلیسى‌ها و صهیونیستها میتوانستند نیرو وارد خیابانهاى تهران بکنند، یقین بدانید میکردند. اگر برایشان امکان داشت که با حضور وابستگان و مزدوران خودشان از خارج، عرصه را آنچنان که میخواهند، هدایت کنند، میکردند. منتها میدانستند که این کار به ضررشان تمام میشود. تنها کارى که میتوانستند بکنند، این بود که در صحنه‌ى تبلیغات، در صحنه‌ى سیاست جهانى، از آشوبگر، از اغتشاشگر حمایت کنند. رؤساى جمهور کشورهاى مستکبر در این قضیه وارد میدان شدند؛ اغتشاشگران خیابانى و خرابکارانى را که با آتش زدن میخواهند موجودیت خودشان را نشان بدهند، ملت ایران نامیدند؛ شاید بتوانند اوضاع را آنچنان که طبق میل خودشان است، در افکار عمومى دنیا و کشورمان تصویر و ترسیم کنند؛ اما شکست خوردند.
قوى‌ترین و آخرین ضربه را ملت در روز نهم دى و بیست و دوى بهمن وارد کرد. کار ملت ایران در بیست و دوم بهمن، کار عظیمى بود؛ نُه دى هم همین جور. یکپارچگى ملت آشکار شد. همه‌ى کسانى که در عرصه‌ى سیاسى به هر نامزدى رأى داده بودند، وقتى دیدند دشمن در صحنه است، وقتى فهمیدند اهداف پلید دشمن چیست، نسبت به آن کسانى که قبلاً به آنها خوشبین هم بودند، تجدید نظر کردند؛ فهمیدند که راه انقلاب این است، صراط مستقیم این است. در بیست و دوى بهمن، ملت همه با یک شعار وارد میدان شدند. خیلى تلاش کردند، شاید بتوانند بین ملت دودستگى ایجاد کنند؛ اما نتوانستند. و ملت ایستاد؛ این پیروزى ملت بود. از بیست و دوم خرداد تا بیست و دوم بهمن - هشت ماه - یک فصل پرافتخار و پرعبرتى براى ملت ایران بود؛ این یک درس شد. آگاهى جدیدى به وجود آمد. فصل تازه‌اى در بصیرت ملت ایران گشوده شد. این یک زمینه‌ى بسیار مهمى است. باید بر اساس این زمینه، حرکت کنیم.
_ بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی 01/01/1389

لحظه‌ی نیازها

شوراى شما بحمدالله این خصوصیت را داشته است. دلائل زیادى هم براى این هست؛ آخرى‌اش همین نهم دى است؛ قبلش - ده سال قبل از این - 23 تیر است که اشاره فرمودند؛ آن روز هم نیاز لحظه‌ها بود؛ این یک کار متعارف و معمولى نبود. راهپیمائى مردم در بیست و دوى بهمن با همه‌ى عظمتى که دارد - که حالا عرض خواهم کرد - یک کار متعارف است، یک کار روان‌شده است، شناخته‌شده است، متوقع است که انجام بگیرد و انجام میگیرد؛ اما بیست و سه‌ى تیر در سال 78، یک کار متعارف نبود، یک کار متوقع نبود؛ اهمیت داشت که این مجموعه بداند و بفهمد که این کار در آن شرائط، لازم است و آن را انجام بدهد. کار نهم دى ماهِ امسال هم همین جور بود. شناختن موقعیت، فهمیدن نیاز، حضور در لحظه‌ى مناسب و مورد نیاز؛ این اساس کار است که مؤمن باید این را هم با خود همراه داشته باشد تا بتواند وجودش مؤثر بشود؛ آن کارى را که باید انجام بدهد، بتواند انجام بدهد. خوب، الحمدلله شوراى هماهنگى تبلیغات این خصوصیت را داشته است، نشان داده است؛ هم در دهه‌ى اول، در اوضاع و احوال گوناگون آن دهه - در دوران دفاع مقدس، قبل از دفاع مقدس، بعد از دوران دفاع مقدس - هم بعد از رحلت امام در مناسبتهاى مختلف که قله‌هائى را در تاریخ ما به وجود آورد. یکى از این قله‌هاى فراموش نشدنى، همین نهم دى امسال بود.
_ بیانات در دیدار با اعضای شوراى هماهنگى تبلیغات اسلامى 29/10/1388

یک حرکت بدون فراخوان

راز ماندگارى این انقلاب، اتکاى به ایمانهاست؛ اتکاى به خداست. لذا شما مى‌بینید آن روزى که توده‌ى عظیم مردم در سرتاسر کشور احساس کنند که دشمنى‌اى متوجه انقلاب است، احساس کنند که دشمنىِ جدى‌اى وجود دارد، بدون فراخوان حرکت میکنند مى‌آیند. روز نهم دى شما دیدید در این کشور چه اتفاقى افتاد و چه حادثه‌اى پیش آمد. دشمنان انقلاب که همیشه سعى میکنند راهپیمائى‌هاى میلیونى را بگویند چند هزار نفر آمده‌اند - تحقیر کنند، کوچک کنند - اعتراف کردند و گفتند در طول این بیست سال، هیچ حرکت مردمى‌اى به این عظمت در ایران اتفاق نیفتاده است؛ این را نوشتند و گفتند. آن کسانى که سعى در کتمان حقائق درباره‌ى جمهورى اسلامى دارند، این را گفتند. علت چیست؟ علت این است که مردم وقتى احساس میکنند دشمن در مقابل نظام اسلامى ایستاده است، مى‌آیند توى میدان. این حرکتِ ایمانى است، این حرکتِ قلبى است؛ این چیزى است که انگیزه‌ى خدائى در آن وجود دارد؛ دست قدرت خداست، دست اراده‌ى الهى است؛ این چیزها دست من و امثال من نیست. دلها دست خداست. اراده‌ها مقهور اراده‌ى پروردگار است. وقتى حرکت خدائى شد، براى خدا شد، اخلاص در کار بود، خداى متعال اینجور دفاع میکند. لذا میفرماید: «انّ اللَّه یدافع عن الّذین امنوا». این را دشمنان نظام اسلامى نمیفهمند، تا امروز هم نفهمیدند؛ لذا تهدید میکنند، حرف میزنند، روشهاى گوناگون را به کار میگیرند، به خیال خودشان میگردند نقطه ضعف براى جمهورى اسلامى پیدا کنند؛ گاهى اسم حقوق بشر را مى‌آورند، گاهى اسم دموکراسى را مى‌آورند؛ ترفندهائى که امروز براى مردم دنیا حقیقتاً ترفندهاى مسخره است. میگویند افکار عمومى؛ اما افکار عمومى اگر این حرفها را از آمریکا و صهیونیسم باور میکرد، اینجور در دنیا، در کشورهاى مختلف، ملتهاى مختلف، در مواقع گوناگون، نفرت خودشان را از این سران مستکبر نشان نمیدادند، که مى‌بینید نشان میدهند. هر جا سفر میکنند، گروهى از مردم علیه‌شان شعار میدهند. پیداست که افکار عمومى دنیا فریب ترفندهاى اینها را نخورده است.
_ بیانات در دیدار فرمانده و پرسنل نیروى هوائى ارتش جمهوری اسلامی ایران 19/11/1388

بدون علما ممکن نبود

یک مسئله‌ى بسیار مهم و استثنائى است؛ یکى از تمایزات نظام جمهورى اسلامى این است. مجموعه‌ى خبرگان، مجموعه‌ى علماى صاحب‌نام و صاحب شأن در بین مردم، و مورد اعتماد مردم در همه‌ى قضایا، بخصوص در قضیه‌ى بسیار مهم رهبرى و انتخاب رهبرى و قضایاى مربوط به آن محسوب میشود. و همین حضور اثرگذار و حساس در بین مردم، آثار و برکات خودش را داشته است و دارد. حضور مردم در حوادث بزرگ و مهم و اعلان موضعى که میکنند - مثل راهپیمائى مهم بیست و دوم بهمن، که واقعاً یک پدیده‌ى عظیمى بود در تاریخ انقلاب در این شرائط و با این اوضاع و احوال؛ و قبل از آن، حضور مردم در خیابانها در سراسر کشور در نهم دى - بدون اینکه علما و راهنمایان معنوى مردم که مورد اعتماد آنها هستند، دلهاى مردم را به حقائق این انقلاب متوجه کنند، میسر نمیشد. نقش علماى دین در هدایت مردم، منحصر نمیشود به هدایت در امور فرعى و مسائل شخصى و اینها. مهمتر از همه‌ى اینها، هدایت مردم است در مسئله‌ى عظیم اجتماعى و مسئله‌ى حکومت و مسئله‌ى نظام اسلامى و وظائفى که مترتب بر این هست در مقابله‌ى با حوادث جهانى. یقیناً اگر نقش علماى دین و راهنمایان روحانى حذف میشد و وجود نمیداشت، این انقلاب تحقق پیدا نمیکرد؛ این نظام به وجود نمى‌آمد و باقى نمیماند، با این همه مشکلات فراوانى که در سر راه این انقلاب به وجود آوردند. بنابراین علماى دین - که از جمله‌ى برترین آنها، مجموعه‌ى خبرگان هستند - تأثیر ماندگار و مستمرى در حوادث جامعه و سرنوشت جامعه دارند؛ که خوب، آثارش را بحمداللَّه مى‌بینیم.
_ بیانات در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى 06/12/1388


دنیا خیره شد

شما دیدید فتنه‌اى به وجود آمد، کارهائى شد، تلاشهائى شد، آمریکا از فتنه‌گران دفاع کرد، انگلیس دفاع کرد، قدرتهاى غربى دفاع کردند، منافقین دفاع کردند، سلطنت‌طلبها دفاع کردند؛ نتیجه چه شد؟ نتیجه این شد که در مقابل همه‌ى این اتحاد و اتفاق نامیمون، مردم عزیز ما، ملت بزرگ ما در روز نهم دى، در روز بیست و دوى بهمن، آنچنان عظمتى از خودشان نشان دادند که دنیا را خیره کرد. ایران امروز، جوان امروز، تحصیلکرده‌ى امروز، ایرانیان امروز، آنچنان وضعیتى دارند که هر توطئه‌اى را دشمن علیه نظام جمهورى اسلامى زمینه‌چینى کند، به توفیق الهى توطئه را خنثى میکنند. منتها توجه داشته باشید؛ باید تقوا پیشه کنیم. آنچه ما را قوى میکند، تقواست؛ آنچه ما را آسیب‌ناپذیر میکند، تقواست؛ آنچه ما را به ادامه‌ى این راه تا رسیدن به اهداف عالیه امیدوار میکند، تقواست.
_ خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران در حرم امام خمینى (ره) در بیست و یکمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى (ره) 14/03/1389

هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم

آنچه که براى ما لازم است، این است که آحاد مردم، مسئولین، غیر مسئولین، بخصوص جوانها، بخصوص کسانى که سخن و حرفشان تأثیر دارد، احساس مسئولیت حضور در صحنه را از دست ندهند. هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم، من مسئولیتى ندارم؛ همه مسئولند. مسئولیت معنایش این نیست که اسلحه ببندیم، بیائیم توى خیابان راه برویم؛ در هر کارى که هستیم، احساس مسئولیت کنیم؛ مسئولیت دفاع از انقلاب و از نظام جمهورى اسلامى؛ یعنى از اسلام، یعنى از حقوق مردم، یعنى از عزت کشور. این، شرط اول: همه باید این احساس مسئولیت را داشته باشیم. و من مى‌بینم که این احساس مسئولیت را داریم. این را مردم کشور ثابت کردند، ثابت میکنند؛ حالا یک نمونه‌ى واضحش همین 9 دى بود که اشاره کردند؛ نمونه‌هاى دیگرى هم هست؛ 22 بهمن در پیش است، دهه‌ى فجر در پیش است. مردم حضور خودشان را، آمادگى خودشان را، سرزندگى و نشاط خودشان را نشان داده‌اند، باز هم نشان خواهند داد.
_ دیدار مردم مازندران در سالگرد حماسه 6 بهمن 6/11/1388

مشتی بر دهان فتنه‌گران

فتنه‌ى سال گذشته جلوه‌اى از توطئه‌ى دشمنان بود؛ فتنه بود. فتنه یعنى کسانى شعارهاى حق را با محتواى صددرصد باطل مطرح کنند، بیاورند براى فریب دادن مردم. اما ناکام شدند. هدف از ایجاد فتنه، گمراه کردن مردم است. شما ملاحظه کنید؛ مردم ما در مقابله‌ى با فتنه، خودشان به پا خاستند. نهم دى در سرتاسر کشور مشت محکمى به دهان فتنه‌گران زد. این کار را خود مردم کردند. این حرکت - همان طورى که گویندگان و بزرگان و همه بارها گفته‌اند - یک حرکت خودجوش بود؛ این خیلى معنا دارد؛ این نشانه‌ى این است که این مردم بیدارند، هشیارند. دشمنان ما باید این پیام را بگیرند. آن کسانى که خیال میکنند میتوانند میان نظام و میان مردم جدائى بیندازند، ببینند و بفهمند که این نظام، نظام خود مردم است، مال مردم است. امتیاز نظام ما به این است که متعلق به مردم است. آن کسانى که با همه‌ى وجود نظام جمهورى اسلامى را و اسلام را و این پرچم برافراشته را در این کشور نگه داشته‌اند، در درجه‌ى اول خود مردمند؛ دشمنان ما این را بفهمند. سردمداران دولتهاى مستکبر - و در رأس آنها آمریکا - علیه ملت ما حرف میزنند، توطئه میکنند، گاهى شعار میدهند، گاهى اظهارات مزوّرانه میکنند، گاهى صریحاً دشمنى میکنند، گاهى در لفافه میبرند؛ اینها همه براى این است که تحلیل درستى از مسائل ایران و شناخت درستى از ملت ایران ندارند. ملت ما ملت بیدارى است، ملت هشیارى است.

وقتی عاشورا به کمک ملت آمد

حضور عظیم و خروشان مردمی در 9 دی 88 ، تجلّی بارزی از هویت و ماهیت انقلاب یعنی روح دیانت حاکم بر دل‌های مردم بود.
نهم دی 88، حادثه کوچکی نیست بلکه آن حرکت عظیم و ماندگار مردمی، شبیه حرکت بزرگ ملت در روزهای اول انقلاب است و باید تلاش شود در سالگرد این حماسه، حرف اصلی ملت ایران، یعنی حرکت در سایه دین و تحقق وعده‌های الهی تبیین شود.
هنر اصلی امام خمینی(ره)، وارد کردن مردم به صحنه بود و در هرجایی که مردم با شجاعت، بصیرت و عمل متناسب با ایمان خود، وارد میدان شدند تمام مشکلات، و بزرگترین موانع در مقابل اراده مردم از بین می‌رود.
در هر نقطه‌ی از جهان چنانچه مردم با هدف و شعار مشخص و ایمان و عمل متناسب، به عرصه بیایند هیچ عاملی قادر به مقاومت نیست و این یک نسخه کلی برای تمام ملت‌هاست، که امام خمینی(ره) به آن عمل کرد و ملت ایران هم با اعتماد به امام راحل عظیم‌الشان، آن را بصورت عملی اثبات کرد.
آن معجزه‌گری که همه مردم را بسیج کرده، به صحنه می‌آورد و با وجود همه سختی‌ها آنان را در صحنه نگه می‌دارد، ایمان قلبی و دینی است چرا که بر اساس ایمان دینی، شما در هر شرایطی پیروز خواهید بود و شکست معنایی ندارد.
(با اشاره به 9 دی)، در این روز، مردم براساس وظیفه دینی خود به میدان آمدند تا نشان دهند بر خلاف تبلیغات فتنه‌گران، مردم ایران ضمن پایبندی به نظام جمهوری اسلامی از عزم و اراده دینی استوار برخوردارند.
این فتنه، صرفا منحصر به حضور عده‌ای افراد در خیابان‌ها نبود، بلکه ناشی از یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت، که چنین هم شد.
همانگونه که در ابتدای انقلاب، محرم به کمک این مردم آمد و امام خمینی(ره) فرمود خون بر شمشیر پیروز است، در قضایای 9 دی هم، عاشورا به کمک ملت آمد و حماسه بزرگ و ماندگاری را خلق کرد.
اولاً در بزرگداشت نهم دی جنبه‌های شعاری غلبه پیدا نکند و ثانیاً به عمق شعارها که حرف اصلی ملت ایران بود، توجه شود.

حماسه 9دی در کلام مقام معظم رهبری
در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است.

به گزارش مشرق به نقل از فارس ، رخداد “9 دی” در تاریخ عمر نظام جمهوری اسلامی ایران یک نقطه عطف است؛ نقطه عطفی که حقیقت آن را فقط و فقط می‌توان در کلام کسی یافت که سکان‌دار کشتی انقلاب است و 9 دی ثمره سال‌ها صبر، بصیرت‌افزایی و ولایت اوست.

آنچه که در ادامه می‌خوانید، متن کاملی است از بیانات و نظرات مقام معظم رهبری که طی دو سال گذشته درباره ” 9 دی” بیان شده‌اند.

معظم‌له که در بیانات اخیر خود در دیدار با اعضای ستاد بزرگداشت حماسه 9 دی تصریح فرمودند فتنه یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت؛ همواره راجع به 9 دی تأکیدات مهمی را بیان کرده‌اند که نصب‌العین قرار دادن آنها برای تمام خواص و عموم مردم می‌تواند روشنی بخش راه آینده کشور و اسلام ناب باشد.

در حقیقت، 9 دی آنطور که در کلام رهبر فرزانه ما تبلور یافته، نمادی از بصیرت، دشمن‌شناسی و حضور در عرصه‌ مجاهدانه توسط مردم مسلمان ایران است.

***
در تاریخ ماندگار شد

روزهاى سال، به طور طبیعى و به خودى خود همه مثل همند؛ این انسانها هستند، این اراده‌‌‌‌‌ها و مجاهدتهاست که یک روزى را از میان روزهاى دیگر برمیکشد و آن را مشخص میکند، متمایز میکند، متفاوت میکند و مثل یک پرچمى نگه میدارد تا راهنماى دیگران باشد. روز عاشورا - دهم محرم - فى نفسه با روزهاى دیگر فرقى ندارد؛ این حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز جان میدهد، معنا میدهد، او را تا عرش بالا میبرد؛ این مجاهدتهاى یاران حسین بن على (علیه السّلام) است که به این روز، این خطورت و اهمیت را میبخشد. روز نوزدهم دى هم همین جور است، روز نهم دىِ امسال هم از همین قبیل است. نهم دى با دهم دى فرقى ندارد؛ این مردمند که ناگهان با یک حرکت - که آن حرکت برخاسته از همان عواملى است که نوزدهم دىِ قم را تشکیل داد؛ یعنى برخاسته ى از بصیرت است، از دشمن‌‌‌‌‌شناسى است، از وقت‌‌‌‌‌شناسى است، از حضور در عرصه‌ى مجاهدانه است - روز نهم دى را هم متمایز میکنند.
مطمئن باشید که روز نهم دىِ امسال هم در تاریخ ماند؛ این هم یک روز متمایزى شد. شاید به یک معنا بشود گفت که در شرائط کنونى - که شرائط غبارآلودگىِ فضاست - این حرکت مردم اهمیت مضاعفى داشت؛ کار بزرگى بود. هرچه انسان در اطراف این قضایا فکر میکند، دست خداى متعال را، دست قدرت را، روح ولایت را، روح حسین بن على (علیه السّلام) را مى‌‌‌بیند. این کارها کارهائى نیست که با اراده‌‌‌‌ى امثال ما انجام بگیرد؛ این کار خداست، این دست قدرت الهى است؛ همان طور که امام در یک موقعیت حساسى - که من بارها این را نقل کرده‌‌‌‌ام - به بنده فرمودند: «من در تمام این مدت، دست قدرت الهى را در پشت این قضایا دیدم». درست دید آن مرد نافذِ بابصیرت، آن مرد خدا.
_ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388

مجاهدت به نفع انسان

در شرائط فتنه، کار دشوارتر است؛ تشخیص دشوارتر است. البته خداى متعال حجت را همیشه تمام میکند؛ هیچ وقت نمیگذارد مردم از خداى متعال طلبگار باشند و بگویند تو حجت را براى ما تمام نکردى، راهنما نفرستادى، ما از این جهت گمراه شدیم. در قرآن مکرر این معنا ذکر شده است. دست اشاره ى الهى همه جا قابل دیدن است؛ منتها چشم باز میخواهد. اگر چشم را باز نکردیم، هلال شب اول ماه را هم نخواهیم دید؛ اما هلال هست. باید چشم باز کنیم، باید نگاه کنیم، دقت کنیم، از همه ى امکاناتمان استفاده کنیم تا این حقیقت را که خدا در مقابل ما قرار داده است، ببینیم.
مهم این است که انسان این مجاهدت را بکند. این مجاهدت به نفع خود انسان است؛ خداى متعال هم در این مجاهدت به او کمک میکند. نوزده دىِ مردم قم در سال 56 از این قبیل بود، نهم دىِ امسالِ آحاد مردم کشور - که حقیقتاً این حرکت میلیونى فوق‌‌العاده ى مردم حرکت عظیمى بود - از همین قبیل است، و قضایاى گوناگونى که ما در طول انقلاب از این چیزها کم نداشتیم. این مجاهدت، راه را به ما نشان میدهد.
_ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388

حجت بر همه تمام شد

یک نکته را هم به جوانان عزیز انقلابى، به فرزندان عزیز انقلابى خودم، به فرزندان بسیجى - از زن و مرد - عرض بکنم: جوانان از اطراف و اکناف کشور، از آنچه که تهتّک بیگانگان از ایمان دینى به گوششان میخورد یا با چشمشان مى‌‌‌‌بینند، عصبانى هستند؛ وقتى مى بینند روز عاشورا چگونه یک عده‌‌‌‌اى حرمت عاشورا را هتک میکنند، حرمت امام حسین را هتک میکنند، حرمت عزاداران حسینى را هتک میکنند، دلهاشان به درد مى‌‌‌‌‌آید، سینه‌‌‌‌‌هاشان پر میشود از خشم؛ البته خوب، طبیعى هم هست، حق هم دارند؛ ولى میخواهم عرض بکنم جوانهاى عزیز مراقب باشند، مواظب باشند که هرگونه کار بى رویه‌‌‌اى، کمک به دشمن است. اینجا جوانها تلفن میکنند - میفهمم من، میخوانم، غالباً تلفنها و نامه ها را خلاصه میکنند، هر روز مى آورند، من نگاه میکنم - مى بینم همین طور جوانها گله‌‌‌‌‌مند، ناراحت و عصبانى؛ گاهى هم از بنده گله میکنند که چرا فلانى صبر میکند؟ چرا فلانى ملاحظه میکند؟ من عرض میکنم؛ در شرائطى که دشمن با همه‌‌‌ى وجود، با همه‌‌‌‌ى امکاناتِ خود درصدد طراحى یک فتنه است و میخواهد یک بازى خطرناکى را شروع کند، باید مراقبت کرد او را در آن بازى کمک نکرد. خیلى باید با احتیاط و تدبیر و در وقت خودش با قاطعیت وارد شد. دستگاه‌‌‌‌هاى مسئولى وجود دارند، قانون وجود دارد؛ بر طبق قانون، بدون هیچگونه تخطى از قانون، بایستى مُرّ قانون به صورت قاطع انجام بگیرد؛ اما ورود افرادى که شأن قانونى و سمت قانونى و وظیفه ى قانونى و مسئولیت قانونى ندارند، قضایا را خراب میکند. خداى متعال به ما دستور داده است: «و لایجرمنّکم شنئان قوم على ان لاتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتّقوى». بله، یک عده‌‌‌‌اى دشمنى میکنند، یک عده‌‌‌‌اى خباثت به خرج میدهند، یک عده اى از خباثت‌‌‌کنندگان پشتیبانى میکنند - اینها هست - اما باید مراقب بود. اگر بدون دقت، بدون حزم، انسان وارد برخى از قضایا بشود، بى‌‌‌‌گناهانى که از آنها بیزار هم هستند، لگدمال میشوند؛ این نباید اتفاق بیفتد. من برحذر میدارم جوانهاى عزیز را، فرزندان عزیز انقلابىِ خودم را از اینکه یک حرکتى را خودسرانه انجام بدهند؛ نه، همه چیز بر روال قانون.
مسئولین کشور بحمداللَّه چشمشان هم باز است، مى‌‌‌‌بینند؛ مى‌‌‌‌بینند مردم در چه جهتى دارند حرکت میکنند. حجت بر همه تمام شده است. حرکت عظیم روز چهارشنبه‌ى نهم دى ماه حجت را بر همه تمام کرد. مسئولین قوه‌‌‌‌‌ى مجریه، مسئولین قوه‌‌‌ى مقننه، مسئولین قوه‌‌‌‌ى قضائیه، دستگاه‌‌‌هاى گوناگون، همه میدانند که مردم در صحنه‌‌‌اند و چه میخواهند. دستگاه‌‌‌‌‌‌ها باید وظائفشان را انجام بدهند؛ هم وظائفشان در مقابل آدم مفسد و اغتشاشگر و ضدانقلاب و ضدامنیت و اینها، هم وظائفشان در زمینه‌‌‌ى اداره‌‌‌‌‌‌ى کشور.
_ بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام نوزدهم دى ماه 19/10/1388

راه انقلاب این است

بدخواهانى که سى سال است علیه این انقلاب و علیه این مردم هر کارى توانستند، کردند، اینها هم فرصت را مغتنم شمردند و با تبلیغاتِ خودشان وارد میدان شدند. بیش از این، کارى نمیتوانستند بکنند. اگر آمریکائى‌ها و انگلیسى‌ها و صهیونیستها میتوانستند نیرو وارد خیابانهاى تهران بکنند، یقین بدانید میکردند. اگر برایشان امکان داشت که با حضور وابستگان و مزدوران خودشان از خارج، عرصه را آنچنان که میخواهند، هدایت کنند، میکردند. منتها میدانستند که این کار به ضررشان تمام میشود. تنها کارى که میتوانستند بکنند، این بود که در صحنه‌ى تبلیغات، در صحنه‌ى سیاست جهانى، از آشوبگر، از اغتشاشگر حمایت کنند. رؤساى جمهور کشورهاى مستکبر در این قضیه وارد میدان شدند؛ اغتشاشگران خیابانى و خرابکارانى را که با آتش زدن میخواهند موجودیت خودشان را نشان بدهند، ملت ایران نامیدند؛ شاید بتوانند اوضاع را آنچنان که طبق میل خودشان است، در افکار عمومى دنیا و کشورمان تصویر و ترسیم کنند؛ اما شکست خوردند.
قوى‌ترین و آخرین ضربه را ملت در روز نهم دى و بیست و دوى بهمن وارد کرد. کار ملت ایران در بیست و دوم بهمن، کار عظیمى بود؛ نُه دى هم همین جور. یکپارچگى ملت آشکار شد. همه‌ى کسانى که در عرصه‌ى سیاسى به هر نامزدى رأى داده بودند، وقتى دیدند دشمن در صحنه است، وقتى فهمیدند اهداف پلید دشمن چیست، نسبت به آن کسانى که قبلاً به آنها خوشبین هم بودند، تجدید نظر کردند؛ فهمیدند که راه انقلاب این است، صراط مستقیم این است. در بیست و دوى بهمن، ملت همه با یک شعار وارد میدان شدند. خیلى تلاش کردند، شاید بتوانند بین ملت دودستگى ایجاد کنند؛ اما نتوانستند. و ملت ایستاد؛ این پیروزى ملت بود. از بیست و دوم خرداد تا بیست و دوم بهمن - هشت ماه - یک فصل پرافتخار و پرعبرتى براى ملت ایران بود؛ این یک درس شد. آگاهى جدیدى به وجود آمد. فصل تازه‌اى در بصیرت ملت ایران گشوده شد. این یک زمینه‌ى بسیار مهمى است. باید بر اساس این زمینه، حرکت کنیم.
_ بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی 01/01/1389

لحظه‌ی نیازها

شوراى شما بحمدالله این خصوصیت را داشته است. دلائل زیادى هم براى این هست؛ آخرى‌اش همین نهم دى است؛ قبلش - ده سال قبل از این - 23 تیر است که اشاره فرمودند؛ آن روز هم نیاز لحظه‌ها بود؛ این یک کار متعارف و معمولى نبود. راهپیمائى مردم در بیست و دوى بهمن با همه‌ى عظمتى که دارد - که حالا عرض خواهم کرد - یک کار متعارف است، یک کار روان‌شده است، شناخته‌شده است، متوقع است که انجام بگیرد و انجام میگیرد؛ اما بیست و سه‌ى تیر در سال 78، یک کار متعارف نبود، یک کار متوقع نبود؛ اهمیت داشت که این مجموعه بداند و بفهمد که این کار در آن شرائط، لازم است و آن را انجام بدهد. کار نهم دى ماهِ امسال هم همین جور بود. شناختن موقعیت، فهمیدن نیاز، حضور در لحظه‌ى مناسب و مورد نیاز؛ این اساس کار است که مؤمن باید این را هم با خود همراه داشته باشد تا بتواند وجودش مؤثر بشود؛ آن کارى را که باید انجام بدهد، بتواند انجام بدهد. خوب، الحمدلله شوراى هماهنگى تبلیغات این خصوصیت را داشته است، نشان داده است؛ هم در دهه‌ى اول، در اوضاع و احوال گوناگون آن دهه - در دوران دفاع مقدس، قبل از دفاع مقدس، بعد از دوران دفاع مقدس - هم بعد از رحلت امام در مناسبتهاى مختلف که قله‌هائى را در تاریخ ما به وجود آورد. یکى از این قله‌هاى فراموش نشدنى، همین نهم دى امسال بود.
_ بیانات در دیدار با اعضای شوراى هماهنگى تبلیغات اسلامى 29/10/1388

یک حرکت بدون فراخوان

راز ماندگارى این انقلاب، اتکاى به ایمانهاست؛ اتکاى به خداست. لذا شما مى‌بینید آن روزى که توده‌ى عظیم مردم در سرتاسر کشور احساس کنند که دشمنى‌اى متوجه انقلاب است، احساس کنند که دشمنىِ جدى‌اى وجود دارد، بدون فراخوان حرکت میکنند مى‌آیند. روز نهم دى شما دیدید در این کشور چه اتفاقى افتاد و چه حادثه‌اى پیش آمد. دشمنان انقلاب که همیشه سعى میکنند راهپیمائى‌هاى میلیونى را بگویند چند هزار نفر آمده‌اند - تحقیر کنند، کوچک کنند - اعتراف کردند و گفتند در طول این بیست سال، هیچ حرکت مردمى‌اى به این عظمت در ایران اتفاق نیفتاده است؛ این را نوشتند و گفتند. آن کسانى که سعى در کتمان حقائق درباره‌ى جمهورى اسلامى دارند، این را گفتند. علت چیست؟ علت این است که مردم وقتى احساس میکنند دشمن در مقابل نظام اسلامى ایستاده است، مى‌آیند توى میدان. این حرکتِ ایمانى است، این حرکتِ قلبى است؛ این چیزى است که انگیزه‌ى خدائى در آن وجود دارد؛ دست قدرت خداست، دست اراده‌ى الهى است؛ این چیزها دست من و امثال من نیست. دلها دست خداست. اراده‌ها مقهور اراده‌ى پروردگار است. وقتى حرکت خدائى شد، براى خدا شد، اخلاص در کار بود، خداى متعال اینجور دفاع میکند. لذا میفرماید: «انّ اللَّه یدافع عن الّذین امنوا». این را دشمنان نظام اسلامى نمیفهمند، تا امروز هم نفهمیدند؛ لذا تهدید میکنند، حرف میزنند، روشهاى گوناگون را به کار میگیرند، به خیال خودشان میگردند نقطه ضعف براى جمهورى اسلامى پیدا کنند؛ گاهى اسم حقوق بشر را مى‌آورند، گاهى اسم دموکراسى را مى‌آورند؛ ترفندهائى که امروز براى مردم دنیا حقیقتاً ترفندهاى مسخره است. میگویند افکار عمومى؛ اما افکار عمومى اگر این حرفها را از آمریکا و صهیونیسم باور میکرد، اینجور در دنیا، در کشورهاى مختلف، ملتهاى مختلف، در مواقع گوناگون، نفرت خودشان را از این سران مستکبر نشان نمیدادند، که مى‌بینید نشان میدهند. هر جا سفر میکنند، گروهى از مردم علیه‌شان شعار میدهند. پیداست که افکار عمومى دنیا فریب ترفندهاى اینها را نخورده است.
_ بیانات در دیدار فرمانده و پرسنل نیروى هوائى ارتش جمهوری اسلامی ایران 19/11/1388

بدون علما ممکن نبود

یک مسئله‌ى بسیار مهم و استثنائى است؛ یکى از تمایزات نظام جمهورى اسلامى این است. مجموعه‌ى خبرگان، مجموعه‌ى علماى صاحب‌نام و صاحب شأن در بین مردم، و مورد اعتماد مردم در همه‌ى قضایا، بخصوص در قضیه‌ى بسیار مهم رهبرى و انتخاب رهبرى و قضایاى مربوط به آن محسوب میشود. و همین حضور اثرگذار و حساس در بین مردم، آثار و برکات خودش را داشته است و دارد. حضور مردم در حوادث بزرگ و مهم و اعلان موضعى که میکنند - مثل راهپیمائى مهم بیست و دوم بهمن، که واقعاً یک پدیده‌ى عظیمى بود در تاریخ انقلاب در این شرائط و با این اوضاع و احوال؛ و قبل از آن، حضور مردم در خیابانها در سراسر کشور در نهم دى - بدون اینکه علما و راهنمایان معنوى مردم که مورد اعتماد آنها هستند، دلهاى مردم را به حقائق این انقلاب متوجه کنند، میسر نمیشد. نقش علماى دین در هدایت مردم، منحصر نمیشود به هدایت در امور فرعى و مسائل شخصى و اینها. مهمتر از همه‌ى اینها، هدایت مردم است در مسئله‌ى عظیم اجتماعى و مسئله‌ى حکومت و مسئله‌ى نظام اسلامى و وظائفى که مترتب بر این هست در مقابله‌ى با حوادث جهانى. یقیناً اگر نقش علماى دین و راهنمایان روحانى حذف میشد و وجود نمیداشت، این انقلاب تحقق پیدا نمیکرد؛ این نظام به وجود نمى‌آمد و باقى نمیماند، با این همه مشکلات فراوانى که در سر راه این انقلاب به وجود آوردند. بنابراین علماى دین - که از جمله‌ى برترین آنها، مجموعه‌ى خبرگان هستند - تأثیر ماندگار و مستمرى در حوادث جامعه و سرنوشت جامعه دارند؛ که خوب، آثارش را بحمداللَّه مى‌بینیم.
_ بیانات در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى 06/12/1388


دنیا خیره شد

شما دیدید فتنه‌اى به وجود آمد، کارهائى شد، تلاشهائى شد، آمریکا از فتنه‌گران دفاع کرد، انگلیس دفاع کرد، قدرتهاى غربى دفاع کردند، منافقین دفاع کردند، سلطنت‌طلبها دفاع کردند؛ نتیجه چه شد؟ نتیجه این شد که در مقابل همه‌ى این اتحاد و اتفاق نامیمون، مردم عزیز ما، ملت بزرگ ما در روز نهم دى، در روز بیست و دوى بهمن، آنچنان عظمتى از خودشان نشان دادند که دنیا را خیره کرد. ایران امروز، جوان امروز، تحصیلکرده‌ى امروز، ایرانیان امروز، آنچنان وضعیتى دارند که هر توطئه‌اى را دشمن علیه نظام جمهورى اسلامى زمینه‌چینى کند، به توفیق الهى توطئه را خنثى میکنند. منتها توجه داشته باشید؛ باید تقوا پیشه کنیم. آنچه ما را قوى میکند، تقواست؛ آنچه ما را آسیب‌ناپذیر میکند، تقواست؛ آنچه ما را به ادامه‌ى این راه تا رسیدن به اهداف عالیه امیدوار میکند، تقواست.
_ خطبه‌هاى نماز جمعه‌ى تهران در حرم امام خمینى (ره) در بیست و یکمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى (ره) 14/03/1389

هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم

آنچه که براى ما لازم است، این است که آحاد مردم، مسئولین، غیر مسئولین، بخصوص جوانها، بخصوص کسانى که سخن و حرفشان تأثیر دارد، احساس مسئولیت حضور در صحنه را از دست ندهند. هیچ کس نگوید من تکلیفى ندارم، من مسئولیتى ندارم؛ همه مسئولند. مسئولیت معنایش این نیست که اسلحه ببندیم، بیائیم توى خیابان راه برویم؛ در هر کارى که هستیم، احساس مسئولیت کنیم؛ مسئولیت دفاع از انقلاب و از نظام جمهورى اسلامى؛ یعنى از اسلام، یعنى از حقوق مردم، یعنى از عزت کشور. این، شرط اول: همه باید این احساس مسئولیت را داشته باشیم. و من مى‌بینم که این احساس مسئولیت را داریم. این را مردم کشور ثابت کردند، ثابت میکنند؛ حالا یک نمونه‌ى واضحش همین 9 دى بود که اشاره کردند؛ نمونه‌هاى دیگرى هم هست؛ 22 بهمن در پیش است، دهه‌ى فجر در پیش است. مردم حضور خودشان را، آمادگى خودشان را، سرزندگى و نشاط خودشان را نشان داده‌اند، باز هم نشان خواهند داد.
_ دیدار مردم مازندران در سالگرد حماسه 6 بهمن 6/11/1388

مشتی بر دهان فتنه‌گران

فتنه‌ى سال گذشته جلوه‌اى از توطئه‌ى دشمنان بود؛ فتنه بود. فتنه یعنى کسانى شعارهاى حق را با محتواى صددرصد باطل مطرح کنند، بیاورند براى فریب دادن مردم. اما ناکام شدند. هدف از ایجاد فتنه، گمراه کردن مردم است. شما ملاحظه کنید؛ مردم ما در مقابله‌ى با فتنه، خودشان به پا خاستند. نهم دى در سرتاسر کشور مشت محکمى به دهان فتنه‌گران زد. این کار را خود مردم کردند. این حرکت - همان طورى که گویندگان و بزرگان و همه بارها گفته‌اند - یک حرکت خودجوش بود؛ این خیلى معنا دارد؛ این نشانه‌ى این است که این مردم بیدارند، هشیارند. دشمنان ما باید این پیام را بگیرند. آن کسانى که خیال میکنند میتوانند میان نظام و میان مردم جدائى بیندازند، ببینند و بفهمند که این نظام، نظام خود مردم است، مال مردم است. امتیاز نظام ما به این است که متعلق به مردم است. آن کسانى که با همه‌ى وجود نظام جمهورى اسلامى را و اسلام را و این پرچم برافراشته را در این کشور نگه داشته‌اند، در درجه‌ى اول خود مردمند؛ دشمنان ما این را بفهمند. سردمداران دولتهاى مستکبر - و در رأس آنها آمریکا - علیه ملت ما حرف میزنند، توطئه میکنند، گاهى شعار میدهند، گاهى اظهارات مزوّرانه میکنند، گاهى صریحاً دشمنى میکنند، گاهى در لفافه میبرند؛ اینها همه براى این است که تحلیل درستى از مسائل ایران و شناخت درستى از ملت ایران ندارند. ملت ما ملت بیدارى است، ملت هشیارى است.

وقتی عاشورا به کمک ملت آمد

حضور عظیم و خروشان مردمی در 9 دی 88 ، تجلّی بارزی از هویت و ماهیت انقلاب یعنی روح دیانت حاکم بر دل‌های مردم بود.
نهم دی 88، حادثه کوچکی نیست بلکه آن حرکت عظیم و ماندگار مردمی، شبیه حرکت بزرگ ملت در روزهای اول انقلاب است و باید تلاش شود در سالگرد این حماسه، حرف اصلی ملت ایران، یعنی حرکت در سایه دین و تحقق وعده‌های الهی تبیین شود.
هنر اصلی امام خمینی(ره)، وارد کردن مردم به صحنه بود و در هرجایی که مردم با شجاعت، بصیرت و عمل متناسب با ایمان خود، وارد میدان شدند تمام مشکلات، و بزرگترین موانع در مقابل اراده مردم از بین می‌رود.
در هر نقطه‌ی از جهان چنانچه مردم با هدف و شعار مشخص و ایمان و عمل متناسب، به عرصه بیایند هیچ عاملی قادر به مقاومت نیست و این یک نسخه کلی برای تمام ملت‌هاست، که امام خمینی(ره) به آن عمل کرد و ملت ایران هم با اعتماد به امام راحل عظیم‌الشان، آن را بصورت عملی اثبات کرد.
آن معجزه‌گری که همه مردم را بسیج کرده، به صحنه می‌آورد و با وجود همه سختی‌ها آنان را در صحنه نگه می‌دارد، ایمان قلبی و دینی است چرا که بر اساس ایمان دینی، شما در هر شرایطی پیروز خواهید بود و شکست معنایی ندارد.
(با اشاره به 9 دی)، در این روز، مردم براساس وظیفه دینی خود به میدان آمدند تا نشان دهند بر خلاف تبلیغات فتنه‌گران، مردم ایران ضمن پایبندی به نظام جمهوری اسلامی از عزم و اراده دینی استوار برخوردارند.
این فتنه، صرفا منحصر به حضور عده‌ای افراد در خیابان‌ها نبود، بلکه ناشی از یک بیماری بود که با اقدامات سیاسی و امنیتی قابل دفع شدن نبود، و به یک حضور عظیم مردمی نیاز داشت، که چنین هم شد.
همانگونه که در ابتدای انقلاب، محرم به کمک این مردم آمد و امام خمینی(ره) فرمود خون بر شمشیر پیروز است، در قضایای 9 دی هم، عاشورا به کمک ملت آمد و حماسه بزرگ و ماندگاری را خلق کرد.
اولاً در بزرگداشت نهم دی جنبه‌های شعاری غلبه پیدا نکند و ثانیاً به عمق شعارها که حرف اصلی ملت ایران بود، توجه شود.

نیمه شعبان از دیدگاه اهل سنت

پانزدهم شعبان تنها برای شیعیان اهمیت ندارد بلکه برای اهل سنت به ویژه طریقت‎های تصوف آن نیز جایگاه خاصی دارد. روایات متعددی از پیامبر(ص) و صحابه درباره اهمیت عبادت در این شب و مشخص شدن روزی و مقدرات انسان در آن وجود دارد.^[۱] برخی از علمای اهل سنت در صحت این روایات تردید داشته و وجود فضیلت برای شب نیمه شعبان را رد می‎کنند این در حالی است که ابن تیمیه، نظریه پرداز سلفیه، نیز نتوانسته فضیلت این شب را نادیده بگیرد اما اجتماع مسلمانان در مسجد برای احیا و خواندن نماز صد رکعتی این شب را بدعت دانسته است.^[2]بر همین اساس علمای سلفی قرن چهاردهم و پانزدهم هجری نظیر تهانوی، یوسف قرضاوی و محمد صالح منجد شب زنده داری و برگزاری مراسم شب برات را عملی بی‎اساس و بدعت می‎دانند.^[3][4][5]

اهل سنتِ معتقد به فضیلت نیمه شعبان، به شب زنده‎داری و انجام امور عبادی نظیر خواندن قرآن، برپایی نمازهای مستحبی، دعا و روزه داری در روز نیمه شعبان اهتمام می‎ورزند. این شب نزد آنان نیز به شب برات معروف است.^[6]خواندن صد رکعت نماز یا همان صلوة الخیر که در آن هزار بار سوره توحید خوانده می‎شود از جمله اعمال عبادی مشترک میان شیعه و اهل سنت است.^[7] مراسم شب برات در برخی از مناطق اسلامی نظیر شبه قاره هند با زیارت قبور، دادن غذا و صدقه به نیازمندان همراه است.^[8]

1.  منذری، الترغیب والترهیب، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۷۳، ۷۴؛ ج۳، ص۶۷، ۲۳۳ و۳۰۷-۳۰۹؛ البانی، السلسلة الصحیحة، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۳۵؛ ج۴، ص۸۶؛ ابن حجر عسقلانی، الأمالی المطلقة، ۱۴۱۶ق، ص۵۲؛ بیهقی، شعب الایمان، بیروت، ۱۴۲۱ق، ج۳، ص۳۷۸-۳۸۶؛ احمد نگری، جامع العلوم، ۱۳۹۵ق، ج۳، ص۱۷۹.
2. پرش به بالا↑ ابن تیمیه، فتاوای، بیروت، دارالكتب العلمية، چاپ اول، ج۵، ص۳۴۴.
3. پرش به بالا↑ تهانوی، تسهیل بهشتی زیور، به اهتمام اساتید جامع الرشید، کتاب گهر، کراچی، ۱۳۲۷ق، ص۷۵.
4. پرش به بالا↑ حکم شرعی شب زنده‎داری و برگزاری مراسم عبادی به مناسبت نیمه شعبان، پایگاه اینترنتی یوسف قرضاوی.
5. پرش به بالا↑ عطيه صقر، شب نیمه شعبان؛ فضیلت و حکم شرعی شب زنده‎داری در آن، پایگاه اینترنتی اسلام آن لاین.
6. پرش به بالا↑ ملتانی، بهاء الدین زکریا، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۱۷۴ـ۱۷۶؛ علوی کرمانی، سیر الاولیاء، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۴۰۵؛ نوربخش، الفقه الاحوط، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۱۲ـ۱۱۳.
7. پرش به بالا↑ علوی کرمانی، سیرالاولیاء، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۴۰۵.
8. پرش به بالا↑ احمد دهلوی، فرهنگ آصفیه، ذیل «شب برات»، لاهور، ۱۹۸۶م.

اسامی دیگر شب نیمه شعبان
برات: برات به معنای حواله، سند و نوشته‌ای که به کسی دهند تا به استناد آن، پول یا هر چیز دیگر را از دیگری بگیرد. به حواله معنوی نیز برات می‌گویند و از آنجا که در شب نیمه شعبان خداوند برات (سند) آزادی از جهنم را به بندگان خود می‎بخشد به این شب، شب برات گفته می‎شود.[1]
ليلة الصک: صک معرّب چک فارسی و مترادف برات است.[2]
برات کاندیلی: در ترکیه به این شب، برات کاندیلی گفته می‎شود.
شب رهایی: در آسیای جنوبی به شب نیمه شعبان، شب رهایی گفته می شود.[3]

1-علی اکبر دهخدا، لغت نامه، ذیل «برات»، زیرنظر محمدمعین، تهران ۱۳۲۵ـ۱۳۵۹ش.
2-رامپوری، غیاث اللغات، به اهتمام منصور ثروت، ص۵۰۳ـ۵۰۴.
3- با شکوه ترین جشن تولد برای کامل ترین انسان، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.

مناجات زین العابدین
وجود مقدّس حضرت سجّاد علیه السّلام، در تمام لجظات عمرش در مناجات و دعا بود، مسئله غرق بودنش در دعا و مناجات آنقدر عجیب است، که در هر کجا و در هر زمان نام مقدّسش برده شود; گریه و زاری، اصرار و الحاح، دعا و مناجات به ذهن شنونده تداعی می کند.

مناجات خمس عشر، دعای بسیار بسیار عرفانی ابوحمزه ثُمالی در سحر ماه مبارک رمضان، قطعاتی از زیارت امین اللّه و پنجاه و چهار دعای «صحیفه» دونمائی از حالات درون آن حضرت، و نورانیّت قلب و جان آنجناب است.

1- اصمعی ادیب معروف می گوید: شبی در طواف کعبه بودم، جوانی خوش منظر را دیدم که به پرده خانه آویخته بود، و اینچنین با حضرت معبود مناجات می کرد:

«دیده ها به خواب رفت، ستارگان بر صفحه دل انگیز آسمان برآمدند، پادشاه حی و قیّوم توئی، سلاطین و دنیاداران در به روی مردم بستند، و بر ابواب کاخها و خانه های خود پاسبان گماشتند، تاکسی به وقت شب به آنان رجوع نکند، ولی درهای رحمت تو به روی گدایان باز است، سائلی چون من به امید ارحم الراحمینی». سپس اشعاری به مضمون زیر زمزمه کرد:

«ای آنکه به تاریکی شب دعای بیچاره را اجابت می کنی! ای آن که گره از کار بسته می گشائی! میهمانانت به دور خانه ات درخوابند، امّا تو ای نگهدارنده تمام کائنات بیداری، به مناجاتی که به آن امر فرموده ای برخاسته ام، به حرمت بیت و حرم به گریه ام رحمت آور، که اگر گنهکار بیچاره را مشغول عفو و بخششت نکنی، پس چه کسی باید به فریاد او برسد»؟

به دنبال صاحب ناله رفتم، و وی را با پای جان جستجو کردم دیدم وجود مقدّس حضرت سجّاد، امام زین العابدین علیه السّلام است!

2ـ طاووس فقیه می گوید: وجود مبارک حضرت علی بن الحسین امام سجّاد را در حرم امن الهی دیدم که از سر شب تا به سحر در طواف و عبادت و نماز شب بود، چون مسجد الحرام و اطراف بیت را خلوت دید، گوشه چشم به آسمان انداخت و اینچنین با محبوب محبّان و معروف عارفان و معشوق عاشقان به مناجات برخاست:

«الهی ستارگان آسمان ناپدید شدند، دیده ها به خواب رفت، پیشگاهت برای ورد گدایان آماده است، گدائی چون من به اشتیاق غفران و رحمتت به درگاهت روی آورده، او امیدوار است که در قیامت از زیارت رسول مکرّمت محرومش ننمائی».

سپس چون ابر بهار از دیدگانش اشک بارید و به محضر حضرت دوست عرضه داشت:
«پروردگارا، از باب مخالفت به معصیت برنخاستم، و به هنگام گناه تردیدی نسبت به تو در دلم نبود، به عذاب و جریمه ات جاهل نبودم، و از عقوبتت روی گردانی نداشتم، این نفس بد اندیش بود که با من خدعه کرد، این دلگرمی درونم به ستّاریّت تو بود که مرا در لغزش انداخت؟ اکنون آن که مرا از عذابت برهاند کیست؟ به کدام ریسمان محکم چنگ بزنم اگر رابطه ات را با من قطع کنی؟

افسوس بر من به وقتی که مرا در پیشگاهت برای محاکمه حاضر کنند، آن زمانی که سبکباران را اجازه عبور دهی، و حمّالان گناه را به چاه جهنّم دراندازی، در آن روز در صنف سبکبارانم، تا نجات یابم، یا زیر بار سنگین گناهانم تا در عذاب درافتم؟ آه و حسرت بر من که به موازات طول عمرم بر گناهم افزوده شد و در مقام توبه برنیامدم، چرا زمان حیای از پروردگارم به من نمی رسد»؟

سپس گریست و اینچنین زمزمه کرد:
«آیا مرا به آتش جهنّم می سوزانی، ای منتهای آرزوی من! اگر چنین باشد پس امید و عشقم به تو چه می شود؟!
مولای من با اعمال زشت و پست به پیشگاهت رو کرده ام و اقرار می کنم که در میان بندگانت گنهکاری چون من وجود ندارد»!!
باز به سختی گریست و عرضه داشت:

«از هر عیب و نقصی منزّهی، مردم آنچنان به معصیت و گناه بر می خیزند گوئی از دیده تو دورند، و تو چنان نسبت به آنان بردباری که گویا گناهی مرتکب نشده اند. آنگونه با برنامه های نیکویت به خلق محبّت می کنی که گویا به آنان نیازمندی، در حالیکه وجود مقدّست از همه هستی و عناصرش بی نیاز است».

پس از آن به زمین افتاد و با حلی عاشقانه و غیر قابل وصف به سجده رفت. به او نزدیک شدم، سرش را به زانو گذاشتم، و چنان گریستم که اشکم به صورت پاکش ریخت، سر از زانویم برداشت و به حال نشسته درآمد و گفت: کیست که مرا از محبوبم به برنامه دیگر مشغول کرد؟

عرضه داشتم: طاووسم، ای پسر رسول خدا این گریه و فرید و این ناله و زاری و این جزع و فزع چیست؟ این ما عاصیان و خطاکاران هستیم که باید اینچنین به پیشگاه حضرت دوست بنالیم، شما چرا؟ شمائی که پدرت حضرت سیّد الشهداء و مادرت فاطمه و جدّت رسول خدا علیهم السّلام است؟

به من متوجّه شد و فرمود: آه آه ای طاووس سخن پدر و مادر و جد را رها کن، خداوند بهشت را برای مطیع نیکوکار آفریده گر چه سیاه حبشی باشد، و نشنیدی: جهنّم را برای گنهکار مقرّر فرموده گرچه فرزند قرشی قلمداد شود، مگر این آیه را
فَإذا نُفِحَ فِی الصُّورِ فَلا اَنْسَابِ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذ وَ لا یَتَسائَلُونَ!
چون در صور دمیده شود، پس در آنروز هیچگونه خویشاوندی ای میان آنها برقرار نیست، و از یکدیگر سؤال و درخواست نتوانند نمود.
به خدا قسم در قیامت جز عمل صالحی که پیش فرستاده ای، برنامه ای دیگر برایت سودمند نیست!!
3ـ طاووس فقیه می گوید: حضرت سجّاد را در حِجِ اسماعیل دیدم نماز می خواند و می گوید:
عُیِیْدُکَ بِبابِکَ، أسیرُکَ بِفِنائِکَ، مِسْکینُکَ بِفِنائِکَ، سائِلُکَ بِفِنائِکَ، یَشْکُو إلَیْکَ، ما لا یَخْفی عَلَیْکَ، لا تَرُدَّنی عَنْ بابِکَ:
بنده ای کوچک به پیشگاه توست، اسیری فانی، زمین گیری فانی، گدائی فانی در درگاه تست، از آنچه بر تو مخفی نیست به تو شکایت دارد، عنایت کن او را از خانه رحمتت مران.

4ـ امام صادق علیه السّلام می فرماید: حضرت باقر بر پدر بزرگوارش امام سجّاد وارد شد، او را در عبادت آنچنان دید که از کسی سابقه نداشت: از بیداری زیاد رنگش زرد شده، و گوئی از شدّت گریه چشمش سوخته بود، و پیشانی مبارکش از زیادی سجود زخم آورده، و از کثرت قیام قدمش ورم داشت. حضرت باقر چون این حالات را دید7 نتوانست از گریه خودداری کند. امام سجّاد در فکر بود، ناگهان به فرزندش رو کرد، و فرمود: این اوراقی که عبادات علی علیه السّلام بر آن ثبت است بیاور، برای آن جناب اوراق را آوردم، کمی از آن را خواند سپس با ناراحتی زمین گذاشت و فرمود: چون کسی قدرت دارد همانند علی بن ابیطالب عبادت کند؟!

5ـ شبی در حال عبادت و مناجات بود، یکی از فرزندانش افتاد و دستش شکست، اهل خانه فریاد زدند، همسایه ها آمدند، با کمک هم طبیب شکسته بندی آوردند، دست کودک را بست. چون صبح شد دست طفل را به گردنش آویخته دید، پرسید: این چه وضع است؟ حادثه را در حالی که به خاطر غرق بودنش در مناجات توجّه نفرموده بود به او خبر دادند.

6ـ آن حضرت چون به مناجات و راز و نیاز و عبادت و نماز بر می خواست چهره اش رنگ به رنگ می شد، و قیامش برای عبادت و راز و نیاز قیام عبد ذلیل در برابر مولای جلیل بود، از خشیت حق که معلول آگاهی قلب او نسبت به حضرت ربّ العزّه بود، اعضایش می لرزید، و نمازش در هر بار نماز وداع بود، که گوئی پس از آن دیگر مهلت نماز ندارد!

این همه محصول قلب پاک و دل عرشی حضرت سجّاد، و معرفت والای آن حضرت نسبت به مقام قدس ربّ العالمین بود.

منبع: استاد حسین انصاریان / دیار عاشقان(شرح و تفسیر صحیفه سجادیه)

مناجات زین العابدین
وجود مقدّس حضرت سجّاد علیه السّلام، در تمام لجظات عمرش در مناجات و دعا بود، مسئله غرق بودنش در دعا و مناجات آنقدر عجیب است، که در هر کجا و در هر زمان نام مقدّسش برده شود; گریه و زاری، اصرار و الحاح، دعا و مناجات به ذهن شنونده تداعی می کند.

مناجات خمس عشر، دعای بسیار بسیار عرفانی ابوحمزه ثُمالی در سحر ماه مبارک رمضان، قطعاتی از زیارت امین اللّه و پنجاه و چهار دعای «صحیفه» دونمائی از حالات درون آن حضرت، و نورانیّت قلب و جان آنجناب است.

1- اصمعی ادیب معروف می گوید: شبی در طواف کعبه بودم، جوانی خوش منظر را دیدم که به پرده خانه آویخته بود، و اینچنین با حضرت معبود مناجات می کرد:

«دیده ها به خواب رفت، ستارگان بر صفحه دل انگیز آسمان برآمدند، پادشاه حی و قیّوم توئی، سلاطین و دنیاداران در به روی مردم بستند، و بر ابواب کاخها و خانه های خود پاسبان گماشتند، تاکسی به وقت شب به آنان رجوع نکند، ولی درهای رحمت تو به روی گدایان باز است، سائلی چون من به امید ارحم الراحمینی». سپس اشعاری به مضمون زیر زمزمه کرد:

«ای آنکه به تاریکی شب دعای بیچاره را اجابت می کنی! ای آن که گره از کار بسته می گشائی! میهمانانت به دور خانه ات درخوابند، امّا تو ای نگهدارنده تمام کائنات بیداری، به مناجاتی که به آن امر فرموده ای برخاسته ام، به حرمت بیت و حرم به گریه ام رحمت آور، که اگر گنهکار بیچاره را مشغول عفو و بخششت نکنی، پس چه کسی باید به فریاد او برسد»؟

به دنبال صاحب ناله رفتم، و وی را با پای جان جستجو کردم دیدم وجود مقدّس حضرت سجّاد، امام زین العابدین علیه السّلام است!

2ـ طاووس فقیه می گوید: وجود مبارک حضرت علی بن الحسین امام سجّاد را در حرم امن الهی دیدم که از سر شب تا به سحر در طواف و عبادت و نماز شب بود، چون مسجد الحرام و اطراف بیت را خلوت دید، گوشه چشم به آسمان انداخت و اینچنین با محبوب محبّان و معروف عارفان و معشوق عاشقان به مناجات برخاست:

«الهی ستارگان آسمان ناپدید شدند، دیده ها به خواب رفت، پیشگاهت برای ورد گدایان آماده است، گدائی چون من به اشتیاق غفران و رحمتت به درگاهت روی آورده، او امیدوار است که در قیامت از زیارت رسول مکرّمت محرومش ننمائی».

سپس چون ابر بهار از دیدگانش اشک بارید و به محضر حضرت دوست عرضه داشت:
«پروردگارا، از باب مخالفت به معصیت برنخاستم، و به هنگام گناه تردیدی نسبت به تو در دلم نبود، به عذاب و جریمه ات جاهل نبودم، و از عقوبتت روی گردانی نداشتم، این نفس بد اندیش بود که با من خدعه کرد، این دلگرمی درونم به ستّاریّت تو بود که مرا در لغزش انداخت؟ اکنون آن که مرا از عذابت برهاند کیست؟ به کدام ریسمان محکم چنگ بزنم اگر رابطه ات را با من قطع کنی؟

افسوس بر من به وقتی که مرا در پیشگاهت برای محاکمه حاضر کنند، آن زمانی که سبکباران را اجازه عبور دهی، و حمّالان گناه را به چاه جهنّم دراندازی، در آن روز در صنف سبکبارانم، تا نجات یابم، یا زیر بار سنگین گناهانم تا در عذاب درافتم؟ آه و حسرت بر من که به موازات طول عمرم بر گناهم افزوده شد و در مقام توبه برنیامدم، چرا زمان حیای از پروردگارم به من نمی رسد»؟

سپس گریست و اینچنین زمزمه کرد:
«آیا مرا به آتش جهنّم می سوزانی، ای منتهای آرزوی من! اگر چنین باشد پس امید و عشقم به تو چه می شود؟!
مولای من با اعمال زشت و پست به پیشگاهت رو کرده ام و اقرار می کنم که در میان بندگانت گنهکاری چون من وجود ندارد»!!
باز به سختی گریست و عرضه داشت:

«از هر عیب و نقصی منزّهی، مردم آنچنان به معصیت و گناه بر می خیزند گوئی از دیده تو دورند، و تو چنان نسبت به آنان بردباری که گویا گناهی مرتکب نشده اند. آنگونه با برنامه های نیکویت به خلق محبّت می کنی که گویا به آنان نیازمندی، در حالیکه وجود مقدّست از همه هستی و عناصرش بی نیاز است».

پس از آن به زمین افتاد و با حلی عاشقانه و غیر قابل وصف به سجده رفت. به او نزدیک شدم، سرش را به زانو گذاشتم، و چنان گریستم که اشکم به صورت پاکش ریخت، سر از زانویم برداشت و به حال نشسته درآمد و گفت: کیست که مرا از محبوبم به برنامه دیگر مشغول کرد؟

عرضه داشتم: طاووسم، ای پسر رسول خدا این گریه و فرید و این ناله و زاری و این جزع و فزع چیست؟ این ما عاصیان و خطاکاران هستیم که باید اینچنین به پیشگاه حضرت دوست بنالیم، شما چرا؟ شمائی که پدرت حضرت سیّد الشهداء و مادرت فاطمه و جدّت رسول خدا علیهم السّلام است؟

به من متوجّه شد و فرمود: آه آه ای طاووس سخن پدر و مادر و جد را رها کن، خداوند بهشت را برای مطیع نیکوکار آفریده گر چه سیاه حبشی باشد، و نشنیدی: جهنّم را برای گنهکار مقرّر فرموده گرچه فرزند قرشی قلمداد شود، مگر این آیه را
فَإذا نُفِحَ فِی الصُّورِ فَلا اَنْسَابِ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذ وَ لا یَتَسائَلُونَ!
چون در صور دمیده شود، پس در آنروز هیچگونه خویشاوندی ای میان آنها برقرار نیست، و از یکدیگر سؤال و درخواست نتوانند نمود.
به خدا قسم در قیامت جز عمل صالحی که پیش فرستاده ای، برنامه ای دیگر برایت سودمند نیست!!
3ـ طاووس فقیه می گوید: حضرت سجّاد را در حِجِ اسماعیل دیدم نماز می خواند و می گوید:
عُیِیْدُکَ بِبابِکَ، أسیرُکَ بِفِنائِکَ، مِسْکینُکَ بِفِنائِکَ، سائِلُکَ بِفِنائِکَ، یَشْکُو إلَیْکَ، ما لا یَخْفی عَلَیْکَ، لا تَرُدَّنی عَنْ بابِکَ:
بنده ای کوچک به پیشگاه توست، اسیری فانی، زمین گیری فانی، گدائی فانی در درگاه تست، از آنچه بر تو مخفی نیست به تو شکایت دارد، عنایت کن او را از خانه رحمتت مران.

4ـ امام صادق علیه السّلام می فرماید: حضرت باقر بر پدر بزرگوارش امام سجّاد وارد شد، او را در عبادت آنچنان دید که از کسی سابقه نداشت: از بیداری زیاد رنگش زرد شده، و گوئی از شدّت گریه چشمش سوخته بود، و پیشانی مبارکش از زیادی سجود زخم آورده، و از کثرت قیام قدمش ورم داشت. حضرت باقر چون این حالات را دید7 نتوانست از گریه خودداری کند. امام سجّاد در فکر بود، ناگهان به فرزندش رو کرد، و فرمود: این اوراقی که عبادات علی علیه السّلام بر آن ثبت است بیاور، برای آن جناب اوراق را آوردم، کمی از آن را خواند سپس با ناراحتی زمین گذاشت و فرمود: چون کسی قدرت دارد همانند علی بن ابیطالب عبادت کند؟!

5ـ شبی در حال عبادت و مناجات بود، یکی از فرزندانش افتاد و دستش شکست، اهل خانه فریاد زدند، همسایه ها آمدند، با کمک هم طبیب شکسته بندی آوردند، دست کودک را بست. چون صبح شد دست طفل را به گردنش آویخته دید، پرسید: این چه وضع است؟ حادثه را در حالی که به خاطر غرق بودنش در مناجات توجّه نفرموده بود به او خبر دادند.

6ـ آن حضرت چون به مناجات و راز و نیاز و عبادت و نماز بر می خواست چهره اش رنگ به رنگ می شد، و قیامش برای عبادت و راز و نیاز قیام عبد ذلیل در برابر مولای جلیل بود، از خشیت حق که معلول آگاهی قلب او نسبت به حضرت ربّ العزّه بود، اعضایش می لرزید، و نمازش در هر بار نماز وداع بود، که گوئی پس از آن دیگر مهلت نماز ندارد!

این همه محصول قلب پاک و دل عرشی حضرت سجّاد، و معرفت والای آن حضرت نسبت به مقام قدس ربّ العالمین بود.

منبع: استاد حسین انصاریان / دیار عاشقان(شرح و تفسیر صحیفه سجادیه)

کاندیدای اصلح از منظر قرآن

در اهمیت دیانت فرد مسئول همین بس که عزیر مصر با آنکه خودش فرد مشرکی بود، ولی در واگذاری مسئولیت به حضرت یوسف، تعهد او را لحاظ کرد.
به گزارش وبلاگستان ایلام پویا به نقل از وبلاگ قرآن: یکی از سؤالات رایج که این روز‌ها در کشور ما مطرح است، سؤالاتی در زمینه کاندیداهای ریاست جمهوری است؛ سؤالاتی در مورد معیار انتخاب افرادی که برای ریاست جهمور ثبت نام کرده‌اند.
کدام یک از این افراد شایستگی ریاست جمهوری ایران اسلامی را دارند؟ برای انتخاب خوب، کدام معیار­ها را لحاظ کنیم؟ بهترین جواب را از طریق تبیین اوصاف کاندیدای قرآنی، می­‌توان عنوان کرد؛ برای کاندیدای قرآنی ویژگی­‌های فراوانی می­‌توان عنوان کرد که ما به چند مورد اشاره می­‌کنیم.
1- داشتن تعهد: اولین صفت یک کاندیدای خوب، داشتن تعهد است؛ تعهد افراد نشانگر عمق دیانتشان است؛ تعهد یک صفت کلی است که خودش زیر شاخه‌های فراوانی دارد که امانت داری یکی از ویژگی‌های بارز آن است؛ مسئولیتی که افراد به عهده می­‌گیرند، امانتی است که باید روزی در قبال آن پاسخگو باشند؛ اگر فرد امین باشد، از خیانت در مسئولیت واگذار شده، به دور خواهد ماند.
از طرف دیگر تخصص افراد موجب تسلط ابر جامعه خواهد شد که این تسلط اگر بدون دیانت باشد، فرد را به وادی دیکتاتوری خواهد کشاند که هم برای خودش خطرناک است و هم برای جامعه خطرآفرین خواهد بود؛ مصداق بارز آن در زمان ما صدام بود، اما زمانی که فرد دارای تعهد باشد، جلوی مستی قدرت را خواهد گرفت و از طرف دیگر چنین مسئولی در برنامه‌هایش اولویت را قشر محروم قرار خواهد و سیاست‌های خویش را متناسب با احوال محرومان تنظیم خواهد کرد.
در اهمیت دیانت فرد مسئول همین بس که عزیر مصر با آنکه خودش فرد مشرکی بود، ولی در واگذاری مسئولیت به حضرت یوسف، تعهد او را لحاظ کرد؛ چنان که قرآن در سوره یوسف آیه 54 چنین می­‌فرماید: «وَقَالَ الْمَلِکُ ائْتُونِی بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِی فَلَمَّا کَلَّمَهُ قَالَ إِنَّکَ الْیَوْمَ لَدَیْنَا مِکِینٌ أَمِینٌ»، و پادشاه گفت او را نزد من آورید تا وى را خاص خود کنم پس چون با او سخن راند گفت تو امروز نزد ما با منزلت و امین هستى».
2- داشتن تخصص: صفت دوم کاندیدای قرآنی تخصص است؛ فردی که دارای تخصص باشد، از خطرات و مشکلات واهمه‌ای ندارد؛ او با استفاده از تخصص خود، مشکلات را به فرصت تبدیل خواهد کرد، چنانکه یوسف علیه السلام به جهت تخصصی که داشت توانست در مقابل خطرات طبیعی که مردم مصر را تهدید می­‌کرد، تصمیم درستی بگیرد و تهدید را به فرصت تبدیل کند.
یوسف علیه السلام تخصص خود را چنین بیان کرد: «قَالَ اجْعَلْنِی عَلَى خَزَآئِنِ الأَرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ، (یوسف) گفت مرا بر خزانه‏‌هاى این سرزمین بگمار که من نگهبانى دانا هستم».
3- داشتن قدرت تشخیص مشکل و ارائه راه کار: یکی از وظایف مهم دولتمردان تشخیص درست مشکلات و ارائه راهکار مناسب است؛ همان طوری که یوسف علیه السلام خطر خشک سالی را تشخیص داد و بلافاصله برای آن راهکار ارائه کرد؛ در سایه این تصمیم به موقع ایشان، از اتلاف وقت و ضایع شدن فرصت‌ها جلوگیری شد؛ چون فرصت موجود 7 سال بود و از طرف دیگر مدت تهدید هم 7 سال بود؛ اگر یوسف علیه السلام قدرت تصمیم‌گیری به موقع را نداشت، قطعاً با مشکلاتی رو به می­‌شد.
4- تبلیغ تخصص نه تعهد: از اوصاف بارز دیگر کاندیدای قرآنی بحث تبلیغ کردن تخصص است؛ به این معنی که فرد هیچ گاه دینداری خودش را تبلیغ نمی­‌کند؛ تا از طریق آن افراد متدین را به سوی خود جلب کند؛ از طرف دیگر دینداری را باید مردم خودشان تشخیص بدهند؛ همان طوری که عزیز مصردر مورد یوسف علیه السلام چنین تشخیص دادند. کاندیدای قرآنی تخصص خود را تبلیغ می­‌کند و در ضمن عنوان می­‌کند که توانایی لازم جهت عملی کردن تخصص خودش را هم دارد؛ چون برخی افراد دارای تخصص و برنامه هستند، ولی توان اجرای آن را ندارند؛ ولی یوسف علیه السلام هم تخصص خودش را تبلیغ کرد و هم عنوان کرد که از توانایی لازم برای اجرای تخصص خود، برخوردار است. لذا خودش را با صفت «حفیظ» که اشاره به توانمندی اوست و با صفت «علیم» که اشاره به تخصص اوست، معرفی کرد.
برای کاندیدای قرانی اوصاف دیگری هم می­‌توان از ماجرای حضرت یوسف و سلیمان و داوود علیهم السلام برشمرد که برای پرهیز از اطاله کلام فعلاً به این موارد بسنده می­‌کنیم.

جایگاه کار و کارگر در اسلام
جایگاه کار و کارگر در اسلام
کار و کارگر در اسلام از جایگاه خاص و ویژه برخوردار است

کار و کارگر در اسلام از جایگاه خاص و ویژه برخوردار است. در اسلام کار نه تنها به عنوان تأمین زندگی لازم و به عنوان استقلال اقتصادی و رهایی از وابستگی به بیگانگان ضروری و واجب است، بلکه به عنوان بهترین عبادت، مقدس ترین جهاد و مستمرترین تلاش مورد تأکید و سفارش قرار گرفته است. با توجه به نام گذاری سال جاری به سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی، ازسوی مقام معظم رهبری، توجه به کار و فعالیت اهمیت بیشتری دارد. دراین مقاله اهمیت و جایگاه کار از نگاه اسلام مورد بررسی اجمالی قرار گرفته است. اینک با هم مطلب را از نظر می گذرانیم:

● اندیشه ناب اسلام درباره ارزش کار و کارگر

۱-عبادت

از نظر اسلام کار فعالیتی برای تأمین معاش و تلاشی برای استقلال اقتصادی کشور و رهایی از وابستگی و مهمتر از همه، عبادتی برتر و جهاد در راه خداوند است. اثر شگرف این اندیشه ناب این است اگر کارگر یا کارمندی کار را عبادت و جهاد بداند هرچند زندگی اقتصادی اش تأمین باشد و به دیگران نیز وابسته نباشد، باز هم از کار و تلاش دست برنمی دارد. این همان اندیشه ای است که پیامبراکرم(ص) و امامان معصوم(ع) تلاش نمودند در جامعه بوجود آید و در اذهان مردم ماندگار شود، چرا که ماندگاری این فکر همیشه جامعه کارگری را بالنده و شاداب نگه می دارد و تمام اهداف دیگر را تحت پوشش قرار می دهد.

این هدف بلند اهداف اولیه و میانی را نیز در برمی گیرد. وقتی کار عبادت شد، تأمین معاش و استقلال اقتصادی و رهایی از وابستگی را در دل خود دارد. از این گذشته اسلام کار را یک تکلیف تعطیل نشدنی می داند که در قاموس آن بازنشستگی مفهوم ندارد.

رسول خدا(ص) فرمود: «طلب الحلال فریضه علی کل مسلم و مسلمه»(۱)، (درآمد حلال از طریق کار و کاسبی بر هر زن و مرد مسلمان واجب است) این روایت چند نکته دارد:

اول: کار یک تکلیف است نه فقط یک نیاز، لذا تا انسان زنده است و توان دارد باید کار کند نه تا زمانی که نیاز مالی دارد.

دوم: کار اختصاص به مرد ندارد و زن نیز باید کار مناسب شأن و توان خویش را داشته باشد.

سوم: درآمد باید حلال باشد؛ بنابراین اموری مانند رباخواری؛ قماربازی، شراب فروشی، موادمخدر سازی و فروش آن، درآمد ازطریق احتکار و گران فروشی حرام است.

رسول خدا(ص) در روایتی دیگر فرموده است: «عبادت و بندگی هفتاد جزء دارد برترین جزء آن (درآمد از راه کار و کسبی) حلال است.» ۲ از این روایت استفاده می شود: کار عبادت است و انسان را به خدا نزدیک می کند، وقتی با نگاه عبادت به کار و فعالیت نگریسته شود، در آن کم کاری، کم فروشی، فریب، زیان رسانی و تقلب راه نمی یابد؛ چون کسی که در حال عبادت است، خدای خویش را ناظر کارهای خود می داند و برای این گونه افراد اهمیتی ندارد که دیگران یا سازمان های نظارتی او را زیر نظر داشته باشند یا نداشته باشند؛ زیرا او در هر شرایطی وظیفه خود را به بهترین وجه انجام می دهد. از سوی دیگر کار و درآمد حلال آن قدر ارزش دارد که صحت نماز، حج و امثال آن بستگی به درآمد حلال دارد، از این رو درآمد حلال برترین عبادت شمرده شده است.

در روایت دیگری از حضرت صادق(ع) نقل شده است: «بازار مسلمانان همانند مسجدشان می باشد، یعنی کاسبی که به محل کسب سبقت می گیرد همانند کسی است که به مسجد سبقت گرفته است»۳ در این روایت ممکن است مسجد از این جهت به بازار تشبیه شده باشد که مانند مسجد محل عبادت است؛ چون کار و فعالیت در اسلام عبادت به شمار آمده است.

شخصی می گوید: دیدم امام باقر(ع) مشغول کار است و در اثر شدت کار، عرق از پیشانی مبارکش می ریزد، با خود گفتم: این مرد بعید است جانشین امام سجاد(ع) باشد، او چقدر حریص به دنیا است که این اندازه خود را در راه آن به زحمت انداخته است! به منظور موعظه و نصیحت او، به حضورش رفتم، به او گفتم: خدا تو را اصلاح کند، تو از بزرگان قریش هستی، در این ساعات گرم و آتشین روز، خود را برای دنیا به زحمت انداخته ای؟! اگر اجل فرا رسد، جواب خدا را چه خواهی داد؟!

حضرت بعد از شنیدن سخنان من فرمود: اگر مرگ در این حال فرا رسد، به خدا قسم من در حال اطاعت خدا هستم و به این وسیله می خواهم خود را از منت تو و مردم حفظ کنم. راوی گفت: من می خواستم تو را موعظه کنم ولی تو من را موعظه و هدایت نمودی۴.»

در این روایت هم نکات درس آموز و فرهنگ سازی مشاهده می شود: اول: حضرت کار را مایه افتخار، استقلال و بندگی می داند. دوم: حضرت با این که از قسم خوردن به شدت پرهیز دارد، در این جا با توجه به اهمیت موضوع و برای تصحیح یک فکر غلط و بیان اندیشه صحیح، قسم یاد کند. سوم. کار و تلاش نه فقط عیب نیست که باعث حفظ آبرو و عزت انسان در جامعه می شود و انسان را از خوار شدن نزد دیگران حفظ می کند و در سطح کلان و جهانی جامعه اسلامی را از وابستگی به بیگانگان نگه می دارد.

۲- پاداش فراوان

امام هشتم(ع) فرموده اند: «کسی که به اندازه آسایش خانواده اش دنبال کار و فضل الهی می رود، پاداش او از رزمندگان در راه خدا بیشتر است»۵

نکات مهمی در این روایت آمده: اولا: کار و درآمد فضل و عنایت الهی خوانده شده نه درآمد زور و بازوی کارگر؛ چون خدا به انسان توان داده و زمینه کار و توفیق را فراهم کرده است. طبیعی است که این تفکر همیشه انسان را به یاد خدا نگه می دارد و لحظه به لحظه از او استمداد می جوید. ثانیاً: مهم ترین وظیفه یک مرد برآوردن نیاز اهل و عیال و نیز خدمت به کشور و جامعه است.

ثالثاً؛ این که پاداش کارگر بالاتر از مجاهدان در راه خدا دانسته شده ممکن است از این جهت باشد که رزمندگان اسلام در صورتی می توانند با دلگرمی در میدان نبرد بجنگند که کارگران و کارمندان با کار و تلاش در پشت جبهه نیازهای آنان را برطرف سازند.

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «هر کس از زحمت و تلاش خویش روزی خود را به دست آورد، در روز قیامت در صف پیامبران قرار گرفته و به ثواب آنان نائل خواهد شد»۶. آری همچنان که انبیاء برای نجات بشر از گمراهی و رهائی از سلطه طاغوت تلاش می کنند، یک کارگر و کاسب و تاجر نیز تلاش می کند خانواده و جامعه را از ذلت پذیری در مقابل دیگران و دشمنان نجات داده به عزت و سربلندی برسانند.

۳-کار برای دنیا و آخرت

امام هفتم(ع) فرموده اند: «اعمل لدنیاک کانک تعیش ابدا، و اعمل لآخرتک کانک تموت غداً؛۷ برای دنیای خود چنان کار کن گویا که گویی همیشه زنده خواهی ماند و برای آخرت خود چنان کار کن که گویی فردا خواهی مرد.»

از حضرت امام صادق(ع) نقل شده است: «از ما نیست کسی که دنیایش را برای آخرت ترک نماید و یا آخرتش را به جهت دنیایش فراموش نماید.» این حدیث از یک سو افراد مقدس مآبی را که از کار و تلاش اقتصادی اعراض نموده اند، سرزنش نموده و این مسیر انحراف فکری و فرهنگی را از خط اسلام نمی داند و از سوی دیگر بر دنیاگرایی بدون توجه به آخرت خط بطلان می کشد.

۴-بی کاری و تن پروری ممنوع

در اسلام فقط به کار تشویق و ترغیب نشده، بلکه در کنار آن، بشدت از بی کاری و تنبلی نهی شده و انسان بی کار سخت مورد ملامت و سرزنش و تقبیح قرار گرفته است.

اسلام به همان اندازه که به کار و کارگر توجه دارد، افراد تنبل و بی کار و بی هدف را به شدت سرزنش نموده و آنان را دشمنان خدا و معصومین و منحرف از خطر اسلام دانسته و این گونه اشخاص و روش خطرناک آنها را ضدارزش معرفی می کند.

اگر کار و کارگری شعار اسلام است، بی کاری و تن پروری از شعارهای شیطان به شمار می آید، و افراد بی کار و تن پرور از پیروان شیطانند!

رسول خدا افراد تن پرور که سربار مردم بوده و زحمات خود را به دیگران تحمیل می نمایند «ملعون» دانسته و می فرمایند: «کسی که بار زندگی خویش را به دوش دیگران بیندازد ملعون است.»۸ یعنی کسی که از رحمت خدا دور است. بنابراین رحمت خدا در تلاش و فعالیت است.

در حدیث دیگری از آن حضرت نقل شده است: «به تأخیر انداختن کارها و بی نظمی در آن از شعار شیطان است که بر قلب مؤمنان می افکند.»۹

جا دارد این حدیث قاب گرفته شود، و در تمام منازل، ادارات، کارخانه ها و مکان های عمومی در معرض دید همگان قرارگیرد تا تکلیف و وظیفه هر روز را به ساعت و روزهای بعد موکول نکنیم. چه فراوانند کسانی که در اثر به تعویق انداختن تکلیف و کارهای روزمره شان با شکست مواجه شده اند! و چه بسیارند آنان که در اثر انجام ندادن به موقع کارها دچار تأسف و ندامت گردیده اند!

حضرت امام باقر می فرمایند: «من دشمن دارم کسی را که در امور مادی و دنیوی اش کوتاهی می کند؛ زیرا کسی که در امور دنیا تن پرور باشد در امور آخرت بیشتر تنبلی می کند.»۱۰

حدیث فوق حکایت از آن دارد که فرد بی کار و تن پرور، همان گونه که در امور دنیوی از انجام وظیفه سرباز می زند، نسبت به دین و آخرتش نیز کم اعتنا و یا بی اعتنا می باشد؛ از این رو ممکن است به مواد مخدر و کارهای خلاف گرایش پیدا کند و به دین خویش زیان برساند.

در حدیثی می خوانیم پیامبر اسلام(ص) هرگاه شخص بیکاری را می دیدند، تعجب می کردند و می پرسیدند: آیا شغل و کاری ندارد؟ اگر در پاسخ می گفت: شغلی ندارم، حضرت می فرمودند: او از چشم من افتاد! مردم می پرسیدند چرا از چشم شما افتاد؟ می فرمودند: انسان مؤمن هرگاه شغلی نداشته باشد، از دینش مایه می گذارد (و آن را تباه می کند.)»۱۱ این سخن گرانبها و ارزشمند بیان گر این است که وقتی بی کاری، انسان مؤمن را به خطر می اندازد، تکلیف افراد بی ایمان روشن است.

همچنین از امام صادق نقل شده است: «خداوند افرادی را که بیشتر می خوابند و بیشتر بی کار هستند را دشمن می دارد.»۱۲

در بیان دیگری از همین امام آمده است:«زیاد خوابیدن دین و دنیا را نابود می سازد!» ۱۳

از احادیث مذکور معلوم می شود که اسلام نه فقط بیکاری را ممنوع می داند و سربار مردم شدن را تحمل نمی کند، بلکه خواب فراوان و بی برنامگی و اتلاف وقت را نیز برنتابیده و جایز نمی شمارد و افرادی که دارای این ویژگی ها هستند، به صراحت دشمنان خدا و حضرات معصومین (ع) معرفی شده اند.بنابراین باید با تلاش شبانه روزی در درس وکار و تولید زمینه های وابستگی به بیگانگان را از بین ببریم و مراحل پیشرفت های علمی و اقتصادی را یکی پس از دیگری طی کرده و گام های موثری در رسیدن به خودکفایی کامل و سیادت درجهان بردارند.

۵-معصومین اسوه های کار و تلاش

بدون شک پیشوایان معصوم ما در تمام ارزش های اسلامی و انسانی اسوه و پیشگام ترین افراد جامعه می باشند و چون کار و تلاش از بالاترین ارزش های اسلامی به حساب می آید، آن بزرگواران دراین مورد نیز سرآمد همگان می باشند.

رسول خدا (ص) درکنار مسلمانان درساختمان مسجد مدینه شرکت داشت، و سنگ ها را همانند دیگران حمل می کرد، و در جنگ احزاب درحفر خندق با مسلمانان مشارکت داشت و کلنگ می زد و خاک بیرون می ریخت. درمسافرت های دسته جمعی که کارها تقسیم می شد، او نیز کاری را به عهده می گرفت و گاه برای پختن غذا هیزم جمع می کرد. حتی در داخل خانه نیز همسرانش را یاری می داد.

امیر مومنان علی (ع) نیز همچون رسول خدا(ص) کار می کرد آن حضرت با کار و تلاش خویش هزار نفر برده را در راه خدا آزاد ساخت! نخلستان ها احداث نموده و یتیمان و اسیران و مساکین و بیوه ها را سرپرستی فرمود. درمنزل نیز فاطمه (س) را یاری می داد! و ظرف های خانه را می شست و عدس پاک می کرد. ۱۴

راوی نقل کرده است:«حضرت امام صادق (ع) را دیدم که مشغول بیل زدن در باغ خود بود وعرق می ریخت، به او گفتم: فدایت شوم اجازه دهید من به جای شما کار کنم، حضرت فرمودند: «انی احب ان یتأذی الرجل بحر الشمس فی طلب المعیشه، ۱۵ من دوست دارم که مرد در برابر آفتاب سوزان با کارکردن اذیت گردد!»

هریک از ائمه اطهار در زمینه های مختلف از جمله کار و تلاش الگوی حقیقی به شمار می آیند، آنان علاوه بر مسئولیت های اجتماعی و علمی و رهبری مردم، درکار کشاورزی و دامداری و سایر کارها نیز تلاش می کردند.

۱- بحارالانوار، جلد۱۰۳، ص۹، حدیث۳۵، و با مختصر تفاوتی کنزالعمال، جلد۴، ص۵، شماره .۹۲۰۴

۲. بحارالانوار، جلد ۱۰۳ ص ۹ حدیث ۳۶، وسائل الشیعه، جلد ۱۲ ص۱۱ حدیث۶، و ص۱۳، ح.۱۵ فروع کافی جلد ۵ ص ۸۵ حدیث ۶

۳. فروع کافی همان جلد ۵ ص۱۵۵ حدیث۲

۴. بحارالانوار، جلد ۱۰۳، ص۸، حدیث ۳۴ و جلد ۴۶ ص ۲۸۷ حدیث ۵، کافی جلد ۵ ص ۷۳ حدیث ۱

۵-وسایل الشیعه، همان جلد ۱ ص ۴۳ حدیث ۲، فروع کافی، ج ۵ ص ۸۸ حدیث ۲

۶-بحارالانوار، جلد ۱۰۳، ص ۱۰، حدیث .۴۲

۷-وسایل الشیعه همان ج ۱۲ ص ۴۹ حدیث ۲، روضه المتقین ج ۶ ص ۴۰۳

۸- کافی، ج۵ ص.۷۶ حدیث.۱۴

۹- جامع الصغیر، سیوطی، ج۱ ص۵۲۲ش۳۴۰۵

۱۰- وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۳۷ح۱، کافیچ۵، ص۸۵ح۴.

۱۱- بحارج ۱۰۳ص۹ح۳۸

۱۲- وسائل الشیعه، ج۱۲، ص،۳۶ح۱، کافی، ج۵، ص۸۴ح۳

۱۳- وسائل الشیعه، همان، ج ۱۲ ص ۳۶ ح۲،کافی ج ۵ ص ۸۴ ح ۱

۱۴- ر. ک: زمینه های فساد درجامعه و راه درمان ۱۳۷۴، ج۲، ص ۴۹۷

۱۵- کافی، ج۵ ص ۷۶ح ۱۳

نقش معلم در تربیت و زندگی انسان
44
در سیستم های آموزشی، افراد زیادی مشغول به کارند و فعالیت های آنها بطور مستقیم یا غیر مستقیم در تربیت دانش آموزان و یا دانشجویان مؤثر است اما در این میان، نقش معلمان و اساتید و دانشگاهها از دیگر افراد بسیار برجسته تر می نماید چنان که بیشتر اوقات را دانش آموزان در مدرسه و دانشجویان در دانشگاه زیر نظر آنها سپری می کنند و عوامل دیگر هم فراهم آورنده زمینه برای فعالیت معلّم ها و اساتید می باشد از این رو بسیاری از دانش آموختگان نظام آموزشی سنتی و جدید شکل گیری شخصیت خود را مرهون معلمان خود می دانند یکی از نویسندگان که عمری را به معلمی گذرانده می نویسد: یکی از تحصیل کرده هایی که تحصیلات عالی و دکترای خود را در کشور آلمان به پایان رسانیده بود چندین بار اقرار واعتراف کرد که همه عقاید دینی او مدیون ارتباط با معلّم خود بوده است.(1)

زیرا آنچه در فرایند تعلیم و تربیت به متعلم انتقال می یابد تنها معلومات و مهارت های معلّم نیست بلکه تمام صفات، خلقیات، حالات نفسانی و رفتار ظاهری او نیز به شاگردان منتقل می شود.(2)

رابطه دانش آموز با معلّم یک رابطه باطنی و معنوی است دانش آموز و یا دانشجو معلّم را شخصیتی محترم و ممتاز می داند که او را در بزرگ شدن و به استقلال و آزادی رسیدن، و به عضویت رسمی جامعه در آمدن کمک و مساعدت می نماید معلّم با روح و جان دانش آموز و یا دانشجو سروکار دارد و به همین جهت بعنوان یک الگوی محبوب و مطاع پذیرفته می شود . دانش آموز اگر چه قبلا در محیط خانواده علوم و اطلاعات فراوانی را کسب کرده رفتارهایی را آموخته و به اموری عادت کرده و تا حدودی شخصیت او شکل گرفته است ولی هنوز شکل ثابت به خود نگرفته و تا حد زیادی قابل انعطاف و تغییر می باشد. کودک و نوجوان در این سنین از محیط خانواده خارج می شود و بطور رسمی در اجتماعی جدید یعنی مدرسه و یا دانشگاه پذیرفته می شود .

دانش آموز در این اجتماع جدید فرصت می یابد تا افکار و اندوخته های دینی و رفتار و عادتهای گذشته اش را مورد بازنگری قرار دهد و شخصیّت خویش را بسازد و تکمیل و تثبیت نماید.

با نفوذترین و محبوب ترین فردی که می تواند در این مرحله حساس او را یاری کند معلّم است به همین جهت دانش آموزان و یا دانشجویان معلّم و استاد خود را بعنوان یک الگو و اسوه می پذیرند و از رفتار و گفتار و اخلاق خوب یا بد او سرمشق می گیرند . و خود را با وی همسان و همانند می سازند.

همچنین دانش آموزان همه اعمال و رفتار معلمان و مدیر و حتّی سرایدار مدرسه را زیر نظر دارند، و از آنها درس می گیرند دانش آموزان از طرز برخورد و تعامل معلمان با مدیر، معلمان با یکدیگر، معلمان با خدمتکاران مدرسه و معلمان با دانش آموزان درس می گیرند.

از اخلاق و رفتار معلم، از طرز اداره کلاس، از رعایت عدل و انصاف در نمره دادن، از وقت شناسی و رعایت نظم، از دلسوزی و مهربانی، از خوشرویی و فروتنی، از دینداری و التزام به ضوابط شرعی، از اخلاق خوش و ادب او، از خیر خواهی و نوع دوستی معلّم درس ها می آموزند همچنین از اخلاق و رفتار و کردار او متأثر می شوند و خود را با او همسان می سازند بنابراین، معلّم فقط یک آموزگار نیست بلکه مهم تر از آن، یک مربی و یک الگوی با نفوذ است. یک معلّم خوب که با رفتار و گفتار پسندیده اش دانش آموزان را خوب پرورش می دهد، بزرگترین خدمت را نسبت به اجتماع خود انجام می دهد و به عکس یک معلّم بد اخلاق و بدرفتار و منحرف که با رفتار بدخود، دانش آموزان را به انحراف و تباهی می کشد بزرگترین خیانت ها را نسبت به اجتماع مرتکب می شود بنابراین شغل و حرفه معلمی و استادی از حساس ترین و مسئولیت دارترین شغل های اجتماع می باشد.

معلم و استاد نمی تواند نسبت به اخلاق و رفتار خود آزاد و بی تفاوت باشد، زیرا محدوده اخلاقیاتش فراتر از خود اوست. او تنها مسئول خودش نمی باشد بلکه مسئولیت تعدادی از انسانهای معصوم را نیز بعهده گرفته است.

استاد و معلّم باید به این مسئولیت سنگین و ارزشمند و میزان و مقدار نفوذش در دانش آموزان خوب بیندیشند و با اصلاح و اخلاق و رفتار خویش بهترین الگوها را در اختیار دانش آموزان و یا دانشجویان قرار دهند.(3)

دکتر هایم گینانت، وقتی معلّم جوانی بوده به این مطالب اشاره می کند:

من به نتیجه خوف انگیزی رسیده ام، من عامل تصمیم گیرنده در کلاس هستم و این برخورد شخصی من است که جوّ خاصی پدید می آورد.

من بعنوان یک معلّم دارای قدرت شگرفی هستم و می توانم زندگی یک کودک را تیره و تار یا پر از سرور سازم.

در تمام موقعیت ها این پاسخ من است که اوج یافتن یا فرونشستن یک بحران و انسان شدن و یا وحشی شدن یک کودک را معلّم تعیین می کند.(4)

بررسی های علمی نیز نشان می دهد که 35درصد کودکان در هفت سال دوم زندگی دوست دارند همانند معلّم خود باشند.(5)

از این رو اگر معلمان، دانش آموزان را به رفتارها، صفات و نگرش هایی خاص دعوت کنند ولی خود در عمل به آنها پایبند نباشند آموزش های شفاهی آنان نیز تأثیر نخواهد گذاشت.

یادسپاری
در اینجا توجه معلمان و اساتید محترم را به چند نکته مهم جلب می کنیم:

1ـ دانش آموزان و دانشجویان، معلمان و اساتیدی را الگوی خود قرار می دهند که مقبول و مورد اعتماد آنان باشند.

مقبولیت و اعتماد حاصل دو ویژگی است، نخست توانایی علمی قابل قبول به گونه ای که بتواند به خوبی از عهده تدریس، درس خود برآید و به پرسش های نوآموزان پاسخ قانع کننده ای بدهد و دوم اینکه، رفتار و گفتارش با یکدیگر هماهنگ و منطبق باشد، به عبارت دیگر نمونه ای قابل قبول از یک فرد مؤمن را معرفی کند، بنابراین لازم است معلمان و اساتید، برای ایفای نقش الگوی خود این دو ویژگی را حداقل کسب کنند.

2ـ محبوبیت اساتید، معلمان و مربیان، نقشی قاطع و سرنوشت ساز، در تأثیر گذاری آنان بر رفتارهای دانش آموزان یا دانشجویان دارد.

3ـ رفتار الگو در صورتی برای دانش آموزان قابل استفاده است که روشن و قابل فهم باشد.

بنابراین، در مواردی که رفتاری از الگویی بیان می شود یا معلّم خود رفتاری انجام می دهد که برای دانش آموزان و دانشجویان روشن نیست، و یا ممکن است فهم نادرستی از آن داشته باشد، لازم است معلمان و اساتید محترم رفتار مذکور را برای دانش آموختگان توضیح دهند تا دانش آموزان و یا دانش جویان دچار شک و تردید، سردرگمی نشوند.(6)

نقش علم و معلّم در فرازی از آیات قرآن
” یرفع الله الّذین آمنوا منکم و الّذین اوتوا العلم درجات “(7) خداوند آنان را که ایمان آورده و آنان را که دارای علم اند، چندین درجه بالا می برد.

” قل هل یستوی الّذین یعلمون والّذین لایعلمون انّما یتذکر اولواالالباب"(8) بگو آیا آنهایی که می دانند با آنهایی که نمی دانند برابرند؟ و …

نقش علم و معلّم در فرازی از روایات دینی:

“عن النبی صلّی الله علیه و آله فی حدیث قال : بالتعلیم ارسلت “(9)

رسول اکرم صلّی الله علیه و آله در ضمن حدیثی فرموده اند: من برای تعلیم و آموزش فرستاده شده ام.

قال امیر المؤمنین علیه السّلام: ” العلماء باقون ما بقی الدّهر أعیانهم مفقوده و آثارهم فی القلوب موجوده.(10)

حضرت امیر علیه السّلام فرموده اند : دانشمندان تا روزگار باقی است پایدارند، بدنهایشان مفقود و آثار آنان در قلب ها موجود می باشد.

«قال رسول الله(ص) رحم اللّه خلفائی فقیل : و من خلفاءک یا رسول الله (ص) قال: الّذین یحیون سنّتی و یعلّمونها عبادالله».(11)

رسول اکرم صلّی الله علیه و آله فرموده اند: خدای جانشینان مرا رحمت کند. عرض شد یا رسول الله (ص) جانشینان تو چه کسانی اند؟فرمود: کسانیکه سنت مرا زنده می کنند و به بندگان خدا می آموزند.

” قال رسول اللّه (ص): من تعلّمت منه حرفا صرت له عبدا"(12)

رسول اعظم صلّی اللّه علیه و آله فرموده اند : از هر کس حرفی فرا گرفتی بنده وی شده ای.

«قال رسول اللّه (ص): المؤمن اذا مات و ترک ورقة واحدة علیها علم تکون تلک الورقة یوم القیامة ستراً فیما بینه و بین النّار و اعطاه الله تبارک و تعالی بکلّ حرف مکتوب علیها مدینة أوسع من الدنیا سبع مرّات و ما من مؤمن یقعد ساعة عندالعالم الّا ناداه ربّه عزّوجلّ جلست الی حبیبی و عزّتی و جلالی لا سکنتک الجنة معه و لا أبالی».(13)

رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله می فرمایند: مؤمن چون بمیرد و یک ورقه که در آن علمی نوشته باشد بجا گذارد همان ورقه در روز قیامت میان او و آتش پرده خواهد بود و خدای تبارک و تعالی به عوض هر حرفی که بر آن نوشته شهری به او می بخشد که هفت بار از دنیا و سیع تر باشد و هیچ مؤمنی نیست که ساعتی در حضور عالمی بنشیند جر آنکه پروردگار عزّوجلّ به او ندا می فرماید:در نزد محبوب من نشسته ای به عزت و جلالم قسم که البته ترا با او در بهشت جای دهم و باکی ندارم.

” عن امیر المؤمنین علیه السّلام: إذا کان الآباءهم السّبب فی الحیاة فمعلّموا الحکمة والدّین هم السّبب فی جودتها"(14)

حضرت امیر علیه السّلام فرموده اند: اگر پدران سبب زندگی هستند پس آموزگاران حکمت و دین سبب خوبی و زیبایی زندگی می باشند.

“إنّ مثل العلماء فی الارض کمثل النّجوم فی السّماء یهتدی بها فی الظّلمات البرّ و البحر، فاذا انطمست اوشک إن تضلّ الهداه".(15)

پیامبر اعظم صلّی اللّه علیه و آله فرمودند:

مثل عالمان و معلمان در زمین مثل ستارگان در آسمان است که مردم در تاریکی های خشکی و دریا به کمک آنها راه خود را پیدا می کنند هر گاه این ستارگان خاموش شوند بسا راه یافتگان نیز گمراه شوند.

” جاء رجل من الانصار الی النّبی(ص): فقال یا رسول الله إذا حضرت جنازة و مجلس عالم أیّهما أحبّ الیک إن أشهد؟ فقال رسول اللّه (ص): إن کان للجنازة من یتبعها و تدفنها فانّ حضور مجلس عالم أفضل من حضور ألف جنازة و من عیادة ألف مریض و من قیام ألف لیلة و من صیام ألف یوم و من ألف درهم یتصدّق بها علی المساکین و من ألف حجّة سوی الفریضة و من ألف غزوة سوی الواجب تغزوها فی سبیل الله بما لک و نفسک و أین تقع هذه المشاهد من مشهد عالم؟ أما علمت انّ الله یطاع بالعلم و یعبد بالعلم؟ و خیر الدّنیا و الآخرة مع العلم و شر الدّنیا و الآخرة مع الجهل “(16)

مردی از انصار به محضر رسول خدا صلّی اللّه علیه وآله آمد و عرض کرد یا رسول الله اگر جنازه ای حاضر باشد و مجلس عالمی، کدام یک را دوست تر داری که من حضور یابم؟

رسول اللّه (ص) فرمود: اگر برای تشییع و دفن، کسانی باشند که عهده دار انجام آن شوند، حضور یافتن در مجلس دانشمند از حاضر شدن در تشییع هزار جنازه و عیادت هزار بیمار و از نماز هزار شب و روزه هزار روز و از هزار صدقه به مستمندان و از هزار حج مستحب و از هزار جنگ مستحب در راه خدا با مال و جان برتر است، کجا این ها با فضلیت حضور در محضر عالم برابری می کند آیا ندانسته ای که اطاعت و عبادت خدا وابسته به علم و دانش است و خیر دنیا و آخرت با علم می باشد و بدی دنیا و آخرت با نادانی است.

حکایت هایی درباره نقش تربیتی معلمان و اساتید
حکایت اول:

در تاریخ ملل و نحل نمونه های فراوان به چشم می خورد مثلاً(معاویه دوم) را همه می شناسند. پدر او یزید قاتل حضرت اباعبداللّه علیه السّلام است که عمری را در می گساری و فساد بسر برده و مادرش از زنان بدنام چادر نشین قبیله بود که عمری در خدمت فحشاء و فساد می زیست و در رأس دودمان بنی امیه، چه جنایت ها که نکردند، مراحل گذشته تربیتی و عوامل قبل همه فاسد و خراب و آلوده بوده اند جدش ابوسفیان معروف است که همواره با رسول خدا و مسلمانان در جنگ بوده و پدر بزرگش معاویه، که در شرارت و قساوت و فساد زندگی همانند نداشت، اما استاد و مربی نمونه، معاویه دوم را عوض کرد، خط داد، جهت بخشید که پس از مرگ یزید در مسجد شام مرکز توطئه گران تاریخ و راهزنان راه خدا به منبر رفت، و آنگاه که همه آمده بودند تا با او برای خلافت بیعت کنند، پس از حمد و ثنای خدا، به رسول اکرم صلی اللهّ علیه و آله و اهل بیتش درود فرستاد و سپس علی علیه السّلام و خاندانش را به نیکی یاد کرد، آنهم در شام و در میان مردم آنجا، که آوردن نام علی علیه السّلام جرم بود و سالها ممنوع شده بود و همه مردم علی علیه السّلام را به زشتی یاد می کردند . آنگاه گفت :ای مردم جدم معاویه و پدرم یزید، غاصب حق خلافت بودند و بر من سخت و ناگوار است که می دانم آنها الآن به عذاب الهی دچارند، مردم، خلافت حق علی علیه السّلام و فرزندان اوست بروید و امام حق را بشناسید.

پس از بررسیهای فروان فهمیدند که استاد او از شیعیان اهل بیت علیهم السّلام بوده، می بینید که نقش استاد تمام آن نقش ها و حالات روانی و اخلاقی گذشته و عامل محیط و خانواده و عامل وراثت همه را از بین برده است و نقش دیگر، و رنگی نمونه به خود زد.

در این رابطه پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله می فرمایند:

“السعید قدیشقی و الشقی قد یسعد”

یعنی گاهی بر اثر عوامل مؤثر دیگر، سعید و صالح، شقی و بدبخت می گردد و شقی و تبهکار سعید و رستگار می شود.

همین طور ممکن است کودکی تمام مراحل گذشته را به سلامت طی کند اما عامل استاد و مربی او را به فساد و تباهی و رکود بکشاند .

از این رو مسئولیت اجتماعی دیگری به نام انتخاب استاد خوب و صالح دامنگیر پدران و مادران و نظام حاکم بر جامعه می باشد.(17)

حکایت دوم:

مرحوم سید مرتضی علوم بسیاری را تدریس می کرد و به شاگردان خویش درآمد ماهانه ای هم می داد، تا به سالی، قحط سالی شدید فرا رسید مردی یهودی برای بدست آوردن قوت روزانه حیله ای اندیشید و به مجلس سیّد آمد و اجازه خواست که نزد وی نجوم بخواند سید وی را اجازت داد و دستور داد جیره وی را روزانه دهند مرد مدتی چنین بود و سرانجام نزد سیّد اسلام آورد.(18)

حکایت سوم:

از استاد کل مرحوم وحید بهبهانی پرسیدند که چگونه به این مقام علمی و عزّت و شرف و مقبولیت رسیده ای؟ آقا در جواب نوشت:

من ابدا خود را چیزی نمی دانم و خود را در ردیف علمای موجود به شمار نمی آورم و آنچه ممکن است مرا به این رتبه رسانده باشد این است که هیچ گاه از تعظیم و بزرگداشت علماء و نام آنان به نیکی بردن خودداری ننمودم و هیچ وقت اشتغال به تحصیل را تا آنجا که مقدورم بود ترک نکردم و همیشه آنرا به انجام کارهای دیگر مقدم می داشتم.(19)

حکایت چهارم:

مرحوم حضرت امام خمینی زمانی که در آثارشان به مناسبتی نامی از استاد عرفان خود مرحوم شهید شاه آبادی می برند می نویسند : شیخ عارف کامل روحی فداه و در بیانیه ای که به مناسبت شهادت فرزند استاد شهید حجة الاسلام و المسلمین مهدی شاه آبادی صادر فرمودند اظهار می دارند: این شهید عزیز فرزند برومند شیخ بزرگوار ما بود که حقاً حق حیات روحانی به گردن اینجانب داشت و زبان از عهده شکرش بر نمی آید.(20)

حکایت پنجم:

مرحوم علامه محمد حسین حسینی طهرانی در خصوص یکی از ویژگیهای استادشان مرحوم علامه طباطبایی آورده اند:

استاد ما (مرحوم علامه طباطبایی) نسبت به استاد سیر و سلوک خود (مرحوم قاضی) علاقه و شیفتگی فراوانی داشت. و حقاً در مقابل او خود را کوچک می دید و در چهره مرحوم قاضی یک دنیا عظمت و ابّهت واسرار توحید و ملکات و مقامات می جست مرحوم حسینی طهرانی شاگرد مرحوم علامه می فرماید: من یک روز به ایشان عطر تعارف کردم ایشان عطر را بدست گرفته و تأمل کردند و گفتند دو سال است که استاد ما مرحوم قاضی رحلت کرده اند و من تا به حال عطر نزده ام و تا همین زمان اخیر نیز هر وقت بنده به ایشان عطر می دادم در آنرا می بستند و در جیب شان می گذاردند و من ندیدم که ایشان پس از فوت استادشان عطر استعمال کنند. با این که از زمان رحلت استادشان سی و شش سال است که می گذرد.(21)

آنچه می دانم از آن یار بگویم یا نه و آنچه بنهفته ز اغیار بگویم یا نه
دارم اسرار بسی در دل و در جان مخفی اندکی زآنهمه بسیار بگویم یا نه
سخنی را که در آن بار بگفتم با تو هست اجازت که در این بار بگویم یا نه
معنی حسن گل و صورت عشق بلبل همه در گوش دل خار بگویم یا نه
وصف آنکس که در این کوچه و این بازار است در سرکوچه و بازار بگویم یا نه(22)
حکایت ششم:

مرحوم آیت الله حاج شیخ عباسی قوچانی فرموده اند:

یکی از کسانی که خدمت مرحوم قاضی رسید، و از ایشان دستور می گرفت و جزء شاگردان وی محسوب می شد آقا میرزا ابراهیم عرب بود که پس از سالیان دراز ریاضت های سخت، به مطلوب اصلی نرسیده و برای وصول به کمال خدمت ایشان می رسید وی ساکن کاظمین بود و شغلش مرده شوئی بود و گویا خودش این شغل را مخصوصا به این جهت انتخاب نموده بود که از جهت ریاضت نفس، اثری قوی در نفس او داشته باشد چون خدمت مرحوم قاضی رسید گفت : من از شما تقاضا دارم که هر دستوری دارید به من بدهید ولی اجازه دهید من در میان شاگردان شما نباشم چون آنها تنبل هستند، مرا هم تنبل می کنند این تشرّف و گفتگوی وی با مرحوم قاضی در حالی بود که مرحوم قاضی از کنار شط فرات از کوفه به سوی مسجد سهله می رفتند و تقریباً تا نزدیکی مسجد سهله سخنانشان طول کشید مرحوم قاضی از او پرسیدند: آیا زن داری؟! گفت “نه” ولیکن خواهری و مادری دارم مرحوم قاضی به او فرمودند : روزی آنها را از کدام راه بدست می آوری؟ از سر ضرورت و ناچاری گفت من به هر چه میل می کنم، فورا برایم حاضر می شود مثلاً اگر از شط ماهی بخواهم فوراً ماهی خودش را از شط بیرون می افکند، این طور و با دست خود اشاره به شط نمود، فورا یک ماهی خودش را از درون آب به روی خاک پرتاب کرد. مرحوم قاضی به او فرمود: اینک یک ماهی دیگر بیرون بینداز، دیگر هر چه اراده کرد نتوانست! مرحوم قاضی به او فرمود: باید دنبال کسب روزی بروی و از طریق کار روزی خود را تهیه نمائی او تمام دستورات لازم را گرفت و به کاظمین مراجعت کرد و به شغل الکتریکی و سیم کشی پرداخت . و از این راه امرار معاش می کرد و حالات توحیدی او بسیار قوی و شایان تمجید شد بطوری که در نزد شاگردان مرحوم قاضی به قدرت فهم،عظمت فکر، و صحّت سلوک، و ارادت عرفانیه و نفحات قدسیه ربانیّه معروف و مشهور گردید.(23)

حکایت هفتم:

مرحوم علامه طباطبایی که از برجسته ترین علمای شیعه است و دارای کمالات و کرامات شگفت انگیزی است و در طول حیات خود خدمات شایانی را به شیعه کرده است تمام تأثیرات زندگی خود را مرهون توجهات مربی خود مرحوم ” قاضی طباطبایی” دانسته است ایشان می گوید : وقتی در اوائل دوران طلبگی وارد حوزه علمیه نجف شدم سرگردان بودم به همین خاطر با توسّلی به امیرمؤمنان علیه السّلام و درخواست کمک از آن حضرت، با آیت اللّه قاضی طباطبایی روبرو شدم که اولین برخورد ما این گونه بود که: ناگهان دیدم دستی روی شانه ام خورد وقتی برگشتم ایشان را دیدم که با لحنی پدرانه به من فرمود: فرزندم دنیا می خواهی نماز شب بخوان آخرت می خواهی نماز شب بخوان.(24)

مرحوم علامه، تمام موفقیت خود را در پرتو نوع تربیت استاد خود مرحوم ” قاضی” می داند و چنان احترامی برایش قائل است که هر جا یاد از ایشان می کرد می فرمود ” روحی فداه(یعنی جانم به فدای او)، این نهایت و شدت علاقه مرحوم علامه به استادش را می رساند.

به هر حال مربی و کسی که عهده دار تربیت انسان می شود در موفقیت و پیروزی انسان نقش بسزایی دارد.(25)

“الحمدلله رب العالمین “

پی نوشت ها:ـــــــــــــــــــــــ

26. نقش معلّم در تربیت دینی، محمد داوودی، ص3.

27. تربیت اسلامی، محمدرضا شرفی، ص 90.

28. اسلام و تعلیم و تربیت، ابراهیم امینی، ص102 ـ 101.

29. مقالات چهارمین سمیوزیم در جایگاه تربیت، ص 61. سال 1372، به نقل از نشریه تربیت سال چهاردهم، شماره 9.

30. آداب و تعلیم تربیت در اسلام، محمدباقر حجتی، ص 228.

31. نقش معلّم در تربیت دینی، داوودی، با اندکی تصرف،ص 208.

32. قرآن کریم، سوره مبارکه مجادله، آیه شریفه 11.

33. قرآن کریم، سوره مبارکه زمر، آیه شریفه 9.

34. آثار الصادقین، صادق احسان بخش،ج 13،ص 408 به نقل از بحارالانوار،ج 1، ص 206.

35. آثار الصادقین، احسان بخش،ج 13، ص 447؛ به نقل از سفینه البحار ج 2، ص 223.

36. آثار الصادقین، احسان بخش،ج 13، ص 485؛به نقل از المحجة البیضاء،ج 1، ص 19.

37. آثار الصادقین،ج 13، ص 488؛ به نقل از بحارالانوار،ج 1، ص 165.

38. آثار الصادقین،ج 13، ص 488؛ به نقل از امالی، صدوق، ص37.

39. آثار الصادقین،ج 13، ص 507 ؛ به نقل از شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید،ج 20، ص 261.

40. بحار الانوار، مجلسی،ج 2، ص 24.

41. آثار الصادقین ،ج 13، ص 495؛ به نقل از بحار،ج 1، ص 204.

42. مسئولیت و سازندگی،ص 65 ـ 66 ؛ به نقل از تاریخ سیاسی اسلام ج 1، ص 335؛ و شیعه و زمامداران خودسر ص 113.

43. کشکول، شیخ بهائی، ص 228.

44. سیمای فرزانگان، رضا مختاری، ص 253.

45. صحیفه نور، ج 18، ص 267.

46. مهر تابان، محمد حسین، حسینی طهرانی، ص 50.

47. مهرتابان، ص 49 به نقل از دیوان مغربی، ص 119.

48. مهرتابان، ص31.

49. سیمای فرزانگان، ص 214.

50. برکرانه عصمت، علی اصغر، ظهیری، ص 81

از همه‌ى مسئولان و همه‌ى آحاد مردم عزيزمان بخواهيم كه به مسئلهى فضاى سبز اهمّيّت بدهند و مانع بشوند از اينكه كشور و ملّت و زندگى مردم، از اين كمك الهى، از اين نعمت بزرگ پروردگار - كه عبارت است از گياه و درخت و مانند اينها - محروم بشود.

اطلاعات کتاب
“اللهم وال من والاه وعاد من عاداه” کلام النبی (ص) لا من زیاده الناس

پدیدآورندگان : نویسنده: محمدجعفر طبسی موضوع : احادیث خاص (غدیر) , محدثان , علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40 ق. - اثبات خلافت - احادیث ناشر : مركز فقهی ائمه اطهار (ع) محل نشر : قم قطع : رقعی نوع کتاب : تالیف زبان اصلی : فارسی قیمت : 40000 نوع جلد : شومیز قطع : رقعی تیراژ : 1000 تعداد صفحات : 132 تاریخ نشر : 1391/5/11 رده دیویی : 02907218 شابک : 978-600-5694-33-8 , “تحقیقی پیرامون متن «روایت غدیر» است. نگارنده در این اثر در پی آن است تا این شبهه را از ذهن‌ها كنار بزند كه عبارت اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله ادامه سخن رسول گرامی اسلام در صحرای غدیر است نه این‌كه اضافه‌ای باشد كه از سوی مردم و یا از سوی علمای دین در قرون گذشته وارد شده است. وی در همین راستا، در فصل اول راویانی كه این حدیث را روایت كرده‌اند را نام برده است. در فصل دوم نیز علما و راویانی كه در طبقات مختلف حدیثی مقدار زیاده این حدیث را روایت كرده‌اند را نام برده و ثقه بودن آنان را نیز متذكر شده است. در فصل پایانی نیز نمونه‌های مختلف ثبت شده این روایت معرفی شده است.”

معرفی کتاب نقش زنان در نهضت امام خمینی (ره)

این پژوهش با موضوع “نقش زنان در نهضت امام خمینی (ره) در چهار بخش تنظیم شده است

نقش زنان در نهضت امام خمینی (ره)
موضوع:
ایران – تاریخ – انقلاب اسلامی، 1357 – زنان
زنان – ایران – فعالیتهای سیاسی – تاریخ – قرن 14
پدیدآورنده:
ساسان طهماسبی‌کهیانی
ناشر:
مرکز اسناد انقلاب اسلامی
228 صفحه – رقعی (شومیز) – چاپ 1 – 2000 نسخه
کد کنگره:9ط9ز/DSR563
شابک:7-144-419-964
رده دیوئی:955.083082
تاریخ نشر:01/08/86

چکیده :
این پژوهش با موضوع “نقش زنان در نهضت امام خمینی (ره) در چهار بخش تنظیم شده است: در بخش اول با عنوان “سابقه‌ی مبارزات زنان قبل از نهضت امام خمینی”. نقش سیاسی و اجتماعی زنان پیش از دوران پهلوی مطرح شده است. نیز عوامل سیاسی و فرهنگی موثر در حضور آنان در نهضت برشمارده شده و مهم‌ترین احزاب سیاسی تاثیرگذار در جامعه‌پذیری سیاسی زنان معرفی شده که از آن جمله است: جبهه‌ی ملی و حزب توده. بخش دوم، به بررسی دیدگاه‌های امام خمینی درباره‌ی نقش سیاسی و اجتماعی زنان و نقش آنان در قیام 15 خرداد 1342 اختصاص یافته است. “مبارزات سیاسی زنان در سال‌های (57-1343) مبحث سوم از کتاب است که در این بخش اقدامات فرهنگی رژیم با رویکرد غرب‌گرایانه و نقش زنان در تظاهرات این مقطع بازگو شده است. و در مبحث پایانی کتاب، “اوج‌گیری انقلاب اسلامی و حضور زنان”، به تفصیل از حضور زنان در ایام مختلف انقلاب در سال 1357 تا پیروزی انقلاب سخن رفته است.

مسابقه کتابخوانی به مناسبت دهه فجر
پاسخ به 5سوال فقط
1-دستاورد انقلاب در حوزه اثبات عدم جدایی دین از سیاست چگونه بود ؟
2-دستاورد انقلاب درزمینه احیا ءشأن و منزلت معنوی زنان و دختران چگونه بود؟
3-دستاورد انقلاب درزمینه حاکمیت یافتن فقه و فقاهت در شوون مختلف زندگی اجتماعی چگونه است ؟
4-دستاورد انقلاب درزمینه اقتدار مجلس و حق نظارت در عموم مسائل کشور چگونه بود ؟
5-چهار مورد از دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه مسادل اجتماعی و اخلاقی را نام ببرید؟

منبع : 92دستاورد انقلاب اسلامی ایران
مهلت پاسخگویی :پایان دهه فجر

انا لله و انا الیه راجعون
حادثه تلخ و اندوهبار آتش سوزی و فروریختن ساختمانی در مرکز تهران که منجر به جان باختن و آسیب دیدن تعدادی از مردم و آتش نشانان متعهد و با شهامت شد، مایه تاسف و اندوه فراوان گردید.
در این سانحه دردناک و تاسف بار جلوه ای پرشکوه از ایثار و فداکاری آتش نشانان شجاع در برابر دیدگان ملت رشید ایران و جهانیان به نمایش گذاشته شد. فداکارانی که با بذل جان از عهده امتحانی دشوار در مراقبت مسئولانه از مردم و حفظ جان آنان سربلند و موفق برآمدند.
مدرسه علمیه فاطمه الزهرا (س) این مصیبت اندوهبار را به ملت شریف و مومن ایران اسلامی ، خانواده های داغدار این حادثه بویژه خانواده بزرگ و خدوم آتش نشانی تسلیت عرض می نماید و از خدای متعال سلامتی و شفای عاجل مصدومین این حادثه را خواستار است.

فرهنگ قرآن

جوان در قرآن کریم

قرآن درياى ژرفى از حقايق و معارف است كه هيچ غواصى را ياراى دستيابى به عمق و ژرفاى آن نيست مگر پيامبران الهى و امامان معصوم (ع). و مجموعه اى گرانبها از برنامه ها و درس ها وعبرت هاى زندگى ساز است كه هركس به قدر ظرفيت وجودى خويش و آمادگى روحى اش از آن بهره مى گيرد و عطش كمال خواهى خود را با آب حيات آيات آن فرو مى نشاند.

براى آنان كه بخواهند و روح خود را آماده دريافت و پذيرش حق سازند، همه چيز در قرآن هست، چرا كه خود فرموده است: «لارطب و لا يابس الا فى كتاب مبين» (۱) (هيچ تروخشكى نيست مگر آن كه در كتاب مبين است) و بايد نيز چنين باشد زيرا كلام حق است و پروردگار عالم و آدم آن را براى رسول خاتم نازل فرموده تا هم ختم كلام باشد و هم كلام ختم. چون كه بالاتر از قرآن هيچ كلامى نتوان يافت و پس از صاحب قرآن نيز هيچ رسولى نخواهد آمد تا كلامى از حق بر او نازل گردد.

اكنون بايد كه جان هايمان را به قرآن بسپاريم و دل هايمان را در مسير وزش نسيم حيات بخش آن قرار دهيم و به حق، آن را امام و پيشواى خود بدانيم كه فلاح و رستگارى ما در پيروى و عمل به تعاليم نورانى آخرين كتاب آسمانى است.

براى آشنايى با يكى از درهاى ارزشمند درياى ژرف قرآن بررسى كوتاهى پيرامون «جوان» در قرآن در زير مى آيد، به اميد آن كه روزنه كوچكى باشد براى مشاهده گوشه اى از نعمت ها و حكمت هاى فراوان اقيانوس بيكران معارف قرآن .

در آيات قرآن مجيد، ۱۰ بار به «جوان» اشاره شده كه در همه آن ها كلمه «فتى» و مشتقات آن (به معنى جوانمرد) به كار رفته است. اين تعبير به نوبه خود درس و تذكر مهمى براى ما است كه «جوان» در فرهنگ قرآن «جوانمرد» است و بايد اصول جوانمردى يعنى پاكى، گذشت، شهامت و رشادت را رعايت كند.

كلمه «فتى» و مشتقات آن در قرآن درباره اشخاص و افراد گوناگونى به كار رفته كه شامل موارد زير است:
۱- حضرت ابراهيم (انبياء / ۶۰)
۲ و ۳- دوست و رفيق حضرت موسى (كهف / ۶۰و۶۲)
۴- حضرت يوسف (يوسف/۳)
۵-همراهان حضرت يوسف در زندان (يوسف/۳۶)
۶و۷- اصحاب كهف (كهف /۱۰و ۱۳)
۸-خدمتگزاران حضرت يوسف در زمان پادشاهى (يوسف /۶۲)
۹و۱۰- كنيزان مومن (نساء / ۲۵) و (نور/۳۳)

قرآن درباره حضرت ابراهيم مى فرمايد: «قالوا سمعنا فتى يذكر هم يقال له ابراهيم» (۲) (آنان گفتند ما جوانى ابراهيم نام را شنيده ايم كه بت ها را به بدى و زشتى ياد مى كرد)

در شان نزول آيه فوق آمده است كه:
بت پرستان بعد از پايان مراسم جشن بزرگى كه در بيرون شهر برگزار شده بود وقتى كه به شهر بازگشتند و وارد بتخانه شدند با صحنه اى روبه رو گشتند كه هوش از سرشان پريد. به جاى آن بتخانه آباد با تلى از بت هاى دست و پا شكسته و به هم ريخته مواجه گرديدند و فريادشان بلند شد كه چه كسى اين بلا را بر سر خدايان ما آورده است؟ گروهى كه تهديدهاى ابراهيم رانسبت به بت ها در خاطر داشتند و طرز رفتار اهانت آميز او را با اين معبودهاى ساختگى مى دانستند گفتند: ما شنيديم جوانى از بت ها به بدى ياد مى كرد كه نامش ابراهيم است.

طبق بعضى از روايات حضرت ابراهيم در آن هنگام ۱۶ سال داشت. با اين حال تمام ويژگى هاى جوانمردان يعنى شجاعت، شهامت، صراحت و قاطعيت در وجودش جمع بود.(۳)

قرآن ابراهيم و پيروانش را به عنوان الگو و سرمشق نيكو معرفى مى كند و مى فرمايد:
«قد كانت لكم اسوة حسنة فى ابراهيم و الذين معه» (۴) (همانا در ابراهيم و پيروان او براى شما الگو و سرمشق نيكويى است)

همچنان كه پيامبر بزرگ اسلام (ص) را الگو و سرمشق مردم مى داند:
«لقد كان لكم فى رسول الله اسوة حسنه» (۵) ( به تحقيق در پيامبر خدا (ص) براى شما الگو و سرمشق است)

اصحاب كهف يكى از داستان هاى بسيار جالب و آموزنده قرآن است كه در دو مورد، از آن ها به «جوان» تعبير شده است: «اذاوى افتية الى الكهف فقالوا ربنا اتنا من لدنك رحمة و هيئ لنامن امرنا رشدا» (۶)

(آنگاه كه جوانان در غار كوه پنهان شدند از درگاه خدا مسألت كردند، پروردگارا در حق ما به لطف خاص خود رحمتى فرما و بر ما وسيله رشد و هدايتى كامل فراهم گردان)
«نحن نقص عليك نبأهم بالحق انهم فتية امنوا بربهم وزدناهم هدى» (۷)

(ما داستان اصحاب كهف را به درستى بر تو نقل مى كنيم. آنان جوانمردانى بودند كه به پروردگارشان ايمان آوردند و ما بر هدايتشان افزوديم)

داستان اصحاب كهف بسيار مفصل و جالب است. در اينجا تنها به قسمت كوتاهى از آن از زبان امام صادق (ع) اشاره مى كنيم. آن ها در زمان پادشاه جبار و گردن كشى بودند كه اهل كشور خود را به بت پرستى دعوت مى كرد و هركس دعوت او را اجابت نمى كرد به قتل مى رساند. گروهى از مردم كه خداى يكتا را پرستش مى كردند و ايمان خود را پنهان داشته بودند تصميم به هجرت از شهر خود گرفتند. در مسير به چوپانى برخورد كردند. او را به پرستش خداى يگانه دعوت نمودند ولى نپذيرفت اما سگ چوپان به دنبال آن ها راه افتاد! و هرگز از آنان جدا نشد. آن ها در پايان روز به غارى رسيدند و تصميم گرفتند مقدارى در غار استراحت كنند. خداوند خواب را بر آن ها چيره كرد و همان گونه كه در قرآن فرموده است آن ها آن قدر خوابيدند كه شاه جبار مرد و زمان گذشت. جمعيت ديگرى جاى مردم شهر را گرفتند و …(۸)

اصحاب كهف پس از خواب طولانى ۳۰۹ ساله به اراده الهى بيدار شدند تا آيت و نشانه اى باشند بر رستاخيز و حق بودن زنده شدن مردگان در روز قيامت، قرآن مى فرمايد: «وكذالك اعترنا عليهم ليعلموا ان وعدالله حق و ان الساعة لاريب فيها (۹)
(و اين چنين مردم را متوجه حال آن ها كرديم تا بدانند وعده خدا حق است و در رستاخيز ترديدى نيست)

قرآن از اين افراد به عنوان جوان و جوانمرد ياد نموده است. در روايتى از امام صادق(ع) وارد شده كه فرمودند: تمام اصحاب كهف پير و مسن بودند و خداوند به علت ايمانشان آن ها را «جوان» ناميد. كسى كه به خدا ايمان آورد و تقوا پيشه نمايد (جوان) و (جوانمرد) است. (۱۰)

در پايان بعضى از درس هاى انسان سازى آيات فوق را كه براى همه به خصوص جوانان عزيز عبرت آموز است، يادآور مى شويم:

۱- شكستن سد تقليد و جدا شدن از همرنگى با محيط فاسد و داشتن استقلال فكرى در برابر اكثريت گمراه و توجه به اين كه اصولاً انسان بايد سازنده محيط باشد نه ساخته محيط .
۲- هجرت از محيط آلوده و تحمل انواع محروميت و كاستى ها براى حفظ ايمان
۳- تكيه بر مشيت خدا و استمداد از لطف او و اميدوارى به رحمت و هدايت حق و امداد الهى در دشوارترين شرايط و محيط.
۴- توجه هميشگى به آخرت و زندگى پس از مرگ (۱۱)

پي نوشت :

۱- انعام / ،۵۹ ۲- انبياء/،۶۰ ۳- تفسير نمونه ج ۱۳ ص ۴۳۵و ،۴۳۶ ۴- ممتحنه /،۴ ۵-احزاب /،۲۱ ۶- كهف /،۱۰ ۷- كهف /،۱۳ ۸-تفسير نمونه ج ۱۵ ص ۳۹۵ و ،۳۹۶ ۹- كهف /،۲۱ ۱۰- ميزان الحكمه ج ۵ ص ،۱۰ ۱۱- با استفاده از تفسير نمونه ج ۱۵ص ۴۰۱ تا

چرا به امام حسن (ع) کریم اهل بیت (ع) می گویند

امام حسن(ع) نسبت به دردمندان و تیره‌بختان جامعه بسیار دلسوز بودند و با خرابه‌نشینان دردمند و اقشار مستضعف و کم‌درآمد همراه و همنشین می‌شدند و دردِ دلِ آن‌ها را با جان و دل می‌شنیدند و به آن ترتیب اثر می‌دادند، و در این حرکت انسان ‌دوستانه جز خداوند را مدّنظر نداشتند. هیچ فقیر و مسکینی از در خانه حضرت ناامید برنگشت و حتّی خود ایشان به سراغ فقرا می‌رفتند و آن‌ها را به منزل دعوت می‌کردند و به آن‌ها غذا و لباس می‌دادند.(1)
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم درباره اینکه چرا به امام حسن مجتبی(ع) کریم اهل بیت(ع) می‌گویند، اینچنین می‌نویسند:
امام حسن(ع) تمام توان خویش را در راه انجام امور نیک و خداپسندانه به کار می‌گرفت و اموال فراوانی در راه خدا می‌بخشید. مورخان و دانشمندان در شرح حال زندگانی پر افتخار ایشان، بخشش‌های بی‌سابقه و انفاق‌های بسیار بزرگ و بی‌نظیری ثبت کرده‌اند. آن حضرت در طول عمر خود دو بار تمام اموال و دارایی خود را در راه خدا خرج کردند و سه بار نیز ثروت خود را به دو نیم تقسیم کردند و نصف آن را در راه خدا به فقرا بخشیدند.(2)
از ابن شهر آشوب روایت شده که روزی امام حسن(ع) بر جمعی از گدایان گذشت که پاره‌ای چند از نان خشک‌ها را بر روی زمین گذاشته‌اند و می‌خورند، چون نظر ایشان به آن حضرت افتاد از امام دعوت کردند و حضرت از اسب پیاده شدند و فرمودند: «خدا متکبّران را دوست نمی‌دارد» و با ایشان نشستند و از طعام ایشان تناول کردند و سپس از همه گدایان خواستند که برای صرف غذا به خانه حضرت بروند و حضرت با غذاهای خوب از ایشان پذیرایی کرده و به همه آن‌ها لباس‌های مناسب هدیه دادند.(3)
تاریخ از بخشندگی‌های امام حسن(ع) داستان‌های فراوان به یاد دارد، مثلاً روزی عربی به نزد ایشان آمد و درخواست کمک کرد و امام دستور دادند که آنچه موجود است به او بدهند و قریب ده هزار درهم موجود را به آن اعرابی بخشیدند.(4)
روایات تاریخی مربوط به بخشش‌های آن حضرت فراوان است که ذکر تفصیلی آن‌ها مناسب این نوشته نیست، وقتی از خود امام پرسیدند، چرا هرگز سائلی را ناامید بر نمی‌گردانید؟ فرمودند: «من هم سائل درگاه خداوند هستم و می‌خواهم که خدا مرا محروم نسازد و شرم دارم که با چنین امیدی سائلان را ناامید کنم، خداوندی که عنایتش را به من ارزانی می‌دارد، می‌خواهد که من هم به مردم کمک کنم».(5)
به خاطر این بخشندگی‌ها و کارهای نیکی که از سوی امام حسن(ع) در مسیر خیر، احسان و کمک به طبقات درمانده و نیازمند انجام می‌گرفت، آن حضرت را کریم اهل بیت لقب داده اند و با توجه به کرامت‌ها و بخشش‌های کم‌نظیر و گاهی بی‌نظیر آن امام بزرگوار لقب «کریم» برازنده آن حضرت است.

*پی‌نوشت‌ها:
1. زمانی، احمد، حقایق پنهان، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اوّل، سال 1375، ص 268.
2. قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، انتشارات هجرت، چاپ هشتم، 1374، قم، ج1، ص 417 ـ پیشوایی، مهدی، سیره ی پیشوایان، نشر مؤسسة تحقیقاتی امام صادق، چاپ دوّم، 1374، ص 90.
3. مجلسی، محمد باقر، جلاء العیون، نشر انتشارات علمیه اسلامیه، ص 241.
4. قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، پیشین، ص 418.
5. قرشی، باقر شریف، زندگانی امام حسن ـ علیه السّلام ـ ، ترجمه ی فخر الدین حجازی، تهران: نشر بعثت، چاپ اوّل، 1376، ص135

چرا امام حسن (ع) با دختر دشمن خود ازدواج کرد؟

یکی از سؤالاتی که در زمینه زندگانی کریم اهل بیت(ع) امام حسن مجتبی(ع) مطرح می‌شود، این است که چرا حضرت با جعده که پدرش یکی از دشمنان ایشان بود، ازدواج کردند؟

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم این گونه پاسخ می‌دهد:

یکی از افراد و شخصیت‌های تاریخی که در دوران امیرالمؤمنین(ع) زندگی می‌کرد و در زیر سایه مهر او امنیت یافته بود، «اشعث بن قیس کندی» بود که برای شناخت او کافی است به خطبه‌ای از خطبه‌های امیرالمؤمنین علی(ع) توجه کنیم:

امام علی(ع) در مسجد کوفه سال 38 هجری سخنرانی می‌کرد، اشعث بن قیس به یکی از مطالب آن حضرت اعتراض کرد و گفت: این سخن به زیان تو است نه به سود تو، امام(ع) که او را به خوبی می‌شناخت نگاه خود را به او دوخت و فرمود: «چه کسی تو را آگاه کرد که چه چیزی به سود یا زیان من است؟ لعنت خدا و لعنتِ لعنت کنندگان بر تو باد ای متکبر، متکبرزاده منافقِ پسر کافر، سوگند به خدا تو یک بار در زمان کفر و بار دیگر در حکومت اسلام اسیر شدی و مال و خویشاوندی تو هر دو بار نتوانست به فریادت برسد، آن کس که خویشان خود را به دم شمشیر سپرد و مرگ و نابودی را به سوی آن‌ها کشاند سزاوار است که بستگان او بر او خشم گیرند و بیگانگان به او اطمینان نداشته باشند».(1)

از جملات صریح امام(ع) درباره اشعث استفاده می‌شود که او قطعاً یکی از دشمنان حضرت بوده است وگرنه حضرت با دوست خود این‌گونه صحبت نمی‌کند، اما با این حال، چرا فرزندِ حضرت (امام حسن مجتبی(ع)) با دختر چنین شخصی ازدواج کرد؟

در تاریخ داستانی درباره چگونگی ازدواج امام حسن(ع) با جعده دختر اشعث بن قیس نقل شده که در اینجا به نقل آن داستان می‌پردازیم:

درباره نام دختر اشعث مؤرخان اختلاف دارند و او را سکینه، شعثاء و عایشه هم دانسته‌اند، ولی صحیح‌ترین آن جعده است(2) و سبب ازدواج چنین بیان شده است که امیرالمؤمنین علی(ع) دختر سعید بن قیس همدانی به نام «ام عمران» را برای فرزندش حسن خواستگاری کرد، سعید گفت: به من مهلت دهید در این باره مشورت کنم و از حضور امام بیرون آمد در بین راه به اشعث بن قیس (برادرش) برخورد و جریان را به او گفت، آن مرد منافق از روی نیرنگ به سعید گفت: چگونه دخترت را به حسن می‌دهی که همیشه به او فخر بفروشد و درباره‌اش انصاف نورزد و با او بدرفتاری کند و بگوید: من فرزند پیامبر خدا و امیرالمؤمنینم و او در برابرش چنین فضیلتی نداشته باشد، پس بهتر نیست او را به پسرعمویش بدهی تا شایسته یکدیگر باشند، سعید گفت: کدام پسرعمویش؟ اشعث گفت: محمد پسر من!

آن بیچاره فریب خورد و گفت: دخترم را به پسرت دادم، اشعث شتابزده به نزد امیرالمؤمنین(ع) رفت و گفت: تو دختر سعید را برای حسن خواستگاری کرده‌ای؟! حضرت فرمود: بلی! اشعث گفت: آیا دختری را نمی‌خواهی که در شأن فرزندت باشد؟ حضرت فرمود: آن دختر کیست؟ اشعث گفت: جعده دختر من.

حضرت فرمود: ما با مرد دیگری در این باره گفت‌وگو کرده‌ایم، اشعث گفت: درباره آن گفت‌وگو راهی برای شما وجود ندارد، حضرت فرمود: او رفته است تا با مادر دختر مشورت کند، اشعث گفت: او دخترش را به محمد بن اشعث (پسر من) داد، حضرت فرمود: کی چنین کاری کرده؟ اشعث گفت: قبل از اینکه به اینجا بیایم و چنین بود که امیرالمؤمنین با این پیشنهاد موافقت کرد.

وقتی که سعید فهمید فریب اشعث را خورده پیش او شتافت و گفت: ای مرد یک چشم با من نیرنگ باختی؟ اشعث گفت: کور خبیث تو هستی که خواستی درباره فرزند پیامبر مشورت کنی، آیا تو احمق نیستی؟، اشعث شتابان به حضور امام حسن(ع) رفت و گفت: آیا نمی‌خواهی با همسرت دیدار کنی، چون او می‌ترسید فرصت از دست برود و بعد راه بین خانه امام و خانه خودش را فرش کرد و دخترش را به همسری امام بخشید، به این ترتیب جعده به خانه امام(ع) رفت».(3)

از آنجا که امام حسن مجتبی(ع) فرزند پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) بود، هر کسی دوست داشت به گونه‌ای خود را به خاندان پیامبر نزدیک کند، اهل بیت پیامبر(ص) هم به جهت حُسن خلقی که داشتند و حتی نسبت به دشمنان مهربان بودند، با این گونه پیشنهادات مخالفت نمی‌کردند و تا خطایی از کسی نمی‌دیدند او را از در خانه خود نمی‌راندند، علاوه بر اینکه طبق داستان فوق امام مجتبی(ع) در برابر کار انجام شده واقع شدند و تن به این ازدواج دادند، ولی بعضی از تحلیلگران سبب ازدواج امام حسن(ع) با جعده را این گونه بیان کرده‌اند:‌

همان گونه که برخی ازدواج‌های رسول خدا(ص) رنگ سیاسی داشت، پاره‌ای ازدواج‌های امام حسن(ع) هم سیاسی بود، با توجه به نفوذ بسیار زیاد اشعث بن قیس در کوفه به نحوی که در جنگ صفین در به حکمیت کشاندن جنگ تلاش فراوانی داشت و مؤثر هم واقع شد، حضرت با دختر او جعده ازدواج کرد، این ازدواج صورت گرفت و البته بدون فرزند پایان یافت، جعده که نفاق را از پدر به ارث برده بود با توطئه معاویه به دشمن حضرت تبدیل شد و در یک اقدام ننگین امام حسن(ع) را زهر داد.

*پی‌نوشت‌ها:

1. نهج البلاغه، خطبه 19، ترجمه: محمد دشتی، ص 64، چاپ دوم.

2. اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبین، ناشر: دارالمعرفه، ص 50.

3. قرشی، باقر شریف، زندگانی حسن بن علی، ج 2، ترجمه فخرالدین حجازی، ج2، ص567 به نقل از تاریخ ابن عساکر، ج 4، ص 216.

شهرِ علم، جهاد و بصیرت

پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR به‌مناسبت فرارسیدن سالروز قیام مردم قم در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۵۶، گزیده‌ای از بیانات رهبر انقلاب اسلامی درباره جایگاه تاریخی-مذهبی شهر قم و نقش‌آفرینی مردمِ آن در انقلاب اسلامی را منتشر می‌کند.

پایگاه معارف اهل‌بیت(علیه‌السلام)
قم شهر علم است، شهر جهاد است، شهر بصیرت است. بصیرت مردم قم یکی از آن نکات بسیار مهمی است که در طول این سی و چند سال همواره خود را نشان داده است. جالب است که پیدایش شهر قم هم ناشی بود از یک حرکت جهادی و توأم با بصیرت. یعنی خاندان اشعریون که آمدند این منطقه را محل سکونت خودشان قرار دادند، در واقع اینجا را پایگاهی کردند برای نشر معارف اهل‌بیت (علیهم‌السّلام)؛ یک مجاهدت فرهنگی را در اینجا شروع کردند. اشعریون قبل از آنکه به قم بیایند، جهاد در میدان نبرد هم انجام داده بودند؛ جهاد نظامی هم کرده بودند؛ بزرگِ اشعریون در رکاب جناب زیدبن‌علی (علیهماالسّلام) مبارزه کرده بود؛ لذا بود که حجاج‌بن‌یوسف بر اینها خشم گرفت و اینها مجبور شدند بیایند و این منطقه را با تلاش خود، با بصیرت خود، با دانش خود، منطقه‌ی علم قرار بدهند. همین هم موجب شد که حضرت فاطمه‌ی معصومه (سلام‌الله‌علیها) وقتی به این ناحیه رسیدند، اظهار تمایل کردند که به قم بیایند؛ به خاطرِ بودن همین بزرگان اشعریون. آنها رفتند از حضرت استقبال کردند، حضرت را به این شهر آوردند و این بارگاه نورانی از آن روز و از بعد از وفات این بزرگوار در این شهر نورافشانی میکند. مردم قم که پدید آورنده‌ی این حرکت عظیم فرهنگی بودند، از آن روز پایگاه معارف اهل‌بیت را در این شهر تشکیل دادند و صدها عالم، محدث، مفسر و مبیّن احکام اسلامی و قرآنی را به شرق و غرب دنیای اسلام فرستادند. از قم، علم به اقصای خراسان و اقصای عراق و شامات رفت. این، بصیرت آن روزِ مردم قم است؛ که پیدایش قم بر اساس جهاد و بصیرت شد.
بیانات در اجتماع بزرگ مردم قم‌ ۱۳۸۹/۰۷/۲۷

نقش بی‌بدیل حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها)
بدون تردید نقش حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) در قم شدن قم و عظمت‌ یافتن این شهر عریقِ مذهبىِ تاریخی، یک نقش ما لا کلام فیه است. این بانوی بزرگوار، این دختر جوانِ تربیت‌شده‌ی دامان اهل‌بیت پیغمبر، با حرکت خود در جمع یاران و اصحاب و دوستان ائمه (علیهم‌السّلام) و عبور از شهرهای مختلف و پاشیدن بذر معرفت و ولایت در طول مسیر در میان مردم و بعد رسیدن به این منطقه و فرود آمدن در قم، موجب شده است که این شهر به عنوان پایگاه اصلی معارف اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) در آن دوره‌ی ظلمانی و تاریکِ حکومت جباران بدرخشد و پایگاهی بشود که انوار علم و انوار معارف اهل‌بیت را به سراسر دنیای اسلام از شرق و غرب منتقل کند.
بیانات در دیدار طلاب و فضلا و اساتید حوزه علمیه قم‌ ۱۳۸۹/۰۷/۲۹

قطب زیارتی و معنوی
اینجا قطب زیارتی و معنوی است؛ اینجا حرم حضرت معصومه، این بارگاه باشکوه قرار دارد؛ مسجد جمکران در اینجا بنا شده است؛ حرم امامزاده‌های گوناگون در این شهر واقع شده است؛ که هر یک از این امامزاده‌هائی که در خیابانهای قم مدفون هستند، اگر در هر شهری بودند، مرکز و محور آن شهر قرار میگرفتند. اینها همه ظرفیتهای ملی و بین‌المللی و کارکردهای این شهر مقدس است.
بیانات در اجتماع بزرگ مردم قم‌ ۱۳۸۹/۰۷/۲۷

تشکیل اوّلین حوزه‌ علمیه‌ انحصارى تشیّع
بعضى از شهرها مثل کوفه یا مدینه، قبل از قم بلد اهل بیت بودند؛ لیکن دشمنان اهل بیت، این خصوصیّت را از آنها سلب کردند؛ اما شهر قم از همان زمانى که اشعریّون و بقیه‌ى رجال و اعیان محدّثان و علماى بزرگ، اوّلین حوزه‌ى علمیه‌ى مهم و انحصارى تشیّع را در آن تشکیل دادند، در دنیاى اسلام به این جهت شهرت پیدا کرد. لذا شما مى‌بینید در آن زمان، از اطراف و اکناف عالم اسلام، کسانى راه افتادند و آمدند در قم ساکن شدند. شاگردان بسیارى از محدّثان معروف و از جمله تلامذه‌ى «یونس بن عبدالرّحمن» و «ابراهیم بن هاشم» از کوفه به سمت قم عزیمت کردند و در این شهر ساکن شدند. قبل از این‌که آنها هم بیایند، محدّثان زیادى در این‌جا بودند.
بیانات در دیدار روحانیون، طلاّب و مردم شهر قم ۱۳۷۴/۰۹/۱۳
بزرگانی از قبیل شیخ کلینی و شیخ صدوق و دیگران بهره‌مندان از این چشمه‌ی فیض بوده‌اند، که آثار آنها نگهدارنده‌ی معارف اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در طول قرنهای متمادی بوده است.
بیانات در دیدار طلاب و فضلا و اساتید حوزه علمیه قم‌ ۱۳۸۹/۰۷/۲۹

پایتخت فکری و علمی دنیای اسلام
قم مرکز و پایتخت فکری و علمی دنیای اسلام است. از زمان ورود مرحوم آیت‌الله حائری به قم سال۱۳۴۰ قمری این شهر به مرکز اصلی علمی عالم اسلام و تشیع تبدیل شد و بعد در زمان مرحوم آیت‌الله بروجردی به اوج خود رسید؛ و محصول آن دوره‌ها پیدایش شخصیت عظیم القدر و کم‌نظیری مثل امام بزرگوار بود.
بیانات در دیدار جمعی از مردم قم‌ در سالروز قیام ۱۹ دی ۱۳۷۹/۱۰/۱۹
شاید در دنیا کمتر شهری سراغ داریم، شاید هم سراغ نداریم که این تعداد عظیم، انسانهای دنبال فراگیری دانش دین و معرفت و معنویت و سلوک جمعی، از زن و مرد مشغول تلاش و کار باشند و شب و روز مجاهدت معنوی و علمی و فرهنگی کنند.
بیانات در دیدار طلاب و فضلا و اساتید حوزه علمیه قم‌ ۱۳۸۹/۰۷/۲۹

اتصال نهضت روحانیت به جامعه
نقشهای مؤثر و ماندگاری را مردم قم در این مقطع [عاشورای سال ۴۲ و پانزده خرداد] به وجود آوردند. روز عاشورا در همین مدرسه‌ی فیضیه مردم قم جمع شدند، فریاد و غریو امام را شنیدند، جانهاشان را لبریز کردند و دو روز بعد که خبر دستگیری امام بزرگوار را شنیدند، در صحن مطهر اجتماع کردند. این حرکت عظیم آنها موجب شد که نهضت روحانیت به رهبری امام بزرگوارمان در حصار حوزه محبوس و محصور نماند؛ بیاید وارد جامعه شود. پیشرو این کار، قمیها بودند و این کار بزرگ را انجام دادند.
بیانات در اجتماع بزرگ مردم قم‌ ۱۳۸۹/۰۷/۲۷

شروع حرکت انقلاب اسلامی با حادثه ۱۹ دی
حادثه‌ی نوزدهم دی یک مقطع تاریخی در زندگی سیاسی ملت ایران است. قهرمان این حادثه هم مردم قم هستند؛ اعم از جوانان پرشور و مردم مومن در آن شهر و حوزه‌ی کهن علمیه‌ی جوان شده که نقش خود را به معنای حقیقی کلمه، آن روز و پس از آن روز ایفا کرد. مسئله هم به‌طور خلاصه این بود که ملت ایران از فشار دیکتاتوری رژیم دست‌نشانده از یک طرف، فشار زندگی از یک طرف، فشار تحمیل فرهنگ فساد از یک طرف، و سلطه‌ی خارجی و به‌طور مشخص عوامل و عناصر امریکایی از یک طرف، به ستوه آمده بود. این‌خشم عمومی و این انگیزه‌ی عمومی از ایمان مذهبی ملت ایران به‌طور کامل سیراب شد و معنا پیدا کرد. این خشم عمومی، خشم کور نبود؛ انگیزه‌ی تعریف نشده نبود؛ مردم می‌فهمیدند که چه می‌خواهند و چه کار می‌خواهند بکنند؛ و این بر اثر تعلیمات اسلامی بود. حرکت طلاب جوان و فضلای وزین به دنبال رهبری بی‌نظیر امام بزرگوار در طول سالهای متمادی این خودآگاهی را در ملت ایران به وجود آورده بود که این وضعیت برای یک ملت و یک کشور مایه‌ی سرافکندگی است؛ و این وضعیت قابل تغییر یافتن است؛ و فقط هم به دست خود مردم ممکن است تغییر پیدا کند. این را مردم به‌درستی فهمیده بودند. خشم عمومی در همه جای ایران گسترده بود؛ منتها مثل همه‌ی حوادث دیگر لازم بود نقطه‌ی آغازینی به وجود بیاید؛ قهرمانی پا وسط میدان بگذارد و شروع کند. این شروع‌کننده، مردم قم و حوزه‌ی علمیه‌ی قم بودند؛ اهمیت قضیه اینجاست.
بیانات در دیدار مردم قم ۱۳۸۳/۱۰/۱۹

شکست توطئه تبدیلِ قم به آنتی‌تز انقلاب
از سالهای آخر دهه‌ی اول انقلاب به بعد، دشمنان انقلاب و جبهه‌ی دشمن با استفاده از کارشناس‌های ایرانی یک سیاستی را طراحی کردند و آن سیاست این بود که از قم آنتی‌تز انقلاب درست کنند. همان طور که انقلاب از قم جوشید، یک ضد انقلاب هم از قم به وجود بیاورند. قم حوزه‌ی روحانیت است… لذا سعی کردند در قم زمینه‌ی فتنه را فراهم کنند. من چون نمیخواهم از کسی اسم بیاورم، اسم نمی آورم و عبور میکنم. در همان سال ۵۸ و ۵۹، هم مردم قم، هم مردم تبریز حماسه آفریدند؛ نه فقط حماسه‌ی آمدن توی میدان و مشت گره‌کردن، بلکه حماسه‌ی معنوی، حماسه‌ی شعور، حماسه‌ی تحلیل درست. بعد از رحلت امام هم به شکل دیگری همین اتفاق در قم افتاد. اینجا هم مخالفین و دشمنان طراحی کرده بودند که بتوانند این آنتی‌تز را در اینجا به وجود بیاورند. اگر قمیها غافل بودند، اگر جوانهای قم از تحلیل عاجز بودند، اگر آن هوشمندی لازم را نمیداشتند، مشکلات بیش از اینها میشد.
بیانات در دیدار دانشجویان و جوانان استان قم‌ ۱۳۸۹/۰۸/۰۴

 آیا كودكى پنچ ساله بود می تواند پيشوايى مسلمين را داشته باشد؟

مقدمه

در خصوص زندگانی امام زمان(عج) و مقوله «مهدویت» برخی از سؤالات و شبهات مطرح می شود که فراگیر و همگانی است، چه از سوی معتقدان و چه منکران. در این نوشتار می خواهیم به پرسش هایی چون: طول عمر و فلسفه غیبت حضرت مهدی(ع) پاسخ دهیم.

یک: طول عمر

طول عمر حضرت ولیّ عصر(عج) یک حقیقت قطعی و ثابتی است که نه راهی برای انکار دارد و نه فرصتی برای تردید. این مسئله را می توان از دو منظر مورد بررسی قرار داد.

1. مادّیون

زیست شناسان می گویند: اگر اختلال ها و آسیب هایی که به انسان می رسد و موجب کوتاهی عمر او می شود، رفع گردد، او بسیار عمر خواهد کرد. و برای این مطلب، عوامل طول عمر را بیان کرده اند؛ مانند: تغذیه مناسب[1]، خواب مناسب، آرامش روحی[2]، عامل ارث[3]، کم خوری[4]، هوای آزاد[5]، سخت کوشی[6]، سرما و منجمد ساختن[7]. هر کدام از اینها با بررسی های فراوان در مراکز پژوهشی، به اثبات رسیده و گفته شده که انسان و موجود زنده را می توان هزاران سال زنده نگاه داشت.[8] دکتر هارولد مریمن، رئیس انستیتوی تحقیقات پزشکی آمریکا، معتقد است که 197 درجه زیر صفر را می توان حیات جاودانی نامید.[9] یک کارشناس انگلیسی می گوید: به هم خوردن تعادل ذخیره آهن و مس و منیزیوم و پتاسیم و غلبه یکی از آنها بر دیگری، موجب فرارسیدن مرگ می شود و به تعبیر سعدی: «چون یکی زین چهار شد غالب، جان شیرین بر آرد از قالب».[10]

لذا دانشمندان زیست شناس با تلاشی بی نظیر به مبارزه با مرگ برخواسته، می گویند: می توان مرگ را یک بیماری دانست و لزومی ندارد که این بیماری کشنده باشد. آنها می گویند: آنچه امروز سبب مرگ می شود، انواع بیماری ها است که تا کنون پزشکان و زیست شناسان به شناختن 45 هزار نوع آن موفق شده اند و در صدد معالجه آنها برآمده اند.[11] آزمایش های مکرر الکسیس کارل، در ژانویه 1912م. ثابت کرده است که اگر مواد غذایی لازم و تمام احتیاجات یک موجود زنده به او برسد، گذشت زمان کوچک ترین اثر پیری در او به وجود نخواهد آورد.[12] گروهی از زیست شناسان با تلاش های شبانه روزی خود کتاب های ارزنده ای را تهیه کرده و در زمینه دستیابی به طول عمر، مباحثی ارائه کرده اند که چند نمونه از این کتاب ها را نام می بریم: 1. امید به یک زندگی نوین، پروفسور شبش فرانسوی؛ 2. جاودانیت، تاتان دارنیک ؛ 3. دانش طولانی کردن عمر، گوفلاند روسی.

2. پیروان ادیان آسمانی

الف) مسلمانان

مسلمانان اعم از شیعه و سنی در باره طول عمر، مباحث قرآنی و روایی و تاریخی را بیان کرده اند.

قرآن: در قرآن کریم آیاتی هست که عمر طولانی در امت های پیشین را خبر می دهد؛ مانند آیه ای که می فرماید: «ما آنها و پدرانشان را از متاع دنیوی برخوردار ساختیم تا از عمر طولانی بهره مند شدند».[13]

در جای دیگر، قرآن نه تنها از عمر طولانی بلکه از امکان عمر جاویدان خبر می دهد؛ آنجا که می فرماید:

«اگر او (یونس) در شکم ماهی تسبیح نمی گفت، تا روز رستاخیز در شکم ماهی باقی می ماند».[14]

همچنین درباره حضرت نوح می فرماید: «او را به سوی قومش فرستادیم. پس 950 سال در میان آنها درنگ کرد».[15]

البته بر اساس روایات، عمر ایشان 2500 سال بوده است که 950 سال آن را برای تبلیغ امت خویش صرف کرده است.

روایات: امام حسن(ع) در پاسخ به گروهی که به صلح آن حضرت اعتراض داشتند، به داستان حضرت خضر و موسی اشاره می کند، سپس در ذیل حدیث درباره ولایت و غیبت و طول عمر حضرت مهدی(ع) سخن می گوید:

«آن حضرت، نهمین فرزند برادرم حسین(ع) و فرزند بهترین کنیزان است. خداوند عمر او را در غیبت طولانی قرار داده است».[16]

احادیثی وجود دارد که بر اساس عقیده برادران اهل سنت، حضرت ادریس نیز زنده و در آسمان هاست. علاوه بر احادیث به آیه شریفه: )وَ رَفَعْناهُ مَکانًا عَلِیّا (؛ «ما او را به جایگاه بس بلند بالا بردیم» نیز استناد می کنند.[17]

احادیث فراوان دیگری از طریق شیعه و سنی دلالت می کنند بر اینکه دجّال در عصر رسول اکرم(ص) زنده بود و تا ظهور حضرت ولیّ عصر(ع) زنده خواهد ماند و به دست حضرت کشته خواهد شد.[18]

ب) تاریخ بشریّت: در طول تاریخ، افراد بسیاری بوده اند که عمر های طولانی کرده اند که نمونه هایی را بیان می کنیم: لقمان حکیم 3500 سال؛ ضحّاک دوم هزار سال؛ ریان پدر عزیز مصر 1700سال.[19]

کسانی هم در عصر کنونی بوده اند که عمرهای طولانی داشته اند: سید علی کوتاهی 185 سال؛ شیخ علی بن عبدالله، حکمران سابق قطر 150 سال؛ عباس طاهری 131 سال.[20]

دو: فلسفه غیبت

فلسفه غیبت حضرت ولیّ عصر(ع) به طور کامل برای ما معلوم نیست، ولی گاه در روایات به مواردی از حکمت های آن اشاره شده که ذیلاً بیان می شود و دیگر حکمت ها بعد از ظهور آشکار خواهد شد؛ چنان که علت کارهای حضرت خضر برای حضرت موسی معلوم نشد، مگر به هنگام مفارقت آنها از یکدیگر.

1. ترس از کشته شدن

پیامبر اکرم(ص) می فرماید: «لا بُدَّ لِلْغُلامِ مِنْ غَیْبَةٍ»

فَقِیلَ لَهُ: وَلمَ یا رَسوُلَ الله؟ قال: «یَخافُ القَتْلَ».[21]

البته در اینجا ترس فردی نیست، بلکه ترس از این است که زمین خالی از حجت الهی شود. بعضی می گویند: مگر خدا قدرت حفظ امام را ندارد؟ می گوییم: خداوند بر همه کارها احاطه دارد، ولی می خواهد امور هستی بر طبق اسباب و از مجرای عادی انجام گیرد و اگر برخلاف این باشد، دنیا دار تکلیف و اختیار و امتحان نخواهد بود.[22]

2. مصونیت از بیعت با ستمکاران

حضرت ولیّ عصر (عج) پیش از رسیدن وقت ظهور و مأمور شدن به قیام، ناچار نمی شود که مانند پدران بزرگوارش از راه تقیه با خلفای وقت بیعت کند. امام حسن(ع) می فرماید:

«إن اللهَ عَزَّوَجَلَّ یُخْفی وِلادَتَهُ و یُغَیِّبُ شَخصَهُ ، لئَلاّیَکوُنَ لأحَدٍ فی عُنُقِهِ بَیْعَةٌ إذا خَرَجَ؛[23] خدای تبارک و تعالی ولادت او را مخفی می کند و شخص او را از دیده ها پنهان می سازد تا هنگامی که ظهور می کند، در گردن او بیعت با کسی نباشد».

3. جداسازی مؤمنان واقعی

امام صادق(ع) پس از بیان تأخیر فراوان کیفر قوم نوح(ع) می فرماید: «غیبت قائم(ع) به طول می انجامد تا حق روشن گردد و ایمان محض از تیرگی پاک شود و از شیعیان هر کس سرشت ناپاک دارد و بیم آن هست که اگر از امکانات وسیع و امن و امان گسترده در عهد قائم(عج) آگاه شود،منافقانه رفتار کند، با ارتداد آنها خالص و ناخالص از یکدیگر جدا شود».[24]

4. آماده شدن اوضاع جهان

یکی از حکمت های غیبت، آمادگی فکری بشر برای ظهور آن حضرت است؛ زیرا روش و سیره آن حضرت، رعایت امور ظاهری و حکم به ظواهر نیست، بلکه او بر اساس واقعیات و بدون تقیه و مسامحه، به احقاق حقوق، ردّ مظالم، برقراری عدالت واقعی و اجرای تمام احکام اسلامی می پردازد.[25]

سه: امامت در کودکی

باید توجه داشت که هر کسی قابلیت و استعداد احراز مقام نبوت و امامت را ندارد، بلکه باید در مرتبه اعلای انسانیت قرار گیرد تا لیاقت ارتباط با عوالم غیب و دریافت علوم و ضبط آنها را داشته باشد. رسیدن به چنین شایستگی و لیاقتی، گاهی باید با طی مراحل دشوار سیر و سلوک باشد، اما گاهی این استعداد و امتیاز، ذاتی است. خداوند به سبب همین شایستگی ذاتی امامان معصوم که به آنان اعطا فرموده، گاه در سنین کودکی به آنان مقام امامت را داده است. چنان که حضرت عیسی(ع) در گهواره با مردم سخن می گوید و خود را پیامبری معرفی می کند که دارای کتاب است. در سوره مریم، آیه 29 و آیات دیگر اشاره شده که حضرت عیسی(ع) از همان ایام کودکی به مقام رسالت رسیده است.[26]

حضرت امام جواد(ع) نیز در هنگام شهادت پدر، نُه یا هفت ساله بود و به این جهت، امامتش مورد تردید برخی از شیعیان واقع شد. اما وقتی آن حضرت به سؤالات فراوانی پاسخ گفت، این تردید ها برطرف شد.[27]

امام هادی(ع) نیز شش سال و پنج ماه از سن شریفش گذشته بود که به امامت رسید.[28]

در میان اطفال عادی هم گاهی افراد نادری دیده می شوند که از حیث استعداد و حافظه، نابغه عصر خویش بودند و قوای ادراکی آنان برتر از مردان چهل ساله بوده است. در این زمینه به نمونه های فراوانی می توان اشاره داشت.

فاضل هندی، تمام علوم معقول و منقول را قبل از سیزده سالگی تکمیل کرده بود و قبل از دوازده سالگی به تصنیف کتاب پرداخت.[29]

توماس یونگ، از دانشمندان انگلیسی، در کودکی اعجوبه عصر خود به شمار می رفت. از دو سالگی خواندن را آموخت و در هشت سالگی به تنهایی به آموختن ریاضیات پرداخت.

سید محمد حسین طباطبایی، در سه سالگی حافظ کل قرآن و نهج البلاغه همراه با مفاهیم گردید.

در پایان این قسمت، به حدیثی از امام باقر(ع) اشاره می کنیم که می فرماید: «صاحِبُ هذا الأمْرِ اَصْغَرُنا سِنّاً و أخْمَلُنا شَخصاً؛[30] سن حضرت صاحب الامر از تمام ما کمتر و نیز گمنام تر است».

پی نوشت ها

1 . طول عمر امام زمان از دیدگاه علوم و ادیان، سید محمد کاظم قزوینی، ص63.

2 . همان، ص60.

3 . دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص28.

4 . طول عمر امام زمان از دیدگاه علوم و ادیان، ص65.

5 . همان، ص65.

6 . اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج2، ص217.

7 . مجله دانشمند، سلسله مقالات رابرت نیلسون، سال ششم، ش12، بهمن 47 تا مهر 48.

8 . طول عمر امام زمان از دیدگاه علوم و ادیان، ص50 به نقل از اطلاعات، ش11881، 23دی ماه 44.

9 . همان، ص50، به نقل از اطلاعات، ش11881، 23 دی44.

10 . سالنامه شهرت، س1342، ص289.

11 . اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج2، س222.

12 . طول عمر امام زمان از دیدگاه علوم وادیان، ص22، به نقل از مجله المقنطف سال 59، ش3، ص240.

13 . انبیا/44.

14 . صافات/144.

15 . عنکبوت/14.

16 . کمال الدین، ج1، ص315، باب 29، ح2؛ بحارالانوار، ج52، ص279، باب 24، ص12.

17 . قاموس قرآن، ج1، ص106.

18 . صحیح مسلم، ج4، ص2267، ص2240؛ عقدالدرر، ص291، 281؛ طول عمر امام زمان از دیدگاه علوم و ادیان، سید محمد کاظم قزوینی، ص100.

19 .روزگار رهایی، ترجمه علی اکبر مهدی پور، ص258.

20 . طول عمر امام زمان از دیدگاه علوم و ادیان، ص33.

21. بحارالانوار، ج52، ص90، باب 20، علة الغیبة؛ علل الشرایع، ج1، ص243، باب علة الغیبة.

22 . دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص234.

23 . بحارالانوار، ج52، ص279.

24 . همان، ج51، ص222.

25 . نوید امن و امان، لطف الله صافی گلپایگانی، ص183.

26 . دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص188.

27 . ر.ک: اثبات الوصیه، ص166؛ دادگستر جهان، ص189.

28 . مناقب، ابن شهر آشوب، ج4، ص401.

29 . دادگستر جهان، ص191. به نقل از کتاب هدیة الاحباب، ص228.

 کسب رتبه های برتر  استانی مسابقات رشد 5 توسط طلاب مدرسه علمیه فاطمه الزهرا (س) بندرترکمن 

تفاوت مقاله های علمی پژوهشی با ترویجی

بیانات امام خامنه ای در اهمیت خرید کتاب و کتابخوانی

کتاب خریدن، باید یکی از مخارج اصلی خانواده محسوب بشود. مردم باید بیش از خرید بعضی از وسایل تزئیناتی و تجملاتی مثل این لوسترها و میزهای گوناگون و مبل های مختلف و پرده ها و این قبیل چیزها به کتاب اهمیت بدهند و اول کتاب را بخرند. مثل نان و خوراکی و و سایل معیشتی لازمی که در خانه هست، کتاب هم باید از این قبیل باشد… خلاصه باید با کتاب انس پیدا کنند. اگر انس پیدا نکنند، جامعه ایرانی به آن هدف و آرزویی که دارد، که حق او هم هست، نخواهد رسید…

اگر می خواهید محقق شوی

اگر مشتاق پژ‍وهش هستيد و علاقه مند يد يك محققي موفق گرديد بايد در ابتدا نسبت به ويژگيهاي يك پ‍ژوهشگر شناخت كافي داشته باشيد
1) خلاقيت :اگر يك محقق ،خلاقيت نداشته باشد، نمي تواند چيز جديدي بيافريند ،در حاليكه كار محقق وپژوهشگر، آفرينش و توليد جديد است؛ توليد علم و دانش، اگر بخواهيد فقط همان را كه ديگران گفته اند ،گرد بياورد يا آنها را تدوين كند، هر چند اين هم مي تواند ارزشمند باشد. اما پژوهش محسوب نمي شود. كارهاي از قبيل :ترجمه، نمايه سازي و گرد آوري، اگر چه مفيد و لازمند و ارزش دارند، پژوهش نيستند ؛بلكه زمينه سازپژوهشند.
2) علاقه : ممكن است يك كار گر مكانيك هيچ علاقه اي به تعمير خودرو نداشته باشد، اما براي گذران زندگي و مزدي كه مي گيرد خودرو را تعمير ميكند ؛او چه علاقه داشته باشد چه نداشته باشد كارش به نتيجه مفيد مي رسد ؛پژوهش اينچنين نيست تا شما به اصل كار پژوهش علاقه نداشته باشيدموفق نمي شويد .بايد به پژوهش عشق بورزيد .
3) صبر: پژوهش فرايندي است زمان بر ودير بازده محقق بايد . پشتكار داشته باشد و پيوسته كار كند ؛اگر كار در ميانه رها شود ،كار مشكل مي شود .تا شخص دوباره كار را آغاز كند و گرم شود ،زمان مي برد و عمرش تلف مي شود .
4) تمر كز ذهي :وقتي نتواني خوب روي موضوع و مسائل پيرامون و زواياي آن تمر كز كني بجاي نمي رسي ؛دوام تمر كز هم بسيار مهم است بسياري از افراد تمركز دارند اما تمر كز آنها  دوام ندارد .طلبه بايد هر گاه زمينه برايش فراهم شد پژوهش را شروع كند البته نه پژوهش رسمي و حرفه اي او نبايد بترسد بايد پابه ميدان بگذارد چند گام به جلو برود و چند كار پژوهشي انجام دهد و ببيند چه نمره هاي كسب مي كند .نبايد از شكست در گامها و كارهاي نخست ،هراسي به خود راه دهد .اگر با پشتكار اين راه را در پيش بگيرد ،پس از مدتي خواهد فهميد كه به درد اين حرفه مي خورد يا نه .

توحید از زبان امام باقر علیه السلام

بنابر نقل مدائنی، روزی یكی از اعراب صحرا گرد به خدمت ابو جعفر محمد بن علی آمد و از وی پرسید: آیا به هنگام عبادت خداوند هیچ او را دیده‏ای؟

امام پاسخ داد: من چیزی را كه ندیده باشم عبادت نمی‏كنم.اعرابی پرسید: چگونه او را دیده‏ای؟ فرمود:دیدگان  نتوانند او را دید اما دلها با نور حقایق ایمان او را می‏بینند. با حواس به درك نمی‏آید و با مردمان قیاس نمی‏شود. با نشانه‏ها شناخته شود و با علامتها موصوف گردد. در كار خود هرگز ستم روا نمی‏دارد. او خداوندی است كه جز او معبودی نیست.

اعرابی با شنیدن پاسخ امام باقر (ع) گفت: خداوند خود آگاه‏تر است كه رسالتش را كجا قرار دهد.

منبع: برگرفته از کتاب سیره معصومان، ج 5

ر از ازدواج با مردان مشرك است: «و َ لا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكاتِ حَتَّي يُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَ لا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّي يُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَ لَوْ أَعْجَبَكُمْ» (۱) با زنان مشرك ازدواج نكنيد، تا اين كه ايمان بياورند و كنيز با ايمان از زن مشرك بهتر است، اگرچه آن زن مشرك (از لحاظ زيبايي) ماية شگفتي شما باشد و به مردان مشرك زن ندهيد تا اين كه ايمان بياورند و غلام با ايمان از مرد آزاد مشرك بهتر است، اگرچه آن مرد مشرك ماية شگفتي شما باشد. در ادامه نیز، حكمت حرمت ازدواج با مشركان را بيان كرده و مي فرمايد:«… أُولَئِكَ يَدْعُونَ إِلَي النَّارِ…» (۲) آن ها به آتش دوزخ مي خوانند. چرا كه مسير مشرك يك مسير انحرافي است، مسيري است كه به ظلمت، تباهي و جهنم ختم مي شود. در مقابل آن ها، مسير افراد مؤمن، بهشت، رحمت، مودّت و غفران است: «وَ اللَّهُ يَدْعُوا إِلَي الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ» (۳) در آيه شريفه، دعوت خداوند و مسير او به جاي دعوت و مسير افراد مؤمن بیان شده است، اين به این خاطر است كه همه دعوت مؤمنين، بلكه تمام شئون زندگي آن ها در مسير خداوند تبارك و تعالي است. مسير افراد مؤمن با مسير افراد مشرك تفاوت اساسي و فاحشي دارد، مسير فكري، عقيدتي و رفتاري آن ها مختلف است، حال چگونه با ازدواج كه يك وحدت و يگانگي لازم دارد و همراه با رحمت و مودّت است، جمع شود. بنابراين يگانگي و وحدت كه در ازدواج مطرح است با اختلاف عقيده و مذهب هرگز جمع نخواهد شد، نه تنها در دين و مذهب مي بايست يكي باشند، بلكه در اخلاق هم باید در يك مسير و در يك جهت حركت كنند. به همين جهت است كه در روايات تأكيد شده كه زن و مرد بايد «كُفو»«هم شأن» يكديگر باشند و كُفو مؤمن را افراد مؤمن و با ايمان دانسته است. از پيامبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم، سؤال شد كه كُفو چيست و چه كساني كُفو يكديگر هستند؟. حضرت فرمود: حضرت فرمودند: برخى از مؤمنين كفو بعضى ديگر مى‏باشند. «فَقَالُوا وَ مَنِ الْأَكْفَاءُ فَقَالَ الْمُؤْمِنُونَ بَعْضُهُمْ أَكْفَاءٌ» (۴) ۲. هم سنخ بودن در پاكدامني از نظر قرآن كريم، فطرت و طبيعتِ پاكي كه به گناهان آلوده نشده، طالب پاكي است. چنين فطرت و طبیعتي جز مجذوب پاكي نمي شوند و جز پاكي را به خود جذب نمي كند: الْخَبِيثاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ الْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثاتِ وَ الطَّيِّباتُ لِلطَّيِّبِينَ وَ الطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّباتِ(۵) زن هاي پليد براي مردهاي پليد و مردهاي پليد براي زن هاي پليد و زنان پاك براي مردان پاك و مردان پاك براي زنان پاكند. مراد از خبيث بودن كه دسته اي از زنان و مردان را متّصف به آن كرده است يا طيب بودن دسته ديگر، همان جنبه هاي عفّت و ناموسي است و لاابالي بودن نسبت به تقيّدات مذهبي، اخلاقي و ناموسي است اين معناي اوّلي آيه است، امّا از نظر ملاك و علت، معناي وسيعي دارد كه منحصر به آلودگي و پاكي جنسي نيست، بلكه هرگونه ناپاكي فكري، عملي و زباني را شامل مي شود. ۳. تواضع، توبه، عبادت خداوند، اطاعت فرمان خدا قرآن كريم، در سوره ي تحريم، شش وصف براي همسران خوب اشاره كرده و مي فرمايد: … مُسْلِمَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَيِّبَاتٍ وَأَبْكَارًا(۶) همسراني مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه كار، عابد، اطاعت كننده ي فرمان خدا … . شخصي كه مي خواهد خانه و خانواده مسلمان و با ايماني را بنا نهد، بايد قبل از هر چيز همسر مسلمان و پاكدامني را برگزیند در غیر این صورت بناي خانواده استوار نخواهد بود خیلی زود، بنيان و اساس آن سست، ناپايدار، متزلزل و آسيب پذير مي گردد. ۴. ايمان و عمل صالح قرآن کریم می فرماید: «مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثي وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً» (۷) هر كس (از مرد يا زن) كار شايسته كند و مؤمن باشد، به طور قطع او را با زندگي پاكيزه اي حيات (حقيقي) می بخشيم. ۵. تقوا خداوند کریم در جای دیگر می فرماید: «يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثي وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ» (۸) اي مردم! ما شما را از مرد و زن آفريديم و شما را ملّت ملّت و قبيله قبيله گردانيديم تا با يكديگر شناسايي متقابل حاصل كنيد، هر آينه گرامي ترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست. ۶-عفیف امام صادق عليه السّلام، در روايتي درباره ي همسر خوب مي فرمايد: هرگاه كسي از شما قصد ازدواج كرد، سزاوار است دو ركعت نماز بخواند و خدا را بخواند كه همسري عفيف، امين، با ديانت، متواضع و حافظ ناموس و اسرار… نصيب وي نمايد.»(۹) بنابراین دين مبين اسلام، در انتخاب همسر، فوق العاده توجّه داشته و پيروان خود را به دقّت و احتياط لازم دعوت نموده است. پاورقی: ۱. بقره:۲۲۱ ۲. بقره: ۲۲۱ ۳. بقره: ۲۲۱ ۴. علل الشرائع، ج‏۲، ص: ۵۷۸ ۵. نور:۲۶ ۶. تحريم: ۵ ۷. نحل:۹۷ ۸. حجرات:۱۳ ۹. التهذيب، ج۷، ص ۴۰۷، باب ۳۵، حديث۱

۶ صفت همسر شایسته از نظر قرآن

اهمیت گزینش همسر و آثار مترتب بر آن و نقش مرد و زن در تکامل و سعادت فردی و اجتماعی و نمودهای ازدواج موفق از اموری است که باید در هر ازدواج مورد بررسی قرار گیرد.

۱. اسلام و ايمان

يكي از شرايط انتخاب همسر كه در واقع شريك زندگي است، اسلام و بُعد مذهبي - عقيدتي فرد مي باشد. زن و مرد مي بايست در اين امر هم فكر و هم عقيده باشند و اگر يكي از آن ها مشرك باشد، عقد و ازدواج آن ها باطل خواهد بود.

قرآن كريم، به صراحت اين مطلب را بيان مي كند و مي فرمايد: مرد مسلمان هرگز حقّ ندارد با زن مشرك ازدواج كند،‌ همين طور از ازدواج زنان مسلمان با مردان كافر منع كرده است؛ همچنین اين نكته را يادآوري كرده كه ازدواج مردان مسلمان با كنيزانِ مسلمان بهتر از ازدواج با زنان آزاده ي مشركۀ می باشد؛ همين طور ازدواج زنان مسلمان با بردگان مسلمان بهتر از ازدواج با مردان مشرك است: «و َ لا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكاتِ حَتَّي يُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَ لا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّي يُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَ لَوْ أَعْجَبَكُمْ» (۱)

با زنان مشرك ازدواج نكنيد، تا اين كه ايمان بياورند و كنيز با ايمان از زن مشرك بهتر است، اگرچه آن زن مشرك (از لحاظ زيبايي) ماية شگفتي شما باشد و به مردان مشرك زن ندهيد تا اين كه ايمان بياورند و غلام با ايمان از مرد آزاد مشرك بهتر است، اگرچه آن مرد مشرك ماية شگفتي شما باشد.

در ادامه نیز، حكمت حرمت ازدواج با مشركان را بيان كرده و مي فرمايد:«… أُولَئِكَ يَدْعُونَ إِلَي النَّارِ…» (۲)

آن ها به آتش دوزخ مي خوانند. چرا كه مسير مشرك يك مسير انحرافي است، مسيري است كه به ظلمت، تباهي و جهنم ختم مي شود.

در مقابل آن ها، مسير افراد مؤمن، بهشت، رحمت، مودّت و غفران است: «وَ اللَّهُ يَدْعُوا إِلَي الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ» (۳)

در آيه شريفه، دعوت خداوند و مسير او به جاي دعوت و مسير افراد مؤمن بیان شده است، اين به این خاطر است كه همه دعوت مؤمنين، بلكه تمام شئون زندگي آن ها در مسير خداوند تبارك و تعالي است.

مسير افراد مؤمن با مسير افراد مشرك تفاوت اساسي و فاحشي دارد، مسير فكري، عقيدتي و رفتاري آن ها مختلف است، حال چگونه با ازدواج كه يك وحدت و يگانگي لازم دارد و همراه با رحمت و مودّت است، جمع شود.

بنابراين يگانگي و وحدت كه در ازدواج مطرح است با اختلاف عقيده و مذهب هرگز جمع نخواهد شد، نه تنها در دين و مذهب مي بايست يكي باشند، بلكه در اخلاق هم باید در يك مسير و در يك جهت حركت كنند.

به همين جهت است كه در روايات تأكيد شده كه زن و مرد بايد «كُفو»«هم شأن» يكديگر باشند و كُفو مؤمن را افراد مؤمن و با ايمان دانسته است.

از پيامبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم، سؤال شد كه كُفو چيست و چه كساني كُفو يكديگر هستند؟. حضرت فرمود: حضرت فرمودند: برخى از مؤمنين كفو بعضى ديگر مى‏باشند.
«فَقَالُوا وَ مَنِ الْأَكْفَاءُ فَقَالَ الْمُؤْمِنُونَ بَعْضُهُمْ أَكْفَاءٌ» (۴)

۲. هم سنخ بودن در پاكدامني

از نظر قرآن كريم، فطرت و طبيعتِ پاكي كه به گناهان آلوده نشده، طالب پاكي است. چنين فطرت و طبیعتي جز مجذوب پاكي نمي شوند و جز پاكي را به خود جذب نمي كند: الْخَبِيثاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ الْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثاتِ وَ الطَّيِّباتُ لِلطَّيِّبِينَ وَ الطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّباتِ(۵)

زن هاي پليد براي مردهاي پليد و مردهاي پليد براي زن هاي پليد و زنان پاك براي مردان پاك و مردان پاك براي زنان پاكند.

مراد از خبيث بودن كه دسته اي از زنان و مردان را متّصف به آن كرده است يا طيب بودن دسته ديگر، همان جنبه هاي عفّت و ناموسي است و لاابالي بودن نسبت به تقيّدات مذهبي، اخلاقي و ناموسي است اين معناي اوّلي آيه است، امّا از نظر ملاك و علت، معناي وسيعي دارد كه منحصر به آلودگي و پاكي جنسي نيست، بلكه هرگونه ناپاكي فكري، عملي و زباني را شامل مي شود.

۳. تواضع، توبه، عبادت خداوند، اطاعت فرمان خدا

قرآن كريم، در سوره ي تحريم، شش وصف براي همسران خوب اشاره كرده و مي فرمايد: … مُسْلِمَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَيِّبَاتٍ وَأَبْكَارًا(۶) همسراني مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه كار، عابد، اطاعت كننده ي فرمان خدا … .

شخصي كه مي خواهد خانه و خانواده مسلمان و با ايماني را بنا نهد، بايد قبل از هر چيز همسر مسلمان و پاكدامني را برگزیند در غیر این صورت بناي خانواده استوار نخواهد بود خیلی زود، بنيان و اساس آن سست، ناپايدار، متزلزل و آسيب پذير مي گردد.

۴. ايمان و عمل صالح

قرآن کریم می فرماید: «مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثي وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً» (۷)
هر كس (از مرد يا زن) كار شايسته كند و مؤمن باشد، به طور قطع او را با زندگي پاكيزه اي حيات (حقيقي) می بخشيم.

۵. تقوا

خداوند کریم در جای دیگر می فرماید: «يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثي وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ» (۸)

اي مردم! ما شما را از مرد و زن آفريديم و شما را ملّت ملّت و قبيله قبيله گردانيديم تا با يكديگر شناسايي متقابل حاصل كنيد، هر آينه گرامي ترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست.

۶-عفیف

امام صادق عليه السّلام، در روايتي درباره ي همسر خوب مي فرمايد: هرگاه كسي از شما قصد ازدواج كرد، سزاوار است دو ركعت نماز بخواند و خدا را بخواند كه همسري عفيف، امين، با ديانت، متواضع و حافظ ناموس و اسرار… نصيب وي نمايد.»(۹)

بنابراین دين مبين اسلام، در انتخاب همسر، فوق العاده توجّه داشته و پيروان خود را به دقّت و احتياط لازم دعوت نموده است.

پاورقی:

۱. بقره:۲۲۱
۲. بقره: ۲۲۱
۳. بقره: ۲۲۱
۴. علل الشرائع، ج‏۲، ص: ۵۷۸
۵. نور:۲۶
۶. تحريم: ۵
۷. نحل:۹۷
۸. حجرات:۱۳
۹. التهذيب، ج۷، ص ۴۰۷، باب ۳۵، حديث۱

یکی از سؤالاتی که در زمینه زندگانی کریم اهل بیت(ع) امام حسن مجتبی(ع) مطرح می‌شود، این است که چرا حضرت با جعده که پدرش یکی از دشمنان ایشان بود، ازدواج کردند؟

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم این گونه پاسخ می‌دهد:

یکی از افراد و شخصیت‌های تاریخی که در دوران امیرالمؤمنین(ع) زندگی می‌کرد و در زیر سایه مهر او امنیت یافته بود، «اشعث بن قیس کندی» بود که برای شناخت او کافی است به خطبه‌ای از خطبه‌های امیرالمؤمنین علی(ع) توجه کنیم:

امام علی(ع) در مسجد کوفه سال 38 هجری سخنرانی می‌کرد، اشعث بن قیس به یکی از مطالب آن حضرت اعتراض کرد و گفت: این سخن به زیان تو است نه به سود تو، امام(ع) که او را به خوبی می‌شناخت نگاه خود را به او دوخت و فرمود: «چه کسی تو را آگاه کرد که چه چیزی به سود یا زیان من است؟ لعنت خدا و لعنتِ لعنت کنندگان بر تو باد ای متکبر، متکبرزاده منافقِ پسر کافر، سوگند به خدا تو یک بار در زمان کفر و بار دیگر در حکومت اسلام اسیر شدی و مال و خویشاوندی تو هر دو بار نتوانست به فریادت برسد، آن کس که خویشان خود را به دم شمشیر سپرد و مرگ و نابودی را به سوی آن‌ها کشاند سزاوار است که بستگان او بر او خشم گیرند و بیگانگان به او اطمینان نداشته باشند».(1)

از جملات صریح امام(ع) درباره اشعث استفاده می‌شود که او قطعاً یکی از دشمنان حضرت بوده است وگرنه حضرت با دوست خود این‌گونه صحبت نمی‌کند، اما با این حال، چرا فرزندِ حضرت (امام حسن مجتبی(ع)) با دختر چنین شخصی ازدواج کرد؟

در تاریخ داستانی درباره چگونگی ازدواج امام حسن(ع) با جعده دختر اشعث بن قیس نقل شده که در اینجا به نقل آن داستان می‌پردازیم:

درباره نام دختر اشعث مؤرخان اختلاف دارند و او را سکینه، شعثاء و عایشه هم دانسته‌اند، ولی صحیح‌ترین آن جعده است(2) و سبب ازدواج چنین بیان شده است که امیرالمؤمنین علی(ع) دختر سعید بن قیس همدانی به نام «ام عمران» را برای فرزندش حسن خواستگاری کرد، سعید گفت: به من مهلت دهید در این باره مشورت کنم و از حضور امام بیرون آمد در بین راه به اشعث بن قیس (برادرش) برخورد و جریان را به او گفت، آن مرد منافق از روی نیرنگ به سعید گفت: چگونه دخترت را به حسن می‌دهی که همیشه به او فخر بفروشد و درباره‌اش انصاف نورزد و با او بدرفتاری کند و بگوید: من فرزند پیامبر خدا و امیرالمؤمنینم و او در برابرش چنین فضیلتی نداشته باشد، پس بهتر نیست او را به پسرعمویش بدهی تا شایسته یکدیگر باشند، سعید گفت: کدام پسرعمویش؟ اشعث گفت: محمد پسر من!

آن بیچاره فریب خورد و گفت: دخترم را به پسرت دادم، اشعث شتابزده به نزد امیرالمؤمنین(ع) رفت و گفت: تو دختر سعید را برای حسن خواستگاری کرده‌ای؟! حضرت فرمود: بلی! اشعث گفت: آیا دختری را نمی‌خواهی که در شأن فرزندت باشد؟ حضرت فرمود: آن دختر کیست؟ اشعث گفت: جعده دختر من.

حضرت فرمود: ما با مرد دیگری در این باره گفت‌وگو کرده‌ایم، اشعث گفت: درباره آن گفت‌وگو راهی برای شما وجود ندارد، حضرت فرمود: او رفته است تا با مادر دختر مشورت کند، اشعث گفت: او دخترش را به محمد بن اشعث (پسر من) داد، حضرت فرمود: کی چنین کاری کرده؟ اشعث گفت: قبل از اینکه به اینجا بیایم و چنین بود که امیرالمؤمنین با این پیشنهاد موافقت کرد.

وقتی که سعید فهمید فریب اشعث را خورده پیش او شتافت و گفت: ای مرد یک چشم با من نیرنگ باختی؟ اشعث گفت: کور خبیث تو هستی که خواستی درباره فرزند پیامبر مشورت کنی، آیا تو احمق نیستی؟، اشعث شتابان به حضور امام حسن(ع) رفت و گفت: آیا نمی‌خواهی با همسرت دیدار کنی، چون او می‌ترسید فرصت از دست برود و بعد راه بین خانه امام و خانه خودش را فرش کرد و دخترش را به همسری امام بخشید، به این ترتیب جعده به خانه امام(ع) رفت».(3)

از آنجا که امام حسن مجتبی(ع) فرزند پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) بود، هر کسی دوست داشت به گونه‌ای خود را به خاندان پیامبر نزدیک کند، اهل بیت پیامبر(ص) هم به جهت حُسن خلقی که داشتند و حتی نسبت به دشمنان مهربان بودند، با این گونه پیشنهادات مخالفت نمی‌کردند و تا خطایی از کسی نمی‌دیدند او را از در خانه خود نمی‌راندند، علاوه بر اینکه طبق داستان فوق امام مجتبی(ع) در برابر کار انجام شده واقع شدند و تن به این ازدواج دادند، ولی بعضی از تحلیلگران سبب ازدواج امام حسن(ع) با جعده را این گونه بیان کرده‌اند:‌

همان گونه که برخی ازدواج‌های رسول خدا(ص) رنگ سیاسی داشت، پاره‌ای ازدواج‌های امام حسن(ع) هم سیاسی بود، با توجه به نفوذ بسیار زیاد اشعث بن قیس در کوفه به نحوی که در جنگ صفین در به حکمیت کشاندن جنگ تلاش فراوانی داشت و مؤثر هم واقع شد، حضرت با دختر او جعده ازدواج کرد، این ازدواج صورت گرفت و البته بدون فرزند پایان یافت، جعده که نفاق را از پدر به ارث برده بود با توطئه معاویه به دشمن حضرت تبدیل شد و در یک اقدام ننگین امام حسن(ع) را زهر داد.

*پی‌نوشت‌ها:

1. نهج البلاغه، خطبه 19، ترجمه: محمد دشتی، ص 64، چاپ دوم.

2. اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبین، ناشر: دارالمعرفه، ص 50.

3. قرشی، باقر شریف، زندگانی حسن بن علی، ج 2، ترجمه فخرالدین حجازی، ج2، ص567 به نقل از تاریخ ابن عساکر، ج 4، ص 216.

عوامل خانوادگی موثر برتشویق فرزندان به فرائض دینی
استاد راهنما
سرکار خانم گرزین

پژوهشگر
سکینه فغانی






 





 
چکیده
این پژوهش با هدف مشخص نمودن عوامل خانوادگی موثر برتشویق فرزندان به فرائض دین ،صورت گرفته و به دنبال پاسخگ.یی به این سوال بوده آیا خانواده درتشویق فرزندان به فرائض دین موثر است؟ تحقیقات انجام شده حاکی ازآن است که باورهای مذهبی و گرایش عمیق تر به آموزه ها و تکالیف دینی ،زمانی برای کودک و فرزند معنی دار می شوند که با نیازهای واقعی و رویدادهای زندگی روزمره او پیوند عمیقی داشته باشد. و این وظیفه والدین است که باروشهای فعال درپیوند میان نیازها و تکالیف دینی فرصتهای مناسب و رخدادهای سازنده راشناسایی کرده و درسنین مناسب بکارگیرند. خانواده درانتقال باورهای مذهبی فرزندان و کودکان نقش تعیین کننده و تاثیر گذاری دارد،بنابراین یکی ازرسالتهای ظریف و لطیف والدین درتربیت دینی فرزندان بیدارسازی نیازهای فطری آنها ازهمان دوران کودکی می باشد تا آنها انجام تکالیف مذهبی رابعنوان یکی از نیازهای روانی و معنوی خود احساس کنند.این تحقیق با روش توصیفی –اسنادی انجام گرفته به همین منظور از منابع موجود درکتابخانه استفاده شده است.
یکی از ابعاد تربیتی فرزندان تربیت دینی می باشد. یعنی فرزندان خود را به گونه ای بپرورانیم که هنگامی به سن بلوغ رسیدند به مسائل شرعی، تکالیف الهی، اوامر و نواهی، حلال و حرام را تشخیص دهد و به روشن بینی خاصی رسیده باشد. تابتواند در زندگی خویش عملی کند. والدین نخستین الگوهای رفتاری مردانه و زنانه ، نقش عمده ای در الگویابی دینی و تربیتی بازی می کنند. پس نباید از این الگوی رفتاری به راحتی گذر کنیم چرا که شالوده ی شخصیتی فرزندان و هسته ی مرکزی تربیت را تشکیل می دهد.
جهت موفقیت در تاثیر تشویق فرزندان به فرائض و واجبات دین و جذب آنان به این امر مهم، توجه به روشهای مناسب، جذاب و اصولی تبلیغ و تشویق نماز، عدم اصرار بر تنبیه های سخت و ارائه الگوهای عملی در این خصوص است که باید مورد توجه والدین قرار گیرد.
کلیدواژه ها: خانواده-فرزندان-فرائض دین-تربیت

فهرست مطالب
فصل اول: کلیات تحقیق (مقدمه)    1
1-1- تعریف و تبیین موضوع    2
1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق    3
1-3- اهداف و فواید تحقیق    4
1-4- پیشینه تحقیق    5
1-5- سوال های تحقیق    6
1-6-فرضیه تحقیق    6
1-7- پیش فرضهای تحقیق    6
1-8-روش تحقیق    7
1-9-مفاهیم ومتغیرها    7
1-10-ساختارتحقیق    7
1-11-محدودیت ها،مشکلات وموانع تحقیق    7
فصل دوم :مفهوم شناسی    8
1- مفهوم عوامل    9
1-1-مفهوم خانواده    9
1-2- مفهوم تشویق    9
1-3-مفهوم مؤثر    9
1-4-مفهوم فرزندان…………………………………………………………………………………………………..9
1-5-مفهوم فرائض………………………………………………………………………………………………..10
1-6-مفهوم واژه دین    10
2- مفهوماصطلاحیتشویقبهفرائضدین….    11
فصل سوم :وظایف والدین درتربیت……………………………………………………………………12
1- وظایف والدین    13
1-1- آماده سازی برای تکلیف    13
1-2-الگوی رفتاری والدین نسبت به فرزندان    15
2- حقوق فرزندان     17
2-1-آموزش قرآن    17
2-2-آموختن فرهنگ پوشش    17
2-3-آموزش مسائل شرعی    18
2-4-آموزش ادب وارزشهای اخلاقی    18
3- نقش مادر درتربیت کودک    19
4- روش تربیت کودک تانوجوانی ازنظراسلام    19
5- مهرومحبت به کودکان درمحیط خانه    20
6- تربیت دینی کودک    21
7- نکاتی درتربیت دینی    23
8- خانواده وتربیت دینی    24
9- انتخاب رویکرد مناسب در یبان آموزه های دینی    26
10- عدم افراط وتفریط دربیان آموزه های دینی    28
11- پرورش دینی فرزندان    29
12-تاثیررفتاروالدین درسرمشق زندگی کودک    30
12-1-رفتار مذهبی والدین    30
12-2-نظم وترتیب    31
12-3-مهرومحبت    31
12-4-رعایت حق وعدالت    32
12-5-رفتاراخلاقی والدین    32
13- وظایف والدین نسبت به فرزندان در امر دین    33
فصل چهارم :عوامل تأثیرگذار درگرایش فرزندان به نماز    37
1- روشهای اقامه نمازدرخانواده    38
1-1-سیره حضرت اسماعیل    38
1-2-سیره ی حضرت لقمان    38
1-3-سیره ی پیامبراسلام    39
2- مسئولیت والدین نسبت به فرزندان درتوصیه به نماز    40
3- هشدارپیامبربه پدران ومادران آخرالزمان    40
4- راه های آشنایی کودکان به نماز    42
5- کودک ومسجد    43
6- اصول اساسی در تربیت فرزندان    44
6-1- اصل اول (آسان گیری تساهل(توجه به توان ظرفیت افراد))     46
6-2- اصل دوم (مسامحه و تغافل)    46
6-3- اصل سوم (آماده سازی روانی مخاطب)    46
6-4- اصل چهارم( گفتار غیر مستقیم)    47
6-5- اصل پنجم (نوآوری، ابلاغ، خلاقیت و ابتکار)    48
6-6- اصل ششم ( استدلال و منطق)    48
6-7 -اصل هفتم (تصویر برداری و تجسم بخشی به مفاهیم دینی)    49
6-8 -اصل هشتم (تعدد و تنوع الگوها)    49
6-9- اصل نهم (رعایت شخصیت کودکان)    50
6-10- اصل دهم ( محبت و مهرورزی)    51
6-11- اصل یازدهم (تشویق به جای تنبیه)    51
6-12- اصل دوازدهم(انگیزش به جای هیجان)    53
6-13- اصل سیزدهم (تدریج و تمرین)    54
6-14- اصل چهاردهم (اعتدال، پرهیز از افراط و تفریط)    55
6-15- اصل پانزدهم ( پرهیز از اجبار و تحمیل)    55
6-16- اصل شانزدهم (درون گرایی در مقابل کنترل بیرونی)    56
6-17- اصل هفدهم (تاثیر پذیری از والدین)    56
6-18- اصل هجدهم( مشاوره)    57
6-19- اصل نوزدهم(عشق به زیبایی و جمال)    57
6-20- اصل بیستم(بیم در کنار امید)    59
6-21- اصل بیست ویکم (معنوی سازی محیط)    59
6-22- اصل بیست ودوم (همراهی با مخاطب)    59
6-23- اصل بیست وسوم (تاثیر از همسالان)    60
6-24- اصل وبیست وچهارم (تضاد گفتار و عمل)    60
- نتیجه گیری ، پیشنهادات و منابع    61
نتیجه گیری    62
پیشنهادات    63
منابع    64

فصل اول
کلیات تحقیق (مقدمه)


 
1-تعریف وتبیین موضوع:
دین دراصطلاح قرآن همان روش زندگی است که انسان گریزی ازآن نداردوازالفاظی است که بسیاربرزبان هاجاری میشودومعمولا به کسی دیندارگفته میشودکه خدائی برای جهان اثبات کندوبرای خشنودی اواعمال مخصوص انجام دهد.دین درنتیجه پیوندی که میان زندگی اجتماعی انسان وپرستش خدای متعال داده است درهمه ی حرکات وسکنات خودراخدای متعال می دانددین زمام مراقبت ونگهداری انسان رابدست یک پاسبان درونی میسپاردکه درکارخودهرگزغفلت نمیکندوازپاداش وکیفرآن نمی توان جان به دربرد.دین اسلام،عقایدودستورهای علمی واخلاقی است که پیامبران ،ازطرف خدابرای راهنمایی وهدایت بشرآورده اند.دانستن این عقایدوانجام این دستورهاسبب خوشبختی انسان دردوجهان است.البته بایددانست که آنچه سعادت انسان ونیکبختی فردفردوجامعه ،وابسته به بکاربستن دستورات دینی است.ادمی بحکم طبیعت وسرشت خدادادی دین می خواهدزیراانسان درسیرزندگی پیوسته برای تامین سعادت خودتکاپووتلاش می کندوبرای رفع نیازمندیهای خوددست به اسباب ووسایلی می زندکه درمقاصدوی موثرند.نیازبه پرستش ونیایش یکی ازنیازهای اساسی وعمیق است که درعمق روان بشروجوددارددربررسی تاریخی،این موضوع ثابت شده است که پرستش جزئی ازوجودوکشش فطری انسان است گاهی این میل وروح پرستش توسط انبیاء درمسیرصحیحی قرارگرفته ،به خداپرستی ختم شده است. اما گاهی بر اثر جهل،انحراف ولجاجت،موجودات واشیاءگوناگون موردپرستش قرارگرفته انددوران کودکی حساسترین ومهم ترین دوران،درشکل گیری شخصیت کودکان ونوجوانان می باشد،بنابراین رسیدن به کمال وسعادت ابدی وبناکردن پایه های خوشبختی ،احساس خوش بینی ،داشتن اخلاقی خوب ونیکو،رابطه ای مستقیم بانوع تربیت آنهادارد.که آن مسیرمحقق نمی گرددمگربه شوق ،میل درونی.نقش میل درونی وآمادگی قبلی ،چنان مهم است که آموزه های اسلام ،اولین شرط انجام عبادات رانیت ومیل درونی می دانندوبرحضورقلب تاکیدی خاص دارنداولیاومربیان بایدعواطف واحساسات مذهبی کودکان راتحریک کرده وقلب اورابه تپش اندازندوازاین راه،اورامتوجه حق ومایل به جمال الهی وطالب کمال سازندباتوجه به این مسائل حال جای این سوال است که عوامل موثرخانوادگی برتشویق فرزندان به فرائض دینی چیست؟
2-اهمیت وضرورت تحقیق:
یکی ازمسئولیت خانواده <<والدین>>،تربیت فرزندان است.آنان نخستین کسانی هستندکه بافرزندان خوددرتماس اندوعالی ترین نقش رادرزمینه پرورش وتربیت دینی ورشدشخصیت فرزندایفا می کنند،دامن پدرومادر،اولین محیط مقدس است که می تواندشایسته ترین فرزندراتربیت نمایند.والدین ازیک سومنتقل کننده ی خصایص و ویژگی های وراثتی وازسوی دیگرعامل محیطی محسوب می شوند. طبق همین قانون،فرزندان، بدون کوچکترین فعالیت اختیاری،ازصفات وخصایص پدران ومادران خودشکل می گیرد.دراین باره دررساله حقوقی امام سجاد(ع)داریم حق فرزندت این استکه بدانی:اوقسمتی ازوجودتوست وجزئی ازدرخت هستی ات می باشد.دراین جهان خوبی وبدی اوباتوارتباط پیدا می کند.تودرباره ی آنچه که نسبت به اومسئولیت پذیرشده ای موردسوال قرارخواهی گرفت.دررابطه بااوطوری رفتارکن که نزدخدامعذورباشی.البته والدین درراه تربیت دینی نبایدعجولانه وسرسختانه بافرزندخودرفتارکنند.زیراتشویق برخلاف تنبیه که ازعوامل بازدارنده است،ازعوامل وادار کننده است.وبه انسان نیرومی دهد.فردی که تشویق می شودازکارخوداحساس رضایت می کندوبه همین جهت،جلوی خستگی وبی میلی دراین مسیررامی گیرد.البته برخی ازافرادآنقدربه هدفهای خودمومن هستند که نیازی نیست آنها راتشویقکند.وخودمشوق خویش هستند.اماهمه ی افراداینطورنیستندبخصوص کودکان ونوجوانان، برای رسیدن  به هدفهای خودنیازبه تشویق دارند.بطورکلی بشارت یکی ازوظایف پیامبران است ،یک رهبردینی بوسیله تشویق می تواندافرادرا درتمامی جنبه های دینی به تکاپووادارد.قران کریم درآیه ی 65سوره ی انفال گوشزدمی نمایدتشویق انسان رابزرگ می نمایدوبه اونیرومی دهد.باتوجه به اهمیت وتاثیردربرانگیختن افرادبه خصوص فرزندان به فرائض دین توسط والدین ،مصمم به این امرشدم که بتوانم مطالعاتی دراین باره انجام دهم وبتوانم راه حل هایی دراین حیطه ارائه نمایم تانتایج آن را،مورد استفاده ی همه ی والدین وکسانی که دغدغه تربیت دینی دارندقراردهم.


3-اهداف وفوائد تحقیق:
هدف کلی :مشخص کردن عوامل خانوادگی موثربرتشویق فرزندان به فرائض دین
هدف جزئی:مشخص نمودن وظایف والدین درتربیت دینیمشخص نمودن عوامل تاثیرگذاردرگرایش فرزندان به نماز.

0
4-پیشینه ی موضوع تحقیق:
نیازبه پرستش ازنیازهای اساسی وعمیق است که درعمق روان بشروجودداردواین موضوع ثابت شده است که پرستش جزیی ازوجودوکشش فطری انسان است.استادعلامه مطهری دراین باره می فرماید:یکی ازپایدارترین وقدیمی ترین تجلیات روح آدمی ویکی ازاصیل ترین ابعادوجودانسان ها حسن نیایش وپرستش است.مطالعه آثارزندگی نشان می دهدهرزمان هرجا بشروجودداشته است.نیایش وپرستش هم وجودداشته است.وهمچنین بشرازنخستین روزهای حضورخودبرعرصه ی خاک دریافته که خانواده بهترین مامن انسان وشایسته ترین کانون برای تبلورسکون واطمینان وپرورش وتقویت حس مذهبی ودینی بر افراد خانواده است و می توان گفت،هبوط((آدم البشر))باهمسری((حوا)) برعرصه خاک،خودگویاترین شهودوروشن ترین نمودبرای این مقصوداست.تحقیق خانم مهدی پور(1393)درخصوص تاثیرات تحصیلات زنان خانوادگی نشان دهنده ی آن است که فردتحصیل کرده به خصوص زن که یکی ازارکان خانواده به شمارمی رودوبادانش وبینش خود،دستانی پرترنسبت به فردی بی سوادویاکم سوادداردوهرقدرکم وکیف تحصیل وعلم اوبالاترروددرتدبیرمشکلات توفیق بیشتری داردالبته به شرطی که علاوه برتحصیلات ازتربیت اخلاقی ودینی نیزبرخوردارباشد.بهارحسینی درتحقیق نقش والدین درتربیت فرزندان،درتابستان (1384)به بررسی سوادوالدین درپیشرفت تحصیلی کودک وتاثیراقتصاددرتربیت فرزندان وعوارض عاطفی وروانی که برفرزندان واردمیشودپرداخته است.تحقیق آمارثابتی (1378)درخصوص آموزش والدین درمسائل تربیتی آن است که والدین محیط مناسب تری برای رشد فرزندان فراهم کنند.آن است که والدین محیط مناسب تری برای رشد فرزندان فراهم کنندکه درمیان تحقیقات انجام شده بطورخاص وجامع به عوامل خانوادگی موثربرتشویق فرزندان به فرائض دین،پرداخته نشده لذادراین تحقیق به این موضوع بطورمفصل تری بررسی خواهدشد.
5-سوال های تحقیق:
الف:سوال اصلی
عوامل خانوادگی موثربرتشویق فرزندان به فرائض دین چیست؟
ب:سوال فرعی
1-وظایف والدین درتربیت دینی چیست؟
2-عوامل تأثیرگذاربه گرایش نمازدرفرزندان چیست؟
6-  فرضیه تحقیق:
به نظر می رسد خانواده تاثیر زیادی بر تشویق فرزندان به فرائض دین دارد.
7- پیش فرض های تحقیق
1-بی تردید والدین نقش مهم وحساسی برتربیت دینی وصحیح نسبت به فرزندان دارند.والدین نخستین کسانی اندکه درمحیط خانواده،درشکل گیری خمیرمایه ی وجودی فرزندان ،نقش بسزایی دارند.
2-تشویق یکی ازعوامل تأثیرگذاردرگرایش فرزندان به فرائض دینی من جمله، نمازاست.

ج8-روش تحقیق:
براساس منابع کتابخانه ای بررسی گردید.
9-مغاهیم ومتغیرها:
خانواده:گروهی ازافرادهستندکه ازطریق خون ،ازدواج یافرزندخواندگی به هم پیوندخورده اندوکارکرد اصلی اجتماع آن ها تولیدمثل است.
تشویق :آرزومندکردن دراصطلاح:کسی را ازروی رضایت سرشوق آوردن.
فرائض:واجبات –دراصطلاح:وظایفی که درشرع مقدس ،انجام آن ضروری ولازم باشد.
دین:شریعت –دراصطلاح :مجموعه دستورات وقوانینی که ازجانب خداوند،برای تنظیم حیاط بشرصادرشده
10-ساختارتحقیق:
این تحقیق ازچهارفصل تشکیل شده است،که فصل اول آن به کلیات تحقیق اشاره شده وفصل دوم آن به مفهوم شناسی اشاره داردوفصل سوم به وظایف والدین درتربیت دینی اشاره داردوفصل چهارم آن به عوامل تأثیرگذاردرگرایش فرزندان به نماز پرداخته می شود.
11-محدودیت ها،مشکلات وموانع تحقیق:
عدم دسترسی به کتابخانه های شهرستانهای دیگر به علت داشتن فرزندکوچک.

فصل دوم:
مفهوم شناسی


 
مفهوم عوامل:
علت ها،چیزهایی مؤثرکه باعث گرایش وجذب می شود:
1-1 خانواده:1-اهل خانه ،اهل بیت ،2-مجموعه افراددارای پیوند سببی یانسبی که درزیریک سقف زندگی می کنند،3-مجموعه خویشاوندان ،خاندان،4-تیره  ،5-دودمان
خانواده ازنظربیشترمردم عبارتست از:زن وفرزندان وخویشاوندان مرد دراصطلاح شرعی،خانواده گروه وجماعتی هستندکه زیربنای آن برروابط مشروع همسری بین مردوزن استواراست وپیامدآن ،وجودفرزندانی است که به صحنه زندگی گام میگذارند.بشرازنخستین روزهای حضورخودبرعرصه ی خاک دریافته که خانه وخانواده بهترین مأمن انسان وشایسته ترین کانون برای تبلور سکون واطمینان است.
1- 2تشویق : درفرهنگ معین تشویق ب معنای آرزومندکردن ،به شوق افکندن ،راغب ساختن؛جمع تشویقاتمی باشد.یک عامل بیرونی برای انگیزش به سمت هدفی است درواقع بعنوان محرک می باشدکه انسان راعلاقه مندبه کاری وهدفی می نماید.
1-3مؤثر:سودمند،وعمل نافع –اثرگزاشتن درچیزی ،نفوذ،قدرت تأثیرگذاری .
1-5فرزندان:بچه ای که ازپیوندمیان پدرومادرحاصل می شود،زاده ،ولد،به پسرودخترهردو اطلاق می شود 5-چیزی که ازدیگری متولدمی شود»
1-5فرائض:جمع فریضه1-آنچه خداواجب فرموده ازنمازوروزه وزکات وغیره ؛واجبات.
1-6واژه دین:درلغت ودراصل به معنای طاعت وانقیادوخصوع درمقابل فرمانهاومقرراتی معیّن است.ونیزبه معنای جزاوپاداش آمده ،ازباب اینکه لازمه طاعت وانقیاد،جزاوپاداش است.
دین دراصطلاح فردوجامعه تأثیری عمیق داردبلکه تنها وسیله سعادت ونیکبختی انسان است ،جامعه ای که به دین پایبندنباشدواقع بینی وروشنفکری راازدست می دهدوعمرگرانمایه خودرابه گمراهی وظاهربینی می گذراند،عقل رازیرپاگذاشته چون حیوانات کوتاه نظروبی خردزندگی می کنند؛دچارزشتی اخلاق وزشتی کردارمی شوندوبدین ترتیب ازامتیازات انسانی محروم می گردد.جامعه شناسان دین رایک نهاداجتماعی می دانندوبه همین دلیل درباره آن بحث می کنند،رویکرد جامعه شناسان به بحث دین رویکردی علمی است .مولای متقیان علی علیه السلام می فرماید:«آگاه باشیدکه قوانین دین یکی وراه های آن آسان وراست است ،کسی که ازآن برودبه غافله وسرمنزل می رسدوغنیمت برد،وکسی که ازآن نرودگمراه شده وپشیمان گردد.»
واجب درلغت به معنای لازم وثابت می باشدوفرض وفریضه به معنای اندازه معین ولازم است. دراصطلاح نیز هرچیزی که خداوندبه آن امرفرموده بطوری که دربجاآوردنش ثواب وترکش وعده ی عذاب باشد.آن رافریضه واجب گویند.
امام صادق (ع)فرمود:«خداوندمی فرماید:هیچ بنده ای نمی تواندمحبت مرابه خودجلب کندمگراینکه واجبات مرادوست داشته باشدوبه آن عمل کند.»روشن است کسی که بخواهدنظرشخصی دیگری رابه خودجلب کند،می بایست به خواسته های اواهمیّت داده وهمّت خویش رامصروف اجابت خواسته های وی کند.البته دردوستی بادیگرانسان هااین خطرنیزوجودداردکه خواسته های آنان دردرتعارض باخواسته های شخص باشد،امادردوستی باخالق هستی که هرچه قرارداده درجهت آسایش انسان هاست،این خطرات نیزوجودنداردوآنچه که اوازبنده اش می خواهد،جملگی موردتأییدعقل سلیم می باشدوآسایش دوگیتی رابرای انسانیکه خواستارجلب محبّت خداست دربردارد.مقصودازانجام واجبات ،رسیدن به مقام بندگی است ،که درسایه ی دل سپردن به فرامین ودستورات الهی حاصل می شود.


مفهوم اصطلاحی تشویق به فرائض دین:
ازنظرلغوی به معنای بیدارکردن ،آگاه کردن وهشیارساختن وادب کردن است ومنظورازآن پاسخ مثبت دربرابررفتارمطلوب متربی است.این پاسخگویی متنوع بوده وممکن است به صورت ستایش ازمتربی،ابرازمحبت وروزی به او،واگذاری مسئولیت مناسب به او، وعده پاداش دادن ،آفرین واحسنت گفتن و… جلوه گرشود.دراین جاهرگاه عملی مطابق باشرع صورت پذیردموردتشویق قرارمی گیرد مثلاباانجام نماز،روزه،و…





فصل سوم:
وظایف والدین درتربیت دینی فرزندان
 
وظایف والدین:
درمنابع اسلامی حقوقی وظایفی برای والدین نسبت به فرزندان به طور عموم وگاه دختران به جهت شرایط وویژگی های خاص آنان مطرح شده است.
پیامبر(ص)به حضرت علی(ع)فرمود:«حقّالولدعلی والده ان یحسّن اسمه وادبه ویضعه موضعاوصالحا؛»حق فرزندبرپدراین است که نام نیکوبرایش انتخاب کندواورابه خوبی تربیت نمایدوبه کاروشغلی شایسته بگمارد.
این وظایف رامی توان بردوقسم تقسیم نمود:
الف)وظایف زمان بند:وظایفی است که تازمان بلوغ وحداکثرتازمان ازدواج واستقلال فرزندمطرح است؛همچون وظیفه ی تربیت، تأمین نیازهای مادّی،فراهم کردن شرایط تحصیل وازدواج آنان.
ب)وظایف غیرزمان مند:وظایفی است که همواره برای همگان به ویژه سرپرست خانواده مطرح است همچون :نظارت واحساس مسئولیت،محبّت وحمایت،نصیحت وخیرخواهی و.. .دراینجابه چندنمونه ازاین نوع وظایف اشاره می نمائیم:

1-1 - آماده سازی برای تکیف:
یکی ازوظایف والدین ،آماده سازی آنان برای تکلیف وانجام وظایف شرعی است .به این منظورتوجه به نکات زیربرای والدین لازم است:
1. سن تکلیف دختران وقتی است که 9سال تمام قمری آنان تمام شودوباورودبه اوّلین روزده سالگی ،وظایف الهی آنان شروع می شود.هرسال هجری قمری تقریبـا 11روزازسال شمسی کمتر است؛بدین ترتیب سه ماه وده روز زودترازسال شمسی تکلیف آنان آغازمی شود.وپسرباتمام شدن 15 سال قمری شروع به وظایف الهی است.
2.هرچندوظایف شرعی دختران دراوّلین روزده سالگی واجب می شود،امّالازم است برپدرومادرکه،قبل ازفرارسیدن آن روز،دخترخودرا به مراعات حجاب وعبادات شرعی تمرین دهند.امام خمینی (رحمة الله)کم ترین تسامح درحجاب دینی رانمی پذیرفتوفرزندان خودراازسنین پایین باحجاب اسلامی تربیت می کرد.خانم فریده ی مصطفوی می گوید:«امام مقیدبودنکه ما ازدوران طفولیت حجاب شرعی راحفظ کنیم ».اومی گوید:«امام همیشه مقیدبودند که ما ازمغازه چیزی نخریم ،بااین که مابچه بودیم ،می گفتند:هرگاه چیزی می خواهید بخرید،بگوییدتااین خدمتکاربخرد.»
3. گرفتن جشن تکلیف وبزرگ جلوه دادن انجام تکالیف شرعی وتهیه ی چادرنماز برای دختران ،وتهیه ی سجاده وعطروقبله نما برای هم پسرودختر.
4. فراهم نمودن زمینه های انجام وظایف شرعی :گاه فرزند(اعم ازدختریاپسر)ازنظرجسمی ضعیف است وخانواده ی اوبه جهت دلسوزی بی جا ازروزه داری اوجلوگیری می کنند،درحالیکه بایدبه مسائل شرعی پایبندباشند.بایداوراباغذاهای کم حجم وپرخاصّیت تقویت واورا به روزه داری تشویق نمایند.واگردرعمل نتوانست روزه بگیردوبرای اوضررداشت ،آن گاه روزه نگیردویادرمسئله ی نمازبایدشرایطی فراهم شودکه اوبه نمازعلاقمندگردد،ازآموزش مناسب گرفته تااستفاده ازعوامل تشویقی همچون :دادن هدیه ،برگزاری جشن تکلیف ،بردن به سفرهای زیارتی وتفریحی و… .
5. بروالدین لازم است تکالیف شرعی رازیباوشیرین جلوه دهند.گاه ممکن است مادروپدری وظایف شرعی خودراانجام دهند،امّاآن چنان سردوبی روح انجام دهندکه فرزندازانجام آنهالذّت نبرد.به عنوان مثال ،نماز رادرآخروقت بدون اذان واقامه بخوانند ،آن هم درحدانجام واجبات نماز.
یکی ازاساتیدعلوم تربیتی می فرمود:«خانمی ازمن سوال کرد:چرابااین که من زنی باحجاب وچادری هستم دخترم که درآستانه ی بلوغ قراردارد به حجاب علاقه مندنیست؟پرسیدم :آیا تابه حال شده است که وقتی ازبیرون واردخانه می شوی چادرت رابرداری وبه کناری بیندازی وبگویی:آه خسته شدم ،پختم و……ودخترخردسالت شنیده باشد؟گفت :آری،بارها چنین شرایطی اتّفاق افتاده است.گفتم :شمادرواقع بااین حرکت یک احساس ناخوشایندومنفی درذهن فرزندت ایجادکرده ای.اگرشمابه هنگام رسیدن به خانه چادرت رامی بوسیدی وبااحترام کنارمی گذاشتی،رفتارفرزندت به گونه ای دیگربود.

1-2 -  الگوی رفتاری والدین نسبت به فرزندان
ازوظایفی که هریک ازوالدین به ویژه مادران درقبال فرزندان خوددارند،رفتارمناسب در زندگی است.به چه کسی بنگرندکه رفتارش قابل الگوگیری باشد؟والدین اوّلین الگویی هستند که می توانندارزشها رابه درستی به آنان بیاموزند.اگرآنان در عمل اهل ایمان،تقوا،صداقت وپاکی باشند،فرزندان می آموزندکه چنین رفتارکنند.اگرآنان کم توقّع وقانع وصبورباشند،فرزندان نیزباکمبودها وکاستی هامی سازند.اگرآنان احترام یکدیگرراحفظ نمایند،فرزندان آنان نیزچنین خواهندکرد.مادرو پدری که درزندگی انضباط،ادب ونزاکت رابه درستی رعایت می کنند،فرزندان آنان می آموزندکه چنین باشند.خانم دکترفریده ی مصطفوی درباره ی رفتارعملی امام خمینی«رحمة اللّه»می گویید:وقتی اعمال ورفتار امام را می دیدیم،درماتأثیرمی گذاشت،بطوری که سعی می کردیم رفتاری همانند اوراداشته باشیم.کاری راکه می¬گفتندانجام ندهید،خودشان انجام نمی دادند.قهرا ماهم انجام نمی دادیم واگربه مامی گفتند:بایدنمازبخوانید،خودشان ازنیم ساعت قبل ازوقت نماز ،وضومی گرفتندوآماده ی نماز می شدند.ایشان همیشه اوّل وقت،نمازمی خواندند.
«حضرت امام بچه های خردسال راخیلی دوست می داشتندوآن قدربه بچه های کوچک علاقمند بودندکه می گفتند:
درنجف ازحرم که برمی گشتم ،بچه هارا باوجوداینکه کثیف بودند،خیلی دوست می داشتم.بچه هاتاجلومنزل آقا می آمدند. نوه های آقا همه شلوغ بودند.امام به دخترمن که از شیطنت بچه ی خودگله می کرد،می گفتند:
من حاضرم که ثوابی راکه توازتحمل شیطنت حسین می بری، باثواب تمام عبادات خودعوض کنم.
عقیده داشتندکه بچه بایدتاوقتی که بزرگ شود،آزادباشد،آن وقت برایش حدی تعیین کنند.درمورد تربیت کودکان می گفتند:
بابچه ها روراست باشیدتاآنهاهم روراست باشند.الگوی بچه ،پدرومادرهستند،اگربابچه درست رفتارکردید،بچه هادرست بارمی آیند.هرحرفی که به بچه هازدید،به آن عمل کنید.

2- حقوق فرزندان
2-1- آموزش قرآن
یکی ازحقوق فرزندبه والدین آموزش قرآن است .حق فرزندبرپدرسه چیزاست:
1.نام نیک برای فرزندخود انتخاب کند.
2.فرزندخودراخوب تربیت نماید.
3.به فرزندخودقرآن تعلیم دهد.
امام علی (ع) به امام حسن (ع) فرمود: تعلیم وتربیت تورا باآموزش کتاب خداشروع کردم »  درباره ی دختران علاوه برآموزش قرآن ،آموزش سوره نورسفارش شده است.

2-2-  آموختن فرهنگ پوشش
پدرومادردر زمینه های مختلف خانوادگی، ازجمله مسئله پوشش وحجاب،نقش اساسی دارند.شیوه ی لباس پوشیدن پدرومادردرمحیط خانه برروی شخصیّت فرزندان تأثیردارد.درخانواده ای که پدربه علّت های مختلف گاهی نیمه عریان درخانه به سرمی برد،نمی داندکه ازیک سو،ناخواسته روش نادرست رابه پسرش می آموزدوازسوی دیگرحریم لازم میان اوودخترش شکسته می شود.حجب وحیایی که به جرأت می توان ادعا کردکه ازارکان اصلی شخصیت زن مسلمان است ،ضعیف می شوددرچنین شرایطی ومحیطی نبایدازآن دخترتوقع داشت که دررفتاروگفتارخویش باپدر،حریم راحفظ نماید.

2-3-آموزش مسائل شرعی
بروالدین لازم است دختر وپسرنوجوان خودرابا احکام بلوغ،محرم،نامحرم ومسئله ی قاعدگی برای دختران که نوعا ازحدوددوازده سالگی آغازمی شود،آگاه نمایند.

2-4-آموزش ادب وارزشهای اخلاقی
برخی ازخانواده ها سعادت فرزندان خودرا تنهادرکسب علم ومدرک تحصیلی می دانند وسعی می کنند نمرات درسی ومعدّل فرزندان شان درسطح بالایی باشد.غافل ازآن که رشدوکمال فرزندان زمانی است که علم ومدرک همراه بافضایل اخلاقی باشد.اخلاق،عامل مهمی برای رشد وتعالی است واگرفرزندی فیزیک ،شیمی،وریاضی نداند،چندان ناپسندنیست ،ولی اگراخلاق وانسانیت نداشته باشد،جای نگرانی است .والدین بایدبیش ازهرچیزفرزندان خودرابه فضایل اخلاقی انسانی تجهیزکنند.

3- نقش مادردرتربیت کودک
خداوندسبحان ،انسان راخلق کرده است وبرای هدایت اوپیامبران را فرستاده وهرکسی که برای سعادت بشروتقرّب اوبه سوی خداوندبزرگ گام برداردواوراازپلیدیهاوکجرویها ومفاسدوجنایات دورنگه دارد،درراه انبیاء گام برداشته است.اگرمادری باتقوا،فرزندی صالح ودیندارتحویل جامعه بدهد،درواقع همان کاربزرگ انبیاء راانجام می دهد.امام خمینی (ره)می فرماید:شغل تربیت فرزند…ازهمه شغلها بالاتراست ،اگریک فرزندخوب تحویل جامعه بدهید،برای شمابهترازهمه عالم است.اگرشمایک انسان تربیت کنید،برایتان به قدری شرافت دارد که من نمی توانم بیان کنم».

4- روش تربیت کودک تانوجوانی ازنظراسلام
استادمجدالدین قطب ازاستادان جامعه ودانشگاه الازهرقاهره وازنویسندگان اسلامی است که درکتاب بحث ازروش تربیت وتعلیم اسلامی چنین نوشته است.اودرنقش تعلیمات عبادتی،مانند روزه ونمازوحج ودعاوعوامل اقتصادی ومالی وانفاق آن راازنظراسلام،عوامل سازنده وجهت دهنده ذکرکرده است ونوع تربیتهارادرتربیت روح وتربیت عقل وتربیت جسم ،ازنظراسلام تقسیم بندی نمودهوسپس به انواع وسایل تربیتی ازتوجه به شخصیتهای الگویی مثل تربیت (بالموعظه)ازراه پندواندرزونصیحت دستوراتی بیان داشته ،وتربیت (بالعقوبه)ازطریق توبیخ وکیفروجریمه اشخاص،وتربیت (بالقصه)ازطریق بیان (امثله)ومثال های تاریخی ووقایع وحوادث  تلخ وشیرینوازگذشته هاویامعاصران بیاناتی داشته ,وتربیت (بالعاده)ازطریق عادتهای خوب برای کودکان وترک دادن عادت های بدوایجادنمودن عادتها وباورنمودن خوبی واعمال وکردارهای خوب ونیک-که همگی عامل وعمل کننده به خوبیهاباشند-بیان نموده وبااین کیفیت ،طرز نوین تربیتی برای کودک تاسن نوجوانی راتشریح نموده اندماهم به این گونه می توانیم دراصلاح وتربیت کودکانمان کوشاباشیم .وبهتراست درک رابااذکارالهی آشناکنیم وازکودکی به آنها رازونیازباخداوندوقرائت قرآن کریم وادعیه ای مثل دعای کمیل و ندبه و رابه آنهاآموخته وقلب پاک وصاف والهی شان راباانواردعاهاآشنانموده ومنوّرترسازیم.

5- مهرومحبّت به کودکان درمحیط خانه
بزرگترین رمزسعادت درهرخانواده ای مهرومحبت است.براثرمهروعلاقه است که کودکان دارای تربیت صحیح می شوند؛زیراپرورش ،آن گاه به دست می آیدکه میان پدرومادروفرزندان ،مهربانی ومحبّت حکم فرماباشد.آری محبّت است که پدرراوادارمی کندبرای تربیت جسمی وفکری فرزند،آن همه رنجها رابرخودهموارکندومحبّت مادرانه است که برای پرورش اطفال دلبند،آن همه مشکلات راتحمل می کند….درآغوش گرفتن فرزندونوازش وبوسه زدن به گونه های اوتأثیرعمیق روحی وروانی درکودک دارد وصدای قلب مادر،قلب کودک راآرامش می بخشد.آری این محبتهای پی درپی ،به فرزندالهام می کندکه پدرومادرچون دوستی وصمیمی ویکرنگ،خیرخواه ویاردلسوزاوهستندواگرخدای نخواسته،رشته محبّت پاره گردد،بزرگترین ضربه به روان کودک واردمی شودمیزان محبت والدین بایدبه مقداری باشدکه رشدکافی جسمی وروانی اوراتضمین نمایدواورافردی سالم ومتعادل تحویل جامعه دهدمحبت ومهرنسبت به کودک خوب است ،به شرطی که ازحدنگذردواوراپرتوقع ولوس بارنیاورد….افراط درمحبت زیانهایی به همراه دارد،ازجمله آنکه :احساس مسئولیت رادرکودک ضعیف می کند،ازرشدعقلی اومی کاهد،متجاوزبه حقوق دیگران می شود، سلطه طلب ومستبدبارمی آیدودربزرگسال چون توقع اودرجامعه خریدارندارد،دچاراضطراب وهیجان می گرددوعقده حقارت پیدامی کند.

6- تربیت دینی کودک
تربیت دینی برای طفل ،امری ضروری وحیاتی است.اودرزندگی آینده نیازمندبه ستون پایداری است که به هنگام تزلزل ،بدان متّکی شودودرمسیرهدف نلغزدوایمان وعقیده ،چنین ستون پایداری برای اوست.ازسوی دیگرآدمی درمواجهه بامشکلات وحوادث زندگی ،اگردرعین تلاش ،شکست بخورد،نیازمندبه قدرت تسلّی بخشی است .ومذهب،چنین زمینه ای رابرای آدمی فراهم می سازد.درتربیت دینی،هدف آن است که رابطه ای بین کودک وخداایجادگرددودرسایه آن وابستگی پدیدآیدوآدمی براساس آن قادرشودکه خواسته هاوتمایلات نامشروع رابه بندبکشد…درتربیت دینی هدف آن است که تمام رشته های حیات آدمی به خدامتصل شودوهرعملی به خاطرخداانجام گردد؛آدمی درکاروفعالیت،دررفتاروکردار،خدارادرنظرداشته باشد؛مسائل حلال وحرام رابیاموزدوحیات مادّی ونفسانی خودرابرمبنای حکم خداجهت دهد.والدین هردودراین جهت دهی نقش به سزایی دارند،ولی کودک بیش ازهرکس با مادرتماس دارد،مفاهیم مذهبی واخلاقی راازاومی گیرد،دررفتارهااورانمونه وشاهدخودقرارمی دهد.براین اساس،پرورش مذهبی واخلاقی ازوظایف اولیّه اوست.این امرمخصوصابایددرسالهای اوّل زندگی پایه گذاری شود؛هنگامی که طفل خردسال است ،کلمه توحیدرابرزبانش جاری سازدوگوش اوراباکلمات مذهبی آشناسازد.درچنین صورتی است که این خاطره ها،فراموش نمی شودوبرای همیشه جاویدان می ماند.پیش از آن که دیگران ذهن کودک رامغشوش وآلوده نمایند،مادربایدخودراسرگرم اوکندومفاهیم خوب وبدرادرذهنش استواروریشه دارسازدوبذرهای اعتقادی رادردل اوبپاشدوخویهاورفتارهای اورابراساس سنّت الهی جهت دهد.می دانیم که کودک ازراه لمس،بوییدن،چشیدن،شنیدن،ودیدن باجهان خارج ارتباط برقرارمی کند.ایجادایمان دردوران کودکی براین اساس بایداستوارباشد،اوبایدازطریق شناخت پدیده های جهان ،خدارابشناسدوبه وجوداومؤمن ومعتقدگرددمرحله درک مجردات واستدلال درباره آن ،ازمسائل سنین بعدی است .مادربازبان ساده می تواند،به کودک تفهیم کندکه خدااورامی بیند،کارهای خوب وبدش رازیرنظرداردوهیچ چیزازنظرش پنهان نیست وپاداش وکیفرجهانیان بدست اوست.مفهوم خداازکودکی درذهن طفل جاری می گیردواودرمی یابدکه برای جهان آفریدگاری است،امابحث این است که خدای جهان ،چگونه به کودک معرفی شود.والدین می توانند،خدارابه عنوان منبع نیکها ونیروهاورحمتهاومحبّتهابه اومعرفی کندوذهن وروان اوراآماده پذیرش لطف ومهراونمایدویااوراخدایی سخت گیر،عقوبت کننده وکیفرده معرفی نماید!طفل راازکودکی نبایدازخداترساند،بلکه همواره بایدازمهروعواطف او،محبّت ودوستی او،مواهب وزیباییهای اوبحث کرد.داشتن خدای مهربان برای کودک بمراتب بهترازخدایی است که جبّارومنتقم است خدایی که دراثرجهالت مربیان برای کودک مایه ترس ووحشت معرفی شود،اثرش تاابددرذهناوباقی می ماندواوخدایی که خشمگین ،آزاررسان وجبّاراست وبه هیچ وجه ازحقّ خودصرف نظرنمی کندوحتما بدان کیفرمی کند،فراری ومتنفراست.مادربایدبذررحمت وامیدرادردل اوزنده سازدوحتی ناامیدی راگناهی بزرگ معرفی کند.مادرمی تواندبه طفل بفهماندکه اومی تواندباخدای خودصحبت کندورازدل بگویدوزمینه دل بستگی اورابه خداچنان کندکه طفل بزرگترین وظیفه اش راجلب رضای اوبداندوتابع امرونواهی اوباشد.


7- نکاتی درتربیت دینی
تاقبل ازحدودهفت سالگی،دائم ازمهرومحبّت ولطف خدابحث می شودوجنبه هایی که زاییده این احساس است،چون آفریدن آسمان ،خورشید،ماه ،پدرومادرمهربان و…..برای طفل بیانمی شود.ازحدودهفت سالگی کوشش براین است که خوف خداراهم دردل اواندازدوضرورت مجازات برای گناه راگوشزذکندوبگویید:همان گونه که خداوندبرای خوبان ،مهروعطادارد،برای بدان کیفروعقوبت دارد.آموزش وظایف وسنن دینی مانندنمازازحدودهفت سالگی شروع می شودووالدین کوشش دارندکه اورابدون اعمال خشونت وادارد تارکوع وسجودنماید.بدیهی است که این کاربرای طفل جنبه ی بازی وتفریح دارد،ولی تکرارومداومت درآن باعث می شود که اوتدریجابه آن خوگیرد،ازانجام آن احساس خستگی نکندودرسنین بزرگسالی ازآن ناراحت نباشد.این امرتاحدود10سالگی ادامه می یابد،ودائما کودک موردتشویق وترغیب است ،ولی ازاین سن چنانچه طفل ازانجام وظیفه  دینی امتناع کند،برای اوتأدیب است.


8- خانواده وتربیت دینی
1-خانواده درتعیین داشته های وراثتی فرزندمؤثراست.بهره ی هوشی،توانایی های جسمانی،وبرخی صفات شخصیتی ازراه وراثت به فرزندان منتقل می شود.علاوه براینهانوع اعمال ورفتاروتغذیه ی پدرومادرپیش ازانعقادنطفه ی کودک وپس ازآن ،به طورمستقیم برتربیت دینی کودک تأثیرمی گذارد.شایدبه همین سبب ،قبل ازانعقادنطفه ی فاطمه(س)،پیامبر(ص)ازجانب خداموظف شدچهل روزمعتکف شود.دردوره ی شیرخوارگی نیزباوضویابی وضوبودن مادردرهنگام شیردادن تأثیری زیاددرتربیت دینی کودک دارد.
2. نوع عکسها وپوسترهایی که بردیوار خانه نصب می شود،درتربیت کودک مؤثراست.همچنین نوع برنامه های صوتی وتصویری ونیزنوع کتابها ومجلاتی که واردخانه می شودومورداستفاده یوالدین ودیگراعضای خانواده قرارمیگیرد،به صورت مستقیم یاغیرمستقیم برتربیت دینی کودک تأثیردارد.
3. نوع گفتگووسخنان که درخانواده میان والدین ودیگراعضامطرح می شود، لحن سخن گفتن،استفاده ازالفاظ احترام آمیزیازشت ورکیک،برتربیت دینی کودک تأثیرمی گذاردونگرش اورابه دین شکل می دهد.درخانواده ای که کودک پیوسته نام خدارابه احترام می شنودوشاهدآن است که والدین هرکاری رابانام خداشروع می کنندوپس ازانجام هرکاری خداروشکرمی گویند،خودبه خودنگرشی مثبت به دین وخداپیدامی کند،درحالی که درخانواده ای که به جای نام ویادخداواهل بیت (ع)سخن ازخوانندگان وهرزگان وهرزگی است ،نگرش دیگردرکودک به وجودمی آید.
4. نوع رفتارهایی که درخانواده انجام می شودنیزبرتربیت دینی کودک تأثیرمی گذارد.ازآنجا که فرزندان به ویژه درسنین خردسالی به شدت ازرفتارهای والدین تقلیدمی کنند،نوع رفتاروالدین درشکل گیری شخصیت دینی ،اخلاقی واجتماعی کودک بسیارمؤثراست.والدین که اهل نماز،دعا،قرآن وتوسّل به اهل بیت باشند،فرزندان آنها نیزخودبه خوداین رفتارهاراازآنان فرامی گیرند.به عکس ،خانواده هایی که رفتارهای دیگری داشته باشند،کودک همانها رامی آموزدونگرش وباورهای متناسب باآنها درجان اورسوخ می کند.
5. نوع تلقی وانتظارهای والدین وخانواده ازتربیت کودک ،یعنی اینکه فرزندشان متدیّن تربیت شودیاخیرویاچه اندازه به آموزه های دینی پایبندباشدنیزدرشکل گیری شخصیت دینی کودک تأثیربه سزایی دارد.
6. میزان کنترل والدین بررفتارکودکان وراهنمایی مناسب آنهادراموردینی نیزنقش مهمی درتربیت دینی آنان دارد.والدینی که کودکان خودرادرزمینه های مختلف اعتقادی ،عبادی واخلاقی زیرنظردارندودرمواقع لازم ،مسائل موردنیازرابه آنان آموزش می دهندیامنابع لازم رادراختیارآنان قرارمی دهند،فرزندانشان دراموردینی موفق هستند.
7. نوع روابط خانوادگی نیز تأثیرزیادی درتربیت دینی فرزندان دارد.خانواده ای که باافرادوخانواده های متدیّن وازنظراخلاقی سالم رفت وآمددارند،فرزندان آنان نیزباالگوها،اندیشه هاودوستان شایسته ای آشنا می شوندکه تأثیرمثبتی برتربیت آنان دینی آنان برجای می گذارند.برعکس ،ارتباط خانواده باخانواده هاوافرادی که پایبندی چندانی به دین ندارند،تأثیرمنفی برتربیت فرزندان خواهدداشت .گذشته ازاین ،ازآنجاکه کودک تاسن جوانی بیشتراوقات خودرادرخانوادهمی گذراندوازنظرمالی وعاطفی به والدین خودوابسته است.وازآنجا که درسنین کودکی ونوجوانی تربیت پذیری فرزندبیش ازدیگردوره های زندگی است،نقش خانواده درتربیت دینی ،غیرقابل انکاروبسیارگسترده ترازسایرعوامی است.

9- انتخاب رویکرد مناسب دربیان آموزه های دینی
چگونگی بیان آموزه های دینی نقش مهمی درپذیرش یاعدم پذیرش آنهادارد؛برای مثال،اگروالدین درخداشناسی تنهابه بیان دلایل فلسفی اثبات وجودخداوصفاتی مانندتوحیدوقدرت خدابپردازد،درس خداشناسی خسته کننده وغیرجذاب می شود.ونتیجه ای جزدل زدگی فرزندان ازمباحث اعتقادی نخواهدداشت،این مطلب درباره ی آموزش اصول اعتقادی دیگرنیزصادق است.بنابراین ،انتخاب رویکردمناسب درآموزش اعتقادات نقش مهمی درتقویت ورشداعتقادات دارد.رویکرددرآموزش اعتقادات همان است که معصومان (ع) درسیره ی تربیتی خودبه کارمی گرفتند.سیره ی معصومان درآموزش توحیدوخداشناسی به این صورت است که اولا :ازدلایل فلسفی پیچیده برای آموزش توحیداستفاده نمی کردند،مگراینکه پرسشی برای مخاطب مطرح شده باشدکه بدون استفاده ازمباحث فلسفی امکان پاسخگویی وجودنداشته باشدوثانیا:درمعرفی خداتنهابه برخی صفات خداوندکه درکلام وفلسفه مطرح است نمی پرداختند،بلکه بیشتر،آن دسته ازصفات خدارابیان می کردندکه بازندگی روزمره ی مردم ارتباط دارد.همچنین نوع برخوردخدارابااصناف مردم وبارفتارهای گوناگون مردم درموقعیتهای مختلف،بیان می کردند.بدین سبب ،خدایی که درقرآن وروایات معرفی شده ،درتمام لحظات زندگی مردم ودرتمام فعالیتهای آن حضورداردونسبت به رفتارهای آنان واکنش نشان می دهد.بدیهی است این خدادرمقایسه باخدای فیلسوفان بسیارجذاب تر،دلنشین ترودوست داشتنی تراست وبه همین سبب ،علاقه به خداوشوق ایجادارتباط صمیمی باخدارادرفرزندان ودانش آموزان برمی انگیزد.سیره ی آنان درآموزش نبوت وامامت به این صورت بود که :اولا:جزدرمواردی که برای مخاطب سؤالی وشبهه ای درباره ی اصل نبوت وامامت مطرح بود،ازدلایل فلسفی وکلامی پیچیده برای آموزش نبوت وامامت استفاده نمی کردند.ثانیا:فلسفه ی نبوت وامات رابااستنادبه شواهدملموس اززندگی پیامبروامامان تبیین می کردند.ثالثا:سعی می کردندتصوری روشن ودقیق ازتمام ابعادوزوایای زندگی پیامبر وامامان درذهنمخاطب ترسیم کنند.دراین تصویر،مخاطب احساس می کندکه پیامبر(ص)وامامان به انسان های عادی بسیارنزدیک بوده اند؛به علاوه به سبب آشناشدن باصفات ورفتارهای زیبای معصومان(ع)به آنان علاقه مندشده ودرنتیجه ایمانشان افزایش می یافت.وتقویت می شد.همچنین بانوع رفتارهای آنان درموقعیت های خاص آشناشده ودرنتیجه می آموختندکه درموقعیتهای مشابه چگونه رفتارکنند.سیره ی آنان درآموزش معادبه این شرح است که:برای تبیین مفهوم معادازتمثیلهای مناسب استفاده می کردند.برای اثبات امکان معاد،نمونه های محسوس اززندگی مجدد پدیده های طبیعی وانسانها ارائه می نمودندورابطه ی رفتاروگفتاردنیوی انسان باسرنوشت اخروی اورابیان می کردند.تبیین معادبدین شیوه بسیارجذاب تر،بازندگی روزمره مرتبط تروتأثیرگذارترازرویکردهای دیگراست؛زیراهرفرد درمیابدهررفتار،گفتاروعملی که دراین دنیاانجام می دهد،چه تأثیری درحیات اخروی اوخواهدداشت.

10- عدم افراط وتفریط دربیان آموزه های دینی
معصومان (ع) درتبیین معارف اعتقادی به شدت ازافراط وتفریط پرهیز می کردندودیگران رانیزازآن برحذرمی داشتند؛برای مثال درمقام معرفی خداوند وصفات اوتنهارحمانیت وبخشنگی خدارامطرح نمی کردند،بلکه درکنارآن صفت قهّاریت خدارانیزمطرح می کردند؛همچنین تنهاانواع عذابهای خدارابیان نمی کردند،بلکه درکنارآن پاداشها،نعمتهای بهشتی وعفووکرم الهی رانیزبیان می کردند.درمقام معرفی پیامبر(ص)وامامان (ع)نه چنان مبالغه وغلومی کردندکه آنها رابه مقام خدایی برسانندونه شأن آنان راازجایگاه واقعی آنان پایین می آوردند.درمعرفی معاد نیزتلاش می کردندهم نعمتهای بهشتی وهم عذابهای جهنم رابرایمردم تبیین کنند،چنانکه درتبیین سرنوشت مردم درروزقیامت،افزون بروضعیت نیکوکاران ،سرنوشت بدکارانرانیزبیان می کردند.این روشهادرتبیین مفهوم نمازوآموزش نمازبه فرزندان نیزکارایی بسزایی دارد.یعنی اگروالدین به فرزندان ،توصیه وسفارش به نمازودیگرتکالیفی دینی می¬کنندنبایدافراط وتفریط کنند.باعمل خویش ورفتارخویش فرزندخودراعاشق این تکلیف الهی کنند.فرزندی که هرروزتکراراینکاررامی بیندکه والدین بعدازنمازسجاده خودراجمع نمی کنند یادرحال روزه داری زبان به گله وشکایت بازمی کنند ویابرای پرداخت خمس وزکات خساست به خرج می دهدویاهنگام پرداخت صدقات دست وبالش می لرزدویامثلا درانجام امرونهی،فقط به گفتاروبه زبان می گوییندوهیچ اثروعملی راازآنهانمی بیندچگونه می توان انتظارداشت که چنین فرزندانی متخلق به رفتارحسنه وملزم به اعتقادات وتکالیف وفرائض دینی شود.درواقع جای این ضرب المثل باقی است که درپیرو وظایف والدین –ازکوزه همان برون تراودکه دراوست .وطبق فرمایش دکترشریعتی داریم که:فرزندان همان می شوندکه والدین هستندنه آنکه والدین می خواهند.

11- پرورش دینی فرزندان
دین برنامه هایی که برای روح وجسم انسان درنظرگرفته ،اورابه سوی کمال وسعادت رهنمون می سازد.این برنامه ها باعقل وخرد،سازگاروبانتایج افکارفیلسوفان هماهنگ است پیامبران که آورنده ی این ادیانند،طبیب نفوسندوانسان ها راازخجالت وضلالت رهانده وبااینها دین وی رابه تفکروآموختن وتحصیل آرای صحیح واعمال شایسته وی می داند.
عبادات برسه دسته اند:
الف)واجبات بدنی:مانندنمازوروزه وحرکت به سوی موافقت شریفه ،برای مناجات باخدا؛
ب)واجبات نفسی:ماننداعتقادات صحیح وعلم به توحیدوتفکردرالطاف وافاضات الهی
ج)واجبات اجتماعی:یعنی اموری که مشارکت افراددربلادلازم است.ازجمله معاملات،زراعت،نکاح،جهاد،بادشمنان ودفاع ازناموس درسایه این عبادات روح وجسم پرورش یافته ،ارتباط فردباسایرافراداجتماع سامان می یابد.

12- تأثیررفتاروالدین ازسرمشق زندگی کودک
هرآنچه که والدین درجنبه رفتاری ازخودبروزمی دهندنقش مهمی درسرمشق زندگی کودکدارد.بروزبرخی ازرفتارها نسبت به دیگرومواردی ازاین قبیل دردرجه بالاتری ازلحاظ اهمیّت هستندودرحقیقت به عنوان یک زیربنا درامرسازندگی کودک مؤثرندوبدین نظرتوجه به آنها ازاین جهت وجهات دیگرضروری است .برای پرورش صحیحکودک وساختن یک انسان کامل هم پدر مسئولیت داردوهم مادر.زحمت هریک بدون توافق همکاری وتاییدآن یک امکانپذیر نیست.البته بعدها که کودک به سن رشد وتمیر رسید خودنیزدرباره خودوظایفی پیدامیکندومتعهدمی شودکه زمینه کمال خودراازهرسوفراهم نماید.

12-1-رفتارمذهبی والدین
اساس آموزش وپرورش دینی ازسوی خانواده پایه ریزی می شود.نقش مدرسه ،موسسات وحتی جلسات ،آنهم باتوجه به وضع وشرایط عصرما بسیار ناچیز است بگونه ای که کمتر می توان درآن زمینه امیدوار بود آنچه که والدین درجنبه عملی مذهبی انجام می دهند همان پایه های عملی و رفتار مذهبی برای کودک می شود. براین اساس برای والدین که خواستار عمل مذهبی کودک آنهم به نحوه صحیح و استوار آن هستند چاره ای نیست جز اینکه خود ازاین باب نمونه و الگو باشند.باهزل و مطایبه می توان زندگی راسر کرد ولی ازاین طریق نمی توان سازندگی ایجاد نمود.والدینی که خود به اصول مذهبی به اعمال مذهبی به مراسم و آداب آن بی توجه هستند چگونه می توانند انتظار داشته باشند که فرزندانشان مذهبی و دارای رفتاری صحیح و ارزنده باشند. شکی نیست که پدرومادر نماز می خواند روزه می گیرد.ولی مهم این است که این اعمال فرمالیته و سورساتی نباشد.

12-2- نظم و ترتیب:
والدین باید الگوی نظم و انظباط باشند،نظمی که کودک زندگی خود را برآن استوار سازد، و انظباطی که طفل ازآن اطاعت بیاموزد آنهم اطاعتی توام با رغبت و احترام و براساس موازین عدل و انسانیت پدری که رفت و آمدش به خانه تابع هیچ نظم و مقرراتی نیست مادری که محدوده چندمتری اطاعتش و یا آشپزخانه اش آن چنان درهم و آشفته است که جاپای صحبتی برای ورود درآن نیست.پدرومادری که لباسش به یک گوشه افکنده کتابش در گوشه دیگر اسباب و ابزار مورد نیازش ازقلم ،دفتر ،کیف…. درگوشه دیگر چه درسی می تواند به فرزند خود بیاموزد؟
پدری که خروجش ازخانه تابع و ساعات معینی نیست خانواده ای که وقت خواب و خوارکش براساس زمان معلومی نیست نمی تواند درکودک نظم و تربیت پدید آورد.

12-3 - مهرو محبت
وقتی که در خانواده ای کودکی به دنیا می آید چهره زندگی عوض می شود و هدف زندگی از پدر و مادر بسوی سومی جهت می گیرد.والدین نه تنها برای خود بلکه برای کودک هم که شده باید الگوی مهر و صفا باشند. سعادت و آسایش خود رابرای سعادت و آسایش دیگری مخصوصا کودک خویش بخواهند در حضور کودک برخورد و نزاعی نداشته باشند و چهره آرام زندگی راآلوده و اندوه ازغبار نکنند. خانه ای که در آن روح محبت و فداکاری ،وظیفه شناسی ،اخلاص، صفا،مهر،صلاح و صمیمیت ،عفاف و تقوا حاکم نیست خانه ای نامتعادل است.

12-4- رعایت حق و عدالت
کودک نخستین خاطرات و تاثر راازوالدین می گیرد. نقش متفاوت زن و مرد رادردنیای زندگی براساس حق و عدل از خانواده می آموزد ،احترام به انسانیت ،رعایت حق و قانون ،لذت افراد برای عدل و….. راازطریق والدین یادمی گیرد. بدین نظر والدین دراین جنبه نیز کمال مراعات راداشته باشند.آنها حق را بپذیرند اگر چه تلخ باشد و عدالت رارعایت کنند اگر چه به زیانشان باشد.بررسیهای علمی نشان داده است که بی عدالتی والدین درخانواده ،حسادت کودکان راتحریک می کند.گاهی حالت عصبانی،طغیان،انتقام جویی،کینه ورزی،درکودکان بخاطر بی عدالتی والدین ،بروز می کند که عواقبی بس وخیم دارد. والدین باید داور منصف وقافی عادل باشند و با حمایت بی جهت ازیکی روحیه ی دیگری رانشکند.

12- 5- رفتار اخلاقی والدین
والدین در همه مسائلی و ازجمله در جنبه اخلاقی باید الگو و نمونه باشند. آنها هم به حکم شرع و هم بخاطر فرزند به دوری از ریا، دروغ،جنایت،معاشرت غلط،لاف و گزاف موظف هستند.و نیز متعهدند قلبا و عملا مدافع حق،حق دوست،حق جو،دارای نیات خیر باشند.والدین درجنبه عمل برای اثبات یک امر سوگند نمی خورند پشت به هم نمی کنند.سخنان نامربوط نمی گویند عیب جو نیستند.
شوهر درورود به خانه با اهل آن سلام می کند همسر و فرزندان ازاواستقبال می کنند نسبت به هم معاشرتی انسانی و صمیمانه دارند. مادر صبحا کودکان و شوهر خود را خروج از منزل بدرقه می نمایند. خداحافظی می گویند.

13 - وظایف والدین نسبت به فرزندان در امر دین
همه ی والدین مسئوول ، باید فرزندانشان را به گونه ای تعلیم و پرورش دهند که تمام آداب و اصول توصیه شده توسط خالق خویش را به جا آورده و این اعمال و فرائض را با عشق و علاقه و نه از روی اجبار و تهدید و ترس انجام دهند. البته غالباً این کار با دشواری ها و پیچیدگی هایی روبروست و والدین نمی دانند باید از کجا شروع کنند.
از امام سجاد (علیه السلام): نقل شده است: « از جمله حقوق فرزندان بر والدین عبارت است از: نشان دادن راه راست و مسیر بندگی پروردگار و کمک به فرزندان در پیروی از فرامین خداوند متعال». تمام افراد به طور فطری دارای غریزه و کشش به سوی پروردگار و نیایش و پرستش او هستند. از جمله مسئولیت های والدین فراهم آوردن محیطی سالم و آزاد برای شکوفایی و رشد این میل ذاتی و حمایت و محافظت از فرزندانشان در برابر تاثیرات و عواملی است که آنها را از این میل فطری به عبادت دور می کند.
در دنیای مادیگرای امروز، کما بیش، شاهد توجه و تمرکز والدین بر پیشرفت فرزندان در امور دنیوی و مربوط به مسائل مادی هستیم تا معنویات و مسائل اخلاقی. والدین باید توجه داشته باشند که اگر چه پیشرفت و موفقیت در امور زندگی مهم است، اما کمال و میل به معارف دینی و اخلاقی، آن چیزی است که سعادت و موفقیت ابدی فرزندانشان را تامین می کند.
والدین بیش از آنکه با زبانشان دیگران را دعوت به اسلام کنند، از اعمال و شیوه های غیر مستقیم بهره جویند. اصل در آموزش مسائل دینی و واجبات مذهبی این است که خودشان نیز به آنچه تبلیغ و تعریف می کنند عمل کنند، کودکان به ویژه بچه های کوچکتر، در وهله ی اول از طریق دیدنمی آموزند تا از راه شنیدن.هنگامی که پدر و مادر تلاش می کنند در هر موقعیتی، هنگام کار، مسافرت، تعطیلات، گرهمایی های اجتماعی، یا حتی وسط آشپزی و امور روزمره، به موقع و در اول وقت نماز بخوانند، این عمل آنها بسیار مؤثرتر از آن است که صرفاً به فرزندانشان بگویند که باید نماز بخواند. علاوه بر این، رفتار ها در منزل و محیط خانه و خانواده، تاثیر عمیق وبسیار مهمی در احساسات فرزندانشان درباره اعمال دینی دارد.اگر آنها ببینندکه رفتارها وقتی روزه می گیریم بهتر است، تاثیر ماه مبارک رمضان و روزه داری را به طور مأموس و بهتر درک خواهد کرد. از سوی دیگر، اگر والدین به شدت بر انجام فرائض دینی و واجبات به فرزندانشان تذکر دهند اما از آن سو ببینند که پدر و مادرشان مقید به آن توصیه ها نیستند مثلاً دروغ می گویند، غیبت می کنند، بداخلاق هستندو عصبانی می شوند، رفتار متناقض والدین را نوعی ریا کاری تعبیر کرده و نتیجه می گیرند که اعمال دینی تنها یک سری رفتارها و آداب ظاهری بی هدف است.
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: در سن 7 سالگی از کودکان خود بخواهیم که تا جایی که توانایی شان اجازه می دهد و می توانند روزه بگیرند، حتی تا نصف روز و یا کمتر. و از آنها بخواهیم هر وقت احساس گرسنگی و تشنگی کردند روزه ی خود را بشکنند و به این ترتیب آنها به تدریج به روزه گرفتن عادت می کنند. برای فرزندان پسر می توان این تمرین را از 9سالگی شروع کرد.
در مواردی ممکن است نوجوان یا فرزندان شخصاً علاقه ی خاصی به انجام فرائض نشان دهند، اما انجام آن فریضه می تواند به آنها آسیب جسمی یا روحی برساند. برای مثال ، والدینی را در نظر بگیرید که کودک آنها به شدت مایل به روزه گرفتن است، این والدین می توانند از فرزندانشان بخواهند تا تنها ساعات مشخصی از روز را روزه گرفته و پس از خوردن نهار نیز دوباره به روزه ی خود ادامه دهد. حتی امامان معصوم نیز فرزندان خود را به رعایت اعتدال و میانه روی در عبادت توصیه می کردند.
در روایتی از امام صادق (علیه السلام) می خوانیم: «وقتی که کودکی به سن 3 سالگی رسید به او بگویید 7 بار ذکر « لا اله الا الله» را بگوید و دیگر کاری به کودک نداشته باشید تا زمانیکه کودک به سن 3 سال و 7 ماه و 20 روزه شود.در این زمان به او بیاموزید 7 بار بگوید « محمد رسول الله» و بگذارید کودک آزاد باشد تا وقتی که کودک به سن 5 سالگی برسد، در این هنگام به او سجده کردن را یاد دهید و در 6 سالگی نیز رکوع ، سجود و سایر قسمت های نماز را به او بیاموزید.
در تمام مراحل باید توجه داشته که والدین باید این مراحل را تدریجی دنبال کرده و کودک را تحت فشار قرار ندهند چرا که عجله و اصرار ما می تواند اثر عکس داشته و موجب زدگی و دوری آنها از انجام اعمال دینی شود. پیامبر اعظم « صلی الله علیه و آله» می فرمایند: «مانند اسب رمیده ای نباشید که نه به مقصد می رسد و نه توانایی برای سوار کارش باقی می گذارد.»
در انتها باید به این نکته اشاره شود که به عنوان والدینی که می خواهند مسائل دین را به فرزندانشان آموزش دهند، باید در انجام این کار خطیر از شیوه های جالب و جذاب و سرگرم کننده برای بچه ها استفاده کنیم. فرزندانمان را دور از چهارچوب های خشک ، با اماکن مذهبی و مراکز اسلامی و فعالیت های مذهبی آشنا و آمیخته شوند. اگر رفتار و آموزش تند و سخت گیرانه و با بی صبری برخورد کنیم، و یا زمانی که آمادگی آموزش ندارند، آنها را مجبور به یادگیری و انجام امور دینی کنیم، در فرزندانمان حس بدی ایجاد کرده و ممکن است این حس بد تا بزرگسالی و دوران بلوغ نیز همراه آنها مانده و در اعتقادات دینی آنها تاثیر منفی بگذارد.
پیامبر اسلام(صل الله علیه و آله) نیز تاکید فرمودند: اسلام دین آسانی است، و مسلمان متدین بودن کار سختی نیست و افرادی که مسئوول آموزش و تعلیم و تبلیغ امور دینی به دیگران هستند. نباید به گونه ای رفتار کنند که تصویر خشنی از مذهب برای افراد ایجاد شده و در نتیجه ی یک سری اجبارها و فشارهای غیر ضروری ، مردم از دین و مذهب گریزان شوند.







فصل چهارم

عوامل تاثیر گذار در گرایش فرزندان به نماز



 
1- روشهای اقامه نماز در خانواده
سفارش پدرومادر
یکی از راه های اساسی اقامه ی نماز و شاید مهمترین و اولین آنها و ازروشهای خنثی سازی ترفندهای شیطانی در موضوع اقامه نماز،توصیه و سفارش و دستور اولیای خانه به سایر اعضاءبرای اقامه نماز و ایجاد جو توصیه و امر به نماز درجامعه ازدرون خانه است و این روش انبیاست قرآن درموارد متعددی دراین باب سخن دارد که بیانگر اهمیت سفارش به نماز و نقش ارزنده آن در اقامه ی نماز است.
1-1- سیره حضرت اسماعیل
قرآن در مقام تعریف و تمجید از حضرت اسماعیل (علیه السلام) می فرماید:
«و کان یامر اهله بالصلوة و الزکوة »«اوخاندانش را به نماز و زکات امر می نمود. »
نکته ی قابل توجه در این آیه استفاده از کلمه ی «و کان یامر» است،که دلالت براستمرار و پیوستگی دارد،بدین معنا که به طور مرتب و پیوسته اهل خود را به نماز سفارش می کردو از آنها می خواست که نماز را به پا دارند.
1-2- سیره حضرت لقمان
قرآن درسوره ی لقمان دربیان پندها و اندرزها و توصیه های حضرت لقمان به فرزندش اینچنین می فرماید:«یا بنی اقم الصلوة و امر بالمعروف و انه عن المنکر و اصبر علی ما اصابک»
«فرزندم نماز رابه پای دار ،امر به معروف و نهی از منکر کن و دربرابر مشکلات استقامت داشته باش.»


1-3- سیره ی پیامبر اسلام
قرآن خطاب به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)می فرماید:«و امر اهلک بالصوة و اصطبر علیها »«خاندانت راامر به نماز کن و دراین راه استقامت نما»
هنگامی که این آیه نازل شد برطبق برخی از روایات مدت چهل روز و برخی دیگر شش ماه،پیامبر هنگام نماز مقابل خانه ی علی و زهرا (علیها السلام) می آمدند وی فرمودند:
السلام علیکم و رحمة الله و برکاته .آن گاه دستهای خود را می گشودند و دوطرف در خانه را می گرفتند و می فرمودند: «الصلاة الصلاة برحمکم الله»
نماز،نماز،خداوند شما را رحمت فرماید.
این سیره ی پیامبر بیانگر چند نکته اساسی است ازجمله اهمیت نماز و مسئولیت اولیا.اگر چه اهل بیت پیامبر خود ازائمه نمازگذاران بودند و میزان توجه و عنایت آن ها به نماز مشهور و معروف است،اما این روش پیامبر نقش آموزش و تربیتی و الگویی زیبایی دارد.
جایی که پیامبر در خانه ی علی (ع) و زهرا و فرزندانشان که از عابدترین افراد زمانه هستند اعلام می فرماید نماز!نماز! این درسی است برای همه پدران و مادران که این امر تکلیف آنهاست. آنها باید نسبت به نماز فرزندانشان مراقب و مواظب باشندو دچار غفلت و بی توجهی نگردند.امام هشتم (علیه السلام) می فرماید: ازامتیازات خانواده مااین است که علاوه براینکه پیامبر همه را امر به نماز فرمود،ازطرف خداوند ماموریت یافت، اهل بیت خود را بطور ویژه امر به نماز نماید.
2- مسئولیت والدین نسبت به فرزندان درتوصیه نماز
روشن است که اگر درمنزل زمزمه ی نماز و توصیه به آن وجود داشته باشد و هریک ازاعضای خانواده یکدیگر راسفارش و امر به اقامه ی نماز نماید،کانون خانواده تبدیل به کانون مقاومت و ایستادگی در مقابل تلاشهای شیطانی می گرددو بالطبع جامعه نیز این گونه خواهد بود،زیرا جامعه چیزی جز مجموعه خانواده ها و آحاد انسان ها نسبت و چنین جامعه ای از ناحیه ی ضد نماز،لطمه ای نخواهد دید.لکن هنگامی که درداخل خانه توصیه وتوجهی نسبت به نمازمشاهده نشودوپدرهاومادرهابراین باورباشندکه تنهامسئولیت آنها سیرکردن شکم فرزندان وپوشاندن ظاهرآنهاست،اماازلحاظ تربیت فکری وروحی،مسئولیتی ندارندوچنانچه اندیشه ی فرزندآنهاازدیگران باشد،یاروحش مبتلابه انواع بیماریهای مزمن گرددویازخمهاوجراحات گناه،روح اورامتعفن سازدودیگران رانیزبیازارد،ارتباطی به آنهاندارد،این باور،باورصحیحی نیست ،بلکه غلط وخطرناک است!این امریعنی اصالت دادن به جسم وبدن وبی¬اعتنایی به روح.

3- هشداربه والدین
براثرغفلت وبی توجهی شما،فرزندتان طعمه وصیددیگران می گرددواین بیانگربیعرضگی وعدم توجه انسان است که عزیزدلش ،میوه ی قلبش،ثمره ی زندگیش وآن کسی که ادامه ی وجوداوست ،دردست شیاطین گرفتارباشدوپدرومادرندانند که اوگرفتاردیوها ودامهاست.بطورقطع ،چنین اولیایی علاوه برضرورت پاسخگویی درمقابل فرزندان خوددراین دنیا،درروز قیامت پاسخگوی خدانیزبایدباشند.پیامبراکرم (صلی الله علیه واله) روزی نگاه مبارکشان به گروهی ازکودکان افتاد.فرمودند:«ویل لاطفلان آخرالزمان من آبائهم»-وای براحوال فرزندان آخرزمان ازدست پدرانشان»سؤال کردند:یارسول الله ،ازدست پدران مشرکشان ؟فرمودند:«نه،ازدست پدران مؤمن ومسلمانشان».زیرا:چیزی ازواجبات وفرائض رابه فرزندانشان نمی آموزندواگرفرزندی شخصا برای یادگرفتن احکام اقدام نمود(یابه مسجدویاجلسه ی مذهبی گام نهاد)اوراازاین کاربه (بهانه های مختلف)بازمی دارند.»به بهره ی اندکی ازدنیا برای آنها راضی می شوند.به جای تشویق اوبرای حضوردرمسجدونمازوبرنامه های سودمندمذهبی ،اورابه کارهای دنیوی ،بابهره ی اندک می گمارندوازاین بهره ی اندک خوشحال هستند.آن گاه پیامبرفرمود:من ازآنهابیزارم وآن هاازمن بیزارند.
روشن است درمقیدبودن آنها به نماز ومسجد،آثارارزشمندفراوانی برای آنهاومانهفته است وحتی درحدیث داریم که بسیاری ازلغزشهای پدران ومادران باانجام امورفرزندان جبران می شود.والدین محترم !فرزنداهل نماز ،درمقابل پدرومادرنمی ایستد،گستاخانه بااوسخن نمی گویدوبی ادبی نمی کندواما این فرزندبی نمازاست که درمقابل مادرقدخمیده ای که جوانی ونشاط وداروندارش رابه پای رشداو نثارکرده است،می ایستدوباحرکات ناپسندش اورابه سخره می گیرد!وگاهی براواخممی نمایدودل اورابه دردمی آورد.پدرومادرگرامی!برای مبارزه باشیاطین ورهایی ازدامهای آنها،بایدفضای اقامه ی نمازراایجادنماییم. هرخانه یک سنگرشود.درآن صورت برای شیاطین ،مقابله باهمه ی خانه هاقطعا مشکل وشایدغیرممکن باشد.
والدین گرامی !هنگامی که به مسجدمی آییدفرزندان خودرابه همراه بیاوریددست فرزندان وکودکان ونوادگان خودرابگیریدوبه نمازجمعه بیاورید.قبل ازآنکه ،فرزندانتان براثردسیسه های شیطانی ازدست شمابپردواگربه هرشکل پریده است دل اورابدست آورید،باخداآشتی اش بدهیدوبامسجدمرتبطش کنید.


4- راه های آشنایی کودکان به نماز
بچه هاراازکوچکی بایدبه نمازتمرین داد،دستوربه مارسیده است که به بچه ازهفت سالگی نمازتمرینی یادبدهید.البته بچه هفت ساله نمی تواندنمازصحیح بخواندولی صورت نمازرامی تواندبخواند،ازهفت سالگی می تواندبه نمازعادت بکند،چه پسروچه دختر.یعنی همان اولی که بچه به دبستان می رود،بایدنمازرادردبستان به اویادبدهنددرخانواده هم باید به اویادبدهندولی این راتوجه داشته باشیدکه یاددادن و وادارکردن بازورنتیجه ای ندارد،کوشش کنیدکه بچه تان ازاول به نمازخواندن رغبت داشته باشدوبه این کارتشویق بشود.بهرشکلی که می توانیدموجبات تشویق بچه هاتان رافراهم بکنیدکه باذوق وشوق نمازبخواند،زیادبه اوبارک الله بگویید،جایزه بدهید،اظهارمحبت کنیدکه بفهمدوقتی نمازمی خواند،برمحبت شمانسبت به اوافزوده می شود.


5- کودک ومسجد
بچه رابایددرمحیط مشوق نمازخواندن برد.این به تجربه ثابت شده است که اگربچه به مسجدنرود،اگردرجمع نباشد،نمازخواندن جمع رانبیند،به این کارتشویق نمی شود،چون اصلا حضوردرجمع مشوّق انسان است ،آدم بزرگ وقتی خودش رادرجمع اهل عبادت می بیند،روح عبادت بیشتری پیدامی کند،بچه که دیگربیشترتحت تأثیراست .متأسفانه کم رفتن مابه مساجدومعابدومجالس دینی واینکه کودکان کمتردرمجالس مذهبی شرکت می کنند،سبب می شودکه آنها ازابتدارغبت به عبادت پیدانکنندولی این برای شماوظیفه است،اسلام که می گوید،بچه¬ات راواداربه نمازخواندن کن،نمی گویدآقا مآبانه فرمان بده ،تشربزن،دعوایش کن.نه،ازهروسیله ای که می دانیدبهترمی شودبرای تشویق اوبه عبادت ونمازخواندن استفاده کرد،شمابایداستفاده بکنید.بایدبابچه های خودمان برنامه مسجدرفتن داشته باشیم تابچه هابامساجدومعابدآشنابشوند.ماخودمان که ازبچگی بامساجدومعابدآشنا بودیم دراین اوضاع واحوال امروزچقدربه مسجدمی رویم که بچه های هفت ساله نشده اندبه دبستان وبعدبه دبیرستان وبعدبه دانشگاه رفته اندولی اصلا پایشان به مساجدنرسیده است ،بروند.خوب اینهاقهرا ازمساجدفراریمی شوند.حالا ممکن است بگویید وضع مساجدخراب است،کثیف است،یامثلا یک روضه خوان می آیدوحرف چنان وچنین می زند،آنها راهم وظیفه داریم که درست بکنیم ،وظیفه که دریک جاتمام نمی شود،وضع مساجدخودمان راهم بایداصلاح بکنیم.پس این راهم هرگزفراموش نکنیدکه ماوظیفه داریم نمازبخوانیم ووظیفه داریم که خاندان خودمان راهم نمازخوان بکنیم بشکلی که به نمازراغب وتشویق بشوند.فوائدوخاصیت نمازخواندن رابرای بچه هابگوییم،درحدودی که می توانیم فلسفه ی نمازخواندن رابرای بچه هابگوئیم.اولابرای خودتان درخانه یک مصلایی انتخاب کنید(مستحب هم هست)یعنی درخانه یک نقطه ای راانتخاب بکنید که جای نمازتان باشد.مثل یک محراب برای خودتان درست کنید اگرمی توانیدیک اتاق رابعنوان مصلی ،همانطوریکه پیغمبراکرم(ص)یک مصلی داشت،جای نمازداشت،انتخاب بکنیداگراتاق زیادی ندارید،دراتاق خودتان یک نقطه رابرای نمازخواندن مشخص کنید،یک جانماز پاک هم داشته باشید،درمحل نماز که می ایستید،جانمازپاکیزه ای بگذارید،مسواک داشته باشید،تسبیحی برای ذکرگفتن داشته باشید.

6- اصول اساسی درتربیت فرزندان
1-6 - اصل اول :آسان گیری تساهل «توجه به توان وظرفیت افراد»
دراعمال مذهبی بایدبه وضعیت جسمانی ،روانی ،فکری وعاطفی مخاطب توجه نمود از یک کودک 7 یا 10ساله نمی توان انتظارهمراهی باشمادرجلسات چندساعته دعاومناجات راداشت.بررسیهای علمی نشان می دهدکه بیشترافرادی که دارای گرایشهای مذهبی ضعیفی می باشندبه دوقشرتقسیم می گردند:کسانی که آگاهیهای مذهبی درحدّ کافی به آنها رسانده نشده وکسانی که درکودکی باسخت گیری وخشونت به تربیت مذهبی آنها اقدام شده است .چراکه بدیهی است طفلی که ازهمان آغزحیات ازعبادت ودینداری خسته شده درآینده به اعمال عبادی چنان اهمیتی نخواهدداد.اساسا آموزشهای دینی بایددارای انعطاف ومتناسب باتوانایی کودکان درسنین مختلف باشد ولذاقبل ازسن تکلیف نبایدباتکالیف سخت وطاقت فرسا احساس تنفروانزجاردرکودک ایجادنماییم. دراین باره نکات قابل توجهی درسیره ی رفتاری امام خمینی (رحمة الله )مشاهده می شودکه بیان برخی ازآن ها مناسب است.امام درمسائل شرعی همانندبقیه مسائل خیلی سخت گیری نمی کردندهیچ گاه مسائل شرعی رابه فرزندانشان دیکته نمی کردند؛بلکه آنهاوقتی عملا رفتارامام رامی دیدندخودبه خودتأثیرمی پذیرفتند.امام هیچ گاه به فرزندان خودنمی گفت:وقت اذان است ،دست ازکارتان برداریدونمازبخوانید.بلکه ازآنها می خواست نمازخودرادرخلال وقت نمازبه جاآورندوبه آنها می گفت :وای به حال کسی که نمازش رانخواند.ازهمه مهم ترخودایشان پیش ازاذان ،وضومی ساخت ودراول وقت به نمازمی ایستاد. خانم فریده مصطفوی دراین باره ازپدرخویش چنین حکایت می کند:امام هیچ وقت بچه ها رابرای نمازصبح ازخواب بیدارنمی کرد،زیرامعتقدبود که انسان درخواب تکلیف ندارد ، اگرکسی بیدارشودبایدنمازش رابخواندوامااگرگاه خوابمان می رفت می فرمود:بایدمقیدباشیدقبل ازنمازظهروعصر،نمازصبح راقضا کنید.این رفتاراثرمطلوبی درفرزندش شان داشت .خانم زهرامصطفوی نیزدراین باره خاطره ای ازامام نقل می کند:همسرم ازروی عادت ،دخترم راازخواب صبحگاهی بیدارمی کرد وبه نمازوامی داشت .امام وقتی ازاین ماجرا باخبرشدبرایش چنین پیغام فرستاد:«چهره شیرین اسلام رابه مذاق بچه تلخ نکن».این کلام آن چنان اثرعظیمی برجان دخترم گذاشت که از آن پس خودب ماسفارش می کردبرای نمازصبح بیدارش کنیم.درپایان این بخش ،توجه به فتوایی ازامام خمینی دراین باره مناسب است.ازایشان سؤال می شودکه بیدارنمودن افرادخانواده برای نمازصبح باچه کیفیتی مجاز است؟ درپاسخ گفته می شود:اگربیدارنکردن آن ها موجب سهل انگاری واستخفاف به نمازباشدبایدآن ها رابیدارکرد.

6-2- اصل دوم: مسامحه وتغافل
کودکان ونوجوانان ازعلایق ،انگیزه ها،هیجانات،وویژگی های متغیروناپایداری برخوردارهستندولذاانتظاربرخی والدین ازفرزندان خویش برای انجام رفتارها واخلاق اسلامی دریک قالب کلیشه ای ومطابق باخواست ومیل آنها وبدون هیچ خطا واشتباهی توقع بجایی نیست .گاه تذکربیش ازحدممکن است رفتارهای درونی شده قبلی آنهارانیز تضعیف کرده واثرمعکوس برجای گذارد.بنابراین گاه تأثیرتغافل وچشم پوشی ازتذکرمستقیم بسیاربیشتربوده واساسا این نوع برخوردبرای رعایت حرمت وحفظ شخصیت اخلاقی کودک،لازم وضروری است.دربرخی مواقع نیزمناسب است پس ازگذشت مدت زمانی ازارتکاب آن خطا ،به کودک درآن خصوص تذکردهیم.

6-3- اصل سوم: آماده سازی روانی مخاطب
آماده سازیهای عاطفی وروانی درتربیت دینی کودکان ازاهمیت ویژهای برخورداراست .قبل ازارائه مفاهیم والگوهای دینی بایدشرایطی فراهم گردد که آمادگی درونی متناسب بارغبتهای کودک دراوایجادشود.
ارائه مفاهیم وارزشهای دینی درموقعیتهای ناخوشایندوهنگامی که فردبه لحاظ عاطفی وشرایط روانی وذهنی وحتی فیزیکی وجسمانی ،آمادگی لازم ندارد،اثرویران کننده درتربیت معنوی اودارد.
وقتی کودک ازدرون پریشان وناآرام است ،پیام آهنگین ازبیرون به اومنتقل نمی شود،هرچیززیبا ودلپذیرباشد.نکته دیگرآنکه القای مفاهیم دینی بایدازراهی موافق باطبع وروان مخاطب صورت پذیردوگرنه آن رادفع نموده وازآن مفاهیم گریزان می شود.

6-4- اصل چهارم: گفتارغیرمستقیم
به طورکلی تأثیرغیرمستقیم ازشیوه های مستقیم بسیاربیشتراست .برهمین اساس تأثیرعمل ازگفتارافزون تروگفتارکنایی ازصریح بیشتراست .یکی ازمربیان بزرگ دراین باره چنین گفته است :من هوادارآن دسته ازروشهای تربیتی هستم که دخالت کلام درآن به حداقل ممکن برسد .به همین دلیل ازیک سوپیشوایان اسلام برتبلیغ عملی درمقابل تبلیغ زبانی،تأکیدنموده وازسوی دیگرقرآن وروایات مامشحون ازضرب المثلها،تشبیه ها،تغییرات مجازی وکنایی،حکایات وداستانهاست.البته این بدان معنی نیستکه تبلیغ مستقیم ،هیچ گونه کاربردوتأثیری نداردونبایددرهیچ موقعیتی ازآن بهره برد،بلکه ابتدا مناسب است بااستفاده ازنگاه های علمی وبرون دینی به تدریج ،مخاطب رابه متن دین نزدیک ساخت وآن گاه خودبا قرارگرفتن درفضای دین تقاضای بحث مستقیم ودرون دینی خواهدداشت.

6-5- اصل پنجم: نوآوری،ابلاغ،خلاقیت وابتکار
درارائه پیامهای دینی ومفاهیم ارزشی بایدبه گونه ای رفتارکردکه کودک بااشتیاق ومیل واراده به آن گرایش یابد،لذااین گونه مفاهیم وپیامها راهرچندارزشمندوناب باشند،نبایدبه یک باره دراختیارمخاطب نهاد،بلکه بایدزمینه کشف آن مفاهیم رابرای کودک مهیا ساخت تاخودبه شیوه سقراطی به آنها دست یابد.برهمین اساس ارائه مفاهیم بایدبه صورتی نووتحریک کننده صورت پذبرد.درحالیکه روشهای کنونی تعلیم وتربیت غالبا خسته کننده ،اشباع شده وتکراری است وبدون آماده سازی وایجادشوق وترغیب به طورمستقیم بامخاطب ،رابطه برقرارمی کنند.به همین دلیل مشاهده می شود که غالب روش های تربیتی مذکوریابی فایده وبی تأثیر است ویا اثری معکوس گذاشته وافرادرابیشترازدین واخلاق ،گریزان می سازد.زیراتکراروارائه محرکهای یکنواخت ،موجب دلزدگی وبیزاری جوانان می شود.

6-6-  اصل ششم: استدلال ومنطق
دربیان مطالب وپاسخ به سؤالات فرزندان همواره باید ازمنطق محکم واستدلالی روشن برخورداربودوسعی نمودپاسخی درست واقناع کننده به آنهاداده شود .آموزشهای مذهبی بایدهماهنگ، هدفدار،هدایتگرودرقالبی سیستماتیک ارائه شود.
جوان دراثرعلاقه وافربه اطلاعات مذهبی وکنجکاوی بسیارودقت فراوان ،همه ی داده هاومعلومات خویش راکناریکدیگرنهاده وباپردازش آنها به دنبال بنای نظامی هماهنگ وسازگاراست ولذابه سرعت تناقضهاوتضادهای سخنان ماراگوشزدنمودوخواستارجمع،میان گفته هاونوشته های مختلف است.دراین میان جواب غلط ویانیم بندویاطفره رفتن جواب ،اثری زیانباردرذهن کودک برجای می گذارد.لذابروالدین ومربیان است که اعتقادات ومعلومات مذهبی خویش راتکمیل نموده وبه علاوه به آنچه می گویند،مؤمن باشندواگردرموردخاص ،پاسخ سؤالی رانمی دانستندباصراحت ،اظهارجهل نموده وسپس بامطالعه ویاپرسش ازدیگران ،جواب درست رابه کودک ارائه دهند.

6-7- اصل هفتم :تصویربرداری وتجسم بخشی به مفاهیم دینی
هنریک مربی مذهبی آن است که مفاهیم دینی و آیات الهی راباتصاویر زنده لحظات نشاط آور و احساسات شور انگیز به کودک عرضه کند و به استدلال و نصیحت بسنده نکند.یکی از راهها داستان سرایی است .قصه و حکایت نه تنها برای کودکان بلکه برای بزرگسالان هم جذب و موثر است. کودکان و نوجوانان ازشنیدن داستان لذت برده و سعی درتطبیق خویش با قهرمان داستان می نمایند.البته انتخاب نوع داستان و کیفیت بیان و تشریح آن و تمرکز برنکات مهم و حساس ازموضوعات قابل تامل در برنامه ریزی است. ذکر و توصیف نعمتهای الهی نیز به زبان کودکانه درایجاد رابطه میان کودک و خدا تاثیر بسیار دارد.

6-8- اصل هشتم: تعدد و تنوع الگوها
انسان در سنین جوانی ازاخلاق همه اطرافیان کم و بیش تاثیر می پذیرد ؛پدر و مادر بستگان ،همسالان ،ورزشکاران ،هنرمندان،قهرمان تاریخی ،سخنرانان و نویسندگان ،شخصیت های سیاسی و اجتماعی و….. همگی به نحوی الگوی وی واقع می شوند. این امر نشانگر نیاز فراوان جوانان به الگو های متعدد و متنوع است.تاثیر شخصیت الگوها درشکل گیری رفتار و منش کودکان و نوجوانان یا تثبیت اخلاقی و اجتماعی آنان فوق العاده مهم است.لذا هرقدر این الگوها زیبا،محبوب،دوست داشتنی،منطقی،مصمم و عاطفی و مهربان باشندبرمیزان تاثیر پذیری افزوده می شود.  الگوهای یکنواخت و همردیف باعث دلزدگی جوان شده و این نیاز اصیل اورا اشباع نمی کند.دقیقا برهمین اساس است که خداوند درقرآن کریم ازالگوهای متفاوت و گوناگونی یاد کرده است،مانند:پیامبران الهی قهرمان جوانی چون:اصحاب کهف،بانوان نمونه ای چون،مریم،آسیه .علاوه براینان اسوه های فراوانی درتاریخ اسلام و الگوهای زنده ای نیز برمبنای معیارهای دینی قابل ارائه هستند.

6-9- اصل نهم: رعایت شخصیت کودکان
یکی دیگر ازنکاتی که رعایت آنها درفرایند تربیت دینی لازم و ضروری است حفظ شخصیت مخاطبان می باشد. مربی باید بدون کمترین برخورد با شخصیت کودک و آسیب زدن به آن برنامه خویش رادنبال کند.درغیر این صورت ورودیهای کودک برروی مربی بسته شده و پذیرایی خویش راازدست می دهد و درمقابل حالت تدافعی به خود می گیرد.این واقعیت دربرخوردهای تربیتی امامان (علیه السلام)بسیار مشاهده می شود که نمونه بارز آن داستان آموزش وضو به پیرمردی است که وضویش رابه شیوه ای غلط انجام می داد و لذا حسین (ع)ازاوخواستند میان آن دو داوری کرده و بگوید وضوی کدام یک بهتر است.پیرمرد با مشاهده وضوی آن دومتوجه اشتباه خود گردید و ازآن دوبزرگوار سپاس گذاری کرد.


6-10- اصل دهم : محبت و مهرورزی
روان شناسان عاطفه راخمیر مایه گرایشهای مذهبی می دانند به این معنا که هرقدر پیوند و محبت و انس بین کودک و مربی بیشتر باشد برمیزان جلب و جذب وی افزوده می شود برخورد خوب و مناسب خوش خلقی،خوش رویی خوب گوش دادن زیبا سخن گفتن و مهربان نگریستن تاثیر فراوانی درفرآیند القاءپیامهای دینی داراست. چناچه پدری فرزندان راباعباراتی زیبا همچون :«پاشو عزیزم،وقت نمازاست» همراه بانوازش و بوسه برای نماز صبح بیدار کند.درگرایش و علاقه او به نماز تاثیر فراوان خواهد داشت. اساسا درتربیت دینی فرزندانمان باید ازامرونهی شدید و تذکرات مکرر نیش دار پرهیز نمائیم.زیرا این روش برخورد زمینه پیدایش روح مقاومت درافراد رافراهم می آورد.جریمه دار کردن عواطف افشاگری ،رسواسازی ،تحقیر و امثال آن نیز از آثار زیانبار فراوانی برخوردار است.
6-11- اصل یازدهم : تشویق به جای تنبیه
تشویق بدون تردید ازمهمترین ارکان روان شناسی تربیتی و عاملی موثر درتحریک انگیزشهاست و پیشرفت عملکرد افراد درفرآیند یادگیری و تقویت رفتارهای مطلوب به شمار می رود.تشویق نیاز اساسی انسان است که در همگان از کودک و بزرگسالان موجود است به لیکن شیوه ها و گونه های تشویق به اقتضای سن افراد و میزان درک و فهم و نوع عمل و موقعیت آنها متفاوت است.گاه اظهار یک عبارت محبت آمیز و گاه تعریف کردن درمقابل دیگران دراین میان نقش مادر به دلیل جایگاه عاطفی اوبسیار حائز اهمیت است .دریک مطالعه آماری معلوم شد که 90% نمازگزاران نماز راازخانه و نه مسجد یا مدرسه و….. آموخته اند و جالب توجه آنکه 70% این گروه نیز معتقد بودند که نماز راازمادریادگرفته اند.این میزان تاثیر گذاری والدین تنها به پدرومادر محدود نمی شود،بلکه شامل نزدیکان نیز می شود.گاه یک عمو،دایی و یا معلم درخانواده ای در حد پدر و مادر نقش ایفا می کنند. دراین باره حکایتی اسید شوشتری که ازعرفای اسلامی بوده قابل توجه است.وی درباره رمز موفقیت خود درسیر سلوک معنوی چنین می گوید:من درکودکی نزد دایی خود زندگی می کردم.وقتی هفت ساله بودم نیمه شبی برای قضای حاجت از خواب بیدار شدم،ناگاه دایی ام را دیدم که روبه قبله نشسته و عبایی بردوش گذارده و مشغول نماز و مناجات است ازاین حالت اوخوشم آمد و لذا کنارش نشستم تا نمازش تمام شد.آن گاه از من پرسید:چرا اینجا نشسته ای؟ بروبخواب گفتم ازکارهای شما خوشم آمده و می خواهم پهلوی شما بنشینم. گفت : نه برو بخواب!شب بعد نیز همین اتفاق افتاد.ولی من در پاسخ اوگفتم:دوست دارم هرچه شما می گویید من هم تکرار کنم لذا او مرا روبه قبله نشانید و گفت:یک مرتبه بگو:«یا حاضر و یا ناظر» من هم تکرار کردم. سپس دایی ام گفت: برای امشب کافی است،حال بروبخواب. این کار درشبهای بعد نیز تکرار شد و گاه دادن یک بسته مداد رنگی یا یک شیرینی و گاه گفتن یک آفرین یا مرحبا و گاه خندیدن و درآغوش گرفتن و… تاثیر به سزایی در وجود کودک می گذارد.البته معمولا کودکان به هدایای مادرتوجه بیشتری دارند. نکته مهم درتشویق فرزندان آن است که رفتارهای عملی والدین نیز باید با آن تشویقها هماهنگ باشد.درواقع علاقه و تعهد خود والدین به امور و تکالیف دینی بهترین مشوق به شمار می رود.
درمقابل تنبیه ازآثار تخریبی فراوانی برخوردار است که دراینجا به نقل حکایتی عبرت آموزد دراین باره می پردازیم یکی ازایرانیان ساکن خارج درباره رفتار پدر خود به هنگام کودکی چنین حکایت می کنند:
پدر من از متدینین سرشناس یکی از شهرهای سردسیر ایران بود.اوصبح ها ماراازخواب بیدار می کرد و به نماز وامی داشت. مابرای رهایی ازسرمای طاقت فرسازمستان بدون وضو در اتاقهای خود به همان حالت خوابیده عبارات نماز راباصدای بلند می خواندیم.پس ازچندی پدرمان ازاین ترفندما آگاه شد و کتک سختی به مازد و مارا واداربه وضو ساختن کرد.ما نیز از آن پس آموختیم صبح ها ازاتاقمان خارج شده وبدون وضوگرفتن دوباره برگشته وبه نمازمی ایستادیم.نتیجه این تنبیه هاوفشارهای پدرم آن شدکه حال هیچ یک ازمااهل نمازنیستیم.

6-16 - اصل دوازدهم:انگیزش به جای هیجان
تشویق اگر درحدتطمیع مانده وباالقاءتدریجی مفاهیم ومضامین ،موجب پیدایش انگیزه های درونی دراشخاص نشودازاثرات منفی برخوردارشده ورفتارهای کودک رابه دادوستدی مبتذل بدل خواهدکرد.درکنترل مبتنی برتطمیع ،اولیاءومربیان می کوشندباتطمیع افراد،آن ها رابه برخی هنجارها وادارسازند.دراین روش تاهنگامی آن هنجارها ماندگارندکه جایزه وتشویق نیزدرکارباشدوازآنجا که محرکهای بیرونی به انگیزشهای درونی نینجامیده باقطع تشویق ،دیگرانگیزه ای برای انجام کار،درافرادباقی نمی ماند.
 
6-13- اصل سیزدهم :تدریج وتمرین
جهت آمادگی نوجوانان برای پذیرش مسئولیت های دینی لازم است ازسالهاپیش ازبلوغ به تدریج وآرام آرام آنها راباوظایف دینی خویش آشناساخته وباتمرین به انجام آنها عادتشان دهیم تاآنکه پس ازبلوغ باشعوروآگاهی بیشتربه آنها روی آوردند.امام خمینی (ره)عقیده داشتندکه پیش ازرسیدن به سن تکلیف بایدفرزندان راباکارهای خوب وبدآشنا ساخت وآنهارانسبت به مسائل شرعی آگاه کرد.ایشان گاه ازپسرهشت ساله ای درباره ی نمازش جویامی شدومی فرمود:بچه هابایدقبل ازسن تکلیف به نمازایستندتابه آن عادت نمایند.
عبادات تمرینی کودک ودعاونیایش اودرپیشگاه خداوند،تأثیرات مثبت فراوانی درجان وروان طفل می گذارد.گرچه ممکن است کودک ازمعانی الفاظ وعبارات نماز چیزی نفهمدولی معنای توجه به خداورازونیازبااوواستمدادویاری جستن ازاورابه خوبی درهمان عالم کودکی خویش درک می کندودرنتیجه امیدواربارمی آیدوهمواره تکیه گاه وپشت وپناهی برای خویش می بیند. درعین حال بایدازتسریع ،شتابزدگی واجبارپیش ازموعد،اجتناب ورزید. برای هرتربیتی یک سرعت بهینه وجودداردوافراط درسرعت همان قدرزیان بخش است که کندی بیش ازحد.مربیان بایدشناخت زمان مناسب برای هرآموزش تربیتی ازعجله دربرنامه های خودبه شدت بپرهیزند؛چراکه بارش آرام آرام باران بهتردردل زمیننفوذ کرده وفرصت هضم وجذب آن درزمین مهیا می شود،برخلاف باران های سیل آسا که تخریب وویرانی زمینها رابه دنبال دارد.

6-14- اصل چهاردهم :اعتدال وپرهیزازافراط وتفریط
ازمسائل مهم درپرورش مذهبی کودکان ونوجوانان آن است که آن راازافراط وتفریط درعبادت دور بداریم .وهیچ گاه آنان رابه عبادت زیادمجبورنسازیم.حتی اگرخودشان هم تمایل به زیاده روی داشته باشندمربیان بایدبه تعدیل آنها اقدام نمایند.امام صادق (ع)دراین باره می فرمایند:
من درجوانی ،کوشش بسیاردرعبادت می کردم تاآنکه روزی پدرم به من فرمود:ازعبادت فعلی خودمقداری بکاه ،زیراخداوندهرگاه بنده ای رادوست داشته باشدباعبادت کم اونیزراضی می شود. احساسی که نسبت به دین ازدرون افرادسرچشمه می گیرد،اگربه شتابزدگی وافراط دچارشود،همانندمیوه کالی خواهدبودکه قبل ازرسیدن ،چیده شود.

6-15- اصل پانزدهم:پرهیز ازاجباروتحمیل
نیازبه دین وعشق به خداجویی درذات کودک به ودیعت نهاد شده است ،لیکن ازآنجا که انسان ذاتا آزادومختار آفریده شده،لذاازهرگونه تحمیل واجباربیزاربوده واگرازآن دردعوت به دین استفاده شودبه طغیان وعصیان آمده ودرنتیجه تمایل فطری دینداری دراوبه خشکی گراییده وکارکرد طبیعی خودراازدست می دهد.بااین حال گاه درموارداساسی وخط قرمزها یعنی حرامهاوواجبها به مقداری اجبارپس ازعدم موفقیت درروشهای دیگرویادرکنارروشهای دیگرنیازاست.نوجوانی که دست به دزدی می زندیانمازخودرادرهیچ شرایطی به جانمی آوردبایددرکنارابزارهای تشویقی ونصیحت واستدلال و…ازغصب والدین خویش نیزبهراسدوبه تدریج سعی درتبدیل این نگرش تنبیهی به انگیزه های درونی شودولذادرروایات ،وادارساختن نوجوانان به نمازهای واجب دربرخی ازشرایط مجازشمرده شده است.

6-16- اصل شانزدهم:درون گرایی درمقابل کنترل بیرونی
هدف اصلی ازپروسه تربیت،درونی کردن ونهادینه ساختن ارزشها ومفاهیم اخلاقی ودینی درجان وذهن وروان آدمیان است نه صرف تظاهر به برخی اعمال ورفتارها بدون پذیرش درونی آنهاوگرایش طبیعی به آنها که تنها تاهنگام وجودآن کنترلهای بیرونی ماندگاراست .بنابراین تلاش والدین ومربیان بایدبراعطای نگرش، بینش و شعوری نوبه کودکان ونوجوانان وپیونددادن مفاهیم وارزشها بااحساسات وعواطفشان تمرکز یافته وبه برخی کنترلهای بیرونی بسنده نکنند،به نحوی که افرادهمواره درنهان وآشکار،خودراتحت نظارت نیرویی درنهادشان دانسته ودرغیبت وحضورها ازانحرافات وآلودگیها دوری جسته واززیربارمسئولیت ها ووظایف شانه خالی نکنند.به علاوه اساسا کنترل های بیرونی ازآثارسوء وتبعات زیان آوری برخورداربوده ولذابه میزان خاصی وتنهابه صورت مجانی درکنارشیوه های کارآمددیگری می تواندمفیدواقع شوند.یکی ازتبعات کنترل بیرونی وفشارهای خارجی پدیده نفاق وریاست .
6-17- اصل هفدهم:تأثیرپذیری ازوالدین
کودکان همواره به پدرومادرخودبه عنوان کامل ترین انسان ها نگریسته وآن دو،ایده آل اوراتشکیل می دهند.وحتی درسالهای بعدنیزکه این پندارخودرانادرست می یابند،بازدرعمق جان خویش آرزومی کنندکه پدرومادر،کامل ترین وبهترین باشند.این واقعیت نشانگرمیزان تأثیرپذیری فرزندان ازوالدینشان است .درواقع تأثیرپذیری کودکان ازوالدین همچون رابطه یک گیاه بانورخورشیداست.بنابراین یکی ازراهکارهای بسیارعملی درتشویق فرزندان به ایمان ودینداری ،تعهدعملی والدین به آموزه های مذهبی است.هنگامی که کودکان مشاهده نمایندپدرومادرشان نسبت به امورمذهبی،حساسیت ودقت نظر دارندوبه عبادت ،اهمیت فراوان می دهندودراوقات نمازبااشتیاق تمام به عبادت می شتابندوهنگامی که کودکان ببینندبهترین حالات وزیباترین هیئت پدرومادربه هنگام نمازخواندنشان است.آن گاه نمازوعبادت به بهترین شکل وزیباترین صورت درصفحه ذهن وروان کودک نقش می بندد. بتدریج وضوگرفتن رانیزآموختیم واین ذکررابه تعدادبیشتری  می گفتم تاآنکه من نیزعبادت کردم بدون آنکه نزددایی ام بروم خودپیش ازاذان برخاسته وبه نمازوذکرمی پرداختم وازاین کاربهره فراوان می بردم تااینکه به این مقام رسیدم.

6-18- اصل هجدهم: مشاوره
پیچیدگی شخصیتی کودکان و نوجوانان و آثار زیانبار تجربه ها ی خام و ناپخته اقتضامی کند که والدین پیوسته با کارشناس مسائل تربیت دینی درتماس بوده و بدین وسیله راه حل مناسب و موثر وکم خطری برای مشکلات اخلاقی و مذهبی فرزندانشان بیابند.

6-19- اصل نوزدهم:عشق به زیبایی و جمال
ایجاد روح زیبایی شناسی اساس تربیت دینی راشکل می دهد ؛زیرا ایمان به خداوند جمیل درواقع ایمان به زیبایی است.
عشق اکسیر تربیت دینی و سازنده زندگی و معنا دهنده به آن و جهان اطراف است.عشق از آن چنان نیرویی برخوردار است که می تواند انسان راازغیر معشوق بگسلد و به رهایی مطلق برساند.بدون هیچ رابطه ای میان انسانها وانسان باطبیعت و انسان باخدا به صورت پایدار و استوار برقرار نمی شود. برهمین اساس پیه های تربیت دینی برشانه های محبت خالق بنا نهاده و غایت تربیت دینی پیدایش حالت شوق،وجد،جذبه و عشق به کمال مطلق تعریف شده است.خوب نگاه کردن به طبیعت و خوب شنیدن آوای جهان هستی خود به خود باعث رشد حس مذهبی و گرایش به آن زیبایی آفرین یگانه می شود.و لذا درقرآن به سیر انفاس و انفس و اندیشه درجهان طبیعت سفارش بسیار و مکرر شده است.بروالدین و مربیان لازم است.زیبا ییهای دین رابشناسد و دین رابرای فرزندان به همان صورت زیبا معرفی کنند. هنر یک مربی آن است که جاذبه های پیام خویش را آشکار سازد و به تناسب حال و وضع مخاطب و به لحاظ سلیقه و شرایط عاطفی ،روانی،و اجتماعی او جلوه ای مناسب به پیام خویش دهد.50 ازسوی دیگر همواره باید از لحاظ ایجاد تصویرهای زننده و مشمئز کننده درخصوص افعال و رفتارهای مذهبی پرهیز کرد.گاه پدری پس از خواندن نماز این جمله رابرزبان می آورد«آه!راحت شدم» یا مادری پس ازبرگشت به منزل ،حجاب خود را به کناری پرت کرده و چنین می گوید:«آه چقد گرمه» و گاه درروزهای آخررمضان در مقابل فرزندانمان ازطولانی شدن این ماه ابراز ناراحتی می کنیم.اینها همه درتخریب چهره ی زیبای ایمان و دینداری درذهن فرزندانمان موثر است.


6-20- اصل بیستم: بیم درکنار امید
بارشد کودک و نزدیک شدن به سن بلوغ به تدریج باید باعقوبتهای الهی و تبعات و آثار زیانبار گناه آشنا شده و هشدارهای الهی رابه اوگشزد شود چرا که معمولا ترس از عذاب درکنار امید به ثواب نقش مهمی دردوری ازگناه و انحراف دارد.نکته قابل توجه دراین میان پرهیز ازافراط و تفریط درهریک ازخوف ورجا و حفظ تعادل میان آنهاست.

6-21- اصل بیست و یکم: معنوی سازی محیط
یکی ازشیوه های موفق و بااهمیت درتربیت بدنی افراد برقراری پیوندی معنوی میان آنها باانسانهای دیگر طبیعت و مجموعه جهان هستی است. باید افراد خود را درجهان هستی درفضایی مقدس و معنوی احساس کرده و همه پدیده ها را درنسبتی با خداوند سبحان ببینند و به اصطلاح مشهور«به جنگل و کوه و دریا و هرجا بنگرم،عکس رخ یاربینم»
این فرمایش حضرت امام(قدس سره) بسیار جالب توجه است که:
عالم محضر خداست،درمحضر خدا گناه نکنید!

6-22- اصل بیست و دوم:همراهی با مخاطب
پیامبر اکرم(ص) درروایتی می فرمایند: ما پیامبران با مخاطبان به اندازه عقل و درکشان سخن می گوییم.بنابراین روش القای مفاهیم به مخاطبان باید درحد فهم و شناخت آنها بوده وبه تعبیر روشن تر یک مبلغ مذهبی باید خودرا هم سطح مخاطب خویش درآورده و دست اورا گرفته و گام به گام پیش برد.برهمین اساس پیامبراکرم(ص) درحدیثی دیگر می فرمایند:
هرکس کودکی درخانه دارد باید خود را برای اوبه شکل کودکی درآورد.
امام صادق (ع)دراین باره ازپیامبر اکرم (ص)نقل می فرمایند:
روزی پیامبر می خواست نماز بخواند و حسین(ع)نیز درکنار آن حضرت بود. هنگامی که پیامبر تکبیر نماز راگفت حسین(ع)نتوانست تکرار کند لذا پیامبر تاهفت مرتبه تکبیر راتکرار کرد تا حسین (ع)توانست ذکر الله اکبر رابرزبان جاری کند.

6-23- اصل بیست و سوم:تاثیر ازهمسالان
برقراری ارتباط صمیمانه و دوستانه کودکان با همسالان ملتزم به آداب دینی درگرایش فرزندانمان به دین تاثیر فراوانی داشته و ازعوامل مهم فرزندان و کودکان به شمار می رود.

6-24- اصل بیست وچهارم: تضاد گفتارو عمل
تضاد گفتار و عمل والدین معلمان ،مربیان تربیتی و مبلغان مذهبی موجب بدبینی افراد نسبت به دین گشته و مخاطبان رانسبت به آنها بی اعتماد گردانده و تاثیر کلام راازآنها می گیرد.1                                                                                                 
 





نتیجه گیری و پیشنهادات ومنابع

 
نتیجه گیری
براساس تحقیقات انجام شده و مطالب جمع آوری شده دررابطه بانقش خانواده در تشویق فرزندان به فرائض دین می توان چنین نتیجه گرفت،یکی ازابعاد تربیتی فرزندان تربیت دینی می باشد،یعنی فرزندان خود را به گونه ای بپرورانیم که هنگامی به سن بلوغ رسیدند به مسائل شرعی ،تکالیف الهی اوامر و نواهی،حلال و حرام را تشخیص دهدوبه روشن بینی خاصی رسیده باشد تابتواند در سایه آن درزندگی خویش عملی کند.والدین نخستین الگوهای رفتاری مردانه و زنانه نقش عمده ای درالگویابی دینی و تربیتی بازی می کنند.پس نباید ازاین الگوی رفتاری به راحتی گذرکنیم. چرا که شالوده ی شخصیتی فرزندان و بعنوان هسته مرکزی تربیت راتشکیل می دهد.
برخی از عوامل گرایش فرزندان به فرائض دینی و اعمال عبادی ، عملی شدن توصیه های والدین و عدم تعارض بین گفتار و رفتار والدین ، وجود برنامه ریزی درست فرهنگی برای تشویق فرزندان به فرائض دین، مناسب برخی مبلغان دینی و غیره می باشد.
جهتموفقیتدرتاثیرتشویقفرزندانبهفرائضوواجباتدینوجذبآنانبهاینامرمهم، توجهبهروشهایمناسب، جذابواصولیتبلیغوتشویقنماز، عدماصراربرتنبیههایسختوارائهالگوهایعملیدراینخصوصاستکهبایدموردتوجهوالدینقرارگیرد.


 
پیشنهادات:
با توجه به مطالب ارزشمندی که در بحث « عوامل خانوادگی مؤثر بر تشویق فرزندان به فرائض دین» جمع آوری و بررسی گردید و علاوه بر آن راه حل های مناسبی برای والدین در زمینه انتقال و تعمیق باورهای دینی به فرزندان وجود دارد. از طرفی بسیاری از خانواده ها و والدین دینمداری هستند که آگاهیشان در زمینه نحوه ی آموزش و انتقال ارزشهای دینی بسیار ناچیز است که باید مطالعه زیادی در این زمینه داشته باشند که در این صورت افراد یا وقت کافی برای مطالعه ندارند یا حوصله برای مطالعه مطالب دراین زمینه ندارند. لذا پیشنهاد می شود به هر خانواده و والدین دینداری که دغدغه ی انتقال ارزشها به نحوه ی صحیح به فرزندانشان را دارند اولاً این تحقیق را مطالعه نمایند، ثانیاً مسولین فرهنگی یا حتی کسانی که می خواهند کار فرهنگی کنند در جهت سبک زندگی و … تلاش کنند این مطالب را به صورت جملات تکنیکی و تربیتی چه در رسانه و چه در فضای مجازی منتشر کنند. و مسئولینی که در حیطه آموزش و پرورش فعالیت می کنند، واحد های درسی و مهارت زندگی برای دانش آموزان قرار دهند چرا که آنها والدین آینده هستند. همچنین لازم است که به والدین حاضر این مطالب آموزش داده شود.
امید است که با استفاده از مطالب مورد نظر و مورد ابتلا در تربیت فرزندانمان و عمل نمودن به توصیه های اهل بیت علیهم السلام ،گام اساسی در جهت گیری های سرنوشت ساز زندگیمان در خانواده ودر جامعه ایجاد کنیم.

فهرست منابع
* قرآن
* نهج البلاغه
1-اکبری،محمود،رفتار والدین بادختران جوان ،چاپ دوم،قم:نشر شهاب الدین،1384.
2-امام خمینی،استفتائات،جلد1،چاپ دوم،دفترانتشارات اسلامی،پاییز1372
3-جمعی ازنویسندگان ،نماز و تربیت،ستاد اقامه نماز،1377.
4- حسینی ،بهار،نقش والدین درتربیت فرزندان1386
5- خدایاری محمد،مسائل نوجوانان و جوانان ،انجمن اولیاء و مربیان ،تهران 1371
6- داوودی ،محمد،نقش معلم درتربیت دینی،پژوهشگاه حوزه و دانشگاه سال1394
7- ری شهری، میزان الحکمه، دارالحدیث، قم.
8- ستوده ،امیرضا،پابه پای آفتاب ،چاپ پنجم،ویرایش دوم،تهران موسسه نشر پنجره،1386
9- فلسفی، محمد تقی، گفتار فلسفی، هیئت نشر معارف اسلامی، تهران ،1351-55
10- قائمی ،علمی،هدایت نوجوانان به سوی نماز،ستاد اقامه نماز،1373
11- قائمی،علی،پرورش مذهبی و اخلاقی کودکان،انتشارات امیری،1364
12- کریمی، رویکردی نمادین به تربیت دینی با تاکید بر روش های اکتشافی، انتشارات قدیانی، 1378
13- کریمی نیا، الگوهای تربیت اجتماعی، پیام مهدی، قم، 1377.
14- مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران ،کتاب روش ،شماره1،بهار1384.
15- معاونت تربیت و آموزش عقیدتی سیاسی نمایندگی ولی فقیه،درسهایی ازمعارف و اندیشه های اسلامی،چاپ دوم،1388
16-مجلسی،محمد باقر،بحارالانوار،بیروت،نشر دار التراث العربی،1037-1110 ه
17- موسسهفرهنگی قدر ولایت کارکردهای زن درخانه و خانواده ،چاپ اول تهران،نشر قدرولایت، 1389.
18- مکارم شیرازی ،ناصر،دایرة المعارف فقه مقارن،چاپ اول،نشرعلی بن ابیطالب
19- مهدی پور،فاطمه، تاثیر تحصیلات زنان برروابط خانوادگی ،چاپ اول شهریور1393
20- معین،محمد،فرهنگ فارسی معین،چاپ دوم،تهران :دیبا1386
21- مطهری، مرتضی، جلوه های رفتاری خمینی، بدون مشخصات.
22- نعیم آبادی ،غلامعلی،نماز زیباترین الگوی پرستش ،چاپ اول،ستاد اقامه نماز،1388
23- واعظی نژاد ،حسین ،طهارت روح،ستاد اقامه نماز،1376
24-یثربی،محمد، سیری دررساله حقوق امام سجاد«علیه السلام» جلد دوم نشر سبحان،سال 1387
25- chamran.sheshom.1xb.ir/post/5/htm ، 1395/5/20

موضوع: بررسی آثار رعایت حقوق همسایه آیات و روایات


استادراهنما :سرکار خانم زهرا گرزین


پژوهشگر : نرگس دهمرده


پاییز95






 


چکیده
لزوم و اهمیت قوانین دین اسلام که اساسش توحید و تقواست ، در مناسبات اجتماعی زمانی روشن می شود  که روحیه فرد را نسبت به مصالح همسایگان تقویت و ترغیب می نماید و او را چنان تربیت می کند که در هنگام  تصادم منافع شخصی با همسایه از حق خویش صرف نظر کرده و حالت تسلیم و خرسندی نسبت به رفع امور آنان دارد و البته اگر مصالح همسایگان بر محور حق و عدالت باشد.
در این روش محقق با مراجعه به منابع مکتوب ، متناسب با اهداف و سوالات مطالب را جمع آوری و مورد نقد و بررسی قرار می دهد و تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل محتوا انجام شده است. که مطالب جمع آوری شده در سه فصل می باشد که فصل اول کلیات ، فصل دوم معیاری برای حقوق همسایه و فصل سوم رعایت حقوق همسایه می باشد.
مهمترین یافته های تحقیق نشان می دهد دین مقدس اسلام برنامه ای کامل و جامع برای سعادت بشر در دنیا و آخرت است که جنبه ها و نیازمندی های فردی و اجتماعی ، جسمی و روحی او را در نظر دارد و در مورد همسایه داری نیز رهنمود های سودمندی بیان کرده است . در قرآن کریم نیکی به چند گروه از جمله همسایگان را به بندگانش سفارش می کند و می فرماید :« والجار ذی القربی والجار الجنب ؛ و بر همسایه نزدیک و همسایه دور احسان کن».

کلید واژه:
رعایت حدود ، حقوق ، همسایگان،اسلام
 
مقدمه
انسان به گونه ای آفریده شده است که زندگی و حیات او در اجتماعی بودن می باشد و برای رفع نیازهای مادی و معنوی خویش باید در جامعه و بین مردم رشد و نمو کند و هیچ فردی نمی تواند به تنهایی از عهده رفع احتیاجات خود برآید.
به همین جهت انسان از اول با توجه به این نیاز زندگی خانواده ای قبیله ای را بوجود آورد و کم کم این اجتماع ابتدایی با رشد و تکامل بشر تبدیل به جامعه های بزرگ گردید. برای پایداری و استواری بنای این اجتماع بزرگ بشری، نیاز به وضع قوانین و مقرراتی بود که ضامن بقای خود و اطرافیانش باشد و آفریننده هستی که این خصلت و نیاز را در نهاد آدمی به ودیعه گذاشته بود، برای رفع این مشکل ادیان آسمانی را توسط پیامبران به بشر ارزانی داشت که در همه آنها به حفظ حقوق خود و دیگران و احترام متقابل تاکید شده است.
دین اسلام که کامل ترین ادیان الهی است، اهمیت ویژه ای بر این مسئله داده و رعایت حقوق و احترام بر همسایه و مراعات حال دیگران را نشانه ایمان و نزدیکی به خداوند متعال شمرده است. در روایات فراوانی از این مسئله یاد شده و ائمه اطهار علیهم السلام بر این حق صحه گذاشته و بارها بر اصحاب خود سفارش کرده اند، در برخی روایات، همسایه شدن با خداوند متعال در روز قیامت و رفتن به بهشت و برخورداری از نعمات بی شمار الهی در آن روز، منوط به خوش رفتاری با همسایگان و مراعات حال آنها ذکر شده و اذیت و آزار آنها نشانه بی ایمانی و دوری از خداوند و موجب اذیت باری تعالی و پیامبر صلی الله علیه و آله و محرومیت از الطاف الهی به حساب آمده است.





حد همسایگی
خداوند در قرآن چنین می فرماید:
« وَاعبُدُوا الله ولاتُشرِکوا بِهِ شیئاً و بالوالدینِ احساناً و بذی القربی و الیتمی و المساکینِ والجارِ ذی القربی وَ الجارِ الجُنُبِ و الصَّاحِبِ بِالجَنبِ و …»  .
« و خدا را بپرستید ، و چیزی را شریک او قرار ندهید ، و به پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و همسایه نزدیک و همسایه دور و همنشینان و همراهان و در راه ماندگان و بردگان نیکی کنید؛ و…» .
علامه طباطبایی(ره) «الجار الجنب» را همسایه دور و قرینه آن «الجار ذی القربی» را همسایه نزدیک دانسته و در حدیث نبوی حدالجوار ، الی اربعین ذراعاً و حدجوار ، الی اربعین داراً. را شاهد جمع قرار داده است و فرموده است : حد همسایه نزدیک ، چهل ذراع و حد همسایه دور چهل خانه است ولی جمع مذبور گر چه تام است ، دلیل نمی شود که (جار ذی القربی) به معنای همسایه نزدیک باشد، چون ذی القربی در سایر موارد قرآن به معنای قرابت رحمی است اگر ظهور (الجار الجنب) در بعد مکانی کاملا قوی می بود – چنان که برخی بدانند. می توانست قرینه ای باشد که الجار ذی القربی را به همسایه نزدیک تفسیر کنیم ؛ اما این ظهور چندان قوی نیست ، زیرا احتمال می رود لفظ «جنب» به معنای اجنبی باشد که سه قسم است . اجنبی مکانی و اعتقادی و رحمی ، پس نمی تواند قرینه ای باشد که مراد از (جار ذی القربی) به معنی همسایه ارحام باشد. (جارالجنب) همسایه شده اجنبی آری با اینکه قبلا در این آیه نسبت به ارحام سفارش شده ، برای اهمیت مسئله دوباره ذکر شده است که به همسایه ارحام  ، باید کاملا احسان کرد ، چنانکه گاهی دو خصوصیت در یک نفر موجب احترام بیشتر می شود.
مانند « و ما أدراک مَالعَقَبَه * فکُّ رَقَبَه * أو إطعام فی یومٍ ذی مَسغَبَه * یَتیماً ذا مَقرَبَه * أو مسکیناً ذا مَترَبَه.»
« و چگونه توانی دانست که آن عقبه تکلیف چیست ؟ * آن بنده آزاد کردنست * و به مسکین طعام دادن در روز قحطی و گرسنگی است * یا به یتیم خویشاوندان خود احسان کردن است * یا به فقیر مضطر خاک نشین (دستگیری کردن است)».
آن گاه همسایه ای که از نظر مکانی نزدیک است و نیز مسلمان است از ارحام سه حق دارد : حق همسایگی (حق جوار) ، حقی که مسلمان بر مسلمان دیگر دارد. (حق الاسلام ) ، حق خویشاوندی ( حق الرحامه) و اگر همسایه باشد و از ارحام ، دارای دو حق و چنانچه تنها همسایه باشد ، فقط حق همسایگی سبب احسان به اوست.
«لَّئن لَّم ینتهِ المُنافِقُون وَ الذینَ فی القلوبهم مَّرَضٌ و المُرجِفُونَ فِی المَدینهَ لَنُغَرِیَنَّکَ بِهِم ثُمَّ لا یُجاوِرُونَکَ فِیها إلَّا قَلِیلاً».
« لعن شدگان (راندگان)هر کجا یافت شوند دستگیر شوند و سخت کشته شوند کشته شدنی ».
سه گروه آشوبگر را چنین میشناسند :
 1- منافقان.
2- افراد سست ایمان که به قرینه تقابل با المنافقون منافق نیستند.
3- مرجفون ؛ یعنی افراد غیر مستقلی که هر شنیده ای بر زبان میرانند ، یا اصلاً کارشان پراکندن اراجیف ( اخبار لرزان و بی منبع است).
بر اساس این آیه اگر این سه گروه از کارشان دست برندارند خداوند پیامبرش را بر آنها مسلط می کند ، در نتیجه جز اندکی از آنان در همسایگی پیامبر صلی الله علیه و سلم به شمار آمده اند ؛ قهراً مردم بی واسطه یا با واسطه ، همسایه یکدیگرند. البته نه همسایه اصطلاحی ، زیرا بر اساس روایات ، همسایگی تا چهل خانه است. در نتیجه احکام همسایگی برای همین حد اجرا می شود ، یعنی مجاورت مطلق غیر از مجاورت خاص است که با حقوق ویژه همراه است.
مفردات: الجار«جار»کسی است که منزلش به شما نزدیک باشد (همسایه) مفردات ص 211،ج1
برخی جار را از «جار» به معنای مال دانسته اند زیرا جور ، میل است و همسایه جار نامیده شده برای میل تو به سوی او به احسان و میل او به سمت تو برای رفع ضرر. وکسی که آن را مشتق از جور به معنای میل به باطل و ضلم قرار داد مانند کسی است که لایغ و مار گزیده را سلیم نامیده ، از باب نقیض وضو
بی توجهی به حقوق همسایه
غفلت از حال همسایگان و بی توجهی به حقوق آنان از اموری است که در اسلام مورد نکوهش قرار گرفته و از آن به زشتی یاد شده است. پیامبر بزرگوار اسلام ، کسی را که خود ، سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد مومن نمی داند. «مَا أمَن بی مَن باتَ شَبعانَ وَ جارُهُ جائعٌ»  .
« به من ایمان نیاورده ، کسی با شکم سر بخوابد ، در حالی که همسایه اش گرسنه باشد» .
همچنین از امام صادق علیه السلام نقل شده که پس از جدایی حضرت یعقوب از فرزندش یوسف ، فرزند دیگرش « بنیامین» نیز از وی جدا شد. این پیامبر بزرگ ، روزی در حال مناجات به درگاه خداوند عرض کرد : بارالها ǃ دوری از یوسف و نابینایی ، مرا کم بود که بنیامین را نیز از من گرفتی ؟ به او وحی شد : ای یعقوب ǃ من اگر فرزندانت را میرانده باشم ، برایت زنده کنم و به تو بر می گردانم ، ولی ، آیا به یاد داری که در فلان روز گوسفندی کشتی و آن را کباب نموده با اهلت خوردی و به فلانی و فلانی که همسایة تو و روزه دار بودند ، چیزی ندادی ؟ .
این حکایت، می آموزد که این بلا به سبب بی توجهی حضرت یعقوب علیه السلام به آن همسایه بوده است. اگر این حق و حریم اسلامی ,مولانه شناخته و رعایت شود , در جامعه اسلامی نیازمند و گرفتاری پیدا نخواهد شد که صورت خود را با سیلی سرخ نگه دارد .
ای که بر مرکب رهوار سواری هشدار         خر هیزم کش همسایه تپیده ، به گل است
آتش از خانه همسایه درویش مخواه          که آنچه بر روزن او می گذرد ، دود دل است
حدوده و حق همسایه
در هر چیزی حد و مرز و حریمی وجود دارد. وقتی از اندازه گذشت ، صفحه بر می گردد و اوضاع ، به گونه ای دیگر می شود . تحمل نسبت به آزار و زحمت آفرینی همسایه نیز این گونه است. گاهی مزاحمت به حدی می رسد که پایان خط است و حریم ها و حرمت ها دیگر فرو می ریزد ، چون خود همسایة مردم آزار ، حریم نگه نداشته است.
لطف خدا هم با  انسان خطاکار مدارا می کند ، ولی…« چون که حد بگذری ، رسوا کند». از حلم و بردباری دیگران نباید سوء استفاده کرد و نجابت و بزرگواری دیگران را نباید به حساب ضعف یا بی عرضگی آنان گذاشت.
محدوده رعایت حقوق همسایگان و داشتن رفتار شایسته ، تنها به همسایه دست راست و چپ خانه منحصر نمی شود و تنها پرهیز از آزار هم خلاصه نمی گردد.
امام باقر علیه السلام نیز در بیان صفات و خصال شیعه و پیروان و رهروان خط اهل بیت ، یکی هم همین را دانستته فرموده است:
« وَالتّاهُدَ لِلجیرانِ مِن الفُقَراءِ وَ أهلِ المَسکَنَهِ و الغارمینَ وَ الأیتام…»  .
« از نشانه های پیروان ما ، رسیدگی به همسایگان و نیازمند و تهیدست و بدهکاران و یتیمان است. چگونه انسان شرافتمند و با وجدان می تواند آسوده و با شکم سیر بخوابد و مرفه و برخوردار باشد ، در حالی که در همسایگانش محرومان نهیدست ، یتیمان بی سرپرست ، گرسنگان بینوا و بدهکاران درمانده  باشند و او بتواند گرهی بگشاید».
این حقوق و رعایت به تعبیر احادیث ، تا مرز چهل همسایه از هر طرف است. امام صادق علیه  السلام از پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم نقل می کند که فرمودند : « هرچهل خانه از هر چهار طرف ، همسایه محسوب می شود».
اگر این حق و حد و حریم که اسلام بیان کرده است . مسئوولانه شناخته و رعایت شود ، در جامعه اسلام نیازمند و گرفتار و بینوایان بی سرپرست و رنجدیدگان دست از همه جا کوتاه و آبرومندانی که صورت خود را با سیلی سرخ نگه می دارند یافت نخواهد شد.
در روایتی آمده که حق همسایه بر انسان این است که :
« در غیاب او حافظ امور خانه باشد . در حضورش او را اکرام و احترام نماید . او را به هنگام مظلومیت یاری دهد . با او رفتار شایسته داشته باشد . اگر چیزی به قرض خواست به او بدهد . خطاها و لغزشهای اورا پی گیری نکند. در وقت مریضی او را عیادت نماید . اگر عزادار است به اوتسلیت بگوید . اگر از دنیا رفت ، در تشییع جنازه اش شرکت کند. اگر بوی غذا به خانه همسایه رسید ، او را بی بهره نگذارد».
انتخاب خانه و اهمیت همسایگی
پیامبر بزرگوار اسلام صلی الله علیه وسلم کیفیت رفتار همسایه را با یکدیگر تأمین سعادت و آسایش مؤثر می دانست و به یارانش توصیه می کرد تا در حالی خانه گزینند که نتوانند از نعمت وجود همسایگان شایسته تری برخوردار شوند در حالی که امروزه شاهد هستیم تنها چیزی که در انتخاب خانه به آن کم توجهی می شود مساله همسایگان است. امروزه بیش از هر چیزی ظاهر زیبای مناظر مسافت آنها و مسائل کم اهمیت دیگر مد نظر افراد در انتخاب خانه می باشد که نتیجه آن نیز جز نارضایتی و عدم آسایش چیز دیگری نخواهد بود.
اول همسایه بعد خانه
یکی از پدیده هایی که در روابط همسایگان دخالت دارد و می تواند بر مناسبات آنان اثر بگذارد ، منزل مسکونی است دیدگاه اسلام بر این نکته اصرار می ورزد که همسایگان در آرامش و آسایش اهل خانه دخالت دارند و حتی می توانند بر رشد عاطفی ، اخلاقی و فکری والدین و فرزندان اثر بگذارند . از این جهت ، قبل از انتخاب خانه ای در هر مسئله ای ، لازم است اوضاع همسایگان و مجاورین منزل مورد نظر ، بررسی شود و از صلاح بودن افراد که می خواهیم در کنارشان زندگی کنیم و احیاناً با آنان رفت و آمد داشته باشیم . اطمینان حاصل نماییم . . یکی از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و سلم از ایشان پرسید ای رسول خدا تصمیم دارم خانه ای بخرم به نظر شما کدام محله را انتخاب کنم حضرت بدون آنکه محله خاصی را به او پیشنهاد کنند فرمودند : « اول همسایه ، سپس خانه ، اول همسفر ، سپس سفر» .
حقوق همسایه در قرآن
در قرآن کریم و معارف دینی ، اگرچه به صورت کلی آمده است و در جایی به صورت خاص نیز بدان اشاره شده است ، نشانه ی اهمیت آن مطلب است ؛ از جمله موضوعی که در قرآن کریم هم در قالب کلی بیان شده و هم بصورت خاص مورد توصیه و اهتمام قرار گرفته است ، مسئله ی حقوق همسایه است ، خداوند در سوره مبارک نساء وقتی دستورالعمل های اساسی را برای مومنان ذکر می کند ، می فرماید :
« و عبدوالله و لا تشرکوا به و بالوالدین احساناً … لا یعب من کان مختالاً فخورا.ً»  . «خدا را عبادت کنید و هیچ چیزی را شریک او مکنید . ونیکی کنید به پدر و مادر ، خویشاوندان ، یتیمان ، درمانگان و بیچارگان ، همسایگان خویشاوند ، همسایگان بیگانه ، همدمان ، مسافران . و بندگان و کنیزان ، بی گمان خداوند کسی را دوست نمی دارد که خودخواه و خودستا باشد».
در این آیه ، اول مسئله ی توحید و بعد فرمان نیکی به پدر و مادر و ارحام و سپس یتیمان و افراد ناتوان و مسکین مطرح شد و بعد فرمان احسان به همسایگان دور و نزدیک مطرح شده است.
در این آیه ؛ امر به احسان شده است . امر به احسان و نیکی ، مرتبه ای بالاتر از عدالت و قانون مداری است ، جود و فضل و احسان در چهار چوب قانون و عدل نمی گنجد ؛ چرا که اگر قانونی شود ، دیگر جود و احسان نخواهد بود . وقتی احسان محقق می شود که انسان هر آنچه که می تواند در حق دیگری نیکی و خدمت کند ؛ بنابراین گاه خداوند فرمان به احسان می دهد.
احسان یعنی انسان هر چه در توان دارد به دیگران نیکی و خدمت کند. این احسان است و حد و مرزی ندارد . اما عدالت حد و مرز دارد ، قانون ، محدوده و چهارچوب معین دارد.
نکته مهم این است که خداوند درباره همسایه ، امر به احسان کرده ، نه به عدالت و از این مطلب می توان فهمید که رهایی جامعه از آن خصایص زشت گذشته و نجات جامعه از مهلکات اخلاقی فقط با مجاورت ، این حقوق بوجود می آید ؛  اگرچه دو همسایه اعتقاد مشترک نیز نداشته باشند .


نحوه ی ارتباط با همسایه
در برخی سوره های قرآن نیز گرچه به صراحت در خصوص روابط همسایگان نیامده ولی مواردی از آیات قرآن بنابر نظر مفسرین به این موضوع اشاره دارند یا با آنکه نزول آیه با بحث مزبور ارتباط می یابد . در سبب نزول آیه ی :« فلا و ربک لایومنون حتی یحکموک فیما شجر بینهم …»
« نه چنین است قسم به خدای تو که اینان به حقیقت اهل ایمان نمی شوند مگر در خصومت و نزاعشان تنها تو را حاکم کنند و آنگاه بهر حکمی که کنی هیچ گونه اعتراضی در دل نداشته و کاملاً از دل و جان تسلیم فرمان تو باشند».
برخی گفته اند : درباره زبیر نازل شده که با مردی از انصار برای آبیاری نخلستان به نزاع پرداخت و این دو قضاوت در مورد منازعه مزبور را به رسول خدا صلی الله علیه و سلم واگذار نمودند ، پیامبر صلی الله علیه  وسلم به زبیر فرمود : اول باغ خودت را آب بده سپس به همسایه ات واگذار کن ، مرد انصاری از شنیدن این دستور پیامبر ( صل الله علیه وسلم ) خشمگین شد و گفت : یا رسول الله چون زبیر پسرعمه ات می باشد به نفع او قضاوت کردی ؟ǃǃǃ در اینجا رنگ چهره پیامبر صلی الله علیه و سلم دگرگون شده و دوباره به زبیر فرمود : پس از سیراب کردن باغ خود به طور کامل ، آب را به همسایه بده تا باغ خود را آبیاری نماید سپس این آیه نازل گردید.
صاحب کشف الاسرار و روضه الجنان گویند : چون زمین زبیر در سطح بالاتری قرار داشت در مرحله اول می بایست او  از آب استفاده کند ، سپس به همسایه خود بدهد و دستور پیامبر صلی الله علیه و سلم هم به خاطر رعایت جانب مرد انصاری بوده است ولی چون وی جسارت به ساختن مقدس آن رسول مکرم روا داشت ، پیامبر خطاب به زبیر فرمود : چنین رعایتی از برای مرد ضرورتی ندارد و توجه اندازه کافی از آب برای مشروب باغ خود استفاده کن سپس به همسایه خود بده.
در بخشی از آیه « وَ أوحینا الی موسی و اخیه أن تبَوَّءَ القَومَکُما بِمِصرَ بیوتاً وَ اجعَلوا بیوُتِکم قبله …»  عبارت دیده می شود : « واجعلوا بیوتکم قبله » . خانه های خود را مقابل یکدیگر ( بطور متمرکز ) قرار دهید.
از این آیه استفاده می شود که بنی اسرائیل در آن زمان به صورت افرادی شکست خورده و وابسته زندگی می کردند . نه خانه ای از خود داشتند و نه اجتماع و تمرکزی لذا موسی ( علیه السلام ) و برادرش هارون ماموریت یافتند برای انجام دادن آن کار  اقدام کنند. در نخستین وهله دستور دادند آنان خانه هایی ساخته و مساکن خویش را از فرعونیان جدا کنند و برای استحکام و روابط اجتماعی و تقویت عواطف و روحیه ها و کسب اقتدار در برابر دشمنان این خانه ها را مقابل یکدیگر و در جوار هم به شیوه ای متمرکز بسازند تا بهتر بتوانند با یکدیگر ارتباط داشته و آن حالت پراکندگی و طفیلی بودن قبلی را با وضع جدید از یاد ببرند و بعد از این ساختمان سازی به سازندگی معنوی پرداخته و خویشتن را به منظور در هم کوبیدن دشمن و تقویت شهامت و شجاعت مهیا سازند.
وقتی خانه سازی روبروی هم و در یک جهت باشد ، موسی و هارون بهتر می توانستند در میان آنان تبلیغ کنند و بنی اسرائیل هم قادر بودند به سهولت نماز جماعت اقامه کنند و عبادت  « اقیمو الصلوه » که بعد از آن قرار  گرفته دلالت یا اشعار بر آن دارد ، همچنین آنان با این سبک زندگی زودتر می توانستند در جلساتی مشورت و گردهم آیی که فراخوانی آن از سوی رهبرانشان صورت می گرفت حاضر شوند.
سفارش آسمانی نست به همسایه
عده ای از اصحاب رسول (صلی الله علیه و سلم) به سرپرستی جعفربن ابی طالب با مشورت با پیامبر (صلی الله علیه و سلم) تصمیم گرفتند به سرزمین حبشه مهاجرت کنند تا از یک نمونه تبلیغات دینی پرداخته و از طرف دیگر برای مدتی از فشارهای مشرکان مکه در امان باشند ، جعفر سخن گوی این جمعیت مهاجر معرفی شد و چون برخی مسلمین نگران بودند وی با شاه نصرانی چگونه سخن گفت ، برای رفع هر گونه ناراحتی ، جعفر گفت : من آنچه را از رسول اکرم (صلی الله علیه و سلم) شنیده ام بدون کم و زیاد خواهم گفت ؛ زمامداری حبشه رو به جعفر کرد و اظهار داشت ؛ چرا از آیین نیاکان خود دست برداشته و به آیین جدید که نه دین ما تطبیق می کند و نه با کیش پدران خود ، گرویده اید ؟ جعفربن ابی طالب پاسخ داد : ما گروهی نادان و بت پرست بودیم ، از مردار اجتناب نمی کردیم ، پیوسته گرد و کارهای خلاف و منکر بودیم ، همسایه نزد ما از هر گونه احترام محروم بود ، ضعف و افتاده محکوم زورمندان گشته بود ، با خویشاوندان خود به جنگ و ستیز برخواستیم ، به این سوال بودیم تا اینکه یک نفر از میان ما که سایقه درخشانی در پاکی و درستی داشت و به فرمان خداوند ما را توحید و یکتا پرستی دعوت کرد و ستایش بتان را نکوهیده شمرد و دستور داد در رد امانت کوشیده و از ناپاکی ها اجتناب ورزیم و با خویشاوندان و همسایگان خوش رفتاری نماییم  .
توجه به موضوع همسایه در مصاحبه فرستاده رسول اکرم صلی الله علیه و سلم با پادشاهی غیر مسلمان  ، شایسته ژرف اندیشی است. معمولا جعفربن ابی طالب علیه السلام هم در ترسیم اوضاع جاهلیت و هم در برنامه های اصطلاحی پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم می بایست به نکات مهم اشاره می کرد و چون وقت تشریح کلیه مباحث نبود ، لازم بود مسایل زبده و خاصی را مطرح می نمود که موضوع همسایه  در دستور کار او قرار گرفته بود.
طولانی شدن عمر
از حقوقی که دین مقدس اسلام آن را واجب دانسته ، حق همسایه است . انسان باید همسایه خود را مانند خانواده اش مورد لطف قرار دهد و با او انس و الفت داشته باشد و در واقع لزوم به او کمک کند. اگر شخص حق همسایه را رعایت کرد، از انعکاس و مزایای این عمل نیک بهره مند می شود ملاحظه کنید ، اگر این مسئله عملی شود و همه همسایگان نسبت به هم معاشرت نیکو داشته باشند ، همه در خوشی به سر می برند و همین باعث آبادی خانه ها و طولانی شدن عمرها می شود. رسول اکرم صلی الله علیه و سلم فرمودند :
«حُسنُ الجوارِ یَعمُرُ الدِّیارِ وَ یَنسی فِی الأعمارِ» .
«خوش همسایگی کردن ، خانه ها را آباد و عمر را زیاد می کند».
زیاد شدن روزی
در صورتی که انسان با همسایگانش خوش رفتاری کند و به تعهد و مسولیت عمل نماید ، مورد لطف خداوند قرار می گیرد و نه تنها ایمانش کامل می شود و پاداشهای معنوی و اخروی دریافت می کند ، بلکه در همین دنیا نتایج ارزشمندی نصیبش می گردد . امام صادق علیه السلام فرمود : « حُسنُ الجوار یزید فی الرزق»  .
« رفتار نیکو با همسایه ، سبب زیاد شدن روزی می شود ».
ممکن است کسی چنین فکر کند که طبق بحث های گذشته ، انسان نباید کاری به همسایه اش داشته باشد  ، چون در صورت دیگر هیچ گونه اذیتی به او نمی شود و اما اسلام چنین رفتاری را هم ناپسند دانسته و رعایت حال دیگران را از وظایف دینی و مذهبی انسان مسلمان می داند امام کاظم علیه السلام می فرماید :
« لَیسَ حُسنُ الجوارِ کفُّ الأذی وَلکِن حُسنُ الجوارِ صَبرُکَ عَلی الأذی» .
« خوش رفتاری با همسایه ، تنها به این نیست که او را اذیت نکنی ، بلکه باید آزار و اذیت او را نیز تحمل کنی.»
با ایمان بودن
در روایات دیگری حرمت اذیت و قبح آزار رساندن و زشتی تجاوز و تحرض به حریم همسایه را ، که موجب نارضایتی و تکدر او می شود بیان می کنند : « لا یُومنُ عَبدٌ حتَّی یَأمَنَ جارُه یَوائِقَهُ»  .
« ایمان برای بنده ای» حاصل نمی شود ؛ مگر آن که همسایة او از شرش در امان باشد.
از علایمی که می توان فهمید انسانی مومن است یا نه ، باید از همسایه او درباره نیکی و شر وی سوال کرد ؛ یعنی مومن حقیقی کسی است که دیگران به طور کلی و همسایگان به طور خاص ، از شر او در امان باشند.
نکته قابل توجه درباره همسایه این است که علاوه بر این که انسان باید از ایذا و آزار همسایگان بپرهیزد ، باید به ایشان نیکی کند . در روایتی دیگر از رسول اکرم صلی الله علیه و سلم نقل شده است که می فرمایند : « وَ یُمنُ المَسکَنِ سَعَتُهُ و حُسنُ جوارِ أهلِهِ» .
« از علایم میمون و مبارک بودن منزل ، یکی وسعت منزل است و دیگری خوب بودن همسایگان آن منزل».
بنابراین انسان باید همسایه اش را مورد لطف قرار دهد و همواره پی جلب رضایت همسایه باشد با او معاشرت کرده و کاری انجام ندهد که موجبات نارضایتی همسایه خود را فراهم بسازد. رسول اکرم صلی الله علیه و سلم فرمودند :
« إذا أثنی علیکَ جیرانکَ انَّکَ مُحسِنٌ فَأنتَ مُحسنً وَ أذا أثنی علیکَ جیرانُکَ مُسی ءُ فأنت مُسی ءٌ »  . « اگر همسایگانت تو را نیکوکاری دانستند نیکوکاری و اگر همسایگانت تو را بدکار شمردند بدکاری» .
کلامی از محدث بزرگوار، مرحوم « شیخ عباس قمی » که چنین نوشته است :
« … در زمینه معاشرت نیکو با همسایه ، حدیث بسیار است و  «حسن الجوار» هم تنها پرهیز از همسایه آزاری نیست ، بلکه تحمل جفا و ناملایمات همسایه هم از آن جمله است . همچنین از امور مربوط به « خوش همسایگی » ، ابتدا کردن به سلام ، عیادت در هنگام بیماری ، تسلیت ، تعزیت گفتن در سوگ ها و معصیتها ، تبریک و گفتن در شادیها و اعیاد ، چشم پوشی از لغزشها ، سرک نکشیدن به رازها و امور پنهانی همسایه ، مضایقه نکردن از کمکهایی که مورد نیاز او است ، حتی اگر می خ.اهد چوبی (و تیرآهنی ، بر دیوارت بگذارد ، یا ناودانی را بر خانه تو بگذارد و از این گونه امور … مضایقه نکنی و سخت نگیری …»
رفتار نیک با همسایگان با یکدیگر می تواند ، سرچشمه برکات فراوانی باشد.
بدان که حق همسایه فقط آن نیست که او را نرنجانی ، بلکه باید به او نیکی کنی . رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمودند :
« هر کس به خدای و روز قیامت ایمان دارد ، بگوی همسایه خود را گرامی دارد » .
ورود به بهشت
چنان  که گفته شد اخلاق نیک عامل ورود انسان به بهشت است ؛ چرا که بهشت جای انسان های متخلق به اخلاق الهی است . خوش خوبی مهمترین جلوه های صفات حسنای الهی است.
بنابراین ، خوش خوبی به ویژه با نزدیکان و خویشاوندان و همسایگان بهترین ابزار برای ورود به بهشت جاویدان و بهره مندی از سعادت ابدی است . رسول اکرم صلی الله علیه و سلم درباره تاثیر خوش خوبی به ویژه یا برخی از افراد از جمله همسایگان می فرماید : «حسنوا اخلاقکم و الطفوا بجیرانکم و اکرموا نساءکم تدخلوا الجنه بغیر حساب ؛ اخلاق خود را نیکو کنید و با همسایگان خود مهربان باشید و زنان خود را گرامی بدارید تا بی حساب وارد بهشت شوید» .
شمول رحمت الهی
رسول خدا صلی الله علیه و سلم فرمود : « خدا رحمت کند همسایه ای را که همسایه اش را به نیکی یاری کند».
محبت خدا و رسول صلی الله علیه و سلم
از دیگر نیک رفتاری نسبت به همسایه می تواند به محبوب شدن در نزد خداوند اشاره کرد . کسی که به همسایه خوش احسان روا می دارد ، محبت خدا و پیامبرش صلی الله علیه و سلم را جلب می کند ؛ چرا که نیکوکاری و احسان از صفات الهی است و خداوند کسانی که متخلق به صفات خدای می شوند را دوست داشته و قرب ایشان را می پسندد . از این رو رسول اکرم صلی الله علیه و سلم پیشنهاد می کند برای اینکه محبوب خدا و خودش شوید ، به همسایگان  خویش محبت کرده و نیک رفتار باشید . آن حضرت صلی الله علیه و سلم می فرماید : «اگر می خواهید که خدا و پیغمبر شما را دوست بدارند وقتی امانتی به شما سپردند رد کنید و چون سخن گویید راست گویید و با همسایگان خود نیکی رفتار نمایید» .
آمورزش گناهان
پاداش خداوند به کسانی است که همسایه ها از آنان راضی باشند پیامبر خدا صلی الله علیه و سلم می فرمایند : «مَن ماتَ وَ لَهُ جیرانٌ ثَلاثهٌ کُلُهُم راضوُنَ عَنهُ غُفِرَ لَهُ » . « هر کس بمیرد در حالیکه سه همسایه داشته باشد و همگی از او راضی باشند آمورزیده می شود».
 
نتیجه گیری
هرچه روحیه دینی و اخوت اسلامی میان افراد جامعه حاکم باشد. به همان اندازه رابطه ها نزدیکتر و فاصله ها کمتر می شود و دوهمسایه در غم و شادی شریک هم می گردند.
همسایگی منشا حقوقی بالاتر از حقوق برادری است همسایه از نظر اسلام تمام حقوق یک مسلمان را با اضافاتی دارد. از پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) روایت شده است که همسایگان بر سه دسته اند.
1-    همسایه ای که یک حق دارد.
2-    همسایه ای که دو حق دارد.
     3- همسایه ای که سه حق دارد.
آنکه سه حق دارد همسایه ی مسلمانی است که خویشاند هم باشد او یک حق همسایگی دارد ، یک حق مسلمانی و یک حق خویشاوندی ؛ آنکه دو حق دارد همسایه ای است که فقط مسلمان است و او یک حق همسایگی دارد و یک حق مسلمانی و او که یک حق دارد همسایه مشرک است.
حقوق همسایه به طور خلاصه این است که به او سلام کنی ؛ با او محبت طولانی کنی ، از کارهایش زیاد سوال نکنی ، در بیماری عیادتش کنی ، در معشیت یاریش کنی ، در عزا با او شریک باشی ، در شادی تبریکش گویی و شرکت در شادی با او را آشکار کنی ، از لغزشهایش چشم بپوشی و …
محدوده رعایت حقوق همسایگان و داشتن رفتار شایسته تنها به همسایه دست راست و چپ خانه منحصر نمی شود و تنها به پرهیز از آزار همسایه هم خلاصه نمی شود.
رعایت این حقوق و تکالیف به تعبیر احادیث تاچهل همسایه از هر طرف است. امام صادق علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و سلم نقل می کند که فرمودند : هر چهل خانه از هر طرف همسایه محسوب می شوند. سرکشی ،رسیدگی ، احوال پرسی رفت و آمد و مساعدت و یاری ، عیادت ، انفاق و صدقه ، رفع نیاز ، همدردی و …  از جمله اموری است که بر عهده همسایه است و اینها نشانه فتوت و جوانمردی است پیشوای جوانمردان علی ابن ابی طالب علیه السلام می فرمایند : رسیدگی به امور همسایگان از مروت و جوانمردی است.
 
فهرست منابع
•    قرآن
•    نهج البلاغه

1.    الهی قمشه ای میرزا مهدی ، ترجمه و شرح صحیفه سجادیه ، تهران ، مطبوعات اسلامی ، چاپ اول ، 1387 ، ص 67-66
2.    پاینده ابوالقاسم ، نهج الفصاحه ، اصفهان ، انتشارات خاتم ألنبیاء ، چاپ دوم ، 1385 ، حدیث 455
3.    جوادی آملی عبدالله ، تسنیم ، تفسیر قرآن کریم ، ج 18 ،  قم ، اسرار ، 1379 ، ص 604
4.    جوادی آملی عبدالله ، مفاتیح الحیات ، قم ، نشر أسرا ء ، زمستان 1393 ، ص 345
5.    حکیم سید محمدتقی ، درس هایی از مکتب امام صادق (ع) ، تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، چاپ 9 ، 1373،ص63
6.    سبحانی جعفر ، فروغ ابدیت ، ج 1 ، قم ، دفتر تبلیغات اسلامی ، چاپ 15 ، 1377 ، ص 315-314
7.    شیخانی علی باقر –اسحاقی سیدحسن ،سریر سخن اخلاق برای همه ، قم ، مرکز نشر هاجر ، چاپ اول ، 1394 ، ص 257
8.    طباطبایی محمدحسین ، تفسیر المیزان ، جلد سوم ، قم ، امیرکبیر ، 1364،ص 562
9.    غزالی محمد ، کیمیای سعادت ، قم ، موسسه فرهنگی ، چاپ اول ،1381 ، ص 76

10.    محدثی جواد ، اخلاق معاشرت ، قم ، مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه ، چاپ 31 ،1384،ص77
11.    مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه سپاه ، فضایل و رذایل 2 ، اداره آموزش های عقیدتی سیاسی نمایندگی ولی فقیه در سپاه ، چاپ دوم ، 1372 ، ص75
12.    موسوی حسین ، چهل حدیث و چهار داستان حقوق همسایه ، اسپند هنر ، چاپ اول 1381 ، ص 3

شورای عالی حوزه علمیه قم
مرکزمدیریت حوزه‌های علمیه خواهران
مدرسه علمیه الزهرا (سلام الله علیها) شهرستان بندرترکمن
مقاله

عنوان
نقش احسان در سعادت انسان
از نگاه آیات و روایات

استاد راهنما
خانم زهرا گرزین

پژوهشگر
زکیه ‌وفاکیش

آذر ماه 1395









تقدیم به
تک بانوی عالمیان، شهیده حضرت فاطمه الزهرا (سلام الله علیها)
و بهانه‌ی خلقت، ساحت مقدس قطب جهان حضرت مهدی (عج)
همچنین به تمام پدران اسمانی و مادران فداکار، ویژه مادران و پدران شهدا که اشک چشمانشان بدرقه‌ی عروج ملکوتی فرزندانشان گردید.
و نیز به همسرم، به صمیمیت باران رحمت
امید است در سایه‌س الطاف عالیه‌ی منجی بشریت، جامعه‌ی اسلامی، پیوسته از فسض الهی بهره‌مند باشند. «ان شاالله»









چکیده
این تحقیق با هدف نقش احسان در سعادت انسان از نگاه آیات و روایات انجام شده و در آن تلاش گردیده تا به این سؤال پاسخ داده شود که نقش احسان در سعادت انسان از دیدگاه آیات و روایات چیست؟ احسان به معنای انجام کار شایسته در شکل کامل آن بیش‌تر به صورت صفتی از صفات الهی در آیات قرآنی به کار رفته و از صفات خداوند است. در پاسخ به سؤال مفهوم احسان و سعادت می‌توان گفت: این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی و روش به کار رفته در این مطالعه اسنادی است. داده‌ها مورد نیاز متناسب با اهداف و سؤالات تحقیق با استفاده از فیش، جمع‌آوری و در تحلیل داده‌ها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. از مهم‌تری نتایج این تحقیق می‌توان به: آثار دنیوی و اخروی احسان اشاره نمود که باعث نیک بختی و سعادت دنیا و آخرت انسان می‌شود و انسان را به عالی‌ترین درجات کمال می‌رساند. و از دیگر موارد می‌توان به امور عبادی اصل ایمان به خدا و قرآن و پیامبران و دوستی و مودّت اهل بیت «سلام علیهما» عمل و اهتمام به واجبات دینی به ویژه انفاق کردن و ایمان به آخرت، تقوای الهی، جهاد در راه خدا، رعایت حال افراد پیر، ترک محرمات و فحشا و گناهان کبیره و دوری از فساد و تباهی و مانند آن اشاره کرد.

واژگان کلیدی:احسان، نیکوکاری، سعادت.
 
مقدمه:
 از جمله مفاهیم ارزشمندی که در آموزه¬های دینی به خصوص قرآن کریم مورد عنایت و توجه قرار گرفته و به آن سفارش شده، احسان و نیکوکاری است. احسان و نیکوکاری کارکردهای زیادی در عرصه¬های فردی، اجتماعی، فرهنگی، معنوی و… دارد.
مومنان واقعی و انسان¬های صاحب خرد و اندیشه در هر عصر و نسلی سعی و تلاش نموده¬اند خود را به صفت و ویژگی احسان و نیکوکاری آراسته بسازند. نظر اسلام در مسأله احسان و نیکی به مردم روشن¬تر از آن است که نیاز به دلیل و برهان داشته باشد، زیرا با مراجعه به منابع دینی مشاهده می¬شود که در آیات قرآن و روایات وارده از سوی پیشوایان دین، فراوان به این موضوع سفارش شده است. علاوه بر این سیره و منش پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله)و ائمه اطهار(علیهم السلام) سرشار ازاین کار پسندیده است که همه¬ی آنها احسان کردن به خلق را موثر در سعادت خود می¬دانستند، آیات زیادی در مورد احسان کردن وجود دارد از جمله «إن أحسنتم أحسنتم لأنفسکم». اگر ما فقط به همین آیه بسنده کنیم و این حقیقت را دریابیم که اگر به کسی احسان کردیمف در واقع به خودمان احسان کردیم، از هیچ کار نیکی دریغ نمی¬کنیم. در این تحقیق درصدد بیان مساله احسان کردن و نقش آن در سعادت انسان هستیم و آیات و روایات زیادی را در این زمینه بیان کرده¬ایم.








احسان :
حُسن یعنی هر چیز خوشایند و سرورآوری که مورد رغبت باشد و «حسنه» هر نعمت خوشایند و شادکننده است که احسان به روح یا بدن انسان می‌رسد ] ضد سیّئه[ معنای احسان «احسان» به دو وجه بیان شده است: یکی نعمت دادن و بخشیدن به دیگری چنان که گفته می‌شود: به فلان شخص بخشش کرد؛ دوم نیکو دانستن کار است و این هنگامی به کار می‌رود که دانش نیکویی را فراگیرد و یا عملی نیکویی را انجام دهد. خُلق انسان، همان هیئت و شکل ثابت نفسانی اوست که باعث می‌شود به آسانی و بدون نیاز به تفکّر، کارهایی را انجام دهد. افعالی که از این هیئت ثابت نفسانی صادر می‌شود اگر شرعاً و عقلاً پسندیده باشند، این هیئت را خُلق نیکو می‌گویند، و اگر زشت و ناپسند باشند، خُلق بد نامیده می‌شود خُلق در لغت به معنای خوبی، نیکی، نیکوکاری، بخشش، انعام، نیکویی کردن و بخشش کردن، نیک گفتن است، احسان یکی از خلقیات و فضائیلی است که مایه‌ی سعادت در دنیا و آخرت می‌باشدو خداوند در قرآن کریم می‌فرماید پاداش یک احسان، در راه خدا هفتصد برابر است، خواهد رسانید وعده خدا حق است و تخلف ناپذیر.  با نازل شدن کتاب‌های آسمانی و فرستادن پیامبران الهی و از آغاز تا خاتم و امامان معصوم و راهنمایی ایشان برای هدف والایی (که کمال و سعادت است) انتخاب شدند. چون سیر تاریخی تمامی پیامبران و امامان معصوم برای نهادن مقام والای کمال و رسیدن به سعادت اخروی، بوده‌اند و تا الان که در غیبت کبری که به سر می‌بریم و در حال حاضر از ولایت فقیه اطاعت می‌کنیم همه و همه برای یک هدف که آن رسیدن به کمال و سعادت اخروی انسان است، آمده‌اند. از دیدگاه اسلامی سعادت حقیقی و مطلوب نهایی انسان رسیدن به قرب الهی است و تنها در این صورت است که انسان نیک بخت و سعادتمند می‌گردد و از بالاترین لذت‌ها هم از نظر کمی و هم از نظی کیفی نیز برخوردار می‌گردد.


معنای لغوی احسان
احسان یعنی نیکی و خیر رساندن به دیگران بدون انتظار پاداش مقابل بخش مهمی ازمردم داری، دوگروه این فضیلت اخلاقی و انسانی است. چه بسا درجامعه، عدالت و عفو کارساز نباشد و مشکلات را به سامان نرساند، ولی احسان، کارگشا شود.
خوبی نیکی، نیکوکاری، بخشش، انعام.
انجام کاری به شکل نیکو و با انگیزه خدایی و رساندن خیر یا سودی به دیگران بدون چشم داشت هرگونه پاداش و جبران کردنی.
احسان و نیکوکاری، به جهت برانگیختن احساس خوش و لذت روحانی، امری شایسته و ارزشی است که مورد اقبال و استقبال بیشتر مردم است. انسان طبیعی به طور فطری گرایش به زیبایی‌ها و تحسین دارد؛ از این رو کارهای شایسته که در شکل کامل آن صورت می‌گیرد و از لحاظ زیباشناختی روح لطیف آدمی را به صورت خود جلب و جذب می‌کند، مورد تحسین عموم مردمان قرار می‌گیرد. راغب اصفهانی در کتاب مفردات الفاظ قرآن کریم، بر این باور است که واژه حسن و مشتقات آن وصف آن دسته از امور دینی و یا دنیایی قرار می‌گیرند که به سبب داشتن گونه‌ای از زیبایی عقلی، عاطفی، حسی و مانند آن می‌تواند با برانگیختن احساس خوشی، رضایت، زیبایی و تحسین در انسان، او را به خود جذب کند. وی می‌افزاید: احسان به مفهوم کار نیکو کردن و نیز انجام دادن درست، نیک و شایسته کاری در شکل کامل آن، در قرآن به کار رفته است و شواهدی را برای آن می‌آورد.

مفهوم احسان
ریشه این کلمه إنس است بلکه اول) بشر خلاف جن درقرآن مجید پیوسته درمقابل جن بکار رفته «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالانْسَ إِلاّ لِیَعْبُدُون» واحد آن إنسی است مثل «فَلَن اُکِلُم الیوم إنسیَّاً»، جمع آن اُناس و اُناسِیِ است مثل «قَدْ عَلِم کٌلٌّ اٌناس مَشْرَبَهٌمْ»، «واَناسِیّ کَثِیراً».
احسان درکار و عمل باین معنی که کسی علم نیکویی رابیاموزد یا عمل نیکی راانجام دهد و بر این اساس است که سخن امیرالمؤمنین علیه السلام که:
یعنی مردم باآنچه راکه ازکارهای شایسته و نیک می‌آموزند یا با آن عمل می‌کنند نسبت داده می‌شوند. خدای تعالی گویند: «الذَّی احْسَنَ کٌلَّ شَیْءٍ حَلْقَهٌ.»
یعنی: (کسی که آفرینش همه چیز رانیکوتر کرد و نیکویشان آفرید).
مفهوم احسان- از انعام و بخشیدن وسیع تر و عمومی‌تر است.
خدای تعالی گوید: «اِنْ احْسَنْتٌمْ، احْسَنْتٌمْ لِاَنْفٌسِکٌمْ.»
احسان در قرآن و روایات
1-احسان به معنای انجام دادن کارنیک احسان به این معنا افزون بر کاربرد درحوزه‌های گوناگون ارتباط انسان بادین، انبیا و دیگران، بیش از همه درحوزه ارتباط شناختی، عاطفی و رفتاری انسان باخدا به کاررفته است.
2- احسان به معنای انجام دادن شایسته کاری درشکل کامل آن احسان به معنای انجام دادن نیکوی یک کار، فقط دریک مورد آن هم درباره ایمان و عمل صالح به انسان نسبت داده شده است
احسان که به معنای نیکوکاری است، نقطه مقابل «إسائة» و بدی کردن است که هرگاه با «إلی» متعدی شده باشد، نیکی کردن درباره دیگران مراداست و به معنای انعام است، ولی اگر مطلق ذکرشده باشد، یکی از مراحل تکامل که از تقوا بالاتر است، می‌باشد.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: «اذا حَکَمْتٌمْ فَاْعدِلٌوا وَ إذا قٌلْتٌمْ فَاحْسِنٌوا فَإِنَّ الله مٌحْسِنٌ یٌحِبٌّ الْمٌحْسِنینَ».
وقتی حکم می‌کنید به عدل رفتار کنید و وقتی سخن می‌گویید نیک گویید: زیرا خدا نیک است و نیکوکاران رادوست دارد.
درٱموزه‌های قرآنی برای احسان سه معنای متفاوتی را ردگیری وشناسایی کرده‌اند:
1) احسان به معنای انجام دادن کارنیک که این معنا ازاحسان افزون برکاربرد درحوزه‌های گوناگون ارتباط انسان بادین، پیامبران و دیگران بیش از همه درحوزه ارتباط شناختی عاطفی و رفتاری انسان باخدا به کاررفته است. این مساله ریشه دراین بینش و نگرش قرآن دارد که ارتباط تنگاتنگی میان خدا، جامعه و آخرت وجود دارد.
2) احسان به معنای نیکی به دیگران که از مصادیق احسان درمعنای نخست نیز یافت می‌شود ولی کاربرد متمایزی دارد؛ زیرا ازآن جا که درپاره‌ای موارد، فواید احسان بیش از فرد نیکوکار متوجه کسانی است که درحق ایشان نیکی شده و هیچ منفعتی برای نیکوکار نداشته و نیازی ازوی تأمین نمی‌شود، می‌تواند ازمعنای دوم متمایز سازد. این معنا درارتباط بااحسان خدا به انسان و گاه احسان انسانی نسبت به انسان دیگری چشم می‌خورد.
3) احسان به معنای انجام کارشایسته درشکل کامل آن که بیش‌تر به صورت صفتی ازصفات فعل الهی درآیات قرآنی به کاررفته و از صفات خداوند است.
به نظر می‌رسد که نیکوکاری و احسان درحوزه دینداری دراصطلاح قرآنی دارای دومولفه اساسی اسلام و تسلیم دربرابر خدا و اخلاص است.
راغب اصفهانی درمفردات الفاظ قرآن کریم براین نظر است که احسان و نیکوکاری خصلت و ویژگی انسانی است که برتر از عدالت خواهی است. زیرا عدالت آن است که انسان آن چه رابر عهده اونهاده شده، به جا آورده و آن چه سهم و حق اوست برگیرد؛ ولی احسان آن است که بیش ازوظیفه به جا آورد و کم‌تر ازحق بگیرد. درارزش و اعتبار و اهمیت احسان و نیکوکاری ازنظر اجتماعی همین بس که پایه‌های استوار خانواده به عنوان کوچک‌ترین و بنیادی‌ترین حوزه اجتماعی و مصداق آن برآن نهاده شده است و اگر اجتماعی به عدالت قوام و استواری می‌یابد با احسان و نیکوکاری است که به استحکام و استقرار واقعی خود دست می‌یابد.
حضرت علی علیه السلام درتفسیر آیه شریفه «إِنَّ الله یَاْمٌرْ بِالْعَدْل وَ اْلاِحْسانِ»
فرمودند: «الْعَدلٌ: الاِنْصافٌ وَ اْلإحسَانٌ: التَّفَضٌّلٌ».
عدل، انصاف دادن و احسان، همان بخشیدن است.
عبدالرحمان بن حجاج می‌گوید: امام موسی علیه السلام فرمودند: دربنی اسرائیل مردی نیکوکار بود وزنی صالحه و نیکوکار داشت، آن مرد درخواب دید که خداوند تبارک و تعالی مدت عمر اورا معین کرده و به اوگفته شد که خداوند نصف عمرت رابه سختی و نصف دیگرش را به رفاه و خوشی مقدر کرده می‌خواهی نصف اول به توخوش گذرد یا نصف دوم؟
آن مرد گفت: من همسر نیکوکاری دارم که شریک زندگی من است باید دراین باره با اومشورت کنم بعد از مشورت به نزد من برگرد تا نظر خود را بگویم، صبح که ازخواب برخاست خوابش رابرای زوجه‌اش بیان کرد، زنش به اوگفت: نصف اول رابرای خوشی و رفاه اختیار کن شاید خداوند به مارحم کرد و نصف آخر عمر مارا نیز درآسایش قرارداد. شب دوم درخواب همان کس که درشب اول به خوابش آمده بود، به خوابش آمد و از او پرسید چه کردی؟ گفت: نصف اول رابرای خوشی و رفاه اختیار کردم آن کس به اوگفت: خواسته‌ات برآورده است. از آن به بعد دنیا ازهرطرف به او روی آورد هنگامی که نعمت بر او ظاهر گردید همسرش گفت: حواست به خویشاوندانت و نیازمندان همسایه‌ها و برادرانت باشد با آن‌ها صله کن و به آنان احسان و نیکی کن آن مرد به دستور همسرش عمل کرد وقتی که نصف عمرش گذشت همان کس را در خواب دید به اوگفت: خداوند کارت راپسندید و نصف دیگر عمرت را نیز به رفاه مبدل کرد.
ترس ازخدا انسان را به راه راست هدایت می‌کند و ازاعمال نادرست باز می‌دارد و انگیزه عمل صالح راپدید می‌آورد. طبیعی است چنین انسانی خانه آخرت خویش را آباد می‌کند و دربهشت الهی از روزی‌های پاکیزه بهره مند می‌شود.
«و اما من خاف مقام ربه و نهی النفس عن الهونی *فان الجنة هی الماوی؛»
(و اما کسی که از ایستادن در برابر پروردگارشان هراسیده و نفس خود را ازهوس بازداشت* پس جایگاه اوهمان بهشت است.)
ازجمله مفاهیم ارزشمندی که در آموزه‌های دینی به خصوص قرآن کریم مورد عنایت و توجه قرارگرفته وبه آن سفارش شده احسان و نیکوکاری. احسان و نیکوکاری کارکردهای زیادی درعرصه‌های فردی، اجتماعی، فرهنگی، معنوی و…. دارد. مومنان واقعی وانسان‌های صاحب خرد و اندیشه در هر عصر و نسلی، سعی و تلاش نموده‌اند خود را به صفت و ویژگی احسان و نیکوکاری آراسته سازند.
احسان برگرفته ازحسن است که در دو معنای بخشیدن به دیگری و احسان درکار و عمل کاربرد دارد. کسی که علم نیکوکاری را انجام دهد، از جمله نیکوکاران به حساب می‌آید و بر این اساس است سخن امیر مومنان علیه السلام که می‌فرماید: مردم به آن چه از کارهای شایسته و نیک می‌آموزند یا به آن عمل می‌کنند نسبت داده می‌شود.
واژه احسان به معنای انجام دادن کارنیک به طور عمده درآیاتی به کاررفته است که پس ازبیان اموری، ازعاملان آن به عنوان «محسن» مورد ستایش قرارداده است، چنان که قرآن کریم می‌فرماید:
«الذَّینَ یٌنْفَقٌونَ فی السَّرَّاءِ و الضَّرَّاءِ و الْکاظِمیِنَ الْغَیظَ وَ العَافِینَ عَنِ النَّاسَ وَالله یٌحِبٌ الْمٌحْسِنینَ»
«آنان که درتوانگری و تنگدستی انفاق می‌کنند و خشم خود را فرو می‌برند و ازخطای مردم درمی گذرند و خداوند نیکوکاران رادوست دارد.»
آیه درصد بیان این نکته است که انسان درهمه حال انفاق می‌کند چه درموقعی که در راحتی و وسعت‌اند و چه زمانی که در پریشانی و محرومیت‌اند و این عمل ثابت می‌کنند روح کمک به دیگران و نیکوکاری درجان آن‌ها نفوذ کرده است و به همین دلیل تحت هرشرایطی اقدام به این کار می‌کنند.
انفاق درحال وسعت به تنهایی نشانه نفوذ کامل صفت عالی سخاوت دراعمال روح انسان نیست، اما آن‌ها که درهمه حال اقدام به کمک و بخشش می‌کنند. نشان می‌دهند این صفت درآنها ریشه دار است.
امام سجاد «علیه السلام» مرا برداشتن نیت شایسته وگفتار پسندیده وکاردرخور تحسین یاری کن.
همان گونه که خدا بر کتاب آسمانی‌اش و با فرستادن اهل البیت «علیه السلام» همه درصدد بیان کارخوب باکیفیت بالا اگر چه از کمیت برخوردار باشد. همان طور که امام صادق «علیه السلام» بطور خلاصه ازبیاناتش اینست که خدا می‌خواهد شما را بیازماید که کدام یک کاری بهتری می‌کنید، بلکه مقصود عمل «بیشتر» نیست بلکه عمل «بهتر» ودرست‌تر است و درستی کاربستگی به ترس از خدا دارد و داشتن قصد و نیت صحیح و درادامه فرمودند: عمل را تا به پایان خالص نگاه داشتن سخت‌تر از خود عمل است. و عمل خالص آن است که نخواهی کسی جز خدای بزرگ تو را برای آن ستایش کند. و نیت برتر از عمل است. بدانید نیت همان عمل است.
وجوه معانی احسان
می‌توان برای احسان در آموزه‌های قرآنی سه معنای به نسبت متفاوت را ردگیری و شناسایی کرد: ۱- احسان به معنای انجام دادن کار نیک که این معنا از احسان افزون بر کاربرد در حوزه‌های گوناگون ارتباط انسان با دین، پیامبران و دیگران، بیش از همه در حوزه ارتباط شناختی، عاطفی و رفتاری انسان باخدا به کار رفته است. این مساله ریشه در این بینش ونگرش قرآن دارد که ارتباط تنگاتنگی میان خدا، جامعه و آخرت وجود دارد.
۲- احسان به معنای نیکی به دیگران که از مصادیق احسان در معنای نخست نیز یافت می‌شود ولی کاربرد متمایزی دارد؛ زیرا ازآن جا که در پاره‌ای موارد، فواید احسان بیش از فرد نیکوکار، متوجه کسانی است که در حق ایشان نیکی شده و هیچ منفعتی برای نیکوکار نداشته و نیازی از وی تأمین نمی‌شود، می‌تواند از معنای دوم متمایز سازد. این معنا در ارتباط با احسان خدا به انسان و گاه احسان انسانی نسبت به انسان دیگری چشم می‌خورد.
3-احسان به معنای انجام کار شایسته در شکل کامل آن که بیش‌تر به صورت صفتی از صفات فعل الهی در آیات قرآنی به کار رفته و از صفات خداوند است.
به نظر می‌رسد که نیکوکاری و احسان در حوزه دینداری در اصطلاح قرآنی دارای دو مؤلفه اساسی اسلام و تسلیم در برابر خدا و اخلاص است.
سعادت از «سعادت» (سَ دَ) خوشبخت شدن، نیک بخت شدن «خوشبختی نیک بختی، ضد شقاوت. سعادت در اصطلاح عبادت است از یاری کردن درکارهای الهی برای رسیدن به خیر و نیکی که نقطه‌ی مقابلش شقاوت است. و نیز «سعد» و «سعادت» به معنای نیک بختی است، چنان که شقاوت به معنای بدبختی است. به نظر می‌رسد مفهوم سعادت درزبان فارسی بیشتر معادل باواژه‌ی «فلاح» درقرآن کریم است. فلاح یعنی بقاء برخیز و فلح درلغت یعنی به خواسته‌ی خود رسید با آن چیز راشکافت. براین اساس «سعادت» رابه دلیل فلاح گویند که لازمه‌ی رسیدن به آرزوهاست و نیز به معنی شکافتن و دیدن حجاب‌ها و موانع موجود بین انسان و آن خواسته‌ها می‌باشد.
درتفسیر نمونه «سعید» ازماده «سعادت» به معنی فراهم بودن اسباب نعمت و «شقی» ازماده «شقاوت» به معنی فراهم بودن اسباب گرفتاری و مجازات و بلاست بنابراین سعیدها درآن جهان همان نیکوکارانی هستند که در لابلای انواع نعمت‌ها جای آن‌هاست و شقاوتمندان همان بدکارانی هستند که دردل دوزخ درانواع مجازات‌ها گرفتارند.
اگر تمام افعال و اعمال ما نیکو وجمیل واقع گردد هم دردنیا و آخرت ازسعادت که خدا به بندگانش وعده فرموده برخوردار خواهند شد.
خیر و سعادت نصیب کسی می‌گردد که به اراده و اختیار تحصیل فضائل اخلاقی می‌کند و در طلب آن پا فشاری نماید، تا آنکه خود را به آن سعادتی که مخصوص به وی است و برای آن خلق شده برساند و شرّ وشقاوت تولید می‌گردد ازآنچه باید اراده و سعی یا ازجهت کسالت و تنبلی انسان را از رسیدن به سعادت باز دارد. سعادت هرموجودی به این است که درآن خصوصیت و مرتبه ئی که ازباقی موجودات امتیاز یافته کامل گردد و به منتهای کمال لایق به خود برسد و چون کمال و تمایت انسان همان قوه ممیزه اواست لهذا وقتی کامل می‌گردد که در این خصوصیت ممتاز گردد.
سعادت ازکمال جدایی ندارد، انسان به هراندازه که از کمال بهره ببرد به سعادت رسیده است. انسان هم موجودی است مرکب از روح و بدن و روح جوهره وجود آدمی است. سعادت روح و بدن دردست و پای هریک ازاین دو به کمال وجودی‌شان است. سعادت روح درنزدیک شدن و رسیدن به خداست و دراین صورت است که به غایت کمال خودش می‌رسد. البته بهره مندی ازسلامت بدن و امور مادی درروایات اسلامی ازسعادت انسان به حساب آمده است. زندگی واقعی و اصلی‌اش درجهان دیگر است، برای ابد خلق شده است و اندیشه و اعمال و رفتار و اخلاقیاتش بدن اخروی‌اش را می‌سازد و …. سعادت انسان با شکوفایی هماهنگ استعدادهایش و پاسخ مناسب به نیازهای روحی و جسمی‌اش، محقق می‌شود. علامه طباطبائی (رحمت الله علیه) دراین باره می‌گوید: سعادت هر چیزی عبادت است ازسیدنش به خیر وجودش و جسمانی و روحانی‌اش و متنعم شدن به آن. روح که ازخداست «و نَفَخْتٌ فیهِ مِنْ رٌوْحی» ، سعادتش درگرو تقرب به خداست؛ یعنی بازگشت به مبدایی که از آن نشأت گرفته است. روح جوهره انسان و هویتش راتشکیل می‌دهد و هدف ازخلقت چنین موجودی تقرب و نزدیک شدن به خداست. علامه طباطبائی (رحمت الله علیه) می‌گوید: این چیزهایی که نعمت به شمار آمده‌اند، تنها درصورتی نعمت‌اند که با غرضی که خدا ازخلقت آن‌ها برای انسان داشته، موفق باشند؛ زیرا این‌ها بدین منظور آفریده شده‌اند که ازطرف خدا کمکی برای انسان باشند که در راه سعادت حقیقی خود که همانا قرب به خدا براثر بندگی و فروتنی دربرابر پروردگاری اوست، درآنها تصرف کند.
عبادت وسیله‌ای است برای تقرب به خدا «ازصبر و نماز و استعانت بجویید….».  می‌توان گفت: هرآنچه که انسان را درتقرب به خداکمک کند سعادت او را فراهم آورده است و این جاست که نه تنها نماز وسیله قرب است، خدمت به بندگان خدا هم درزمره عبادت و وسیله‌ای برای نزدیک شدن به خدا تلقی می‌شود.
مصادیق احسان
1.احسان به والدین
تذکز: امام صادق «علیه السلام»
ابراهیم ابن مهزم می‌گوید:
من ومادرم، ….، باهم زندگی می‌کردیم. شبی خدمت امام صادق «علیه السلام» بودم پاسی ازشب گذشته از محضر حضرت به منزل مراجعت کردم متاسفانه به سر مسائلی با مادرم بگو مگو کردم و با اوتندی نمودم. فردای آن شب، پس از نماز صبح، باز به محضر امام شرفیاب شدم، حضرت بلافاصله فرمود:‌ای ابو همزم.
چرا با مادرت، ….. چنین رفتار می‌کنی؟ چرا شب گذشته به او پرخاش نمودی؟ مگر او مادر تو نیست؟ آیا نمی‌دانی شکم او (نه ماه و اندی) محل آسایش تو و دامنش محل آرامشت بوده است؟
و از سینه‌اش شیر می‌نوشیدی؟
گفتم: بله همینطور است که می‌فرمائید.
پس فرمود: دیگر بااوتندی مکن.
{و بالوالدین احسانا}
این جمله عطف است برجمله قبلی و معنایش چنین است«پروردگارت چنین رانده که:
«تحسنوا بالوالدین احسانا» و احسان درفعل، مقابل بدی و آزاد است.
احسان به خویشاوندان
درسخنان پیشوایان بزرگ اسلام تأیید شده که اهمیت دادن به پیوند خویشاوندی و محترم شمردن آن، موجب طول عمر، ثروت و قبولی اعمال و عبادات است.
و درقرآن کریم دستور به نیکی کردن داده و می‌فرماید: «نسبت به همه خویشاوندان احسان کنید» (و بِذِی القُربی)
این موضوع نیز از مسائلی است که در قرآن تاکید فراوان درباره آن شده است، گاهی به عنوان «صله رحم» و گاهی به عنوان «احسان و نیکی» به آن‌ها.
درواقع اسلام می‌خواهد به این وسیله علاوه بر پیوند وسیعی که در میان تمام افراد بشر به وجود آورده، پیوندهای محکم‌تری درمیان واحدهای کوچک‌تر و متشکل‌تر به نام «فامیل» و «خانواده» به وجود آورد، تا در برابر مشکلات و حوادث یکدیگر رایاری دهند و ازحقوق هم دفاع کنند.
2. احسان به همسایه
دین مقدس اسلام برنامه‌ای جامع و کامل برای سعادت بشر در دنیا و آخرت است که جنبه نیازمندی‌های فردی و اجتماعی، جسمی و روحی او را درنظر دارد و درمورد همسایه داری نیز رهنمودهای سودمندی بیان کرده است درقرآن کریم به طور صریح فرموده است که:
(…. وَالجارِ ذی القُربی و….) و به همسایه نزدیک و همسایه دور احسان کن.
دراین که منظور ازهمسایه نزدیک چیست مفسران احتمالات مختلفی داده‌اند:
بعضی معنی آن را همسایگانی که جنبه خویشاوندی دارند، دانسته‌اند، ولی این تفسیر باتوجه به این که در جمله‌های سابق از همین آیه اشاره به حقوق خویشاوندان شده، بعید به نظر می‌رسد، بلکه منظور همان نزدیکی مکانی است، زیرا همسایگان نزدیک‌تر حقوق و احترام بیشتری دارند.

3.احسان به خویشاوندان
احسان یکی از فضایل اخلاقی انسان به شمار می‌رود و آیات و روایاتی که برآن تأکید فراوان نموده‌اند ولی با این وجود در جهت عملی و کاربردی شدن آن در جوامع اسلامی به خصوص در عصر حاضر کمرنگ شده است و کم رنگی آن باعث بیگانگی در روابط افراد نسبت به یکدیگر حتی در میان خویشاوندان و نزدیکان فامیلی شده است.
آنچه که خداوند متعال به آن تأکید ورزیده است و علاوه بر آن هم کمتر چیزی که در عصر حاضر بچشم می‌خورد احسان کردن به یکدیگر بخصوص به والدین که تأکید کرده‌اند با توجه به آیه «بوالدین احساناً» ولی متأسفانه امروزه در جوامع ما کمتر بچشم می‌خورد. با وجودی که در صورت انجام این مطالعه وشناسایی عوامل تأثیر گذار بر وضعیت موجود وارائه راه حل در جهت مرتفع نمودن آن واجرای راه حل مربوط می‌توان انتظار داشت که احسان یکی از جمله مسائل مهمی است که حضرت حق تعالی به آن تأکید فرموده‌اند که خوشبختی و نیک بختی انسان در جهان آخرت و راحتی و آسایش انسان، بستگی به این امر مهم دارد خوب معرفی و به صراح بیان نشده است و خیلی از مسائل مهم و غیر مهم دنیوی و بخصوص اخروی انسان و موانع‌های صعب العبور از جلوی راهش، بوسیله احسان کردن، برداشته می‌شود.
4.احسان به سالخوردگان
سالمندان در فرهنگ دینی جایگاه و منزلت ویژه‌ای دارند و درباره رعایت حقوق آنان فراوان سفارش شده است. خدا درباره حضرت موسی سلام الله علیه و دختران حضرت شعیب «سلام الله علیه» و رعایت کردن پدرسالمند شان چنین گزارش می‌دهد: و در نزدیکی آنان دو زن را یافت که گوسفندانشان را از ورود به آبشخور بازد می‌دارد. به آن دو گفت: کارتان چیست و چه می‌کنید؟ گفتند: روش ما این است که گوسفندان را آب نمی‌دهیم تاچوپانان از آبشخور درآیند و گوسفندان خود را از آن خارج سازند. پدرمان پیری سالخورده است و خود نمی‌تواند گوسفندانمان را به اینجا آورد.

















نتیجه‌گیری
اگر انسان از لحاظ اعتقادی مشکل داشته باشد و یا در حوزه عمل و رعایت احکام و قوانین الهی و دینی مثل نماز، روزه و … کوتاهی نموده، راه گناه و معصیت را در پیش گیرد، و یا از راه‌های نامشروع و غیر قانونی سود و سرمایه جمع آوری نماید و درآمد داشته باشد، با توجه به آیات و روایات، احسان و نیکوکاری چنین انسان‌هایی مورد قبول و پذیرش حق تعالی قرار نخواهد گرفت.دومین اصلی که در باب احسان و نیکوکاری باید رعایت شود، این است که اشیا و اموال را که پاکیزه و دوست داشتنی است، انسان در راه خدا انفاق کند. سومین اصلی که در باب احسان و نیکوکاری باید درنظر گرفته شود، دوری از منت گذاری و پرهیز از آزار و اذیت است. احسان و نیکوکاری اگر با آزار و اذیت و منت گذاری همراه باشد، هیچ سودی به حال انسان نخواهد داشت. امر خدا به احسان به پدرومادر نشان دهنده این است که خدا تکلیف سنگینی رابر دوش فرزندان قرارداده است؛ زیرا فرزند هرچه به پدرومادر خدمت کند جبران زحمات آنان نخواهد شد. درصورتی که پدر و مادر توانمند هستند، فرزند می‌بایست به آنان احترام بگذارد محبت خود را از آنان دریغ نکند، مرتباً از حال آنان جویا شود و درکارها به آنان کمک کند.
اگر پدر و مادر دوران ضعف و پیری را می‌گذرانند یا از نظر مالی ناتوان‌اند کمک به آنان واجب است. به طوری که آنان با دلی خوش به زندگی ادامه دهند؛ تحمل مشکلات زندگی با آنان قبول اداره کار آنان، رسیدگی به خوراک، لباس، مسکن، دارو و درمان و استراحت و تفریح آنان ضرورت چنین، زندگی است. درسخنان پیشوایان بزرگ اسلام تأیید شده که اهمیت دادن به پیوند خویشاوندی و محترم شمردن آن، موجب طول عمر، ثروت و قبولی اعمال و عبادات است.
احسان خود ذاتاً محبوب و مورد علاقه است و لازم نیست اثر آن شخص برسد و متوجه‌ایم که احسان جز از ناحیه خدا ظهور نمی‌کند و جز او دیگری شایسته احسان کردن نمی‌باشد چه او، تعالی شانۀ آفریننده احسان است و اسباب و لوازم آنرا بطوری که باید و شاید فراهم می‌سازد. و ما هرگاه شخص محسنی رادیدارکنیم اورا اثری از آثار احسان حق و قطره‌ای ازدریای کمال او می‌شماریم.
و درقرآن کریم دستور به نیکی کردن داده و می‌فرماید: «نسبت به همه خویشاوندان احسان کنید» (و بِذِی القُربی)
دین مقدس اسلام برنامه‌ای جامع و کامل برای سعادت بشر در دنیا و آخرت است که جنبه نیازمندی‌های فردی و اجتماعی، جسمی و روحی او را درنظر دارد، توصیه‌های بی‌شماری به نیکی کردن فرموده که به اندازه‌ی لازم به آن‌ها در این تحقیق اشاره شده است به لطف و عنایت خداوند مهربان.
احسان و نیکوکاری کارکردهای فراوانی، در عرصه‌‌های فردی، اجتماعی، فرهنگی، معنوی و … دارد. نیکی کردن به والدین و خویشان، نیازمندان، همسایه‌ها و برادران، کاری خیرخواهانه برای خود و دیگران محسوب می‌شود. مؤمنان واقعی و انسان‌های صاحب خرد و اندیشه در هر عصر و نسلی، سعی و تلاش نموده‌اند. خود را به صفت و ویژگی احسان و نیکوکاری آراسته سازند. به طوری این انفاق، خداپسندانه باشد و از کمیت و کیفیت، به کیفیت آن اهمیت دهد، نه به کمیت که در درگاه حق‌تعالی کیفیت در درجه اهم شمرده می‌شود؛ که از روی خلوص نیّت و فقط برای رضای پروردگار باشد.
به امید روزی که ان‌شاالله این بنده حقیر و انسان‌های وارسته، بیشتر به این فریضه الهی دست یابند.
 
فهرست منابع
    قرآن کریم
    نهج البلاغه
1-     روح بیگی، ارزش‌های اجتماعی در قرآن، چاپ هشتم، قم: اسوه، 1389، ص 442.
2-    محمد، معین، فرهنگ فارسی معین ج اول، چاپ دوم، تهران: ثامن، 1386، ص 186.
3-    محمد حسین، طباطبایی، تفسیر المیزان، مترجم محمد باقر موسوی همدانی، ج 4، چاپ 28، قم: نشر اسلامی، وابسته به جامع مدرسین قم، 1388، ص 20.
4-    مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائره المعارف قرآن کریم، ج 2، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب، 1382، ص 295، تا 297.
5-    نشر طوبی، ج 1، ص 174.
6-     نهج الفصاحه، ناشر خاتم الانبیاء، 1385، ص 34.
7-    مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائره المعارف قرآن کریم، ج 2، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب، 1382، ص 295، تا 297.
8-    نشر طوبی، ج 1، ص 174.
9-     نهج الفصاحه، ناشر خاتم الانبیاء، 1385، ص 34.
10-    nedayefetyat.ir/engineering-life/170/1394/5.
11-     محمدباقر، مجلسی، بحارالأنوار، ج 14، ناشر داراحیاء التراث العربی چاپ بیروت-لبنان، بیتا، ص 491، ح 10.
12-     محمد، فتحلی خانی، علم اخلاق 1، انتشارات دارالمصطفی (صلی الله علیه و آله) شهریار، 1379، ص 201.
13-    ناصر، مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 3، چاپ سی‌نه، تهران: انتشارات دارالکتب اسلامیه، 1386، ص 129.
14-     محمد رضا، حکیمی و دیگران، الحیاة، ترجمه احمد آرام، قم: انتشارات دلیل ما، 1383، ص 491.
15-    محمد رضا، حکیمی و دیگران، الحیاة، ترجمه احمد آرام، قم: انتشارات دلیل ما، 1383، ص 491.
16-    حسن، عمید، فرهنگ لغت عمید، انتشارات کلی 1389، ص 549.
17-     ابوالقاسم، راغب اصفهانی، حسین بن فضل بن افضل، المفردات فی قریب القران، ترجمه غلام رضا خسروی حسنی، انتشارات مرتضوی، چاپ پنجم، 1386،  ص 219.
18-    علی اکبر، قریشی، قاموس قرآن، ج 3، چاپ یازدهم، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1386، ص 267.
19-    خلیل بن احمد، فراهیدی، العین ج 3، دارالکتب الاسلامیه تهران: چاپ ششم، بهار 1372، ص 1413.
20-    انیس ابراهیم، المعجم، الوسط، انتشارات اسلامی تهران: چاپ دوم، 1386، ج 2، ص 1507.
21-    محمدحسین، طباطبایی، تفسیر المیزان، محمد باقر موسوی همدانی، بنیاد علمی فکری علامه طباطبایی، قم، چاپ بیست و هشتم، 1388، ج 7، ص 73.
22-     ناصر، مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 9، چاپ سی‌ام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1386، ص 236.
23-     ابن مسکویه، احمدبن محمد، اخلاق. راه سعادت، /اقتباس، ترجمه مؤلف بانو امین (بانوی ایرانی)، چاپ نشاط، اصفهان، گلبهار، 1383، ص 22 و 27.
24-     محمدحسین، طباطبایی، تفسیر المیزان، محمد باقر موسوی همدانی، ج 5، چاپ سی و ششم، قم: انتشارات دارالکتب الاسلامیه، 1388، ص 290.
25-    www.islamquest.net/fa/archive/question/fa1878/1394/5
26-    ناصر، مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 3، چاپ سی و نهم، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه،1386، ص 480 و 481.

عنوان:
پیدایش زمینه های ظهور وهابیت
استاد راهنما
آقای حسینعلی سرگزی


پژوهشگر
افسانه نوروزی
چکیده
این مطالعه با هدف مشخص نمودن(عوامل تأثیر گذار در پیدایش فرقه وهابیت و عقاید و باورهای وهابیت و عملکرد وهابیت در طول تاریخ )انجام و در آن تلاش گردیده تا به این سؤال پاسخ داده شود کهچه عواملیدر ایجاد تفرقه و ظهور وهابیت تأثیر گذار می باشد و عقاید و باورهای وهابیت در بدعت ،تکفیرو خداشناسی مسلمانان و چه پاسخی به آنها داد و کارنامه عملی وهابیت در طول تاریخ و چهره دیگر وهابیت چگونه می باشد؟
تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی و روش بکار رفته در این مطالعه اسنادی است. داده های مورد نظر متناسب با اهداف و سؤالات تحقیق با استفاده از فیش جمع آوری شده است. از مهمترین نتایج این مطالعه می توان به پایه های سست وهابیت بنا نهاده شده تا بنیادهای استوار اعتقادی اسلام را ریشه کن سازد .گواه این ادعا ان است که مقتولان به دست وهابیون تنها مسلمانان موحد هستند که به یگانگی حق شهادت می دهند و محمد (ص) را پیامبر او می دانند و فقط به این گناه کشته می شوند که به مذهب افترایی محمد ابن عبدالوهاب تن نداده اند .این شیوه متعصبان به ظاهر مسلمان است که در برابر جنایت های صهیونیست ها ، فلسطین و لبنان سکوت اختیار کرده اند و در عوض مسلمانان را به جرم زیارت قبر پیامبر اسلام (ص) وتوسل به اهل بیتش سر از تن جدا می کنند .قتل و غارت ، هتک حرمت این فرقه ظالم سالهاست سایه به سایه مسلمانان را تعقیب می کند وبا حمایت آل سعود در جهان ریشه می دواند و دیگر در راستای تداوم و گسترش اقدامات متعددی انجام داده اند از جمله آنها می توان به نفوذ وهابیت در کشورهای دیگر جهان و تشکیلات وهابیون از جمله(ایجاد مساجد،اعزام مبلغان و …)اشاره نمود.
واژگان کلیدی:وهابیه ، سلف، بدعت،تکفیر 

عنوان:
اداب معاشرت در اجتماع از دیدگاه آیات و روایات


محقق:
اعظم طاهری





 
چکیده:
موضوع تحقیق در مورد آداب معاشرت در اجتماع از دیدگاه آیات و روایات است.
شناخت عوامل موثر بر بر روابط و طرق آداب معاشرت، اثار و پیامدهای صفاتی چون  سلام و حسن رفتار با همسایه و خویشان و دوستان از دیدگاه قرآن و روایت از اهداف این نوشتار است.
آداب معاشرت به معنی باهم زندگی کردن با یکدیگر دوستی کردن و آمیزش  و ارتباط داشتن است . که در اینجا روش صحیح برخورد کردن با دیگران است. اگر آداب معاشرت وروابط ، طبق موازین اسلامی که از طریق قرآن و سنت نبوی به ما رسید ، اجرا گردد بی شک سدی محکم در برابر تمام تهاجمات فرهنگ های ضد اسلامی بسته خواهد شد. با استفاده از ابزاری هم چون سلام با عنوان اولین ابزار لفظی روابط آغاز می گردد و در تداوم روابط با رعایت ، آداب مهمان نوازی و مهمان پذیری روابط سالم را می توان گسترده کرد و از روابط نامشروع  و بیمار که نتیجه الگوپذیری غلط از فرهنگ بیگانه و ضد اسلامی است جلوگیری کرد زیرا هیچ دینی مانند اسلام برنامه های زندگی را با جزیی ترین مسائل و روش اجرای آن با الگوهایی مانند رسول اکرم (ص) و ائمه معصومین(ع) ندارد.
واژگان کلیدی : آداب ، معاشرت ، دوست ، همسایه .

«باسمه تعالی »
گزارش برگزاری نشست پژوهشی
به مناسبت هفته پژوهش نشست پژوهشی آسیب شناسی فضای مجازی درروز سه شنبه 23/9/95با حضور کارشناس حجت الاسلام و المسلمین عبدالناصررحیمی در مدرسه علمیه فاطمه الزهرا (س)بندرترکمن برگزار گردید . دراین نشست و درجمع  اساتید ،کادر، طلاب و دانش آموختگان مدرسه علمیه فاطمه الزهرا (س) ،ابتد کارشناس محترم به تفاوت حکومت اسلامی با کشورهای غربی پرداختند و بیان داشتند که ازآنجایی که درکشوراسلامی مردم نیز نقش دارند دشمنان  به این نقشه دست زدند که برای نفوذ درحکومت اسلامی بایداز مردم شروع کنند ازسال 85اوج ورود ماهواره دربین خانواده ها آغاز گردید و درپی آن اثرات سوء ماهواره هابرفضای خانواده امااین هم دشمنان راراضی نکرد بعدازآن دشمنان تلاش کردند بااستفاده از ابزار  اینترنت در ایران به شکل های مختلف از جمله گوشی های با سیستم عامل اندروید با نرم افزارهای لاین ، وات ساپ ، وایبر ، تلگرام و موبوگرام ، اینستگرام و…… نفوذ کنند .متاسفانه والدین با این نرم افزارها آشنایی کاملی ندارند حتی گاهی والدین برای راحتی خودشان و ساکت کردن فرزندان موبایل ، لب تاب و  اینترنت را دراختیار فرزندان قرارمی دهند .امروزه تقریبا تمامی افرادازسنین پایین با گوشی های اندروید آشنایت دارند ودرپی آن خطرات دوستی های فضای مجازی ، ارتباط با نامحرم وسواستفاده های نامشروع ….اما درگذشته دیدن یک نامه دربین بچه های مدارس فاجعه بود بعدازآن تکثیر فیلم دربین دانش آموزان اما به مرور قبح آن شکسته شد تا جایی  رسیده که الان به استفاده نکنندگان از گوشی های اندرویدو آشنانبودن با فضای مجازی الفاظ رکیک داده می شود. و تابحث فرهنگ سازی پیش نیایید پیشگیری امکان ندارد و بهترین راه فرهنگ سازی ،تربیت است و مهمترین مرحله دراین حرکت ، اطلاع رسانی آسیب های فضای مجازی توسط متخصصین و کارشناسان خِبره است ؛چرا که مسئله استفاده از فضای مجازی بصورت اعتیادآور دربین افراد و مخصوصاًجوانان گسترش یافته است . متاسفانه شاهداین هستیم که مردم در شبانه روز چند ساعت ازوسایل اینترنتی و گوشی های اندروید استفاده می کنند امابرای معنویت خود وقت نمی گذارند . باید جوانان رابه سمت معنویات سوق دهیم . درپایان جلسه نیز حجت الاسلام و المسلمین تایمی رابرای پاسخ به پرسش های  طلاب در خصوص فضای مجازی درنظرگرفتند..

پاسخ به چند شبهه قرآنی !! 

همیشه در طول تاریخ بوده‌اند افرادی كه برای رسیدن به نتیجه ی نامطلوب و شیطانی خود، دست به ایجاد شبهات و سوالات انحرافی در جامعه می كرده اند، تا به این وسیله انسانهای ساده را به خود جلب كرده و از مسیر هدایت خارج كنند.

در این بین، فضای مجازی از جمله محیط های است كه بعضی افراد به خاطر نیت‌های پلید خود، از این میدان غافل نبوده و همیشه سعی می كنند با ایجاد شبهات دیگران را گمراه كنند. در این مقاله به چند شبهه از این دسته شبهات به حول و قوه الهی پاسخ می دهیم.

شبهه اول: بی سوادی دلیل بر عدم راستگویی

قرآن تنها کتابی است که نویسنده‌ آن نمیتوانست خودش آن را بخواند چون بی سواد بود !!!

در خصوص این شبهه باید عرض كنیم این كه رسول اكرم (صلی الله علیه و الله وسلم) نمی توانسته بنویسد، این مطلب دلیلی بر رد نبوت ایشان، یا حتی دلیلی بر بی اعتباری این كتاب الهی نیست، چرا كه ؛

اولاً محتوای بسیار دقیق و زیبا و شگفت انگیز این مصحف الهی خود دلیل بر حقانیت آن می باشد، و از طرفی امی بودن و سواد نداشتن حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) بهترین دلیل بر این است كه این كتاب نوشته دست بشر  نیست، چراكه یك شخص درس نخوانده و بی سواد هرگز توانایی آن را ندارد كه از جانب خود مطلبی را درست و جمع آوری کند.

اگر بخواهم ساده تر به این شبهه جواب دهیم باید گفت كه بی سوادی حضرت دلیل و تاییدی است كه این كتاب ساخته و پرداخته دست بشر نیست، چرا كه بسیاری از دانشمندان فصاحت و بلاغت هم قادر به همانند آوری مثل آن نبوده اند، در واقع اگر حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه وآله و سلم) شخصی دانشمند و تحصیل كرده و قادر به نوشتن وخواندن بود راحت تر می شد به او تهمت زد كه تو این كتاب را از جانب خود آورده ای.

بهترین علت بی سواد بودن این پیامبر الهی ، در بعضی از آیات كلام الله مجید بیان شده است.

« وَمَا كُنتَ تَتْلُو مِن قَبْلِهِ مِن كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِیَمِینِكَ إِذًا لَّارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ [العنكبوت/ 48] و تو هیچ كتابى را پیش از این نمى‏خواندى و با دست [راست‏] خود [كتابى‏] نمى‏نوشتى، و گر نه باطل‏اندیشان قطعاً به شك مى‏افتادند.»

کفار اعتقاد داشتند که قرآن نوشته ها و اساطیر گذشتگان است:

«وَقَالُوا أَسَاطِیرُ الْأَوَّلِینَ اكْتَتَبَهَا فَهِیَ تُمْلَى عَلَیْهِ بُكْرَةً وَأَصِیلًا [فرقان/5] 

و گفتند: «افسانه‏هاى پیشینیان است كه آنها را براى خود نوشته، و صبح و شام بر او املا مى‏شود.» 

شبهه دوم: اعمال و برداشت شیطانی، رنگ و لعاب قرآنی

قرآن تنها کتابی است که بر مصداق آن شیعه و سنی و دیگر فرق اسلامی یکدیگر را به قتل می رسانند تا به بهشت بروند. پروتستان ها و کاتولیک ها همدیگر را می کشتند، اما دارای انجیل های متفاوت بودند.

در خصوص این شبهه باید گفت كه، یک بی انصافی بسیار بزرگ در طرح آن صورت گرفته است، چرا كه چیزی را به قرآن نسبت داده اند كه قابل نسبت به قرآن نیست.

در واقع  تفسیر به رأی كه بعضی از افراد از خود نشان می دهند، یكی از گناهان بسیار بزرگ و نابخشودنی است.

برداشت های شیطانی و غیر صحیح از آیات ،مصداق واقعی تفسیر به رأی است، كه خداوند متعالی و حضرات معصومین علیهم السلام از آن نهی كرده اند.

در واقع اگر افراد بی سواد و جاهل برداشت نادرستی، از آیات كردند نباید این برداشت نادرست را حمل بر نظر و ایده قرآنی و خداوند متعال دانست، بلكه این برداشت و تفسیر ناصحیح دلیل بر ضعف و سستی مطرح كنندگان آن می باشد.

عیّاشی از امام صادق ـ علیه السّلام ـ نقل می‌كند كه فرمودند: «مَنْ فسّر القرآن برأیه ان اصابَ لم یُوجَز، و ان اخطاً فهو ابعدُ من السماء»[

مرآة الانوار، مقدمه تفسیر قرآن، ص 16، به نقل از: عمید زنجانی، عباسعلی، همان، ص 223] (كسی كه قرآن را به رأی و نظر خویش تفسیر كند، اگر درست و مطابقِ با واقع باشد، اجر و پاداشی برایش نیست و اگر خطا رود، هر آینه (از مرز و حق و حقیقت) بیشتر از فاصله آسمان‌ها از یكدیگر، دور شده است.»

كتاب الهی به صراحت از قتل و خون ریزی نهی كرده و آن را از جمله بزرگترین گناهان می شمارد .

«وَمَن یَقْتُلْ مُۆْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَآۆُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِیهَا وَغَضِبَ اللّهُ عَلَیْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِیمًا [نساء/93] و هر كس عمداً مۆمنى را بكشد، كیفرش دوزخ است كه در آن ماندگار خواهد بود و خدا بر او خشم مى‏گیرد و لعنتش مى‏كند و عذابى بزرگ برایش آماده ساخته است.»

شبهه سوم:

تنها کتابی است که آنقدر ابهام دارد که قادر است از یک طرف قاتلینی مانند طالبان و از طرف دیگر مرتجعی مذهبی و صوفی نما مانند امام محمد غزالی را تولید کند.

این شبهه هم بسیار سست و بی اساس می باشد و تقریباً جوابی همانند جواب قبلی دارد.

در واقع ابهام در مسیر و راهی است كه مادر پیش می گیریم نه در محتوای دقیق قرآن،راه و روش های غلطی كه ما برای رسیدن به مقصود متكلم در پیش می گیریم ،مورد تایید قرآن و خداوند متعال نیست، در واقع این انحراف ریشه در وجود خود ما دارد نه در قرآن.

اگر ما یک راه را اشتباه از یك نقشه برداشت می كنیم، دلیل بر غلط بودن این نقشه نیست، بلكه ما با علائم و هشدارهای این نقشه آگاه نیستیم و همین باعث گمراهی ما شده است.

اگر كسانی به واسطه اجتهاد و ایستادگی در برابر نص صریح قرآن و روایات ، برداشت ناصواب و غیر اصولی را از آیات می كنند، به خاطر راه ها و روش های غیر علمی و غیر منطقی است كه خود در پیش می گیرند .

در پایان باید عرض كنم كتاب قرآن این معجزه جاویدان الهی برنامه ی سعادت و هدایت بشر است.

برنامه ای كه محتوای الهی و ارزشمند و دقیق آن خود گواه بر حقانیت آن می باشد، شبهات ناقص و غیر اصولی به هیچ وجه نمی تواند ذره ای از قداست و ارزش و جایگاه الهی این كتاب آسمانی بكاهد.

رابطه آيه «لا إِكْراهَ فِي الدِّينِ» و آيه عدم پذيرش غيراسلام 

چگونه آيه (لا إِكْراهَ فِي الدِّينِ)(بقره،آيه 256) با آيه ديگرى كه مى‏فرمايد: «و هر كس غير از اسلام دينى بجويد، هرگز از او پذيرفته نشود» (آل عمران،آيه 85)، سازگار است؟

چرا خدا در قرآن به آفریده هایش قسم خورده؟

شبهه قرآنی 

 شرح شهادت امام رضا (ع) در منابع اسلامي

ضرورت نقد و بررسی کتاب

وقتی کتاب زیاد دراختیار همه قرار می گیرد، یک نوع حیرتی برای بعضی به وجود می آید که آیا این کتاب را بخوانیم، یا نخوانیم؟مفید است، یا مضر است، یا بی فایده است؟ کتاب بی فایده هم یعنی مضر است؛ زیرا انسان وقتی را صرف خواهد کرد. البته کتابی که به کلی بی فایده باشد، خیلی به ندرت می شود پیدا کرد. بالاخره هرکتابی یک نوع فایده یی دارد؛ لیکن وقت انسان محدود است. کسانی که اهل مراجعه به کتاب هستند، احتیاج دارند که اهل نظر و اهل اطلاع، کتابها را به آنها معرفی کنند. متاسفانه مطبوعاتی که از لحاظ وسعت و کیفیت، مخصوص این کار و شایسته این زمان باشد، نداریم. البته در گذشته بود. اما خیلی نادر بود و سطح خیلی بالایی هم نداشت. امروز هم در گوشه و کنار چیزهایی هست که البته کافی نیست.. .. کتابهای بسیاری نوشته می شود که اگرخواننده ای در باره این کتابها آگاهی لازم را داشته باشد، آنهارا به رعت خواهد خرید و خواهد خواند؛ بلکه دوبار خواهدخواند. الان آگاهی ندارد، سراغ این کتاب نمی رود. بسیاری ازکتابها به عکس هستند؛ یعنی اگر خواننده مشخصی آن آگاهی راداشته باشد، به این کتاب نگاه نخواهد کرد؛ چون مثلا وقتش راندارد؛ چون احتیاجی به این مقوله ندارد؛ یا به خاطر این که اشکالی در این کتاب هست، سراغش نمی رود. پس، کتاب جزو کارهای لازم است.

قرآن، برترین کتاب مرجع

در قدیم، عادت خواندن قرآن وجود داشت، که این را هم زمان پهلوی ها از بین بردند! همان طور که می دانید، پیرمردان و پیرزنان ما سواد فارسی خواندن نداشتند؛ اما قرآن را همه یادمی گرفتند؛ این چیز خیلی خوب و مغتنمی بود. خود قرآن کتاب خیلی مهمی است؛ به خصوص اگر با ترجمه همراه می شد؛ منتها آن هم ازبین ماها برداشته شد؛ بعد هم آن کاری که باید بکنند؛ نکردند؛یعنی مردم را به کتاب عادت ندادند.

کتابهای دینی

مقوله دیگری که ما در آن کم کاری داریم که شاید باورکردنی هم نباشد. کتابهای دینی است! مثل این که ما روی کتابهای دینی و مسائل اسلامی متاسفانه کم کار می کنیم! این متون اسلامی بسیار ارزشمند است. ما به کتابهایی در ردیف کتابهای شهیدمطهری احتیاج داریم که مسائل اساسی اسلام را با یک بینش صائب وبه دور از کجروی و افراط و تفریط، با زبانی قابل فهم برای قشرهای متوسط جامعه که نه دانشمندان و نه اندیشمندن را ملاک می گیریم، نه سطوح خیلی پایین تر را. .. تبیین کند.

کتابهای سیاسی

آثار سیاسی که آگاهی دهنده ی به ملت ما باشد و بتواند قشرهای مختلف را دارای مغز سیاسی و قدرت تحلیل بکند، خیلی کم داریم؛و این چیزی است که انقلاب به آن نیاز دارد. البته روزنامه ها ورسانه ها وبرخی از سخنرانیها امروز تاحدی نیازها را برآورده می کنند و در حدی که جامعه ما را سیاسی نگهدارند، خوب است؛ امادر حدی که قدرت بینش سیاسی و اوج این بینش را در افراد به وجود بیاورند، نه این طور نیستند؛ کتاب لازم است. جای کتاب رادر این زمینه هیچ چیز پرنخواهد کرد.

کتابهای تاریخی

من نمی دانم شماچه قدر از تاریخ معاصر اطلاع دارید و چه قدر آن را خوانده اید. چه قدر خوب است که شماها در تابستان که قدری فراغت پیدا می کنید، واقعا برنامه ریزی کنید و قدری از تاریخ معاصر، از جمله همین قضیه تنباکو را مطالعه کنید. کتابهایی هم در باره این موضوع نوشته شده، که مناسب است آنها را بخوانید.

البته مطالعه کتابهای امین را می گویم. بعضیهاهستند که چون پای روحانیت و دین در میان است، عنادی که با دین دارند، حاضرنیستند به افتخار به این بزرگی اعتراف کنند و آن را مطرح نمایند.

اشهد أن علیا امیرالمو منین و ولی الله ( سو مین شهادت اذان ) 

 یکی از تفا و ت های مهم اذان و اقا مه امامیه و غیر اما میه در « سو مین شهادت اذان و اقا مۀ» آنان است که امامیه به « ذکر این شهادت » اقدام می کنند و غیر امامیه نه باوری به ولایت امیر مؤمنان (ع) دارند و نه به آن شهادت می دهند . به این «شهادت »، «شهادت ثالثه » گفته می شود .

« شهادت ثالثه » و این که این شهادت جژءاذان هست یا نه ، از دیرباز موضوع بحث های بسیاری ، میان امامیه و غیرامامیه بوده است و حتی دردرون جامعۀ امامیه نیز به این بحث ، به صورت و یژه ای پرداخته می شود . 

 « شهادت ثالثه » ، « شهادت به ولایت امیرمومنان (ع) است و معمولا با جملاتی اظهار می شود که گویای این شهادت باشد اگر چه جملاتی که برای « ذکر» این « شهادت » انتخاب می شود ، ممکن است با یکدیگر اختلاف هایی نیز داشته باشد . به این جهت و پیش از ورود به بحث این «شهادت » شاید بهتر آن باشد که در مورد این جملات و دلالت های آن ها ، مطالبی مطرح شود . 

 بهترین ذکر برای « شهادت ثالثه » 

برای «شهادت ثالثه »، «ذکر های» مختلفی مطرح می شود که مشهورترین آن ها این «ذکرهاست» :

1- اشهدان علیا ولی الله

2-اشهد ان علیا حجه الله

3-اشهد ان مولانا امیرالمومنین علیا ولی الله 

4-اشهدان علیا امیرالمومنین ولی الله 

5-اشهدان علیا امیرالمومنین و ولی الله 

در جامعه امامیه همه بااین ذکرها و همانند هایش آشنایی دارند . جمله اول ، « شهادت» به این مطلب است که علی (مولی امیرمومنان (ع)) ، «ولی » خداوند است . جمله دوم «شهادت» به این مطلب است که «علی» (=مولی امیر مومنان (ع))«حجت» خداست . جملۀ سوم «شهادت» به این مطلب است که مولای ما علی (ع) (=مولی امیر مومنان (,ع))که امیر مومنان است ، «ولی »خداوند است . جمله چهارم ، «شهادت» به این مطلب است که «علی» (=مولی امیر مومنان ) که »امیر مومنان « است ولی خدااست جمله پنجم »شهادت« به این مطلب است که علی (مولی امیر مومنان ) ، هم امیر مومنان است و هم ولی خدااست . 

این آموزش رااز استاد بزرگم مرحوم علامه ، آیت الله حاج شیخ محمدرضا جعفری دریافت کردم که از میان ذکر های موجود برای شهادت ثالثه بهترین آن ها ذکر پنجم است . جهت راهم ایشان این گونه تو ضیح داده است : با جمله اشهدان علیا امیر المومنین و ولی الله درواقع ما به دو چیز شهادت می دهیم : 1- شهادت به امیر المومنین بودن حضرت علی بن ابی طالب 

2- شهادت به ولی الله بودن حضرت علی بن ابی طالب 

 بازدید

 شرح مقام حضرت زینب سلام الله علیها از زبان رهبر انقلاب با استناد به آیات قرآن 

 محل دفن سر امام حسین وحضرت زینب کجاست؟

سلام …محل دفن سر مبارک امام حسین کجاست وآیا در حرم کربلاست یا جای دیگری دفن هست؟؟؟؟؟؟؟محل دفن حضرت زینب آیا سوریه هست یا مصر؟؟؟آیا رفتن به سوریه سند محکمی دارد؟؟؟لطفا با سند بفرمایید محل دفن سر امام حسین سلام الله علیه وقبر حضرت زینب کجاست؟؟؟

پرسش: محل دفن سر امام حسین کجاست؟ شرح سلام …محل دفن سر مبارک امام حسین کجاست و آیا در حرم کربلاست یا جای دیگری دفن هست؟لطفا با سند بفرمایید محل دفن سر امام حسین سلام الله علیه کجاست؟
پاسخ:
در این که سر امام حسین )ع( کجا دفن شده است، منابع تاریخی شیعه و سنی گزارش‌های گوناگونی آورده‌اند تا آنجا که شش قول در این باره گفته شده است.
قول اول: سر به بدن ملحق شده است. این قول مشترک میان شیعه و سنی است. علمای شیعه، از جمله شیخ صدوق (متوفای 381 ق)، سید مرتضی (متوفای 436 ق)، فتال نیشابوری (متوفای 508 ق)، ابن نما حلی، سید ابن طاووس (متوفای 664 ق) شیخ بهایی و مجلسی این قول را بیان کرده‌اند.
شیخ صدوق و پس از او، فتال نیشابوری در این باره می‌نویسند: علی بن حسین )ع( همراه زنان (از شام) خارج شد و سر حسین )ع( را به کربلا باز گرداند.
سید مرتضی در این باره می‌گوید: روایت کرده‌اند که سر امام حسین علیه‌السلام با جسد در کربلا دفن شد.
ابن شهر آشوب بعد از نقل سخن فوق از سید مرتضی، از قول شیخ طوسی نقل کرده است که به همین سبب (ملحق کردن سر امام به بدن و دفن آن) زیارت اربعین (از جانب امامان علهیم‌السلام) توصیه شده است.
ابن نمای حلی نیز نگاشته است: آنچه از اقوال بر آن می‌توان اعتماد کرد، آن است که بعد از آن که سر امام در شهرها گردانده شد، به بدن بازگردانده شد و با جسد دفن شد.
سید ابن طاووس نوشته است: اما سر حسین )ع(، روایت شده که سر برگردانده شد و در کربلا با جسد شریفش دفن شد و عمل اصحاب بر این معنا بوده است.
مجلسی، یکی از وجه‌های استحباب زیارت امام حسین )ع( را در روز اربعین، الحاق سرهای مقدس را به اجساد توسط علی بن حسین علیهما‌السلام بیان کرده است.  وی در جای دیگر بعد از نقل اقوال دیگر در این باره می‌نویسد: مشهور بین علمای امامیه آن است که سر امام همراه بدن دفن شده است. 
برخی اندیشمندان اهل‌ تسنن نیز این قول را بیان کرده‌اند:
ابوریحان بیرونی (متوفای 440 ق) در این باره می‌نویسد:
و فی العشرین ردّ راس الحسین )ع( الی مجثمه حتی دفن مع جثته…؛ در روز بیستم (صفر)، سر حسین )ع( به بدنش ملحق و با آن دفن گردید. 
قرطبی (متوفای 671 ق) می‌نویسد:
امامیه می‌گویند که سر حسین )ع( پس از چهل روز به کربلا بازگردانده و به بدن ملحق شد و این روز نزد آنان معروف است و زیارت در آن روز را زیارت اربعین می‌نامند. 
قزوینی نیز نگاشته است: روز اول ماه صفر، عید بنی‌امیه است، چون در آن روز، سر حسین )ع( را به دمشق وارد ساختند و در روز بیستم آن ماه، سر ایشان به بدن، باز گردانده شد.
مناوی (متوفای 1031 ق) نوشته است: امامیه می‌گویند: پس از چهل روز از شهادت، سر به بدن بازگردانده شد و در کربلا دفن شد. 
قول دوم: در کنار قبر امیرالمومنین)ع(؛ 
قول سوم: مسجد رقه در کنار فرات؛
قول چهارم: بقیع نزد قبر مادرش فاطمه (س(؛
قول پنجم: دمشق؛
قول ششم: قاهره. 
بررسی و تامل در این اقوال، این نتیجه را در بردارد که دیدگاه اول، یعنی الحاق سر به بدن، مشهور و مورد اعتماد و عمل علمای شیعه است، از این رو این قول قابل اعتنا و پذیرش است و بنا بر گزارش‌های تاریخی - چنانکه اشاره شد - این الحاق در روز بیستم صفر سال 61 بوده است.

سندزیارت عاشورا و ثواب آن 

علقمه بن محمد حضر می می گوید که به امام باقر (ع) گفتم : به من دعایی تعلیم فرما که بعداززیارت عاشورا بخوانم ، هنگامی که ازنزدیک یا هنگامی که از خانه ام و ازراه دور امام حسین (ع) رابااین زیارت عاشورا زیارت کنم .

حضرت فرمود : ای علقمه !پس از آن که باآن حضرت باسلام اشاره کردی ،دو رکعت نماز بخوان و پس ازآن که این زیارت را خواندی ، در حقیقت اورا به چیزی خواندی که هرکس از ملائکه که بخواهد اورازیارت کند، به آن می خواند ، و خداوند برای تو هزار هزار حسنه می نویسد و ازتو هزارهزار سیئه محو می کند و توراهزارهزاردرجه بالا می برد ،وجزو کسانی می شوی که دررکاب امام حسین (ع)به شهادت رسیدند، حتی دردرجات آن ها هم شریک می گردی و به عنوان شهدایی که باوی شهید شدند، شناخته می شوی و برای تو ثواب هر پیامبر و رسولی و هرکس که امام حسین (ع)رااززمان شهادتش تابه حال زیارت کرده است ،می نویسند .

وخداوند عزوجل ثواب دوهزار حج و دو هزار عمره و دوهزار جهاد که ثواب هرحج و عمره و جهاد آن مانند ثواب آن است که حج و عمره و جهاد همراه با رسول خداو باائمه ی هدی (صلوات الله علیهم اجمعین )به جا آورد .

پس می گویی :«السلام علیک یااباعبدالله »(تاآخرزیارت عاشورا ).حضرت پس ازنقل زیارت فرمود:ای علقمه !اگر توانستی هرروز از عمرت آن حضرت رابااین زیارت ،زیارت کنی ، این کارراانجام بده ، پس برای تو تمام ثواب این زیارت است . سپس دعایی به او یادداد که اولش «یاالله یاالله یاالله »بودو مشهورشدبه دعای علقمه .

امام صادق (ع)می فرماید که جدم امام حسین (ع) فرمود: هر کس پس از شهادتم به زیارت من بیایید،درروز قیامت به زیارت او می روم و اگر جز درآتش نباشد ، اورااز آتش بیرون می آورم .

منبع :امام حسین شریک قرآن    مؤلف:محمودشریعت زاده خراسانی   ناشر :انتشارات خادم الرضا(ع)         بهار1393     صفحه 229 

تاثیر شخصیت مادر، در تربیت دینی فرزند

فاطمه جهانتیغ

بهار 95

موضوع: تأثیر شخصیت مادر در تربیت دینی فرزند

تعریف و تبعیین:

اسلام برای بهبود اجتماع و اصلاح شئون جامعه کوشش به اصلاح زن کرده و ملاک مدنیت را به او وابسته دانسته است. و نیز داشتن فرزندان که کارگردانان جامعه فردایند، توجه به مادر خوب داشته و در انتخاب او توصیه های بسیار کرده. (مطهری، 53:1359)

آنگونه که حق زنان پاک دامن و واقعی است، اسلام به آنها شخصیت عظیم داده و بی مهری ها و بی توجهی های گذشته و بعد را نسبت به زنان مردود ذکرمی کند. شخصیتی که اسلام برای زن قائل شده به حدی است که دیگر آنان را نیازی نیست در کوچه و خیابان افتند و خود را محبوب القلوب نشان دهند.(همان:56)

قرآن کریم در ذکر داستانهایی فقط از مردان نام نبرده بلکه اززنانی همچون، همسر حضرت آدم، حضرت مریم و مادر حضرت موسی (علیهم الاسلام) نیز به نیکی یاد کرده است.(بهشتی،43:1360)

از جمله وظایفی که زن بر عهده دارد، مسئله ی مهم تربیت فرزندی نیک و صالح است وجود فرزند در روایت به «گل» تشبیه شده است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند:«الواحد الصالح ریحانه من ریاحین الجنته»؛«فرزند صالح گلی از گلهای بهشت است.»

وجهه تشبیه فرزند به گل این است که فرزند در سالهای نخست زندگی، مخصوصاً نوزادی از نظر ظاهری و جسمانی همانن گل بهاری، جسمی دارد بس لطیف و نازک و روحی دارد با عاطفه و طراوت که نیاز شدیدی به حفظ و نگه داری دارد. و اگر از او مواظبت نشود هر لحظه ممکن است لطافت و چذابیت خود را از دست بدهد.همانطور که در جهان متمدن امروز شاهد از بین رفتن بسیاری از کودکانی هستیم که بر اثر بی توجهی والدین رشد کمی و کیفی خود را از دست داده اند و دچار نارسایی جسمی و روانی می شوند. (زهادت،109:1386)

توجه و تکریم فرزند و هم چنین تربیت صحیح او از دیر باز مطمح نظر بوده است، که از زمان حضور بشر بر این کره ی خاکی مورد توجه قرار گرفته بوده است.

تربیت دینی از نظر اسلام و قرآن از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و از آغاز زندگی فرزند باید بدان توجه کرد.

پیترز تربیت را فرآیندی می داند  که دارای روش و محتوی است، در زبان فارسی، هر دو کلمات تعلیم و تربیت هم در مورد انسان و هم در مورد حیوان به کار می روند؛ حتی تربیت درباره ی گیاهان نیز کاربرد دارد. و تربیت از پرورش عظلات بدن تا کمالات معنوی را شامل می شود. (شرفی،156:1392)

در مورد تربیت تحقیقات فراوانی صورت گرفته است از جمله:

شریعتمداری (1385) در تألیفی تحت عنوان تعلیم و تربیت اسلامی، به آیین تربیت فرزند در اسلام پرداخته که از صفحه 75 تا 91 مورد استفاده در این تحقیق قرار گرفت.

بهشتی (1360) در تألیفی تحت عنوان تربیت از دیدگاه اسلام به این موضوع پرداخته که از صفحه 43 تا 59 مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

موسسه فرهنگی قدرتی ولایت (1386) در تألیفی تحت عنوان شخصیت زن ها، به این موضوع پرداخته که از صفحه 94 تا 98 مورد استفاده قرار می گیرد.

مطالعات انجام شده به مباحثی همچون تربیت از منظر اسلام، آیین و ابزار تربیت، لزوم نیاز به تربیت و … پرداخته و کمتر به نقش مادر در تربیت دینی فرزند اشاره نموده اند.

حال با عنایت به مطالب فوق این سوال مطرح می گردد که شخصیت مادر چه تأثیری بر تربیت دینی فرزند دارد؟

ضرورت: درجامعه امروز با وجود اینکه مادران و زنان به تحصیلات عالیه دست می یابند و از لحاظ میزان اطلاعات نسبت به مادران گذشته و پر بارتر هستند جای این تعجب است که فرزندان امروز با توجه به میزان سواد مادران و امکاناتی که در اختیار دارند آنجوریکه باید بر مسائل دینی پایبند نبوده و برای ارزش های دینیاهمیت قائل نمی شوند که بیشتر این مورد به بحث تربیت دینی مادران مرتبط می شود.

اهمیت و ضرورت:

هر جامعه به افرادی نیاز دارد که با آنها بتواند خود را رشد دهد و یا بازسازی کند. در واقع افراد یک جامعه نقش بسزایی در سعادت آن جامعه خواهند داشت، با توجه به این که، در دین اسلام انسان یالقوه می تواند به کمال برسد.(شرفی، 181:1392)

اگر در جامعه اسلامی احساس شود که افراد آن جامعه از این توانایی خود بهره کافی زا نمی برند، با اینکه می توانند پیشرفت کنند امام تلاشی در این زمینه انجام نمی دهند. هر وجدان بیداری به تکاپو می افتد که جامعه خویش را نسبت به مشکلی که دارد آگاه کند و در صورت توان وضعیت جامعه را بهبود بخشد. (همان:183)

بهترین راه حل برای رفع دفع مشکل جامعه، تربیت صحیح فرزندان آن جامعه است. چرا که همین فرزندان در طول زندگی خود نقش های فراوانی را در صعود یا سقوط یک ملت ایفا خواهند کرد و آثار اجتماعی زیادی در پی دارد.

لذا لازم است به  این موضوع که فرزند چگونه ازجانب خانواده تربیت شود تا تأثیر خوبی بر رشد جامعه بگذارد، پرداخته شود. تا جامعه ای عاری از این مشکل داشته باشیم.

گر تربیت کنی ز ملک بگذرد بشر                          و تربیت کنی به ثریا رسد ثری

«سعدی»

شریعتمداری: در رابطه با بحث در مورد تعلیم و تربیت در اسلام سخن گفته است و بیان کرده با توجه به گستردگی قلمرو تربیت وظایف مشکل است اما با توجه به پاره ای از جوانب از جمله حیات انسانی مثل، رشد و تکامل فردی، اصلاح جامعه، و … ما را به طرح و بررسی ویژگیهای تعلیم و تربیت و هدفهای آن ترغیب می کند. ایشان تربیت را در بعد اسلام بررسی کردند و به نقش مادر در تربیت اشاره نکرده اند.

بهشتی: وی در تألیفات خود در رابطه به تربیت از دیدگاه اسلام پرداخته و بیان کرده و گفته است در سیستم تربیتی اسلام، آزادی های صحیح و معقول، برای انسانها کاملاً رعایت می شود. و ایشان تربیت را درابعاد مختلف مورد بررسی قرار داده و نقش مادر را در تربیت کمتر مورد بررسی قرار داده اند.

طباطبایی: یک قسمت متن نقد وی در رابطه با حقوق زن و احکام و قوانین مربوط به زن و همچنین مقایسه ی زنان و جایگاه آنان در ملت های مختلف را مورد بررسی قرار دادند و کم تر به تأثیر شخصیت مادر در خانواده و تربیت نیروی جوان جامعه پرداخته شده است.

پیشینه:

از آنجایی که انسان موجودی دو بعدی است و هنگام تولد بعد مجردش همچون لوحی سفید می باشد و به واسطهی تربیت پدر و مادر وجود مجردش شکل می گیرد لذا لازم است والدین کودک، اصول تربیت لازم برای پرورش یک انسان را بدانند و اعمال کنند.شریعتمداراختلالات خواندن و روش هاي درمان آن(75:1385)

بنابراین تربیت به صورت عمومی و تربیت به صورت خاص از جمله مباحث مهمی است که باید بیش از پیش به آن پرداخته شود. که در این راستا تحقیقات و پژوهش های زیادی صورت گرفته است که نمونه هایی از آنها اشاره می شود: (همان:76)

شریعتمداری (1385) در تألیفی تحف عنوان تعلیم و تربیت اسلامی، به آیین تربیت فرزند در اسلام پرداخته که ادامه در برگه مورد استفاده در این تحقیق قرار خواهد گرفت.

بهشتی (1360) در تألیفی تحت عنوان تربیت از دیدگاه اسلام به این موضوع پرداخته که ادامه در برگه مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

طباطبائی (1363) در تألیفی تحت عنوان زن در اسلام در رابطه با نقش زن مطالبی را مورد بررسی قرار داده که در ادامه در برگه مورداستفاده قرار خواهد گرفت.

در تحقیقی که کاشانی (1392) تحت عنوان:«تأثیر والدین بر تربیت فرزند»به منظور پاسخگویی به سوال:«آیا والدین بر تربیت فرزند تأثیر می گذارند؟» انجام داده با استفاده از روش کتابخانه ای در بین جوانان و کودکان انجام گرفته، محقق داده های خود را با استفاده از روش کتابخانه ای در بین جوانان و کودکان انجام گرفته، محقق داده های خود را با استفاده از ابزار خویش جمع آوری کرده و در تحلیل داده ها از روش تحلیل ثانویه استفاده نموده است و عنوان می دارد که والدین نقش بسزایی در تفکرات و تربیت خود دارند چرات که فرزند در محیط خانواده تکامل یافته می شود و از بدو تولد نظاره گر رفتار والدین خویش و در صدد الگو برداری از آنان می باشد.

به بیان ساده تر می توان بیان کرد که کودکی مانند لوح سنگی است که قابلیت حکاکی بر آن وجود دارد و والدین آنگونه که هستند قابل روئیتند و کودک آنها را مورد اطمینان خود قرار می دهد و از آنها الگوبرداری می کند و تربیت کودک وابسته به رفتار والدین است.

سوالات

سوال اصلی:

شخصیت مادر چه تأثیری بر تربیت دینی فرزند دارد؟

سوالات فرعی:

1-     واژه ی تربیت و دین به چه معناست؟ یا مفهوم تربیت دینی چیست؟

2-     تربیت دینی فرزند چه اهمیتی دارد؟

3-     میزان تأثیر مادر، در تربیت دینی فرزند چقدر است؟

4-     چه راهکارهایی را اسلام برای تربیت دینی فرزند وجود دارد ارائه داده است؟

اهداف:

بی شک هر تحقیق و پژوهشی اهداف خاصی را شامل می شود که در راستای نیل به آن اهداف، چنین پژوهشی انجام گرفته است و این تحقیق از ایم امر متشنا نبوده و مشتمل بر اهداف ذیل است:

هدف اصلی:

بررسی تأثیر شخصیت مادر، در تربیت دینی فرزند.

اهداف فرعی:

1-     مشخص نمودن مفهوم تربیت بدنی

2-     مشخص نمودن اهمیت تربیت فرزند در اسلام

3-     مشخص نمودن میزان تأثیر مادر، در تربیت دینی فرزند.

4-     مشخص نمودن راهکاری اسلام برای تربیت دینی فرزندان.

فرضیه تحقیق:

در صورت جزیی شخصیت مادر در تربیت دینی فرزند موثر است.

روش تحقیق:

این تحقیق به روش کتابخانه ای و فیش برداری تدوین شده است.

چکیده:

این مطالعه با هدف بررسی تأثیر شخصیت مادر، در تربیت دینی فرزند انجام و در آن تلاش گردیده تا به این سئوال پاسخ داده شود که «شخصیت مادر چه تأثیری بر تربیت دینی فرزند دارد؟» و تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی و روش به کار رفته در این مطالعه اسنادی است. داده های مورد نیاز متناسب با اهداف و سوالات تحقیق با استفاده از روش فیش جمع آوری و در تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. از مهمترین نتایج این مطالعه می توان به موارد زیر اشاره نمود:

پدر و مادر هر یک به نوبه ی خود تأثیری بر تربیت فرزند دارند. اما در این میان مادر نقش پر رنگ تری را ایفا نمی کند چرا که بیشتر با فرزند در ارتباط است.

آنچه که باید مدنظر قرار گیرد اخلاق مادر است چرا که فرزند شاهد نمونه ای است که مفاهیم مذهبی و اخلاقی را از او می آموزد.

این امر بسیار اهمیت است که مادر، در مسیر تقوای الهی باشد و تربیتش را بر اساس پرهیز از گناه و عبارت خداوند متعال قرار دهد.

کلید واژه ها: زن، تربیت، دین، فرزند.

مفهوم شناسی واژه تربیت و دین

نویسندگان فرهنگ و لغت به گونه های مختلفی به تعریف واژه ی تربیت پرداخته اند. اما از بین تعاریفريال تعریف زیر کامل تر و جامع تر است:

“تربیت” به معنی پروردن، پروراندن، آداب و اخلاق را به کسی آموختن است و نیز پرورش بدن به وسیله انواع ورزش است.(دهخدا 384:1385)

آنچه از تربیت تعریف شده بود، آنچه بود که جامعه شناسان بیان کردند، اما به بیان ساده تر  می توان گفت:«پروراندن هر چیزی است به گونه ای که شایسته آن است و این معنا گیاهان، حیوانات و انسانها را شامل می شود که در این مبحث 2 چیز مدر نظر است:1- چیزی که مورد تربیت قرار می گیرد2- هدف از تربیت آن»

دین نوعی زندگی است و تربیت دینی، فرآیندی است که آدمی را برای نحوه خاصی از حیات مهیا می سازد.(حسنی، 189:1379)

هدف تربیت دینی آن است که افراد جامعه را در فهم دین یاری رساند تا انها بتوانند آگاهانه درباره آن بیندیشند. این کار زمانی ممکن است که ازهان و عواطف آدمی، درهای خود را به روی دین نبندند و تصور نشود که دین چیزی منسوخ و مطالعه آن فاقد ارزش است؛ بنابراین تنها را سعادتمند شدن انسان، بهره مندی او از تعلیم و تربیت دینی است. (رحیمی 41:1380)

به عبارت دیگر می توان بیان کرد مه تربیت دینی به منظور آشنا ساختن افراد با جریان کسب معرفت ایمانی و عقاید دینی است و همچنین پذیرش سنت ها و اعمال دنی، توجه به ملاحضات اخلاقی و رفتاری مورد تأیید دین و به عبارت دیگر ایجاد یا پرورش ایمان در افراد را در بر می گیرد.(خاکپور،149:1381)

مفهوم شناسی واژه:

نویسندگان فرهنگ و لغت و لغت به گونه مختلفی به تعریف واژه ی تربیت پرداخته اند. اما از بین تعاریف، تعاریف زیر جامع تر و کامل تر است:

واژه تربیت، مصدر باب تفعیل، ریشه «ربو» و در لغت به معنای رشد و افزایش یافتن و اصلاح چیزی آمده است. ابن منظور می گوید«تربیت»،«ربو» به معنای زیادتی، رشد، نمو و نگه داری است.(ابن منظور،46:1371)

راغب اصفهانی تربیت را، تغییر تدریجی امری می داند، به گونه ای که آن چیز به حد تمام برسد.

ابن فارس نیز معتقد است:«اقدام بر اصلاح چیزی را تربیت می گویند»

صاجبنظران مکتب های گوناگون عمل و تربیتی هر کدام تعریف خواصی را بر اساس گرایش و سلیقه ارائه داده اند. به بیان ساده تر می توان گفت در معنای لغوی تربیت، مفهوم پرورش دادن، شکوفا ساختن، رشد دادن و فراهم آوردن زمینه های به فعلیت رساندن استعدادهای درونی و بیرونی مکربی را از آن برداشت کرده اند.

تربیت فرزند و اهمیت آن

کودکی همانند نهار نورسی است هر نهال برای آنکه رشد کند به زمین خاصی و مقدار معینی نور و آب و سایه و آفتاب نیازمند است. هر کودکی نیز تحت شرایطی مناسب و با ویژگی های خاص رشد می کند. هرگاه این زمینه های فراهم گردد، وی همچون نهال پس از روئیدن به مرحله ی شکوفایی می رسد. مساعدترین محیطی که باید چنین زمینه ایی را برای کودکان فراهم آورد (کانون مقدس خانواده) است.

برخی از والدین مسئولیت خود را در تأمین نیازمندیهای مادی فرزندان خلاصه کرده و تصور می کنند مسئولیت آنان منحصر به تأمین نیازهای جسمی فرزندشان است. و دیگر وظیفه ای ندارند، در صورتی کههر والدینی، خصوصاً مادران موظفند در مورد اساسی ترین مسئله زندگی یعنی (تربیت فرزند) بکوشند و واضح است که هرگاه بتوانیم فرزندان امروز را صالح بارآوریم ثمره آن پیدایش جامعه ای صالح خواهد بود. (شرفی، 98:1392)

کار سازندگی مادر بدون خودسازی امکان پذیر نیست. زنان افتخارشان باید این باشد که در درجه ی اول همسر خوب و در درجه دوم مادری نمونه باشند که این افتخاری برای آنان نزد خداوند است.

مفهوم شناسی

تربیت اساسی ترین و ضروری ترین و ابتدایی ترین نیاز بشر است. در تمام جوامع و ملل و فرهنگ ها روی این مسئله تکیه ی فوق العاده می کنند، که فرزندانشان بر اساس فرهنگ و سنن ملی و میهنی قومی پرورش یابند و سنت های گذشته ی خود را به آنها منتقل می کنند در آغاز هر کس تلاش می کند که فرزندش به خوبی تربیت شود. منتهی به فرموده ی قرآن مجید هر فرد یا حزبی به نحوی به کرده و عقاید و فرهنگ خود دلبسته است. کودک روحیه ای بسیار حساس و ظریف دارد. اطراف او پر از انسانهای مختلف و با اخلاق و متفاوت و گوناگون و رفتارهای ناهمگون می باشد امکان دریافت همه نوع رفتار و کردار و گفتار از اطرافیان را دارد طبق فرمایش امام علی (علیه السلام)، به فرزندش امام حسن (علیه السیلام) که فرمود (و انما قلب الحدث کان الخاتمیه ما القی فیما من شی قلبته) قلب فرزند نور است مانند زمین خالی است خالی از بذر و گیاه، هر تخمی در ان افشانده شود همان رشد می کند. (مقام معظم رهبری، 36:1381)

از نظر اسلام ابتدا باید انسان و ابعاد وجودی و نیروها و استعدادهای او را شناخت و آن گاه به تربیت او پرداخت. و چون شناخت حقیقت ژرف و نامنتهای وجود انسان به طور کامل مشکل است و پرورده های بستر  غرایز و مادیات، عقل و تعیین آدمی را احاطه کرده و خود قادر به برنامه ریزی و تهیه ی قانون کلی که در جمع ابعاد، تأمین کننده صلاح و سعادتش باشد نیست؛ خدای انسان که آفریننده ی انسان و ربّ و پرورنده حقیق اوست برنامه های تربیتی او را تعیین فرموده و توسط پیامبرانش به انسانها ابلاغ نموده است.(شریعتمداری، 88:1385)

از آیات 84 تا 87 سوره مبارک انعام اهمین فرزندان صالح در معرفی شخصیت انسان استفاده می شود، زیرا خداوند برای معرفی مقام والای حضرت ابراهیم (علیه السلام) قهرمان بت شکن، شخصیت های طوری که از میان 25 نفر از پیامبران که نامشاندر مجموع قرآن آمده است در این آیات نام 16 نفر از فرزندان و بستگان ابراهیم (علیه السلام) و نام یک نفر اجداد او آمده است و این در حقیقت درس بزرگی برای عموم مسلمانان که بدانند شخصیت فرزندان و دودمان انها محسوب می شود و مسائل تربیتی و انسانی مربوط به نها فوق العاده اهمیت دارد. (فرهادیان، 47:1380)

اهمیت و ضرورت تربیت انسان را انکار کند: اختلافات همه در اهداف و روش تربیت است. و هنوز به سیاهی و پلیدی گناهان نیالوده است.(شرفی،160:1392)

والدین باید سرمش امید، اطمینان، صبر، تحمل، پشتکار و ایمان و تقوا باشند. که بذراین حضایل پسندسده را در نهاد فرزندان خود بکارند.

فرزندان ناسالم علاوه بر اینکه خود از یک رنج روحی در عذابند، خبر از مرض روحی و اخلاق والدین می دهند. وقتی که والدین از تعادل سلامت جسم و جان محرومند از تعادلی بهره مند نیستند و بازندگی تلخ و طاقت فرسایی دست به گریبان می باشد.

نقش مادر در تربیت دینی فرزند

کودک بیش از هر کس با مادر در تماس دارد، مفاهیم مذهبی و اخلاقی را از او می گیرد، در رفتارها او را نمونه و شاهد خود قرار می دهد بر این اساس، پرورش مذهبی و اخلاقی از وظایف اولیه اوست. اینامر مخصوصاً باید در سالهای اول زندگی پایه گذاری شود؛ هنگامی که طفل خود خردسال است، کلمه توحید را بر زبانش جاری سازد و گوش او را با کلماتی آشنا سازد، در چنین صورتی است که خاطره های، فراموش نمی شوند و برای همیشه جاودان می ماند. پیش از آنکه دیگران ذهن کودک را مشعول و آلوده نمایند، مادر باید خود را سرگرم او کند و مفاهیم خوب و بد را در ذهنش استوار و ریشه دار سازد و بذرهای اعتقادی را در دل او بپاشد و خوبی ها و رفتارهای او را بر اساس سنت الهی جهت دهد.(موسسه فرهنگی قدر ولایت،98:1386)

کودک از راه لمس، بوئیدن، چشیدن، شنیدن و دیدن با جهان خارج ارتباط برقرار می کند ایجاد ایمان در دوران کودکی بر این ساس باید استوار باشد، او باید از راه شناخت پدیده های جهان، هدا را بشناسد و به وجود او مومن و معتقد گردد. طفل را نباید از کودکی ازخدا ترساند، بلکه همواره باید از مهر و عواطف او، محبت و دوستی او، مواهب و زیبایی های او بحث کرد، داشتن خدای مهربان برای کودک بهتر ار خدایی که جبار و منتقم است.

مادر و تأثیر او در تربیت:

مقام زن و تأثیر او در تربیت:

اسلام برای بهبود اجتماع و اصلاح شئون حیاتی جامعه کوشش به اصلاح زن کرده و ملاک مدنیت را به او وابسته دانسته است و نیز برای داشتن فرزندان صالح که کارگردانان جامعه فردایند توجه به مادر خوب داشته و در انتخاب او توصیه های بسیار کرده است.(مطهری،53:1359)

آنگونه که حق زنان پاکدامن و واقعی است، اسلام به آنان شخصیت عظیم داده و بی مهری ها و بی توجهی های گذشته و بعدی را نسبت به زنان مردود ذکر می کند. شخصیتی که اسلام برای زن قائل شده به حدی است که دیگر انان را نیازی نیست در کوچه و خیایان افتند و خود را محبوب القلوب نشان دهند. (همان:56)

نه تنها در عمل بلکه در توصیه ها و سفارشات تا لحظات آخر حیات پیامبر (ص) که در بستر مرگ افتاده بود به گوش می رسید. قرآن که کتاب آسمانی مسلمین است در مقایسه با مقام مرد و زن از نظر اسلام یادآور می شود که مقام زن کمتر از مرد نیست.(همان:57)

به بیانی دیگر مربی انسان ها زن است، سعادت و شقاوت کشوها بسته به وجود زن است، زن با تربیت صحیح خودش انسان درست می کند و کشور آباد می کند، مبدأ همه ی سعادت ها از دامن زن بلند می شود.

روایتی معروف از رسول خدا (صلی الله علیه و آله): در این روایت ایشان می فرمایند: بدانید شما حافظ صالح هستید و همه ی شما در برابر کسانی که حافظ صالح آنان هستید مسئولید.(کرمی32:1386)

به بیانی دیگر می توان گفت:«زن نیز حافظ مصالح خانواده ی شوهر و فرزندان اوست و در برابر آنان مسئول است».

زن در نقش مادری

ام به معنای ریشه و سرچشمه است و یه خاطر اینکه کودک حداقل 6 ماه و حداکثر 9 ماه در رحم زن است و با تمام قوا جسم و روح خود را از مایه های وجود زن می گیرد، دائم از کارگاه جسم و اعصاب و جان زن تغذیه می کند، از وجود او نسبت به کودک تعبیر به ام شده است. در حقیقت مادر اصل ریشه و سرچشمه ی کودک است. مدت اقامت نطفه در صلب پدر بسیار اندک ولی در رحم مادر نزدیک به دویست و هفتاد روز مهمان است.(زهادت،109:1386)

به بیانی دیگر اغلب گیرندگی و اثر پذیری او از مادر است، و به همین علت حسابی که اسلام برای مادر باز کرده برای غیر او باز نکرده است. حیثیت مادر بودن باید برای او ثابت و پابرجا بماند وگرنه نسل خوبی به وجود نخواهد آمد. دامان مادر نخستین مدرسه و اولین پایگاه تربیتی است. در این مدرسه کودک علم و اخلاق و دین می آموزد. مهم این است که آنچه کودک در این مدرسه می آموزد برای همیشه نزد وی می ماند.

طفل که پا به عرصه ی این جهان می گذارد کاملاً متکی به مادر است، برای کسب غذا او به، به دست آوردن هر چه مادر بگوید عمل می کند، بر این اساس تا مادر خود را از عوامل فساد و اخلاق نادرست دور نبیند نمی تواند به او متکی باشد.

در جهان امرزو و پیشرفت تمدن خیلی زود رابطه ی پدران و مادران را از فرزندان قطع می کند. آن چنان که پس از بزرگ شدن کودکان، کمتر روابط عاطفی میان آنها دیده می شود.

مادر از 2 جهت حایز نقش ویژه ای در تربیت فرزند است، ابتدا اینکه کودک مهمترین سالهای تکوین شخصیتش را دز محیط اسن و الفت با او می گذراند و این سالها، فرصت کم نظیری برای اکتساب عادات، صفات و سایر ویژگی های رفتاری از مادر است. (بهشتی، 44:1360)

از جهت دیگر، مادران به احاظ عواطف سرشار و خالصانه ی خود، پناهگاه مطمئنی برای کودک هستند و فرزند هر زمانی که احساس ناامنی می کند، ابتدا به مادر پناه می برد و امنیت مورد نظر خودر را در آغوش وی جست و جو می کند از همین روی در تکریم جایگاه مادری، سخنی از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده که فرمودند:«مادر خود، مادرخود، مادر خود را رعایت کن، سپس پدر خود را از آن کسانی را که به تو نزدیکترند».(همان:47)

تأثیر رفتار و اخلاق مادر در فرزند

با توجه به تجربیات جوامع دیگر که زمانی تصور می کردند که اگر تنها به آموزش علوم و فنون بپردازند به سعادت موعود دست خواهند یافت و به ترتیب اخلاقی توجهی نیم کردند یا آن را در حاشیه کار خود قرار می دادند، اکنون تردیدی باقی نمانده است که یکی از ارکان سعادت یک جامعه را تربیت اخلاقی تشکیل می دهد. (ویژه آسیب شناسی تربیت دینی، 177:1388)

خانواده ها نیاید پرورش اخلاق کودکان و نوجوانان خود را آسان بگیرند، گاهی دیده می شود که برخی از پدران و مادران تمام توجه خود را به مسائل تحصیلی فرزندانشان مصروف می دارند و تربیت اخلاقی و معنوی انها را چندان جدی نمی گیرند.(همان:179)

حا آنکه: هدف از تربیت فرزند این نیست که او را فردی متخصص در یک رشته یا علمی تربیت کنیم، چنین فردی ممکن است یک متخصص خوب شود، اما معلوم نیست که آیا او یک انسان واقعی نیز خواهد بود یا نه؟ انسانیت قادر گرو پیروری از ارزش های اخلاقی است و تنها دراین صورت است می توان به نتیجه کار تربیت خوش بین بود.

از نیازهای اساسی روح  و روان آدمی همانند سازی است، به این مفهوم که کودک ابتدا در محیط خانوادگی به کاوش می پردازد تا کسی را بیابد که او کاملتر و نیرومندتر است. و چون از نقش ها و توانایی های خود رنج می برد، گم شده خود را در بزرگترها می یابد که در جاتی از قویترند و خود را با آنها از حیث رفتار مناسب شیوه زندگی همانند می سازد و در حدود انطباق کامل بر می آید.(طباطبائی،239:1386)

تأثیر تقوا و عبادت مادر بر فرزند

اساس اجتماع اسلامی و جامعه آن بر فضیلت و شرف و تقوا است و این به هنگامی امکان پذیر است که  برنامه تربیت بر این اساس استوار گردد. انجام این خواسته ممکن نیست جز به هنگامی که مادران پاک سرشت و پرهیزکار سرپرستی و انجام این خواسته را عهده دار گردند. مادر نخستین کسی است که بذر تربیت را در جان و روان کودک می پاشد و نهال آنرا آبیاری می کند، طرز فکر و رفتار او در سازندگی کودکان موثر است و اوست که می تواند کودکان را بر اساس مبادی آداب اسلامی بپروراند و تربیت کند آنچه در تقوا مورد نظر است، نگهداری نفس از گناه و پرهیز از امور شبه ناک است.

ما می خواهیم که مادر، در جنبه هودداری و نگهدای نفس، به درجه ای پیوند داشته و در کار و رفتارش حق تعالی را مراقب بداند. بهره گیری ها از زندگی را بپذیرد ولی هر نوع بهره گیری را جهئز نداند.(قائمی،79:1376)

همانگونه که علم می پذیرد تأثیر فضایلات، را در جنبه وراثتی بپذیریم باید قبول کنیم که نقش مادر در اینزمینه مهم است. در تربیت اسلامی پرهیزکاری رأس هر امر، اعمال و مورد محیت خداست. مهم این است کهزن در مسیر آن باشد و فکر شخصیتش را برآن اساس رنگ دهد. شاید برخی فکر کنند که کوشش مادر در امور پرهیز کاری در نسل و تربیت بی اثر است، در حالی که علم بر خلاف آن را اثبات کرده و بررسی ها نشان داده است که خیانت، تبهکاری، دشمنی، تجاوز کار و برعکس مراقبت در فکر و عمل، در سخن گفتن و در ایفای حقوق بطور کلی پرهیز از گناه و خدا ترسی در همه ی امور کودک موثر است.(همان:81)

جایی که غذای محل دورا محل در ساختمان جسمی کودک موثر باشد، ایا غیبت و حسادت و سخن چینی و دیگر جنبه های اخلاقی و روانی در جنین موثر نیست از سوی دیگر تقوای مادر مانع از گناه و انحراف است و این خود زمینه و موجبی برای مادر است که مخصوصاً در دوران محل و رضاع دور از اضطراب بوده و در آسایش و آرامش کامل به سر ببرد. (همان:82)

مادر وظفه ای سنگین و انجام آن توأم با مسائل و مشکلات و همراه با دشواری هایی است مادر در طی مراحل متعدد تربیت کودک نیازمند است که بردبار و در برابر دشواری ها مقاوم و در برابر ناکامی ها خوددار باشد. بر این اساس بدون پیوند همیشگی با خدا، آن قادر مطلق نمی تواند به خوبی از عهده ی انجام وظایف برآید و کار دشوارش را به پایان برساند. عبادت ایجاد پیوند با خداست و برای مادر موجب فرصتی است تا نفسی تازه و با قدرت و تلاشی جدید به کارش ادامه دهد. (کرمی،93:1386)

آنچه از عبادت مورد نظر است این است که وجه نظر مادر در تربیت فرزند و درانجام فعالیت های روزمرّه خدا باشد و ایمان به آفریننده مطلق پایه و اساس محکمی بر انجام وظیفه و تلاش وی باشد و فقط از او پاداش بطلبد، آنچه در این عبادت مهم است وجود عشق و علاقه مداوم و یادآوری قلبی خداست، آن چنان که جلوه و اثرش در فکر و زندگی مادر عیان شود. (همان:94)

منظور از عبادت مادر تها شب زنده داری و تسبیح گفتن نیست؛ قرآن خواندن و دعاگویی ها، ذکرها، روزه داری ها همه و همه عبادت است ولی مهم تر از ان جنبه عملی قضیه و عبادت در تمام فعالیت های زندگی است.

به بیان دیگر می توان منظور از عبادت را زندگی در جو قرآن دانست.

روش عبادتی ما در باید فعالیت در میدان شناخت خدا باشد و فرمانش را در همه ی جوانب زندگی نفوذ دهد، بدانگونه که تمام جوانب حیاتش تحت الشعاع خدا باشد. کردار، تفکر و حتی رفتار او بدین گونه رنگ گیرد، و دانش چون آینه ی بی غبار برای تجلی حقیقت گردد. در انجام عبادت عمل و رفتار با هم است صد سخن مادر در زمینه ی عبادت خدا به اندازه ی یک عمل چند لحظه ای در کودک نافذ نیست، صد بحث درباره ی نماز به اندازه یک نماز خواندن نمی ارزند. روح دینی را باید از راه عمل در کودک ناخذ ساخت نه از راه حرف و سخن. اگر مادر نیازمند به پرورش افرادی خاشع و خاضع برای خداست چاره ای ندارد جز آنکه خود نمونه عملی خشوع و خضوع درگاه الهی باشد سیره و رفتارش به تمام جنبه های اسلامی و قرآنی باشد.(بهشتی:44:1360)

چه زیباشت که عبادت در تمام مراحل زندگی کودک از تشکیل جنین تا پایان دوران تربیتش در خانه باشد، در انعقاد نطفه، در مرحله جنین، در ایام رضاع و دیگر موارد یاد خدا برای کودک موجود باشد.(همان،43)

بدین نظر مادر نمی تواند عبادت موقتی و تصنعی داشته باشد بلکه همه گاه و در تمام شدون و جوانب حیات باید عابد باشد و نیز عبادت تنها لحظات خلوت با خدا در حال نماز و روزه نیست که دیگر موارد زندگی هم باید مورد نظر باشد بدانگونه که لحظه ای از یاد خدا غافل نشود.

نکات حایز اهمیت در دوران بارداری

برای صلاح و سلامت فرزند در دوران بارداری رعایت و انجام موارد زیر موثر و مفید می باشد:

مادر حتی المقدذور در همه حال با وضو و طهارت باشد و بی وضو از غذا و نوشیدنی میل نکند.

مادر عموماً رو به قبله و متوجه خداوند عزوجل باشد.

از خوردن غذاهای شبه ناک ولو یک لقمه پرهیز نماید.

از خوردن داروهایی که بعضاً نحوه ساخت و موراد تشکیل دهنده ی آن معلوم نیست، کمتر استفاده نمیاد.

کمبودها را با غذا و خوردنی ها جبران کند، نه با دارو، دارو غذا نیست!

قرائت قرآن، ادعیه و زیارت در حد توان بدون خستگی علی الخصوص خواندن سوره انبیاء (هر قدر امکان دارد) برای صالح شدن فرزند خیلی موثر است.

از عصبانیت، شهوت زدگی و اوهام حتیالمقدور بپرهیزد.

حرز حضرت جواد الائمه (ع) در روز جمعه (پیش از ظهر) یا روز دوشنبه (هنگام زوال) نوشته برای سلامت مادر و طفل، مادر همراه خود قرار دهد. انشاء الله از خطر سقط جنین و غیره در امان خواهد بود.

صدقه دادن ولو به مبلغ خیلی جزئی در ساعات مختلف، بسیار نیکو و در سلامت مادر و کودک موثر است.(میخبر،44:1386)

از نکات مهم و حایز اهمیت در دوران بارداری، تغذیه صحیح مادر است، بعضی از مادران باردار متأسفانه به طور خودسرانه دست به رژیم غذایی مناسب می زنند که به صحت و سلامت کودکشان ضرر می رساند این گروه از مادران بخاطر اینکه، زیبایی اندامشان حفظ شود، بدون توجه به این نکته که یک نفر دیگر هم از او تغذیه می کند، خودسرانه دست به یک سری رژیم هایی می زنند که به هیچ وجه قابل قبول نیست. البته توجه به این نکته مهم است که زن باردار وزنش نباید آنقدر بالا برود که باعث بیماری شود و نه آنقدر ضعیف و لاغر شود که نتواند بار حمل و رشد کودک را تحمل کند. زنان حامله به دلیل ازدیاد ترشحات داخلی، سوخت و ساز بیشتری در بدنشان انجام می شود و مصرف خوراک در اثر زودتر و بهتر جذب شدن، بیشتر می گردد.(همان،47)

وجود جنین از چاقی مادر جلوگیری می کند و چون مواد مورد نیازاز قبیل آهن، کلسیم، مواد آهکی و …را از بدن مادر تأمین می نماید. در صورتی که مادر نیز کمبود این مواد لازم را داشته باشد.علاوه بر جنین خود مادر هم دچار مشکلاتی از قبیل کم خونی، ضعف و ناتوانی ریزش مو سر، خرابی دندان ها و سستی استخوان می شود. (همان، 48)

بنابراین لازم است که دوران بارداری مادر، موادی از قبیل شیر، لبنیات، حبوبات(نخود، عدس، لوبیا، گندم و …) و میوه هایی مثل سیب، به، گلابی، هلو، انجیر و … استفاده شود و از این راه به سلامت بدن مادر و جنین کمک شود.

حضرت امام رضا (ع) فرمودند: به زنان آبستن خود کندر بخورانید که اگر طفل در رحمشان پسر باشد، خوش صورت و خوش اخلاق و نیک گفتار گشته و با همسرش زندگی خوشی خواهد گذراند.(همان،51)

مقدمات اولیه بعد از تولد

اسلام توصیه می کند همان طوری که مادر در دوران بارداری و قبل از آن خود را برای داشتن فرزند سالم و صالح آماده می کند، به همان صورت هم توصیه می کند که در بدو تولد کام فرزند را با تربیت حضرت امام حسین (ع) آشنا کنند تا روح حسینی بودن از همان ابتدا در روح و جان نوزادش نقش بسته و تأثیر خود را بر جای نهد. حضرت امام صادق (ع) فرمودند:«اگر شده کام کودک را با خرما بردارید همانطوری که رسول اکرم (ص) کام حسن و حسین (ع) را با خرما برداشتند. کام کودکی که مادرش او را با تربت امام حسین (ع) آشنا می کند و یا نوزادش را در آغوش می گیرد و شیر می دهد، به طور مسلم در روح و روان کودک تأثیر می گذارد و هرگز از روح او جدا نمی شود ». (قائمی، 89:1386)

دیگر اینکه اسلام توصیه کرده است که در بدو تولد در گوش نوزاد اذان و اقامه بگویید چرا که گفتن اذان و اقامه که همان کلمات نورانی و مبارک الله اکبر ، لا اله الا الله و … می باشد سبب می شود که از همان ساعات اولیه ی زندگی کودک با فطرت خداجویی و توحیدی و حقایق اسلامی آشنا شود و پیامدهای توحیدی همچون آب حیات، فطرت الهی او را سیراب می کند و او را برای قرار گرفتن در راه سعادت آماده تر می سازد.

تأثیر شیر و غذای حلال در تربیت معنوی فرزند

شیر تأثیر عجیبی در بچهدارد، چنانچه اگر غذایی که مادر می خورد مقوی باشد و در بنیه و قوه ی بچه تأثیرگذارد از نظر معنویت هم تأثیر عجیبی در روحیه ی بچه دارد. روحیات مادر روی حمل و شیر مادر اثر می گذارد، پس مادر باید با تقوی بوده و مواظب باشد گناه مخصوصاً در وقت شیر دادن در زندگیش مرتکب نشود. اگر مادری گوشت فاسدی گه دارای میکروب است بخورد خواه ناخواه مادر مریض می شود و همچنین بچه ای که در شکم مادر است هم مریض می شود.(داوودی،33:1386)

مشخصات سنی کودک و ارتباط آن با خدا

در رابطه با پیدایش حس مذهبی کودکان بررسی های روان کاوان نشان می دهدکه این امر مربوط به ماه های قبل از چهار سالگی و حتی در برخی کودکاناز حدود سنین 2 یا 3 سالگی هم دیده شده است. (قلی زاده، 12:1376)

به همراه رشد و افزایش سن این احساس علنی می شود آنچنان که در شش سالگی می توان به عیان تظاهرات مذهبی و علاقه به انجام دادن رفتارهای مذهبی را در کودک دید. کودک از شش سالگی علاقه مذهبی نیرومندی دارد. دوست دار حرف زدن با خداست، امری که والدین غیر مذهبی از آن عصبانی هستند و نگران هستند که چرا این علاقه را به معنویت بروز می دهد و البته معلوم نیست که همین عشق و علاقه او باقی و برقرار بماند و برای روشن شدن وضع او باید مدتی منتظر ماند، مذهب در سنین مختلف برای کودکان معانی مختلفی دارد ولی دنیای آنها از دود شش سالگی دنیای عشق و محبت، احترام به خدا، ستایش و نیایش او واحساس شرمساری در صورت تخلف از دستور خداست و حتی این امر در قیافه ی او هم پیداست.

ازحدود هشت سالگی به بعد شوق مذهبی او بیشتر ، به مسائل مذهبی علاقه مندتر و به عبارت دیگر متدیّن تر می شود.(همان، 15-16)

سعی دارد کاری را انجام دهد که به گفته ی والدین و مربیان او مورد رضای خداست. از حدود چهار سالگی کنجکاوی سراسر وجود کودک را فرا گرفته و سبب آن می شود که با حقایق درباره جهان آشنا شود، این آشنایی ها خود منجر به مبدا جویی و قبول خدا هواهد شد و این مرحله سن طبیعی برای پذیرش خداست.(یزدی، 39:39)

کودک در این سن این احساس را دارد که هیچ چیز بدون علت پدید نیم یآید و جنین احساسی می تواند اساس همه دارو های او باشد. کودک 4 ساله به والدین خود وصل است پدر خود را بزرگ و مهم می داند و تلقی او از خدا این است که او همچون پدرش بزرگ است! او حتی خداوند را مانند عضوی از اعضای خانواده خود به حساب می آورد و سوالات او این طرز فکر را نشان می دهد. (شرفی، 34:1392)

شیوه و راهکارهای تربیتی

احترام به شخصیت کودکان

والدین باید بدانند که فرزند آنها از شخصیت والای برخوردار است، لذا باید بر اساس معیارهای تربیتی از تکریم خاصی برخوردار باشد تا بتواند در خود احساس شخصیت نماید و به ارزش وجودی خویش پی ببرد.

گرامی داشتن کودک از جهاتی در تربیت آنها موثر است که از اهم آنها می توان  امور زیر را بر شمرد:

الف- فراهم آمدن زمینه های لازم جهت قدرشناسی کودکان از والدین.

ب- ایجاد دلگرمی برای فرزندان.

ج- ایجاد تفاهم مطلوب و سلوک مودبانه در کانون خانواده. (قائمی، 52:1386)

نمونه هایی از احترام گذاشتن به کودک

سلام کردن به آنها.

نام انها را با حترام بردن و برای آنها همچون بزرگسالان حیثیت والایی را در نشست و برخاست در نظر گرفتن.

معاشرت نیکو و مهرورزیدن به او.

خوشحال کردن کودک.

نگاه محبت آمیز به او نمودن.

دلجویی و نوازش او.

خودداری از ملامت و سرزنش او.

همبازی شدن با وی.

نقش هم نشینی و معاشرت با فرزند(همان،57)

یکی از عوامل بسیار مهم در تربیت اخلاقی، همنشینی و معاشرت با نیکان و پرهیز از رفاقت با بدان است. کودکان به دوست و همبازی نیاز دارند تا ارتباط عاطفی خود را گسترش دهند و از دوستی با همسالان برخوردار بشوند. آنها به دلیل نقش پذیر بودن از رفتار و خرافات همسالان و دوستان خود به شدت اثر می پذیرند تا اندازه ای که گاه ممکن است زحمات پدر و مادر را بر باد دهد و آثار تلاشهای آنها را خنثی نماید. خوشبختانه کودکان در مورد دوستان خود تعصب دارند و می توان با راهنمایی یا در صورت لزوم سخت گیری، آنها را از همنشینی با همسالان ناشایست بازداشت اما این کار در دوران نوجوانی آسان نیست. نوجوان معمولاً نسبت به دوستان خود تعصب دارد و به سادگی عیب و اشکال آنها را نمی پذیرد. از این رو پدر و مادر باید با هوشیاری کامل، دوستان فرزندان خود را بررسی کرده و زیر نظر بگیرد و اگر آنها رااز جهت تربیت و اخلاق و ادب شایسته ی دوستی نداند فرزند را از آداب معاشرت با آنها خودداری کنند و برای این کار از روش های مستقیم و غیرمستقیم استفاده کنند تا حساسیت منفی با آنها به وجود نیاید. بنابراین روش خانواده هایی که فرزند خود را در معاشرت با دوستان آزاد می گذارند و هیچگونه نظارت، کنترل و حساسیتی از خود نشان نمی دهند، نادرست و زیانبار است. (طباطبائی، 244:1363)

نکات و رهنمودهایی در رابطه با تربیت فرزند صالح

در حضور فرزندتان برخورد مثبت و آرامی از خود بروز دهید. کودکان به شادی و قدرت پدر و مادرشان بسیار متکی اند و از آنها الهام می گیرند. این بدان معنی نیست که حق ندارید گاهی اندوهگین یا خشمگین باشید. این امر اجتناب ناپذیر است ولی کودکان به محیطی امن و آرام و اغلب مثبت نیاز دارند. هیچ کس نمی تواند بیشتر از شما در ایجاد چنین فضایی موثر باشد.(میخبر:39:1386)

یکی از وظایف پدر و مادر در تربیت فرزند، پرورش فطرات راستگویی است. والدین موظف هستند تا در خانه طوری رفتار کنند که اطفال به راستگویی عادت کنند.

نوازش یکی از دغدغه های روانی کودک است که باید به قدر کارفی از آن برخوردار شود و گاهی گریه بچه فقط برای این است که تشنه محبت و نوازش تاست. بچه ای که در محیط خانه به قدر کافی محبت دیده است، تشنه محبت نیست و در مقابل چند جمله ی این و آن، خود را نمی بازد و شخصیت خود را گم نمی کند.

والدین موظفند که از کودکی قبح گناه و تنفر مردم از گناهکار را به کودک بفهمانند و کارهای بد او را توبیخ و در کارهای خوب او را تشویق نمایند تا شخصیت او احیا شده و موجبات امیدواری و دلگرمی آنان فراهم شود. البته توبیخ و تحسین بی موقع و بی جا یا بیش از حد، خود منشأ فنا است.(همان، 24)

والدین توجه داشته باشند که شیطنت کودک در خردسالی نشان دهنده ی زیادی عقل او در بزرگسالی است پس در این مورد نگران نباشند و او را سرکوب نکنند و پدر و مادر هیچگاه نباید تفاوتهای فردی کودکان را نادیده بگیرند و نمرات آنها را با هم مقایسه کنند چرا که این امر موجب ناراحتی و ایجاد فشار روانی در کودک می شود.

نتیجه گیری

در پایان شایان ذکر است که انچه از این متون برداشت می شود به نوعی نتیجه ای است که خود فرد با مرو مطالب ذکر شده به آن می رسد.

1- تربیت دینی فرزند در اسلام از اهمیت ویژه و به خصوصی برخوردار است و از آنجا که فرزندان آینده ی جامعه ای روشن را می سازند باید از نظر تربیتی فوق العاده تربیت شود و به نحوی که صدمه ای به جامعه وارد نکنند و جامعه را متناسب با روال اسلامی پیش ببرند.

2- مادر تنها فردی است که بیش ترین رابطه با فرزند برقرار می کند لذا کودک از این رو از تمامی اوصاف و عملکرد مادر نمونه برداری می کند و می کوشد تا مانند مادر خود عمل کند چرا که او، مادر را همانند فردی درست کار و فرشته ای زیبا مد نظر دارد پس مادر نمونه مادریست که خود را برای نمونه بودن در نزد کودک آماده کند تا در کارهایش خطایی مرتکب نشود.

3- فرزندان نیاز جامعه ی فردایند آنان همانند بزرگسالان نیاز به تکریم و احترام دارند ما با احترام قایل شدن برای آنان ، آنها را از گزند دیگران حفظ می کنیم و زمینه را برای ظهور رشد و تربیت صحیح آنان فراهم می کنیم.

فهرست منابع:

* قرآن کریم

1- بهشتی، تربیت از دیدگاه اسلام، انتشارات صدرا، قم، 1360

2- داوودی، محمد، تربیت دینی، ج 2 چاپ هفتم، پژوهشگاه و حوزه و دانشگاه، 1386

3- زهادت، عبدالمجید، انتشارات صدرا، قم، 1386

4- شرفی، محمد رضا، خانواده متعادل، چاپ دوم، امیری، تهران، 1392

5- طباطبائی، زن در اسلام، کوثر تهران، 1363

6- قائمی، علی، تأثیر مادر در تربیت، چاپ سزدهم، امیری، تهران، 1386

7- فلی زاده، فرض الله، کودکان آینه ی رفتار والدین، چاپ اول، معصومی، تهران، 1376.

8- مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، کوثر، تهران، 1359.

میخبر، سیما، فرزند صالح، چاپ اول، صدرا، تهران، 1386

موسسه ی فرهنگی قدرتی ولایت، شخصیت زنها، قم، 1386.

ویژه آسیب شناسی، تربیت دینی، قم، 1388

یزدی، اسماعیل، فرهنگ تربیت،چاپ اول، پژوهشگاه و حوزه و دانشگاه، 1371.

نقش ازدواج در سلامت روانی

زهرا آژ فنداک

بهار1395

تعریف وتبیین

بدون تردید ازدواج بزرگترین ومهم ترین حادثه زندگی هر انسان است که موفقیت یا شکست در آن برای هریک از زوجین سرنوشت ساز خواهد بود.( امینی. 13:1376)در کتاب انتخاب همسرازدواج یک سنت دیرینه اجتماعی است که از زمانهای بسیارقدیم،بلکه ازآغاززندگی بشرمرسوم بوده است.پیمانی است مقدس که دربین تمام اقوام و ملل مذهبی وغیرمذهبی ودرتمام اعصار ومکان هاوجودداشت ودارد.در این پیمان مقدس،زوجین،یعنی زن،مرد زندگی مشترک را تاسیس می کند،وپیمان می بندند که در کنارهم ویارو غمخواریکدیگر باشند.ازدواج برای انسانها یک نیاز طبیعی است که از آفرینش ویژه انها سرچشمه می گیرد.چنانکه انسان به آب وغذا نیاز دارد،سنین مخصوص به ازدواج هم نیاز پیدا می کند.هریک از دختر و پسر در سنین بلوغ احساس می کنند که جنس مخالف رادوست دارند وخواستاروصال یکدیگرند.( امینی .13:1376)

درکتاب جوان و همسرگزینی،ازدواج خواسته ای طبیعی است که همه جوامع بشر و ادیان آسمانی برآن صحه نهاده اند.مخصوصا دین اسلام پیروان خود را به ازدواج دعوت نمو ده اندوه از غروبت برحذر می دارد.ازدواج دراسلام امری مستحب و در بعضی موار واجب می باشد.اگر با قصد قربت انجام بگیرد عبادت نیز محسوب می شود.پیامبرگرامی اسلام و ائمه اطهار(علیهم السلام) درباره ازدواج تاکید و سفارش فراوان کرده اند.

رسول خدا (صلی الله علیه واله) از جمله بهترین وساطت. وساطت میان دو کس درکار زناشویی است(شریعتی.57:1385)

امیرالمومنین علیهم السلام فرمود ترویج کنید زیرا رسول خدا(صلی الله علیه واله) فرمود:هرکس که دوست دارد از سنت من پیروی کند به درستی که سنت من ترویج است

پیامبراکرم (صلی الله علیه واله)فرمود:( دو رکعت نماز شخص زن دار بهتر از هفتاد رکعت نماز عزب است(شریعتی.58:1385)

رسول اکرم فرمود: بیشتر اهل جهنم افراد غیر متاهل هستند(امینی.17:1376)

ازدواج برای تداوم نسل کسب استقلال و ثواب آن دوری از گناه انس و آرامش ویکی دیگرآن برای ارضای غریزه است.

باید گفت:هیچ آیین مذهبی به جز مسیحیت امروزی- نه مسحیت زمان خود حضرت مسیح-قایل به غریزه کشی نیست.واین عقیده در دین مسیحیت،به خاطرتلقی غلطی بوده که ازدواج نکردآن حضرت به وجود آمده است.

وچنین استقلال می کنند.اگر ازدواج،با تقوا و رسیدن به خدا منافات نداشت حضرت مسیح ازدواج می کرد همان طور که گفت شد ازدواج باعث کسب استقلال انس و آرامش فقط عصمت و مصونیت از گناه،تولید و تکثیرنسل به آرامش و تعادل اعصاب تعاون در اطاعت و نیل به ثواب سلامت و امنیت اجتماعی و ارضاء غریزه جنسی نقش بسزایی در سلامت روانی انسان ها دارد.نقد مطالعات انجام شده عمدتا به نقش ازدواج  درآرامش و سعادت انسان پرداخته اند و کمتر به نقش ازدواج برسلامت روانی پرداخته اند.حال با عنایت به مطالب فوق این سوال مطرح می شود که ازدواج چه نقشی برسلامت روانی انسان دارد.

اهمیت و ضرورت

یکی از نیرومند ترین غرائز  انسان اهمیت و ضرورت غریزه جنسی است در مسیر طبیعی خود قرار می گیرد و از انحراف و گناه مصونیت پیدا می کند. غریزه جنسی که در وجود هر انسانی نهفته است از غریزه بسیار نیرومندی است که آگر درست هدایت شد و در مسیر واقعی و طبیعی قرار گرفت نه تنها زیان ندارد .بلکه فوائد فراوانی هم برآن مرتب می شود و اگر وسیله مشروع باریش فراهم نشد ممکن است انسان را از مسیر طبیعی خارج سازد و به گناه و انحراف آلوده سازد و تنها وسیله طبیعی و مشروع ارضاء این غریزه ،ازدواج و تشکیل خانواده است .درصورتیکه انسان ازدواج کرده باشد و  وسیله مشروع ا رضا غریزه جنسی را در اختیار داشته باشد بعد از آن با نیروی ایمان می تواند عفت خویش را نگه دارد و دامنش را از زنا و لواط و  استضاء و نگاه به نامحرم محفوظ بدارد .اما برای کسی که ازدواج نکرد .تسلط  بر نفس و کنترل غریز جنسی بسیار دشوار است .بنابراین ازدواج را می توان به عنوان یک عامل مهم. فقط دین معرفی کرد.   رسول خدا(صلی الله علیه وآله ) فرمود:هرکس که درآغازجوانی ازدواج کند شیطانی که ماموراوست فریاد می زند:واویلا !دو ثلث دینش را از دستبرمن حفظ کرد و بیش ازاین برعهده اش نیست که درثلث دیگرنیز تقوا را رعایت کند. با ازدواج می توان از گسترش فساد و فحشا که از جمله تبعات نامطلوب تعویق در وقوع ازدواج است جلوگیری کرد.

اسلام که هماهنگ با آفرینش گام برمی دارد.که از جمله حدیث معروف ازپیامبر(ص) است که می فرمایند.ا((زدواج کنید تا نسل شما فزونی گیرد که من به افزودنی جمعیت شما حتی فرزند سقط شده در قیامت به دیگر امت ها مباهات می کنم)).پیشوایان ما،مسلمانان را به ازدواج تشویق فرموده و تا جایی آن را مهم دانسته اند که در روایتی از پیامبر (صلی الله علیه و اله )آمده(( با ازدواج نصف دین کامل می شود و مواظب بقیه دین خود باشید)).

و همچنین فرموده اند:((درهای آسمان به رحمت الهی درچهار موضوع گشوده می شود.هنگام باریدن ابرهاووقتی که فرزند به والدین نگاه می کند. ودر صورتی که در خانه خدا باز شود. و هر وقت ازدواجی صورت بگیرد(امینی.24:1378)

پیشینه

خانواده یکی از نهادهای مهم جامعه بشری است که زیر بنایی ترین واولین نهاد اجتماع به شمار می رودوتاثیرخانواده بررشد تعادل و شکوفایی افراد جامعه به حدی است که هیچ صاحب نظری نمی تواند آن را انکارکند.

سالاری فر(1384) در تالیفی به عنوان خانواده درنگرش اسلام و روان شناسی پرداخته ودرصفحه5 چنین فرموده اند.براساس متون اسلامی خدواند از ابتدا حیات بشر پیامبرانی را از میان انسانها برای هدایت آن ها برگزیده است تا به تدریج آداب زندگی لک علی آبادی1390) در تا لیفی به عنوان ازدواج و انتخاب همسر پرداخته ودر صفحه24 چنین فرموده اند.

ا زدواج هسته اول ایجاد خانواده و خانواده نیز سنگ بنای جامعه انسانی است.لذا نوع پایه گذ اری،ومیزان توجه وتدبیراین امرمهم درپیشرفت جامعه و توسعه  و نیز انحطاط و سقوط جامعه،تاثیر مستقیم دارد.

مظاهری(1390)  در تا لیفی به عنوان جوانان و انتخاب همسر پرداخته در صفحه 13 چنین فرموده اند:

خدواند انسان را به گونه ای آفریده که بدون همسر،ناقص است.انسان هرچه از نظرعلم و ایمان و فضائل اخلاقی بالا برود،تا همسراختیارنکند،به کمال مطلوب نمی رسد(چه زن و چه مرد) هیچ چیز دیگرجای ازدواج و تشکیل خانواده را نمی گیرد.جنس مذکر و مونث به یکدیگرنیازمندند.هم از نظرروحی وهم از نظرجسمی و هرکدام به تنهایی ناقصند وقتی درکناریکدیگر قرار گیرند همدیگررا کامل می کنند.

تالیفات فوق عمدتادرمورد ازدواج و تشکیل خانواده اشاره مختصری داشته اما،قراراست در این تحقیق به نقش ازدواج برسلامت روانی بپردازیم.

سوالات تحقیق

سوال اصلی:نقش ازدواج در سلامت روانی چیست؟

سوالات فرعی

1- مفهوم واژه ازدواج،سلامت و روان چیست؟

2- ازدواج چه جایگاهی در دین اسلام دارد؟

3- معیارها  و ملاک های سلامت روانی چیست؟

4- ازدواج چه نقشی در سلامت روانی نوجوانان دارد؟

5- اسلام چه راهکارهایی را برای سلامت روانی زوجین مطرح کرده است؟

اهداف تحقیق

هدف اصلی شناسایی نقش ازدواج در سلامت روانی

اهداف فرعی

1- تعیین کردن مفهوم واژه ازدواج سلامت و روان

2- تعیین کردن جایگاه ازدواج در دین اسلام

3- تعیین کردن نقش ازدواج در سلامت روانی  جوانان

4- تعیین کردن راهکارهای اسلام برای سلامت روان زوجین

فرضیه:ازدواج در سلامت روانی تاثیربسزایی دارد.

چکیده

این پژوهش با هدف نقش ازدواج در سلامت روانی انجام ودر تلاش گردیده تا به این سوال پاسخ داده شود که آیا نقش ازدواج در سلامت روانی موثراست و تحقیق از نوع توصیفی و روش به کار گرفته در این پژوهش اسنادی است.داده های مورد نیاز متناسب با اهداف و سوالت تحقیق با استفاده از فیش جمع آوری و تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. از مهمترین نتایج این پژوهش بر آوردن نیازهای همسر ،صبر، ارضا ی نیاز جنسی، قناعت  که این ویزگی ها با ازدواج که امری است از اول خلقت بوده و تا اخر خلقت وجود دارد و در اسلام جایگاه بسیار مهمی دارد و یکی از سرکش ترین نیاز ما که غریز جنسی است را سرکوب میکند می توان اشاره نمود

کلید واژه:سلامت ،روان،ازدواج و خانواده

مفهوم  و واژه ازدواج و سلامت و روان

ازدواج یعنی جفت گرفتن،زن کردن،شوهرکردن،با یکدیگر حفت و قرین شدن،با هم جفت شدن ازدواج،رابطه حقوقی است که برای همیشه  یا مدت معین به وسیله عقد مخصوص بین زن و مرد حاصل شده و به آنها حق می دهد که از یکدیگر تمتع جنسی ببرند.(معین،ج2،17:1384)

سلامت از سلم گرفته شده که چند معنا دارد.که یکی ازآن(اذا جاء ربه بقلب سلیم )(صافات84)

انواع سلامت:1- سلامت باطن است قلب سلیم آنست که از اشک و حسد و کفر و غیر سالم و کنار باشد.

2- مسلمه لا تسیه فیها….(بقره71) از عیوب سلامت است و خالی در آن نیست که مرد ازآن سلامت ظاهری است(قرشی.ج296:1386.4.3)

و معنای روان که می باشد.1-روح انسان(مخصوصا جان) 2-  روح مطلقا،جان(معین.ج2،1185:1384)

به زبان ساده تر می توان گفت که با توجه به معناهای مختلف که بیان شده.می توان گفت که بهترین و عمق دارترین معنا در مورد سلامت روان سلامت باطن است.انسان اگر باطن سالمی داشته باشد.روان سالمی هم داردکه این روان مربوط به روح انسان است و روح است که اهمیت دارد.

جایگاه ازدواج در دین اسلام

خداوند متعال نظام آفرینش را طوری خلق کرد که همه پدیده ها به صورت جفت هستند.وانسان را به عنوان اشرف موجودات و برگزیده مخلوقات الهی نه تنها از این قانون کلی و جهان شمول مستثنی نیست که جریان درمورد اوبیشتراست.

زیرا خداوند زن و مرد را به نیروی جنسی مجهز کرده است که هریک از روی غریزه طبیعی به سوی لذت های نفسانی که بدون جهت برای بدست آوردن آرامش و کمال،با اشتیاق و علاقه به سوی جفت خود می شتابد زیرا این آرامش و کمال بدون همدم دو قرینی مورد علاقه حاصل نمی گردد.

امروز مساله ازدواج آن قدر در میان آداب و رسوم غلط و حتی خرافات پیچیده شده که به صورت یک جاده صعب العبور و یا غیر قابل عبوربرای جوانان در آمده است.ولی قطع نظر از این بیرایه ها ازدواج یک کلمه فطری و هماهنگ قانون آفرینش است که انسان برای بقاء نسل،آرامش جسم و روح حل مشکلات زندگی احتیاج به ازدواج سالم دارد. اسلام که هماهنگ با آفرینش گام برمی دارد.نیز دراین زمینه تغییرات جالب و موثری دارد.ازجمله حدیث معروف پیامبر (صلی الله علیه و آله) است.ازدواج کنید تا نسل شما فزونی گیرد که من با فزونی جمعیت شما حتی با فرزندان سقط شده،در قیامت به دیگر امت ها مباهات می کنم(قمی ج561:1384.1)

ودرحدیث ازآن حضرت می خوانیم دو کسی که همسراختیارکند نیمی از دین خودرا محفوظ داشته و باید مراقب نیم دیگر باشد.(همان)

چرا که غریزه جنسی،نیرومندترین و سرکش ترین غرائزانسان است که به تنهایی با دیگر غرائزبرابری می کند و انحراف آن نیمی از دین و ایمان انسان را به خطر خواهد انداخت و درحدیث دیگرازپیامبر(صلی الله علیه و آله):بدترین شما مجردانند.(طبرسی.ج7،14:1384)

به همین دلیل در آیات مورد بحث و همچنین روایات متعددی،مسلمانان تشویق به همکاری در امر ازدواج در مورد فرزندان مسئولیت سنگینی بردوش پدران افکنده و پدرانی را که در مساله حیاتی بی تفاوت هستند شریک جرم انحرافات فرزندانشان شمرده است.که در حدیثی ازپیامبر(ص) می خوانیم کسی از فرزندش به حدرشد رسد و امکانات ترویج را داشته باشدو اقدام نکند ودرنتیجه فرزندمرتکب گناهی شود.این گناه برهردو نوشته می شود.(همان،ج7)

به همین دلیل دستورموکدداده شده است.هزینه های ازدواج را اعم از مهر و سایرقسمت ها سبک و آسان بگیرید.

تامانعی برسرراه ازدواج مجردان پیدانشود.وازآنجا که بسیاری از مردان و زنان برای فراراز زیربار این مسئولیت الهی وانسان متعذر به عذرهایی ازجمله نداشتن امکانات مالی می شوند.که دربعضی از آیات صریحا گفته شده است فقر نمی تواند مانع راه ازدواج گردد.بلکه چه بسا ازدواج سبب غنا و بی نیازی می شود.ودلیل آن این است تا مجرداست احساس مسئولیت نمی کند.نه ابتکار و نیرو و استعداد خودرابه اندازه  کافی برای کسب درآمد مشروع بسیج می کند و نه هنگام که درآمدی پیداکرده در حفظ و بارورساختن آن می کوشد و به همین دلیل مجردان غالبا خانه به دوش و تهی دستند اما بعد ازازدواج شخصیت انسان تبدیل به یک شخصیت اجتماعی می شود و خودرا شدیدامسئول حفظ همسر و آّروی خانواده و تامین وسائل زندگی فرزندان آینده می بیند به همین دلیل تمام هوش ابتکار و استعدادخودرا به کار می گیرددرحفظ درآمدهای خود صرفه جویی،وتلاش می کند ودرمدت کوتاهی می تواندبرفقرچیره شود.(مکارم شیرازی،ج14،499.496:1361).

به زبان ساده تر می توان گفت ازدواج امربسیارمهمی است مخصوصا در کشوراسلامی که آنقدر به ازدواج اهمیت داده که کشورهای دیگر آنقدر به ان اهمیت نداده است که دین اسلام با توجه به خصوصیات و ویژگی جوانان می گوید وسخن اسلام جزسخن پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله) نیست و سخن پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله) جزسخن خداوند نیست و خداوند است که برویژگی ها و خصوصیات آگاهی داردو هرچیز رابه نفع ما می گوید نه به ضررما چون خالق ما است نه کسی دیگر.

معیارها و ملاک های سلامت روانی

دانش روان شناسی جدیدازآغاز در قالب مکتب های گوناگون،تعاریف متعددی ازشخصیت ارائه کرده است.(سالاری فر ودیگران ؛1389؛77).

دربررسی شخصیت درمتون اسلامی باواژهایی مانند:قلب،صدر،شاکله،نفس،عقل و روح و غیرانسانها مواجه می شویم.

1- شاکله این کلمه در آیه 84سوره اسراءآمده است((بگو هرکس طبق شاکله خویش عمل کندو پروردگارتان کسانی راکه راهشان از هدایت بشری برخورداراست.بهترمی شناسد))(اسراء84) شاکله به معنی عادت و روش فرداست. باتوجه به فرهنگ های لغت عربی و سخنان اولیای دین (علیهم السلام) می توان معانی زیررا برای کلمه شاکله در نظر گرفت.

1-1- نیت:  امام صادق (علیهم السلام) فرمورد هرکس طبق نیتش عمل می کند.ائمه اطهار(علیهم السلام)  که مفسران قرآن هستند نیت اساس رفتار و رفتاررا میوه نیت شمرده اند و حتی گاه حقیقت یک رفتارراهمان نیت آن اعلام کرده اند.

براین اساس،می توان دریافت که نیت صرف انگیزه نیست بلکه محصول سازماندهی روانی ویژه یک انسان است.

2-1- خلق و خو:  مجموعه صفات روانی انسان که در رابطه با محیط خارجی و محیط اجتماعی بروز می کند.

3-1- حاجت و نیاز: از زیربناهای رفتار انسان است و به دو دسته زیستی وروانی تقسیم می شود.

4-1- روش برنامه ای: که فرددر زندگی پیش گرفته و نظام هستی را نیز براساس آن تفسیر می کنند.

5-1- هیئت و ساخت روانی انسان:  که مجموعه واحدی است و نیات ازآن برمی خیزد.معنای پنجم جامع معافی دیگراست و براین اساس می توان گفت که شاکله،ساخت و هیئت واحد روانی انسان است که در اثر تعامل وراثت و محیط و اختیار شکل می گیرد.ازاین رو می توان گفت که مفهوم شاکله همان چیزی است که روان شناسی به عنوان شخصیت در نظر می گیرند.

2- قلب:بررسی واژه قلب نشان می دهد که این کلمه در معنا و مفهوم نزدیک ترین واژه در متون اسلامی به اصطلاح شخصیت در روان شناسی است.((واژه قلب)) وجمع آن ((قلوب)) بیش از120باردرقرآن به کار رفته است.دراین موارد گاه جنبه های عاطفی شخصیت مورد تاکید است.و گاه جنبه های شناختی،ودرموارد بسیاری،همه ابعاد شخصیت به قلب نسبت داده شده به برخی ابعاد شخصیت یا به کل آن یعنی کلیت روان شناختی انسان مربوط می شود.تقابل صفات و حالات مطلوب و نامطلوب ((قلب)) در قرآن با توجه به ابعاد عاطفی (فردی و اجتماعی) و شناختی و کل شخصیت،می توان ما را به بیماری ها و حالات نامناسب شخصیت نابهنجار و ویژگی های شخصیت سالم و برخورداری از بهداشت روانی رهنمون کند.مثلا شخصیت سالم در قرآن مثال سالم از شرک،تقوا،پاکی،نفس مطمئنه،قلب سالم،شخصیت نابهنجار در قرآن مثال شرک و کفر،گناه و بی تقوایی،آلودگی،نفس اماره به بدی،قلب مریض همچنین((نفس)) و فوائد(قرشی ج6. 1386؛26) نیز در آیات قرآن به معنای قلب به کاررفته است ودرقرآن شخصیت سالم و نابهنجار دیده می شود.بررسی کلمات اولیای دین (علیهم السلام) نیز نشان می د هد مراد از قلبدر نظر آن ها همان کلیت روان شناختی و به عبارتی،شخصیت در دانش روان شناسی ابعادشناحختی انسان،مانند حافظه و معلومات ونظر به قلب نسبت داده شده است و همچنین در مواردی مبدا و منشاء جنبه های عاطفی انسان مانند احساسات دقیق،قساوت و انگیزه های فیزیولوژیک را ((قلب)) اعلام نموده اند.(همان:28و30)

ملا ک های شخصیت سالم

داشتن قلب سالم:  به منظور تعیین ملاک های شخصیت سالم به بررسی علائم و نشانه ای قلب سالم در قرآن و کلمات اولیای دین (علیهم السلام) می پردازیم.قرآن در آیه به قلب سالم اشاره کرده (ولاتحزنی یوم یبعثون):الا من اتی الله بقلب سلیم:شعراء87-89) (وان من شیعته لابراهیم.اذاجاءربه و بقلب سلیم:83-84صافات) و در موارد متعدی ار بیماری قلب سخن گفته است براساس کلمات اولیای دین (علیهم السلام)  که در واقع شرح و تفسیر آیات قرآن نیز به شمار می رود.قلب سالم در ابعا شناختی و عاطفی دارای این ویژگی هاست. 1- در بعد شناختی در باور به خدا شک و تردیدی ندارد،دارای ظرفیت مناسب برای درک قسمت های عالم هستی است.

2- بعد عاطفی: دربعد عاطفی انگیزه ای زیستی از جمله نیاز جنسی و گرسنگی اور ا از حد تعادل خارج نمی کندو اخلاص در امور برای خداکینه ورزی نیست در مسیر اهداف الهی استوار و دارای قوت قلب است. شخصیتی که در ابعاد شناختی و عاطفی ازویژگی های یاد شده برخوردار باشد. تبعا رفتارهای مناسب و بهنجاردارد.

بیماری های و حالت نابهنجار شخصیت:دردوازده آیه از قرآن کریم ص بحت از((مرض)) قلب شده است(سوره بقره10و مائده52و…) درآیات دیگری صفات یا حالاتی به قلب نسبت داده شده که نامطلوب و نابهنجار محسوب می شود.کلمات غلیظ(خشن) قساوت (سخت دل) دین(حجاب) عمی (کوری) اثم (گناه)غمزه(پوشش) غل(کینه) زیع (انحراف) نام برد(سالاری فرو…،1389؛77-81«آنآآ

)

اگر انسان می خواهد که روانی سالم و پاک داشته باشد.باید به ملاک های شخصیت سالمی که گفت شد عمل کند و از تمام رفتارهای نابهنجار دوری کند.اینگونه است که یک انسان یک روان سالم به دست می آورد.اما به نظر می رسد علاوه بردو ملاک یاد شده داشتن قلب سالم و سلامت در بعد عاطفی،تعادل رفتاری را نیز می توان جزء ملاک های سلامت روان و شخصیت افراددانست.

نقش ازدواج در سلامت روانی افراد

طبق نظردانشمندان و روان شناسان،اگردردوران جوانی طغیان غریزه جنسی این نیاز به موقع و از طریق طبیعی و مشروع ارضا نشودممکن است،امراض از قبیل،ضعف اعصاب اضطراب،یاس ناامیدی،دلمردگیو سردردهای پی درپی به همراه داشته باشد.

راه طبیعی و مشروع ارضاء نیاز جنسی جوانان،همان ازدواج و تشکیل خانواده است و راهای دیگر غیر  طبیعی است و انحراف و گناه محسوب می شود و آثارشوم و بسیار خطرناکی رابه دنبال خواهدداشت.

((سپس سرانجام کسانی که به اعمال بد مرتکب شدند به جایی رسیدکه آیات خدارا تکذیب کردند و آن را به مسخره گرفتند(سوره روم آیه10) ازدواج وسیله ای بریا تحقق پاکدامنی و زندگی شرافتمندانه،برای سلامت و سعادت اجتماع اگر بنیاد خانواده ها مستحک باشد و جوانها به موقع ازدواج کنند ودر زندگی مشترک درخانواده همسری مهربان ودلسوزعفیف و پاکدامن داشته باشد به طور محسوس از فسادهای بی بند باری،طغیان کاسته خواهد شد.( محمودی،30:1378)

کمترملتی پیدا می شود که به اندازه فساد ها و انحرافات جنسی به نواجوانان و جوانان لطمه بزند.این مفاسد وانحرافات روزگارآنان را سیاه می کند(چه دختر چه پسر) لطمه های می زند که در کل زندگی و طول عمرانسان تاثیرسوءدارد.انحرافات جنسی که نمونه بارزش دواستضاء است.نشاط و طراوت،ایمان،استعداد و هستی انسان را ضایع و تباه می کردند.

وآنان که با جامعه و نوجوانان و جوانان،تماس و سروکاردارند،عمق این فاجعه را درک می کنندو می دانند که مفاسد و انحرافات و آلودگیهای جنسی و روابط نامشروع دختران وپسران،چه زیانهای جبران ناپذیری بر جامعه و خانواده ها و جوانان وارد می کند.دخترانی که ازاین راه به تباهی کشیده می شوند.وضعشان رقّت بار است،چون روح آنان لطیف است ممکن است تاپایان عمر به عذاب و وجدان و احساس گناه و رنج و                   اندوه دچار می شود یکی از بهترین و ارزنده ترین فایده های ازدواج خلاصی انسان ازاین پلیدیها و فسادها و انحرافات است.

و این حدیث امام صادق(سلام الله علیه) خیلی تعجب آوراست.((من سعاده المرا ان لاتطمث فی بیته))((ازسعادت مرد(پدر)آن است که دخترش در خانه اش زرگل نشود)).((قبل ازاین که عادت زنانه ببیند،به خانه شوهربرود))اما این امرچطور ممکن است که دختردر چنین سن و سالی ازدواج کنند؟اماهرچه بیشتربا مسائل جامعه وانحرافات و فسادهای آن آشنا می شویم حکمت این حدیث پی می بریم.

اما این حدیث مربوط به آن نیست که دختر در این سن ازدواج کند بلکه تاکید سریع در ازدواج دارد.که نبایدازدواج را به تایید انداخت و نباید دختر به موقعیت زنان برسدو بی شوهر باشد.

واگرغریزه جنسی از راه صحیح و مشروع دفع نشودخربی هایی به بارمی آورد و به اعصاب و روان لطمه های فراوانی می زند.این فشارها ازیک طرف و تنهایی و پی پناهی تک زیستی از طرف دیگر انسان را پریشان و سرگردان می کنند. وباز از طرف دیگر.اگر کسی در اثربی همسری و فشاراین غریزه و پریشانی روحی و ضعف ایمان خدای ناخواسته دچارانحرافات جنسی وفساد وآلودگی می شود.که این انحرافات ضربه های سهمگین به اعصاب و جان انسان وارد می سازند از نظرروانشناسی وروانپزشکی،یکی ازعلتهای عمده و اصلی پریشانی و عقدهای روانی و اخلاقی و ضعف های عصبی((بی همسری)) و((فشارهای جنسی)) و انحرافات جنسی می باشد.که موثرترین بهترین و مفید ترین راههای درمان این بیماری((ازدواج با همسری متناسب)) است که درآیات قرآن چنین نوشته اند از ((آیات و نشانه  های حکیمانه خداونداین است که برایتان همسرانی آفرید تادرکنارشان آرامش یابید…)).

که دراین باره پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) سخن بسیارارزنده ای،که حجت رابرهمه تمام می کند و جای چون و چرا و بهانه دیگر باقی نمی گذارد.که متن عربی آن این است.((ایها الناس!ان جبرئیل اثانی عن اللطیف الخبیر فقال:ان الابکاربمنزله الثمرعلی الشجر،ان ادرک ثمارها فلم تجتن،افستدته الشمس و نثرته الریاح،وکذلک الابکار اذا ادرکن طاتدبرک النساء فلیس لهن دواء الا البعوله،والالم یومن من علیهن الفسادذ،لاتهن بشر…)) ای مردم!جبرئیل از طرف خداوند مهربان و دانا،نزدمن آمد و گفت :((دوشیزگان همانند((میوه های اخلاص)) می باشند؛هنگامی که((رسیدند)) (وفصل چیدن آنان فرا رسید،باید چیده شوند) اگرچیده نشوند،تابش آفتاب آنها را فاسد می کند و بادهای خزان پراکنده شان می نماید!همچنین:((دختران دوشیزه))،هنگامی که به رشد ودرک موقعیت زنان رسیدند،چاره ای غیراز شوهر دادنشان نیست،واگرازدواج نکنند.اطمینانی نیست که به فساد و تباهی کشیدن نشوند،زیراآنها بشرند(و بشرغریزه و میل جنسی دارد و حتما باید به وسیله همسر، اشباع و ارضاء شود)…(پسران نیز همین گونه اند).(حرعاملی،ج39:1387.14)

چنانکه بیشتر اشاره شده ازدواج یک امر طبیعی و فطری و یکی از نیازهای ناگذر بشراست کسی که این نیازطبیعی پشت کند بدون تردید.احساس کمبود خواهد کرد و چون خلاف فطرت حرکت می کند،به دشواری ها و مشکلات جسمی و روانی برخوردار می نماید.بی شک،یکی از مهمترین عوامل فشارهای روانی و استرس های روبه افزایش در دنیای امروز که گریبان گیر بسیاراز جوانان است.عدم ازدواج به موقع آنان است.دختران و پسران جوان،در فراز و نشیب زندگی،به محیطی امن پایگاهی عاطفی نیازمندند و بهترین فردی را که می توانند برای تامین این نیازبرگزینند همسراست.دختر و پسرجوان به وسیله ازدواج،درکناریکدیگرازآرامش و امنیت و سلامت روان برخوردارمی گردند.

خداوندمتعال دراین باره می فرماید:

وازنشانه های او این است که همسران از جنس خودتان برای شما آفریدتادرکنارآنان آرامش یابد درمیانتان مودت و رحمت قرارداد.دراین نشانه هایی استد برای گروهی که تفکر می کنند.)).

رسول گرامی (صلی الله علیه وآله) نیزازدواج را عامل ایجاد اخلاق نیکو در فرد می داند ومی فرماید.

مردان و زنان بی همسر خودرا به ازدواج یکدیگر درآورید.چرا که خداوند اخلاق آنان را نیکو می سازد.)).

امروزه پژوهش های جامعه شناسان و روانشناسان نیز حاکی از ارتباط مثبت سلامت روان و ازدواج است.درهمین زمینه مطالعات اداره بهداشت عمومی آمریکا درسال1980نشان می دهد.کهبین سلامت روانی و ازدواجارتباط معنی د اری وجود دارد.افرادمتاهل در مقایسه با افرادمجرددر وضعیت بهتری از سلامت روان قراردارند.نشانه های نور و تاریکی در مقایسه کمتردرآنها دیده می شود ودرمورد کمتری ازآنها دربیمارستان های روانی بستری اند همین فواید ازدواج و تشکیل خانواده یعنی ایجاد اخلق نیکو در افرادسلامت و بهداشت روانی،انس،آرامش وموّدت و رحمت است که خانواده را بین دیگر نهادهای اجتماعی ناهمانندو منحضربه فردساخته است به طوری که ازآن به عنوان ریشه ای ترین نهاد اجتماعی یاد می شود.(لک علی آبادی،1390؛101).

ویکی دیگر از هدف های ازدواج بین زن ومرد برقراری روابط عاطفی  اجتماعی است.که قرآن کریم درآیات متعددی به این واقعیت اشاره می کند.ومن ایته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکونوا الیها و جعل بینکم مودهً ورحمه.ازنشانه های خداوند این است که ازنوع خودتان همسرانی بریا شما آفریدتادرکنارآنان آرامش یابید و میانتان دوستی و رحمت نهاد.(روم،21).

هوالذی خلقکم من نفس واحده و جعل منها زوجها لیسکن الیها

واوست خدایی که شما را از نفس واحدی آفرید و همسرتان را ازآنان پدیدآورد.

تادرکناراوبیاساید)).((اعراف)).برقراری ارتباط میان زن و شوهر و به تعبیردیگر،کشش آنها نسبت به هم مبتنی برسه عامل است.

عامل اول: تشابه و هم شکلی آنان درجنبه های جسمانی و روانی است که چیزی بیش از هم نوعی آنهاست.

عامل دوم: تفاوتهای جسمانی و روانی آنها است که به ساختارهای هورمونی و بدنی بازمی گردد.

این تفاوتهای موجب می شود زن ومرد به یکدیگر جذب شده و با هم انس گیرند.افزون براین،زمینه مکمل بودن شخصیت آنها برای یکدیگرفراهم می کند.تشابه و مکمل بودن نیازها.دوعامل مهم جاذبه میان فردی است بیشتر مفسران این دوعامل مهم را در تفسیر رابطه آرامش بخش زن و شوهرتصریح کرده اند.

عامل سوم: نیازپیوند جویی در انسان است.زن ومرد محرک مثبت برای یکدیگر به شمار می روند.هنگام بروز مشکلات همراه و رفیق و حامی عاطفی یکدیگرند.با پیوند به هم ناراحتی ناشی از عدم اطمینان به آینده را کاهش می دهند ودر رابطه آنها با یکدیگر نیاز به توجه در ضمن ستایش و تمجید یکدیگربرآورده می شود.بررسی وضعیت روانی دختر و پسرپیش ازازدواج چگونگی تاثیرگذاری ازدواج درآرامش روانی را آشکار می کند.فرددر آستانه ازدواج دراثرنیازهای جنسی به نوعی دچار ناآرامی و اضطراب است و دوستی های دوره جوانی نمی تواندآرامش مطلوب را فراهم کنداز سوی دیگر،رفتارهای جنسی خارج از چارچوب ازدواج قانونی،اهمیت محبت و عواطف متقابل در سایه ازدواج بیشترکرده است.به گونه ای که نیاز به مهرومحبت و داشتن شریک و همراه برای زندگی و غمخواری وپذیرش هم در تجربه های زندگی امری ضروری است.درواقع می توان گفت در میان انسانها نزدیک ترین رابطه عاطفی میان زن و شوهربرقرار می شود.وهمین رابطه درکاهش نگرانی ها اضطرابها و آشفتگی ها نقش اساسی دارد.

به طوری که خانواده منبع مهمی برای تامین حمایت روانی و عملی در مقابله با تنش شناخته شده است.(سالاری فرو…58:1384) مطالعه نشان می دهد که کمک مالی،حمایت عاطفی و همکاری سه عامل مهم رضایت در زندگی خانواده است.

هرچنددوعامل اول مهم تراعلام شده است.درمتون اسلامی قرآن کریم در توصیف رابطه بسیار نزدیک زن و شوهر از کنایه زیبایی استفاده می کند.که می توان نکات ظریفی از ان برداشت کرد.

هن لباس لکم وانتم لباس لهن.

آنان [زنان] برشما لباسی هستند و شما برای آنها لباسی هستید.(بقره187).

لباس یعنی مایه آرامش:شب نیز به لباس تشبیه شده است و همانگونه که شب آرامش بخش است.روابط زن ومرد نیزآرامش بخش است.افزون براین لباس نقشهای متعددی را ایفا می کند.

نخست:   نقاط حساس بدن هر فرد که مایل نیست دیگران مشاهده کنند می پوشاند.

دوم:  فرد را از سرما و گرما محافظت می کند.

سوم: ازخطراتی که ممکن است بربدن وارد شود می کاهد.

چهارم: درعصرحاضر مهم ترین زینت فرد و نشانه هویت ملی،شغلی و بعضا شخصیت افراد به شمارمی رود.زن و شوهرنیزنسبت به هم چنین کارکردهایی دارند هریک می تواند عیبهایی دیگررا بپوشاند یکدیگررادر خطرها وفشارها محافظت کنند.وموجب زینت ورشد یکدیگر باشند.(همان:55).

به زبان ساده تر می توان گفت ازدواج یک امر طبیعی و فطری است و کسی که به این نیاز طبیعی پشت کند بدون تردید احساس کمبود خواهد کردو آثارمهم ازدواج رشد شخصیت و کمال معنوی زن و شوهراست در جنبه معنوی که اولیای دین(ع) گفتند که فرد با ازدواج نیمی از دین خودرا کامل می کند و اعمال عبادی او چندین برابر مجرد می شود و اگربا این امر طبیعی مخالفت ورزددچار مشکلات جسمی و مهم ترین آن مشکلات روانی می شود.

راهکارهای اسلام برای سلامت روانی زوجین

1- مرزها درخانواده ازدیدگاه اسلام:

تعالیم اسلام درباره چگونگی روابط اعضای خانواده با یکدیگر و افراد بیرون خانواده،حدود و مرزهایی را معین کرده است:هرچه این حدود بیشتررعایت شود کارایی اعضای خانواده و روابط آنها بهتر می شود،زمینه رشدو تعالی آنها را فراهم می آورد.این حدود به اموری مانند مرزهای درون خانواده،مرزهای لازم برای کل خانواده وخارج آن،ازجمله روابط جنسی و روابط زن ومرد نامحرم،مربوط می شود.

1-1- مرزهای درون خانواده از دیدگاه اسلام:

تعالیم اسلام وجود حدود ومرزهایی را بین زیر منظومه ها و حتی افراد ضروری می داند.زیزمنظومه های زن و شوهری باید درخانه،اتاقی جدا داشته باشند و اعضای دیگرخانواده در ساعات معینی از شبانه روز بدون اجازه وارد این حریم نشوند.دراین رابطه درقرآن آمده است.«ای کسانی که ایمان آورده اید.برآنان شما و کودکان شما که به حدبلوغ نرسیده اند،سه باردرشبانه روزباید از شما کسب اجازه کنند،پس از نماز صبح و نیمروز که لباسهای خودرا بیرون می آورید.وبعد ازنماز عشا این سه وقت خصوصی برای شماست،درغیراین سه وقت گناهی برشما و برآنان نیست.برگردیکدیگربچرخید و باهم معاشرت کنیدو چون کودکان شما به سن بلوغ رسیدند،آنها هم باید از شما کسب اجازه کنند.)).(حرعاملی157:1387،و160و159) براساس آیه یاد شده و روایت معصومین (ع) قراردادن زمانی برای روابط خصوصی زیرمنظومه زن و شوهری از نظر تعالیم اسلام به رسمیت شناخته شده است.

برخورداری خانواده از این فضای روانی برای حل مشکلات شخصی زن و شوهری و حصول حمایت عاطفی آنها ار یکدیگر و برون ریزی عاطفی ضروری است.

2-1- مرز خانواده و اجتماع

حدوددیگری نیزبرای اعضای خانواده و حریم منزل معین شده ازجمله آنها خروج زن ازخانه باهماهنگی شوهراست.وهمچنین مرد ازخانواده باید مراقب ورود افرادی باشد که از لحاظ اخلاقی قابل اعتماد نیستند.(دشتی،1387،نامه39)به نظر می رسد اگر همسرخانواده درحد نیاز اجتماعی ازخانه خارج شودوبه مسائل خانواده اولویت بدهد.در رشد عاطفی و معنوی همه خانواده سرمایه گذاری بیشتری خواهد کرد.البته همه حدود وقیود باید براساس منطق و متعادل باشد و هرگونه افراد دراعمال حدوداز سوی فرددرخانواده نه تنها به تعادل روحی و روانی اعضای خانواده کمک نمی کند.بلکه آسیبهای جدی به آنان وارد می سازد و موجب رفتارنابهنجار و عدم سلامت روانی آنها می شود.(حری عاملی،ج14،175:1387).

3-1- مرزهای روابط جنسی

ازاهداف مهم ازدواج ارضای نیاز جنسی زن ومرد به طور مناسب می باشد.ازمهم ترین رازهای موفقیت درزندگی،گام برداشتن درعالم اتحاد و هماهنگی جنسی است.تعالیم اسلام درعین به رسمیت شناختن لذتهای جنسی،برای آن حدود معین کرده است.حدود لذتهای جنسی استفاده از همسرقانونی است و خروج از این محدوده تعددی به شمار می رود؛چنان که درقرآن آمده است:«مومنان دامان خود را ازآلوده شدن به بی عفتی حفظ می کنند و تنهادر بهره گیری از همسران مجازشان،ملامت نمی شوند و هرکه غیرازاین طلب کند تجاوزگراست».(مومنون5-7)

بهره بردای جنسی غیرمشروع که درمتون اسلامی ازآن به زنا و لواط و کلمات دیگر تعبیر می شود،دراسلام بسیارمذمت شده است؛وچنان که درقرآن می خوانیم:«نزدیک زنانشویه که کار بسیار زشت و بدراهی است.(اسراء32).

افزون برآن،مجازاتهای سنگین و ملامتهای شدیددرمورد ان بیان شده است.

روابط جنسی غیرقانونی پیامدهای نامطلوبی برای نهاد خانواده،اجتماع و فردبه همراه دارد وبه شخصیت فردخانواده و فرزندان آسیبهای شدیدی وارد می کند.زنا باعث می شود ایمان فرد متزلزلشود و احساس گناه،به عزت نفس اوآسیب وارد می سازد که جبران آن مستلزم صرف زمانی طولانی است.

4-1- پوشش شرعی و حدودو روابط زن ومردنامحرم دراسلام

تعالیم اسلام برای حفظ اشخاص و سلامت خانواده،افرادی را نسبت به هم محرم اعلام کردهکه ازدواج با آنها حرام است.روابط مرد وزنی که نسبت به هم نامحرم هستندیعنی امکان ازدواج شرعی بین آنها وجوددارد.مرزها وقید هایی دارد.زنان درمقابل افراد نامحرم پوشش شرعی خود را حفظ کنند.حجاب زنان از مسائل مهم در سلامت و کارآیی خانواده هاست ودر آیات قرآن برآن تاکید شده است.

به زنان مومن بگوچشمهای خودرا ازنگاه هوس آلودفروگیرند ودامان خویش را حفظ کنندو زینت خودرا جزآن مقدارکه نمایان است آشکارنکنند و اطراف روسری های خودرا برسینه افکنند[تاگردن و سینه با آن پوشانده شود] وزینت خودرا آشکارنسازند مگربرای شوهرانشان[وبقیه کسانی که به آنها محرم هستند].((نور،31 ای پیامبر،به همسران و دخترانت و زنان مومن بگو:باروسرهای بلند،خودرابپوشانند.این بهتراست تااینکه شناخته شوند و مورد آزارقرارگیرند)).(احزاب،59)براساس تعالیم اسلام برزنان لازم است همه بدن خودرا غیراز صورت و دستها ازمچ تا انگشتان،بپوشانند.این حکم اسلام دارای آثاراجتماعی و فردی متعدی است روابط صمیمانه زن و شوهروتحکیم آن،ازاهداف قانون حجاب است حجاب موجب می شود لذت و بهره بردای جنسی به محیط خانوادگی ودرمحدوده ازدواج منحصرشود.این امربا تحکیم پیوند زن و شوهر موجب اتصال بیشترآنها به هم می شود.رعایت حجاب موجب می شود همسرقانونی فرد در نزد او،تنها عامل ارضای نیازهای جنسی او تعلق می شود.طبیعت زن به گونه ای است زیبایی و جذابیت خاصی دارد و به همین جهت اکنون درغرب ازآن به عنوان یک ابزار تبلیغاتی بسیارموثروشایع استفاده می شودواگرزنان این زیبایی ها نپوشانند در محیط جامعه مورد آزار و تعدی دیگران قرارمی گیرند.همچنین وجود این آزارها درمحیط شغلی نه تنها کارایی آنان را مختل می کند.بلکه تاییدروانی ناخوشایندی نیزبرآنها برجای می گذارد.

2- توصیه اخلاقی برای کارایی بیشترخانواده

دراین جا برخی صفات اخلاقی که در روابط مناسب اعضای خانواده و تعالی آن موثراست بررسی شو..

1-2- صداقت:

صداقت ازصفات موثردرروابط خانواده که زمینه اعتماد و برقراری رابطه به شما می رود.

عدم صداقت درزن یا شوهر،فضای خانواده را به بی اعتمادی و بدبینی می کشاند.وزمینه اختلاف را فراهم می کند.اولیای دین (ع) به دلیل تاثیردروغگویی در تخریب اعتماد در روابط بین فردی برصداقت ودوری از دروغ بسیار تاکید دارند.و ملاک ایمان مردم را راست گویی اعلام می کنند.راست گویی زمینه اعتماد مقابل ودر نتیجه رابطه دوستانه و صمیمی را فراهم می کند.بنابراین برای بالدگی و سلامت روابط در خانواده،باید روابط کلامی و بدنی(آهنگ صدا،وضعیت بدنی افراد نسبت به هم،تماسهای چشمی یا نگاهها و حرکت بدن) به صورت مستقیم،روشن و صریح باشد.آن گونه که سخنان فرد نه تنها با حال صورت،وضع بدنی و طنین صدا هماهنگ باشد.بلکه با انگیزه و حالات ناهشیار اونیز مطابق باشد  ودر حقیقت همه ابعاد درون شناختی فرد یک چیزرانشان دهد.چنین ارتباطی به اعضای خانواده امکاند که درستی و تمامیت،تعهدفصداقت،شایستگی و خلاقیت داشته باشند و با مشکلات به طور کناسب برخوردکنند.

2-2- خوش بینی

خوش بینی ازصفات اخلاقی موثردرخانواده وبراعتمادمتقابل استواراست.خوش بینی وگمان نیکو نسبت به یکدیگر،نسبت به حوادث و مسائل زندگی،ونسبت به خداوند درسلامت خانواده نقش مهمی دارد.

3-3- قناعت:

قناعت ودوری از تجمل گرایی از صفات اخلاقی مهمی است که درمتون اسلامی به تاثیر آن برزندگی دنیوی و اخروی اشاره شده است.درعصرحاضروسایل رفاهی گسترش پیداکرده  و زمینه استفاده از امکانات جدید و تجملی روندی روزافزون یافته است.این امرباعث شده درمحیط خانواده ها نیزتفاوتهای بسیاری د رامکانات زندگی مشاهده می شود.از سویی،امکان زندگی مادی بهتر برای همگان میسرنیست دراین قالب بسیاری عقب می مانند این اختلاف درآمدو تفاوت درمواهب زندگی مادی ممکن است زمینه را برای بروز نارضایتی و تعارض درخانواده شود.درتعالین اسلام برای پیشگیری و کاهش این اختلاف افرادرابه قناعت و دروی از تجمل توصیه می کنند.کسی که از صفت قناعت برخورداراست.به اندازه ای از مواهب مادی که نیازهای او کفایت می کند.رضایت می دهد وخودرابرای کسب درآمدبیشتر به زحمت و فشارشدید نمی اندازد اگراعضای خانواده به ویژه زن و شوهر به میزان درآمد که با تلاش به دست آورده اند.راضی باشند و دراین زمینه،خود و دیگران را به زحمت نیندازند.به اندازه و رنج کمتری دچار خواهند شد.البته درموردزن،برقناعت و سعی درکم توقعی تاکیدبیشتری شده است.شاید به این علت که معمولا مسئولیت تامین معاش خانواده برعهده مرداست و وی فشار روانی بیشتررا متحمل می شود.درنتیجه فشار و تحمیل زن براو مشکلات را تشدید می کند اعضای خانواده برای ایجاد حالت قناعت درخود،باید به خانواده ها تنظیم کنند.نه این که همواره به بالاتر ازخود نگاه کرد و خویش گرفتار حسرت و اندوه نمایند(.سالاریفرو…58:1386)

نتیجه می گیریم که ازدواج امرطبیعی است و سنت پیامبر که باعث آرامش و آسایش روان می شودو باعث می شود که جوانان روی پای خود ایست کنند و باتوجه به روش هایی که اسلام برای زوجین گفته است زندگی بهتری برای خود همسرو فرزندان خود ایجاد کنند. و با این امر باعث خوشنودی پیامبرخداوند می ود و می توان عوامل برراهکارهایی که گفته شده.راهکاردیگری مثل صبرو شناخت تفاوت های یکدیگردر زندگی زن و شوهر نقش بسزایی دارد و این عوامل باعث تداوم زندگی آنان می شود

منابع

*قران

1-امینی.ابراهیم.انتخاب همسر. تهران. سازمان تبلیغات اسلامی. چاپ بیستم.1390

2-امینی.ابراهیم.جوان و همسر گزینی. قم .موسسه بوستان کتاب. چاپ دوم.1386

3-حرعاملی.محمدبن حسن.  وسایل الی التحصل مسائل شیعه .ج4.قم.انتشارات اسلامیه

4سالاریفر.محمد.خانواده در نگرش اسلام و روان شنا سی. تهران. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهی. چاپ دهم.1393

5-سالایفر. محمدرضا. بهداشت روانی. قم. پزوهشگاه حوزه و دانشگاه. چاپ اول. 1389

6-قرشی.علی اکبر. قاموس قران. ج3-4. تهران. دارالکتب الاسلا میه. چاپ هفتم.1378

7-معین. محمد. فرهنگ فارسی معین .ج2. تهران. نامن. 1386

8-مکارم. ناصر .تفسیر نمونه. ج14. تهران. دارالکتب الاسلامیه. چاپ بیست ونهم. 1386

9-محمودی. امیر ملک. راهنمای ازدواج. قم .میراث ماندگار. چاپ دوم. 1385

10-شریعتی. محمد امین. نهج الفصاحه. اصفهان. خاتم الانبیاء. چاپ دوم. 1385

نقش زن در خانواده موفق                           نویسنده : فاطمه اسکندریان

تعریف و تبیین:

تمامی گروه هایی که در جوامع بشری وجود دارند به دنبال کسب موفقیت هستند.گروه هایی از قبیل همکلاسان ، همکاران ، دوستان ،…و خانواده.

خانواده یک واحد اجتماعی است که نشانه های آن اقامت مشترک در یک مکان ، همکاری اقتصادی و پذیرش مسئولیت فرزندان ، که حداقل شامل دو شخص رشد یافته از دو جنس مخالف ، و لااقل یک فرزند که نتیجه رابطه این پدر و مادر باشد.

روانشناسان بسیاری روی این نظریه تاکید فراوان کرده و چنین اذعان نموده اند که «خانواده از دو همسر و فرزندان ایشان تشکیل می گردد.» بر این اساس بقیه خویشاوندان را شامل نمی شود.(شریف قریشی: 1374، 23)

قطعا از زمانی که خداوند متعال نخستین زن و مرد (یا زوج) را آفرید، اولین  خانواده شکل گرفت. و به تدریج با ازدیاد نسل آدم و حوا مجموعه های دیگر خانواده نیز شکل گرفت و سراسر زمین پر شد از خانواده های کوچک و بزرگ که متشکل از یک زوج و فرزندان بود. در طول تاریخ همچنان این خانواده ها به وجود آمده و ازدیاد نسل شکل گرفت تا به امروز ادامه دارد و در کنار شکل گیری خانواده ها مسائل مهم دیگری که مربوط به خانواده است نیز مطرح شده و از اهمیت بسیاری برخوردار است.

خانواده خمیر مایه و هسته ی نخستین پایگاه و چکیده هر یک از جامعه های انسانی است. و محال است که جامعه ای پدید آید و یا پایگاهی زیر این آسمان کبود بدست آورد، در حالی که نهاد خانواده در میان نباشد.چرا که برجستگی و موفقیت جامعه از رشد و تعالی افراد خانواده این جامعه نشات می گیرد.

خانواده در دین اسلام از منزلت و جایگاه بزرگی برخوردار است به طوری که موفقیت یا عدم آن تاثیر مستقیمی بر روی کل جامعه اسلامی دارد.

در ادیان دیگر نیز خانواده مورد توجه بوده و بسیاری از دانشمندان در سایر ادیان در مورد نهاد خانواده و شکل گیری و موفقیت آن نظریه های بسیاری داده اند.این نظریه ها به تحلیل و بررسی روابط افراد در خانواده پرداخته اند تا به داشتن خانواده سر آمد و موفق کمک کنند. که البته ملاک موفق بودن و الگو شمردن یک خانواده در جوامع مختلف متفاوت است.

از جمله این نظریه ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

لارنس ک . فرانک(Lawrence.k.frank) برای تحقیق ، آموزش و خدمت به خانواده ها انستیتویی برای تکامل کودک در ایالت  متحده آمریکا و کانادا در سال های 1920و 1930 تاسیس کرد. او در امر زیستن خانواده و کودکان دقت و توجه خاصی بعمل آورد و معتقد بود که احساس و افکار بر پایه جسم و بدن استوار است و برنامه های پیشرفته ای را در مورد تحقیق، آموزش و اطلاعات مبتنی بر تحقیقات برای یک زندگی واقعی لازم و ضروری دانست و کاربرد این اطلاعات مبتنی بر تحقیقات باعث پیشرفت در برنامه خدمت به خانواده ها خواهد شد.

هولت(holt) آلدریچ(Aldrich) و اسپاک (spak) و برازلتن (brazelton) معتقدند که پیشرفت کار آنها در حرفه تخصصیشان به ارتباط والدین و فرزندان به عنوان یک عامل مهم و تعیین کننده سلامت فرزند و خانواده می باشد.

آلبرت بندورا (albert bendora) قدرت یادگیری را از ظریق مشاهده اثبات کرده است و معتقد است که کودکان ادب و مهربانی  را با پیروی از نمونه های رفتاری والدین و افراد خانواده می آموزند.(مهابادی ـ بچاری ،1377: 186)

مسلما در هر جامعه ای ملاک های متفاوت و متنوعی برای خانواده موفق بیان می شود که بنا به محیط اجتماعی و عقاید موجود در میان افراد آن جامعه متغیّر است. اما آنچه مسلم است این است که خانواده موفق خانواده ای است که اعضای آن دارای مراتب عالی از نظر دین ، اخلاق ، ادب ، روابط اجتماعی ، علم و دانش و بسیاری از فضایل و اخلاقیات مثبت و عالی انسانی باشند .وقتی تک تک اعضای خانواده دارای این  فضایل مثبت باشند خانواده موفق را تشکیل می دهند و به تبع آن جامعه را رو به سمت رشدو تعالی سوق می دهند و در این میان مادر به عنوان یکی از دو محور اصلی خانواده  نقش به سزایی در کسب این موفقیت ایفا می کند.

در زمینه خانواده موفق و عوامل موثر بر آن تحقیقات و تعلیفات فراوانی صورت گرفته که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

ـ شریف قریشی(1374) در کتابی تحت عنوان نظام خانواده در اسلام مطالبی بیان نموده که از صفحات 22 تا 31 آن در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است.

ـ جوادی آملی(1386) در کتابی تحت عنوان زن در آیینه جلال و جمال مطالبی عنوان کرده که از صفحات 35 تا45و 305 تا 330 آن در این پژوهش استفاده  شده است.

ـ مظاهری (1378) در کتابی با عنوان تربیت فرزند از منظر اسلام به نکات قابل تاملی اشاره کرده که از صفحات 308 تا 320 آن در این پژوهش استفاده شده است.

ـ موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت(1390) در تالیفی تحت عنوان کارکرد های زن در خانه و خانواده به نکات حائز اهمیت اشاره شده که از صفحات 27 تا 55 آن در این تحقیق استفاده شده است.

ـ شریفی زاده (1387) در پایان نامه خود با عنوان نقش مادر در تربیت فرزند در دوران کودکی به نکاتی اشاره کرده که در این پژوهش از برخی از آنها استفاده شده است.

مطالعات انجام شده عمدتا به مباحث کلی در مورد خانواده موفق و نقش زن در تربیت فرزندان پرداخته و کمتر به نقش زن در خانواده موفق اشاره کرده است.

حال با عنایت به مطالب فوق جای این سوال مطرح است که :

« زن چه نقشی در موفقیت و عدم موفقیت خانواده دارد؟ »

اهمیت و ضرورت:

در جامعه امروزی با توجه به هجمه هایی که از طرف دشمن با ابزاری از قبیل ماهواره ، رسانه های جمعی و اینترنت انجام می گیرد ، مشکلات بسیاری را برای خانواده ها به وجود آورده است.

این هجمه ها دقیقا و در بیشتر موارد زنان و دختران جامعه را هدف قرار داده، آنان را سرگرم مد گرایی ، تجمل گرایی و دوستی های نامشروع و خارج از عرف و قانون نموده و این امور را برایشان عادی و مهم جلوه داده است. از آنجا که زنان یکی از دو رکن اصلی خانواده هستند ، بالتبع با تحت تاثیر قرار دادن آنها یکی از ارکان خانواده را متزلزل کرده و خانواده  را به فساد و تباهی می کشانند. همانطور که می دانیم هر جامعه از مجموعه های کوچکی چون خانواده تشکیل شده و فساد و مشکل در خانواده فساد جامعه را به همراه دارد.که این امر باعث دور شدن جامعه از رسیدن هدف متعالی و نهایی خود که همانا سعادت افراد جامعه است می شود.

در صورت انجام این مطالعه و شناسایی عوامل تاثیر گذار بر وضعیت موجود و ارائه راه حل در جهت مرتفع نمودن آن و اجرای راه حل مربوطه می توان انتظار داشت که زنان به عنوان رکن اصلی و اساسی خانواده با نگرش مثبت و صحیح به تربیت و شکوفایی افراد خانواده بپردازند ، تا خانواده را به سوی موفقیت و تعالی سوق دهند. چرا که در دامن زن موفق ، فرزندان موفق پرورش می یابند.

کسب موفقیت توسط تک تک افراد خانواده خود تعالی خانواده را به همراه دارد و در پی آن کل جامعه به سمت تعالی و سعادت رشد پیدا  کرده و سیر صعودی می کند؛ و افراد جامعه قدم در راه رسیدن به آمال و آرزوهای مثبت می گذارند و به سعادت و خوشبختی جاودان و نهایی که همان قرب الهی و سعادت اخروی است می رسند.

پیشینه تحقیق:

امروزه داشتن خانواده موفق دغدغه اصلی در جامعه به شمار می رود . این دغدغه هم برای افراد خانواده وجود دارد هم برای مسئولین جامعه ، چرا که خانواده پایه و رکن اساسی تشکیل جامعه استو موفقیت یا عدم موفقیت آن تاثیر مستقیم بر روی جامعه دارد.

شریف قریشی (1374) در تالیفی تحت عنوان نظام خانواده در اسلام در صفحه 29 چنین بیان کرده است : خانواده ای که فرزندان آن مورد بی مهری پدر و مادر قرار گیرند و هرگز والدین عاطفه و مهر را در مورد فرزندان خود به مرحله اجرا در نمی آورند چنین خانواده ای مورد نفرت است. این چنین رفتاری موجب پیدایش آثار خطرناکی در رفتار کودک خواهد شد و عواقب وخیمی در پی خواهد داشت و این چنین کودکی در خانه هرگز احساس امنیت نخواهد نمود.

ایشان در این تالیف به تاثیر پدرو مادر در روح و روان کودک پرداخته اند اما به نقش زن در خانواده موفق نپرداخته اند.

جوادی آملی (1386) در تالیف خود با عنوان زن در آیینه جلال و جمال در صفحه 40 چنین بیان فرموده اند: نقش زن در ایجاد ارتباط میان پدر و فرزندان این گونه است ، زن ابتدا مرد را جذب کرده ، رافت و عاطفت را محور ارتباط با او قرار می دهد ، سپس به کمک همان عنصر آرام و فرد رئوف و مطمئن ، خانواده آرام و ارحام مهربان را تشکیل می دهد. اگر این مسئله مستدل شود ، روشن خواهد شد که اصالت خانواده به عهده زن و نیز پایه اصیل تاسیس حوزه رحامت و تشکیل حکومت مهر و رافت همانا زن است.

ایشان در این تالیف بیشتر به نقش زن در روابط عاطفی پدر و فرزند اشاره کرده و چندان به نقش زن در موفقیت خانواده نپرداخته اند.

مهابادی ـ بیچاری (1377) در تالیفی تحت عنوان روانشناسی ازدواج یا تشکیل خانواده در صفحه 183 چنین بیان نموده اند که: کودکی که در خانواده با رعایت اصول بهداشت روانی رشد و پرورش می یابد و این اصول را در می یابد و به موقع بکار می گیرد مسلما با مشکلات  زندگی واقع بینانه  مقابله کرده و با وجود موانع دلسرد نمی شود.

ایشان در این تالیف بیشتر به بهداشت روانی کودک و عوامل موثر بر آن پرداخته و به نقش زن ، به ویژه در این زمینه نپرداخته اند.

شرفی (1374) در تالیفی تحت عنوان خانواده متعادل در صفحه 103 آن چنین بیان نموده اند که: بالا بردن اطلاعت در مورد زندگی ، همسر و فرزندان بر موفقیت های ما می افزاید و اعماد به نفس را در برخورد با مشکلات روزمره، قویت می کند. این امر به جی غافلگیر شدن در  برابر موقیت های جدید ، ما را یک گام جلوتر از همسر و فرزند قرار می دهد.

ایشان در این تالیف به نقش زن و مرد در تقویت حالات روحی و روانی فرزندان پرداخته و در مورد نقش زن در خانواده موفق اشاره ای نکرده است.

شریفی زاده (1387) در تحقیق خود با عنوان نقش مادر در تربیت فرزند در دوران کودکی به منظور پاسخ به این سوال که مادر چه نقشی در تربیت فرزند خود در دوران کودکی دارد ؟ که با استفاده از روش کتابخانه ای صورت گرفته چنین بیان کرده اند که: مادر نقش موثر و ویژه ای در تربیت فرزندان در دوران کودکی دارد و این نقش از اهمیت به سزایی برخوردار است اما ایشان به نقش زن در موفقیت خانواده و تمامی اعضای آن اشاره ای ننموده اند.

سوال اصلی: زن چه نقشی در خانواده موفق دارد؟

سوالات فرعی: 1 ـ مفهوم واژه «زن» و «خانواده» چیست؟

2 ـ خانواده موفق چه معیارهایی دارد؟

3 ـ خانواده از نظر روابط با فرزندان به چند دسته تقسیم می شود؟

4 ـ زن چه نقشی در موفقیت افراد خانواده دارد؟

5 ـ چه راهکارهایی برای موفقیت خانواده وجود دارد؟

هدف اصلی: بررسی نقش زن در خانواده موفق.

اهداف فرعی: 1 ـ مشخص نمودن مفهوم دو واژه «زن» و «خانواده»

2 ـ مشخص نمودن معیارهای خانواده موفق.

3 ـ مشخص نمودن انواع خانواده از نظر روابط با فرزندان.

4 ـ مشخص نمودن نقش زن در موفقیت افراد خانواده.

5 ـ مشخص نمودن راهکارهای موفقیت خانواده.

فرضیه: زن نقش اصلی و موثری در خانواده موفق ایفا می کند.

چکیده:

این مطالعه با هدف « بررسی نقش زن در خانواده موفق » انجام و در آن تلاش گردیده تا به این سوال پاسخ داده شود که « زن چه نقشی در خانواده موفق دارد؟ » و تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی و روش به کار رفته در این مطالعه اسنادی است. داده های مورد نیاز  متناسب با اهداف و سوالات تحقیق با استفاده از فیش ، جمع آوری و در تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. از مهمترین نتایج این مطالعه می توان به این موارد اشاره نمود که :

زن به دلیل اینکه یکی از دو محور و دو رکن اصلی خانواده در کنار مرد است ، نقش اصلی و مهمی که در تربیت کودکان ایفا می کند و جنبه  الگویی که در خانواده دارد، تاثیر به سزایی در موفقیت یا عدم موفقیت اعضای خانواده دارد. زن با داشتن مدیریت صحیح و توانایی بالا که از راه مطالعه و کسب تجربه پدید می آید می تواند تک تک افراد خانواده را به درجات بالایی از موفقیت و پیروزی در تمامی امور برساند.

پس هرچه دختران ـ که مادران فردا هستند ـ و زنان جامعه در بالا بردن معلومات خود در باره روش های فرزند پروری و همسر داری تلاش کنند و این معلومات را در زندگی خود به کار گیرند ، خانواده و در پی آن جامعه رو به سوی تعالی و موفقیت پیش می رود.

کلید واژه:  زن ـ خانواده ـ موفقیت .

مفهوم واژه زن و خانواده

همه ما با واژه زن و خانواده آشنایی کامل داریم و با بیان این دو واژه معنای آن به صورت واضح و روشن در ذهن تداعی می شود ؛ اما اگر بخواهیم طبق نظر نویسندگان و مولفین کتب لغت به معنای این واژه بپردازیم به این گونه بیان می شود که:

خانواده عبارتند از : خاندان ـ اهل خانه ، اهل بیت و دودمان (معین ،84 : 1000)

و زن عبارتند از : مادینه انسان ـ بشر ماده ـ جفت مرد ـ همسر مرد .(معین ، 84 : 1229)

تمامی افراد این دو واژه را با این معانی ذکر شده در ذهن تداعی می کنند که اصلی ترین معانی این واژه ها به شمار می آیند.

برای خانواده تعریف های متفاوتی از علمای تعلیم و تربیت ذکر شده است که روانشناسان نیز تعاریفی در این زمینه دارند که یکی از کاملترین تعاریف ارائه شده عبارتند از:

راجرز چنین تعریف میکند: « خانواده نظامی نیمه بسته است که نقش ارتباطات داخلی را ایفا می کند ودارای اعضایی است که وضعیت ها و مقام های مختلفی را در خانواده و اجتماع احراز کرده و با توجه به محتوای نقش وضعیت ها ، افکار و ارتباطات خویشاوندی که مورد تایید جامعه ای است که خانواده جزء لاینفک آن است ایفای نقش می کند. تعاریف محتوی نقش ، در طول تاریخ زندگی خانوادگی بر حسب وضعیت های مختلف تغییر پذیر است.»

بخش اول این تعریف مبتنی بر اینکه خانواده نظام نیمه بسته است که نقش ارتباطات داخلی را ایفا می کند یعنی دارای یک ارتباط داخلی بین اعضای خود می باشد. در بخش دوم تعریف : توسط جامعه ای که نظام خانواده جزءی از آن است ، با توجه به محتوای وظایف ، موقعیت ها ، اندیشه ها و ارتباطات خویشاوندی تعیین و مشخص شده است. تاکید بر طبیعت نهادی خانواده دارد. نظام خانواده به عنوان یک ترکیب نهادی در اجتماع تلقی شده که دارای مقام شخص در آن جامعه است. اما در بخش آخر تعریف ، محتوای نقش بر حسب وضعیت های مختلف در طول تاریخ زندگی گروهی تغییر پذیر است. تاکید بر تغییر شخصیت های ایفا کننده نقش در نظام خانواده در طول زمان دارد.

بنابر این همانطور که ملاحضه می شود با توجه به کوچک بودن محیط خانواده ، دارای یک سری رفتارهای پیچیده ای است که در عین سادگی خیلی مهم و حائز اهمیت می باشد چرا که این خانواده است که زیر بنای یک جامعه را می سازد و در آن افرادی بوجود می آیند که می توانند سازنده و یا شکوفا کننده جامعه باشند که این امر مستلزم داشتن خانواده های خوب و متعادل می باشد. (مهابادی ـ بچاری ، 1377 : 84)

اما به زبان ساده تر می توان بیان کرد که خانواده زیر مجموعه ای از جامعه است که متشکل از پدر و مادر و فرزندان می باشد. و هدف این مجموعه کوچک رسیدن تمامی اعضای آن به کمال ، موفقیت ، آرامش و … است که در کنارهم  به این امور دست پیدا می کنند . و پدر و مادر به عنوان دو رکن اساسی در این مجموعه نقش عمده و مهمی را در دستیابی اعضاء به این هدف اساسی ایفا می کنند.

جایگاه زن در کلام بزرگان

امام علی (ع) در نهج البلاغه می فرمایند:

1 ـ زن و زندگی همه اش زحمت و دردسر است و زحمت بارتر اینکه  چاره ای جز بودن با او نیست . (این فرمایش حضرت علی (ع)  ضرب المثل است ،چنان که در فارسی  میگویند : زن و فرزند دردسر است و بی دردسر هم نمی شود زندگی کرد . یعنی ازدواج مسئولیت آور است. (دشتی ،1392: 485)

2 ـ کاری را که برتر از توانایی زن است به او وا مگذار ، که زن گل بهاری است ، نه پهلولنی سخت کوش و خشن .(همان : 383)

3 ـ جهاد زن خوب شوهر داری کردن است.

امام سجاد (ع) در رساله حقوق فرموده اند :

به هر یک از شما واجب است که خداوند را به خاطر وجود همسرش سپاس گوید و بداند که او نعمتی است که خداوند به او ارزانی داشته  و واجب است که با نعمت خداوند رفتاری نیک داشته باشد و او را گرامی بدارد و با او سازگاری کند.( شیروانی ، 1393: 47)

امام صادق (ع) فرموده اند :

1 ـ چند گروه از زنان با حضرت زهرا (س) در قیامت محشور می شوند . یکی از آنان زنانی هستند  که بر بد اخلاقی شوهر خود صبر می کنند.(http//www.beytoote.com  تاریخ 23/2/1395)

2 ـ هر زنی که به منظور اصلاح و تربیت در کارهای منزل چیزی را جابجا کند خداوند با نظر رحمت و لطف به سوی او نظر می کند و خداوند به هر کسی که به نظر لطف نگرد ، او را در آتش نمی سو.زاند.(همان)

3 ـ بیشترین خیر و برکت در زنان است .(همان)

رسول اکرم (ص) فرموده اند :

1ـ زن شایسته یکی از دو عامل پیشرفت خانواده است.( همان)

2 ـ یکدیگر را به رفتار نیک با زنان سفارش کنید . (همان)

3 ـ خدای بزرگ به زنان مهربان تر از مردان است و هیچ مردی ، زنی از محارم خود را خوشحال نمی کند  مگر آنکه خداوند متعال او را در قیامت شاد کند. (همان)

مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از بانوان در مورد « نقش زن »چنین فرموده اند:

1 ـ نقش زن ، اصلاح جامعه و پرورش انسانهای والا

شما باید زن را با چشم یک انسان والا نگاه کنید ،تا معلوم بشود که تکامل و حق آزادی او چیست ؟ زن را به عنوان یک موجودی که می تواند مایه ای برای اصلاح جامعه یا پرورش انسانهای والا بشود نگاه کنید تا معلوم بشود که زن کیست و آزادی او چگونه است؟ زن را به چشم آن عنصر اصلی تشکیل خانواده در نظر بگیرید . خانواده اگر چه از مرد و زن تشکیل می شود و هردو در تشکیل و موجودیت خانواده موثر اند ، اما آسایش فضای خانواده ، و آرامش و سکونی که در فضای خانواده است به برکت زن و طبیعت زنانه است. با این چشم به زن نگاه کنند تا معلوم بشود که زن چگونه کمال پیدا می کند و حقوق زن در چیست ؟ (بانکی پور فرد ، 1381 : 29)

2 ـ نقش زن در تبدیل خانواده به جایگاه عروج معنوی

ارزش زن به این است که بتواند محیط زندگی خود را برای خود و برای مرد و فرزندان ، یک بهشت ، یک مدرسه ، یک محیط امن ، یک جایگاه عروج به معارف معنوی  و مقامات معنوی تبدیل کند و آن وقتی که وظیفه او ایجاب می کند ، بتواند در سرنوشت کشور اثر بگذارد و در سرنوشت جامعه ، نقش ایفا کند که در این صورت نقش زن ـ همان طور که گفته شد ـ فقط پنجاه درصد نیست ، نقش کمّی نیست ، بلکه نقش کیفی  است . هم خود او نقش ایفا می کند ، هم با استفاده از جاذبه ای که خدای متعال در وجود زن گذاشته است ، فرزند و شوهر خود را در آن راهی که مطلوب است ، سوق می دهد و پیش می رود . بنابر این نقش زن در این صورت ، نقش مضاعف است. (همان :30)

فرازی از سخنان امام خمینی (ره ) در شأن زن

تاریخ دیده است که چه زن هایی در دنیا بوده اند و زن کیست ؟ ما خود دیده ایم که اسلام چه زنهایی را تربیت کرده است . . . این ها که تربیت اسلامی دیده اند خون داده اند ، کشته داده اند ، به خیابانها ریختند و نهضت را پیروز کردند . . . ما نهضت را مرهون زن ها می دانیم ، مردها به خیابان ها ریختند و زنان ، مردان را تشویق کردند.

زن یک چنین موجودی است که می تواند با یک قدرت لایزال ، یک قدرت شیطانی را بشکند ، این زن را در دوره رضا خان و پسرش از مقام خود منحط کردند . . .

ای زن های محترم بیدار شوید ، فریب این شیاطین را نخورید ، اینها میخواهند شما را به لجن آلودگی بکشند ، این ها به دنبال فریبایی هستند ، اسلام برای شما سعادت ایجاد کرد ، فردا روز زن است ، روز زنی که دو عالم به او افتخار دارد ، روز زنی که دخترش در برابر حکومت های جبار ایستاد ، و آن خطبه را خواند ، در برابر کسی ایستاد که اگر مردها در برابرش نفس می کشیدند ، همه را می کشتند او نترسید و حکومت یزید  را محکوم کرد و به او گفت : « تو آدم نیستی !»  زن یک همچون مقامی باید داشته باشد . زن در تمام جهات همچون مرد ، حق دارد ، لیکن هم در مورد مرد چیزهایی حرام است (به دلیل پیدایش مفاسد ) و هم زن . اسلام خواسته است که زن ملعبه دست مرد نباشد.

آیت الله جوادی آملی فرموده اند:

اگر پیمودن راه عقل و تفکر برای مردان هموارتر باشد ، راه دل برای زنان هموارتر خواهد بود . و راه دل از راه عقل و تفکر به هدف نزدیک تر است.

ملاک و معیارهای خانواده موفق

در دین ما الگو های مناسبی از خانواده موفق وجود دارند که نگاه به آنها و الگو برداری صحیح از آنها به داشتن خانواده موفق بسیار کمک می کند. قرآن در موارد بسیاری از خانواده ها و همسران نمونه مثال آورده که در هر کدام به طور خاص به معیاری مشخص از خانواده موفق اشاره کرده است.

به طور مثال در سوره آل عمران آیه 33 به برتری خانواده ابراهیم (ع) و خانواده عمران بر جهانیان اشاره می کند :

« اِنّ اللهَ اصطفی ادَمَ وَ نوحاً و ال ابراهیمَ و ال عمرانَ علی العالمین»

یا در سوره احزاب آیه 33 اشاره به دور بودن نا پاکی از اهل بیت پیامبر می کند.

« . . . اِنَّما یُریدَ الله لِیُذهِبَ عَنکُم الرِّجسَ اَهلَ البیتِ وَ یُطَهِّرُکُم تطهیرا »

و همچنین در روایات بسیاری رسول خدا (ص) و ائمه (ع) به برتری خانواده های نمونه اشاره می کنند. از آن جمله رسول خدا (ص) به خانواده عمار یاسر می فرمایند : ای خانواده یاسر ! صبر پیشه کنید که وعده گاه شما بهشت است. (آیت اللهی ، 1392 : 279)

در نظام الهی و فرهنگ قرآنی ، هدف اصلی ازدواج و تشکیل خانواده رسیدن به آرامش روان و آسایش خاطر ، پیمودن طریق رشد و شکوفایی ، نیل به کمالات انسانی و تقرّب به ذات حق تعالی است. پس اولین و برترین معیار و نشانه برتری و سعادتمندی  همسران ، احساسی است که از آرامش روان و شکوفایی وجود دارند. خانه ای که آرامشگاه است ، مناسب ترین سکوی اعتلای وجود است و همسری که آرامش بخش است ، مطلوب ترین همدل و همراه می باشد . آرامش خاطر و آسایش روان همسران زمانی به شایستگی فراهم می گردد که ارتباط متقابل ایشان بر پایه محبت ، عطوفت ، مهربانی ، گذشت ، اعتماد و احترام استوار باشد. ( ملک محمودی ، 1393 : 23)

بنابر این سلامت و سعادت جامعه به سلامت و پویایی نظام خانواده  وابسته است و سلامت و تعادل و تعالی نظام خانواده نیز  به کیفیت روابط بین زن و شوهر ، والدین و فرزندان بستگی دارد.

در کانون خانواده ، هر یک از اعضای خانواده نسبت به یکدیگر وظایفی بر عهده دارند که از حقوق آنان سرچشمه می گیرد. این وظایف باید به شکل متقابل مورد توجه قرار گیرد. تا در سایه ایفای نقش هر یک از آن ، این کانون بنیادین تعالی و تقویت یابد. هر قدر روابط فی مابین همسران بهتر ، سالمتر و پر جاذبه تر باشد ، زندگی شیرین تر و با صفا تر می گردد و فرزنان با نشاط و موفق تربیت خواهند نمود. (همان ، 24)

یکی از عوامل موثر در رفتار فرد ، خانواده است. محیط خانواده اولین و با دوام ترین عاملی است که در رشد شخصیت افراد تاثیر می نماید. گاهی والدین چیزهایی را آگاهانه  به کودک می آموزند ولی در موقعیت های متعدد کودک از طرز کار و رفتار والدین چیز هایی فرا می گیرد که خود آنها متوجه هیستند. کودک در خانواده تجربیات گوناگون کسب می کند و از طریق این محیط کوچک است که با دنیای خارج آشنا می گردد. با کودکان دیگر و بزرگسالان که به مناسبتی در خانه رفت و آمد دارند تماس پیدا می کند. طرز معاشرت با دیگران را کودک در خانواده می آموزد. در این محیط است که اخلاق ، ایده آلها و راه زندگی و فلسفه اجتماعی جامعه منعکس می شود. و کودک در اثر تماس با دیگران به تدریج این گونهه امور را درک می کند. (مهابادب ـ بچاری ، 1377 : 87)

انواع خانواده از نظر روابط با فرزندان

خانواده ها از نظر روابط با فرزندان به سه دسته سهل گیر ، سختگیر و مستبد ، و خانواده مقتدر تقسیم می شوند.

1 ) خانواده سهل گیر :

از ویژگی های خانواده سهل گیر بی توجهی به آموزش رفتار های اجتماعی است . در این گونه خانواده ها به طور کلی ، قوانین بسیار محدودی وجود دارد و افراد ، چندان به اجرای قوانین و آداب و رسوم اجتماعی پایبند نیستند و هر کس هر کاری بخواهد ، می تواند انجام دهد و دخالت در کار های یکدیگر معنی ندارد ؛ زیرا در خانواده سهل گیر ، به تعداد افراد خانواده حتی در مسائل جزئی و روز مره مثل غذا خوردن نظر وجود دارد .

هرچند کودکان خانواده های سهل گیر ، استقلال فکری و عملی دارند ، به سبب هرج و مرج ، نوعی تزلزل روحی در این نوع خانواده ها دیده می شود ؛ زیرا هر کس به منافع خود توجه دارد ، نه به منافع عمومی خانواده و همین تزلزل ، باعث بی قیدی کودکان می شود ، به گونه ای که آنان احساس مسئولیت در برابر زندگی را از دست می دهند . در نتیجه ، این کودکان توانایی زندگی اجتماعی را ندارند و در جامعه بزرگتر ، همیشه با مشکلات اخلاقی و اجتماعی رو به رو می شوند .(حسینی ، 1389 : 82)

ـ رابطه سهل گیرانه از دید گاه اسلام:

یکی از اساسی ترین مبانی رفتار انسانی  از نظر دین مقدس اسلام ، وجود میانه روی در روابط خانوادگی است . امام سجاد (ع) هنگامی که دید نوجوانی به هنگام حرکت به پدرش تکیه کرده است ، خشم و نارضایتی خود را از چنین رفتاری ـ که بیانگر از خود راضی بودن و اتکای بیش از حد نوجوان به پدر بود ـ آشکار کرد . در این نمونه ، شاید رفتار پدر با کودک ، بسیار سهل گیرانه بوده و او بی توجه به آداب و رسوم اجتماعی بزرگ شده است.

امام حسن عسگری (ع) نیز در این باره می فرماید : « جرأت و جسارت فرزند در دوران کودکی نسبت به پدر ، نارضایتی پدر در دوران بزرگسالی به دنبال خواهد داشت. » (همان :83)

2 ـ خانواده های سختگیر و مستبد :

در خانواده های مستبد ، والدین خواهان اجرای بی چون و چرای دستور های خود هستند و لزومی برای ارائه دلیل نمی بینند. فرد مستبد ـ که در بیشتر موارد پدر است ـ تصمیم گیرنده و تعیین کننده وظایف دیگر اعضای خانواده است و آنچه مطابق میل اوست ، باید اجرا شود .

قوانینی که این والدین بر فرزندان خود تحمیل می کنند به سن کودک بستگی دارد . برای نمونه ، سخت گیری در مورد سرو صدا ، پاکیزگی ، بازی با اسباب بازی ، اطاعت ، چگونگی لباس پوشیدن ،. . . مربوط به سال های پیش از مدرسه است و توقع رفتار های عاقلانه ، عملکرد خوب در مدرسه ، درست غذا خوردن ، و . . . از مسائلی است که والدین مستبد در دوران دبستان از فرزندان خود انتظار دارند .

فرزندان این گونه خانواده ها کمتر به خود متکی اند ، خلاقیت کمی دارند و کنجکاو نیستند . در مسائل اخلاقی ، عاطفی ، و ذهنی نیز انعطاف پذیر اند و زود تحت تاثیر دیگران قرار می گیرند.(همان : 84)

ـ رابطه سخت گیرانه از دیدگاه اسلام:

پیشوایان اسلام ، الگوی رفتاری همراه با سخت گیری و اعمال قدرت را نادرست دانسته اند. امیر مؤمنان علی (ع) درباره شیوه صحیح تربیت و رفتار با فرزندان می فرمایند :

انسان به حکم این که انسان است و دارای شعور و اندیشه است ، از طریق پند و اندرز و ادب شایسته تربیت می شود ، نه از طریق زورگویی و تنبیه بدنی .

امام علی (ع) در جای دیگر فرموده اند :

آداب و رسوم خود را بر فرزندانتان به زور تحمیل نکنید ؛ زیرا آنها برای زمانی غیر از زمان شما خلق شده اند. (همان : 85)

3 ـ خانواده مقتدر :

در چنین خانواده ای فرزند به استقلال و آزادی فکری تشویق می شود ؛ در عین حال والدین ، نوعی محدودیت و کنترل بر او اعمال می کنند . در این خانواده اظهار نظر و ارتباط کلامی وسیعی در تبادل  کودک ـ والدین وجود دارد و گرمی ، صمیمیت و محبت به کودک در آن در سطح بالایی است.

از ویژگی های این خانواده ، انضباط همراه با رفتار خود مختارانه است . والدین هرگاه کودک را از چیزی منع کنند یا از وی انتظاری ویژه داشته باشند ، برای او مسئله را به خوبی تبیین می کنند و دلیل آن را ارائه می دهند . در چنین خانواده ای تقسیم کار وجود دارد ، به طوری که هر یک از اعضا ، مسئولیتی را به عهده می گیرد و در تصمیم گیری ها و تقسیم درآمد ها ، رفت و آمد ها ، روش زندگی و دیگر مسائل ، بر اساس مشورت و پیروی از مبنای عقلی و مصلحت اندیشی رفتار می کنند. (همان :86)

ـ دیدگاه اسلام در رابطه با روابط مقتدرانه :

این نوع رابطه با فرزندان ، نزدیک ترین روش به دستور های تربیتی اسلام است .  امام علی (ع) می فرماید :

فرزندانتان را گرامی بدارید و رفتار خود را با آنان نیکو کنید . این حدیث ، افزون بر شخصیت دادن به فرزندان و لزوم الگو دهی شایسته به آنان ، بر رفتار درست با آنها نیز تاکید کرده است .

پیامبر اکرم (ص) فرمودند :

خداوند بیامرزد والدینی را که بر تربیت صحیح ، فرزندشان را یاری دهند. (راوی پرسید : چگونه او را بر نیکی یاری دهند یا رسول الله ؟ حضرت فرمودند( :  والدین هرچه را فرزندشان به اندازه توانایی خویش انجام می دهد ، بپذیرند و آنچه را انجام دادنش بر وی سنگین و تحمل نا پذیر است ، از او نخواهند و او را به گناه و گردن کشی وادار نکنند . (همان :87)

خانواده نقش اساسی در اخلاق و تربیت فرزندان دارد. خانواده نخستین محیط تربیتی است ؛ محیطی که طفل ناگزیر در آن چشم می گشاید و رشد می کند. کودک از هنگام تولد تا سالیانی چند فقط با خانواده در تماس است و این تماس نزدیک و دائمی با خانواده نقش بسیار مؤثری در سازندگی شخصیت و رفتار وی دارد . بدین جهت ، دانشمندان مسلمان به ارزش کانون خانواده توجه داشته و اهمیت نقشی را که خانواده در سعادت کودک دارد ، بیان کرده اند . غزالی کودک را امانتی در دست پدر و مادر می داند که مانند موم از همه نقش ها خالی است و پدر و مادر اند که او را به سعادت یا شقاوت می رسانند و هر بذری را که بخواهند ، در زمین پاک دل وی می رویانند . کودک آیینه تمام نمای خانواده خویش است که هر خوبی و بدی و هر آنچه را که از آنها می بیند و می شنود در خود منعکس می سازد . از این رو کوشش مادران در تربیت و پرورش فرزندان از بزرگترین کارهاست. ( شیخانی ، 1394: 160)

ابو علی سینا با اشاره به ضرورت تاسیس خانواده می نویسد:

انسان به مکانی نیازمند است که آنچه را که بدست آورده است ، در آنجا جمع و ذخیره کند و برای هنگام حاجتش نگه بدارد . بنابر این ، انسان محتاج است به اینکه برای خود منزل و مسکنی اتخاذ کند . آن مردی که این خانواده را تشکیل داده است ، مدیر افراد و کسان این خانواده گشته است و آنها نیز رعیت و پیرو اراده و اداره وی می شوند.

غزالی افزون بر مواردی که بوعلی بیان کرده است ، ثمره تشکیل خانواده را اقتدا به سنت پیامبر ، تربیت فرزند صالح  ، سازندگی اخلاقی و رشد معنوی می داند . (همان : 160)

مسئولیت اساسی والدین در برابر فرزندان ، تربیت صحیح است . هر چند تربیت خود واژه ای عالی است که همه کردارها و فعالیت های والدین را در تمامی زمینه ها شامل می شود ، ولی منظور ما در اینجا آراستن فرزند به آداب اسلامی است . این مهم از پیش از انعقاد نطفه آغاز  می شود و در دوران بارداری ، زمان تولد و دوران کودکی و دوره های پس از آن ادامه می یابد. (همان :161)

مسئولیت پدر و مادر در تربیت فرزندان ، از هنگام انتخاب همسر و نیز از زمان انعقاد نطفه  و سپس دوران بارداری آغاز می شود. امیر مؤمنان امام علی (ع) آن چنان به این مهم توجه داشت که به برادرش عقیل سفارش کرد : زنی شجاع و نیرومند برایش انتخاب کند تا از او فرزندانی شجاع به دنیا آید. عقیل از طایفه بنی کلاب زنی را با این اوصاف برای امیر المؤمنین علی (ع) خواستگاری کرد که بعد ها او را « ام البنین » خواندند و قمر بنی هاشم ، حضرت ابوالفضل العباس (ع) در دامان او پرورش یافت.(همان :163)

نقش زن در موفقیت افراد خانواده

بی شک در یک خانواده متعادل زن به عنوان یکی از دو رکن اصلی خانواده نقش مهم و اساسی در موفقیت یا عدم موفقیت  اعضای خانواده ایفا می کند.

زن در کنار ایفای نقش همسری برای مرد خانواده باید مادری نمونه و الگو برای فرزندان باشد تا بتواند فرزندان را در مسیر زندگی به درستی هدایت کند و نیازهای عاطفی فرزندان و مرد خانواده را رفع کند.

روابط سالم و سازنده میان همسران بر اصول تربیتی خاصی بنا نهاده شده است که رعایت این ضوابط ، می تواند کانون خانواده را گرم تر و بنیان آن را محکم تر کند.

ـ مهمترین اصول ارتباطی  میان همسران عبارتند از :

احترام و تکریم یکدیگر ، چشم پوشی از خطا های یکدیگر ، عذر خواهی هنگام اشتباه ، برخورد منطقی و انسانی در مواجهه با انتقاد ها و اعتراض ها ، رعایت عفاف و حدود الهی در روابط خانوادگی ، ایثار و فداکاری نسبت به یکدیگر .(حسینی ،1389 :37)

مسلما در خانواده رفتار پدر و مادر با یکدیگر ، با فرزندان ،و با افراد دیگر اقوام الگویی اصلی برای یادگیری رفتار صحیح توسط فرزندان است. از آنجا که موضوع بحث ما در مورد نقش زن در موفقیت خانواده است پس به جنبه الگویی مادر در خانواده اشاره می کنیم :

دختران از مادران الگو می گیرند و می فهمند چگونه یک زن می تواند با دیگران ارتباط داشته باشد و گذشت و ایثار کند . او گرمی و صفای زندگی و عواطف عالی در عشق و ایثار را از مادر خود می آموزد . از او درس اعتماد به نفس ، اخلاق و انسانیت می گیرد و شهامت و جرأت در نهادش پدید می آید . تقلید و همانندی برای دختر ضروری است . او پیش از آنکه راه و روش خاص برای زندگی بیابد ، به الگویی نیاز دارد تا شخصیت خود را نمایش دهد و مادر ، مناسب ترین فرد است . نقش مادر ، به ویژه در هفت سال اول زندگی بسیار مهم است ؛ چون کودک هنوز بهمدرسه نمی رود .

مادر باید به گونه ای عمل کند که کودک دید مثبتی نسبت به او داشته باشد . مادر در الگو دهی خود ، باید به این نکته توجه کند که دخترش چگونه زندگی می کند ، چگونه می اندیشد و در مراحل گوناگون زندگی از چه جنبه هایی خوشش می آید و چگونه می توان بر او تاثیر گذاشت.( همان :139)

در خانواده موفق و متعادل ویژگی هایی برای رابطه سالم پدر و مادر با فرزندان وجود دارد که موارد زیر از آن جمله است:

هماهنگی در قول و عمل والدین ، انتظار های معقول از فرزندان ، گذراندن زمانی با فرزندان ، انتخاب شیوه های مراقبتی آسان ، وضع مقررات روشن و قابل اجرا ، ایجاد ارتباط مناسب با فرزندان ، مشورت با فرزندان ، هنر شنیدن سخنان فرزندان . (همان :118)

این موارد و مواردی از این قبیل بعد از ایجاد رابطه سالم در خانواده باعث موفقیت و سر آمدی خانواده در جامعه می شود . که زن در برقراری این روابط و به اجرا گذاشتن این مسائل در رفتا خانوادگی نقشی اساسی بر عهده دارد چرا که مادر خانواده شناخت بیشتری از بقیه اعضای خانواده دارد و با روحیات آنها آشنایی کامل دارد.

واجب است بر پدر و مادر تا بچه را در راه راست قرار داده زمینه سعادت او را فراهم کنند و این برای پدر و مادر مهمترین چیزاست .اما اینکه بعد چه می شود آن بستگی به عنایات و توفیقات خداوند دارد . زمینه را پدرو مادر برای سعادت فرزند خود فراهم کرده اند. کودک باید با اراده خود آن زمینه را به فعلیت برساند به عبارت دیگر آن نهالی که پدرو مادر کاشته اند با توجه به سایر عوامل در امر تربیت به ثمر برساند. ( مظاهری ، 1378 : 15)

پدر و مادر هر یک به تنهایی وظایفی را برای تربیت کودک و داشتن فرزندان و خانواده ای موفق بر عهده دارند که به فراخور بحث گوشه ای از وظایف مادر را بیان می کنیم.

وظایف اصلی مادران در تربیت فرزندان :

1 ـ مادر باید فرزند خود را چه درس خوان باشد چه نباشد بپذیرد . زشتی و زیبایی ، دختر یا پسر بودنش ملاک پذیرش بهتر نیست .

2 ـ مادر باید برخوردش با کودک به گونه ای باشد که او جرأت کند حرف خود را با وی در میان بگذارد . ما شاهد فجایع بسیاری هستیم که در جامعه بر سر کودکان وارد می آید و آنها به علت ترس از والدین با آنها در میان نمی گذارند.

3 ـ بدون تبعیض به تفاوت های دختر و پسر ارزش قائل شود دختر چون بیشتر انس پذیر و با عاطفه است در برخورد ها باید توجه بیشتر به او بشود.

4 ـ مادر در برخورد های احتمالی با همسرش باید جانب احتیلط را پیش گیرد و در حضور کودکان از درگیری بر حذر باشد .

5 ـ مادر ، فرزندش را با نام شکسته نباید صدا بزند و باید برای او ارزش قائل شود.

6 ـ مادر در محبت به فرزندش او را انحصار طلب بار نیاورد یعنی اهمیت محبت پدر را هم به فرزندش در نظر بگیرد .

7 ـ خوبی های اکتسابی فرزندش را تشویق کند . نه خود بچه را چون او ممکن است لوس بار آید . اگر خوبی های ذاتی او را تشویق کند تخم کینه در بچه ای که فاقد آنهاست پاشیده می شود . مثلا بچه ای که ذاتا باهوش است نباید در مقابل بچه ای که ذاتا کم هوش است مطرح شود یا بچه زیباتر را به خاطر زیبایی اش نباید بیشتر دوست داشت.

8 ـ در تربیت فرزند هماهنگی لازم در پرورش تربیتی با همسرش را رعایت نماید . پناه گاه عاطفی افراطی برای فرزندش قرار نگیرد.

9 ـ نگاه وی توأم با محبت باشد و بین فرزندانش عدالت برقرار کند . همچنان که پیامبر اکرم (ص) به این امر توصیه نموده اند.

10 ـ در بین دوستان فرزندش را بستاید و از او بخواهد دوستانش را تکریم کند.

11 ـ جهت حفاظت از اموال شخصی کودک را ترغیب به مراقبت از خود و اشیاء خویش بنماید .

12 ـ در بدو ورود به فرزندش سلام کند تا تواضعی برای خودش و همچنین تکریم شخصیتی برای فرزندش باشد . (مهابادی ـ بچاری ، 1377: 163 )

با توجه به مسائل مطرح شده در ابتدای بحث زن اساسی ترین و مهمترین نقش را در موفقیت افراد خانواده ایفا می کند . زن است که می تواند با فراهم کردن بستری مناسب و محیطی آرام موجبات آرامش همسر و فرزندان را فراهم کند و آنها را برای رسیدن به موفقیت همراهی کند و راه را برایشان هموار سازد . در طول سالیان سال همواره در تمامی خانواده ها زن نقش اصلی و اساسی را بر عهده دارد و با شناختی که از روحیات ، احساسات ، عواطف و علایق افراد خانواده و در پی آن موفقیت جامعه است .

زنان در تشکیل خانواده ابتدا باید در خود مهارت های لازم را با مطالعه و تمرین ایجاد کنند . مهارت هایی برای همسر و مادری نمونه و راهنما بودن . زیرا عدم وجود مهارت و توانایی های لازم در زن یعنی عدم موفقیت و شکست اعضای خانواده.

راهکار هایی برای موفقیت خانواده

در یک خانواده هر اندازه روابط میان همسران صمیمی تر ، سالم تر و پر جاذبه تر باشد ، زندگی شیرین تر و با صفا تر می گردد و فرزندان با نشاط و موفقی تربیت می شوند.

ـ سختی ها و مشکلات زندگی را پشت سر بگذارید.

اگر با اشکالی روبرو شدید بکوشید هر چه زودتر بر آن پیروز شوید و آن را از پیش پای خود بردارید ، زیرا هرچه مشکل را بزرگتر و مهمتر نشان دهید . سنگین تر و گران تر و دشوار تر خواهد شد .سختی ها و مشکلات در زندگی روزمره ما خیلی زود به وجود می آید و در اندک مدتی گسترش می یابد ولی بر طرف کردن آن با نشستن و زانوی غم بغل گرفتن و در اطراف آن فکر کردن کار را مشکل تر می کند. لکن این دشواری ها در برابر اراده های آهنین و قوی و خلل نا پذیر بسیار ضعیف و ناچیز هستند.

پس با این ترتیب هنگامی که در برابر سختی ها و مشکلات قرار می گیریم تنها راه حل این است که خویشتن را با فکر کردن زیاد خسته نکنیم ، بلکه هر چه زودتر برای از میان برداشتن آن دست به کار شویم و با عزمی راسخ راه صحیح و درست خود را در پیش گیریم و دنبال کنیم و مشکلات را پشت سر بگذاریم تا سد راه ما نباشند و وجود آنها در پیش پای ما ، ما را دچار زحمت و ناراحتی نکنند . (امیر قاسمی ، 1356 :55)

راه موفقیت

بحث ما در باره موفقیت و پیروزی در خانه است ، زیرا اگر خانه محلی امن و خالی از کشمکش ها و ناراحتی هت نباشد ، هرگز آدمی نمی تواند در خارج از  خانه و کارهای روز مره  خود موفقیتی به دست آورد و بهره ای از زندگی ببرد.

نقش اساسی در این زمینه با بانوان است که اداره کار های خانه به دست آنها سپرده شده و می توانند با اعمالی که انجام می دهند خانه را تبدیل به بهشت یا جهنم نمایند.

خانم هایی که موفقیتی به دست آورده اند و در زندگی پیروز شده اند تنها از راه بردباری و شکیبایی و غلبه بر دشواری های زندگی توانسته اند شاهد مقصود را در آغوش کشند و راز پیروزی آنها در سایه کاردانی و تدبیری است که در امور خانه دارند واساس آن بر پایه هوش و ذکاوت و فدا کاری در باره مسائلی است که از هر حیث شایان توجه می باشد .

هر کس طبع و خوی مردان را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد ، ملاحضه خواهد کرد که آنان هنگامی که ببینند همسرشان در برخی کارها کهدر درجه دوم اهمیت است فداکاری می نمایند این فداکاری در نظر آنها خیلی بزرگ و شایان توجه جلوه می کند و در برابر ، مردان هم در کارهای خیلی مهم تر و بزرگ تری ابراز از خود گذشتگی می نمایند ، تا به این وسیله نشان دهند و ثابت کنند که در کرم و جوانمردی دست کمی از شریک زندگی خود ندارند .

آنچه گفته شد دلیل بر آن است که بانوان زرنگ و کاردان و شایسته همواره از مخالفت با همسران خود دوری می جویند و از این راه می توانند خیلی بیشتر از بانوان دیگری که با مردان خود در هر قضیه و امری مخالفت می نمایند و سر جنگ و دعوا دارند به مقاصد و آرما ن های خویش برسند ، و بدون اینکه آرامش خانواده را بر هم بزنند مقصود خود را انجام دهند . (همان : 90)

اگر مردان دریابند که با همسرانشان توافق اخلاقی دارند و حس همکاری میان آنها وجود دارد ، همواره به آغوش خانواده پناه خواهند برد و با رویی گشاده و با صمیمیت و یگانگی با همسران خود زندگی خواهند کرد ، ولی چنانچه بر عکس ، مردی از همسر خویش نا امید گردد و حسن ظن او مبدل به یأس شود و در یابد که حسن تفاهمی میان آنها وجود ندارد ، از خانه و خانواده بیزار خواهد گردید و برای رضایت خاطر خویش از راه های دیگری اقدام خواهد کرد که از آن جمله خیانت است و چه بسا اتفاق افتاده که چنین مردانی دست به قمار و باده گساری و تفریح های نا پسند زده اند  که باعث نابودی خود و خانواده یشان گردیده است.

کسانی که خواستار یک زندگی سعادتمندانه هستند و می خواهند پیروز و کامیاب باشند باید بکوشند تا عملا به همسران خود ثابت نمایند که محبت و احترام متقابل در میان آنها برقرار است و خوشحالی و شادمانی آنها در پیروزی های همسرشان کمتر از خود ایشان نیست و سعادت و موفقیت او را از دل و جان خواستارند و هرگز در صدد آن نیستند که باعث ناراحتی وی گردند. ( همان :100)

پایه گذاری خوی های کودکان بر اساس اخلاق پدرو مادر

پس از آنکه دانشمندان روانشناس وضع زندگی صدها کودک را که در خانواده های مختلف زندگی می کردند زیر نظر قرار دادند به این نتیجه رسیدند که هر گاه پدر و مادر تربیت مستقیم طفل را بر عهده داشته باشند اخلاق و رفتار کودک خواه نا خواه تحت تأثیر اخلاق پدر و مادر ( به خصوص مادر) قرار خواهد گرفت .

آزمایش های دیگر نشان داده طفل  در نخستین مرحله زندگی با هر کس تماس مستقیم داشته باشد تحت نفوذ معاشر یا مربی خویش واقع خواهد شد و از او تبعیت و پیروی خواهد کرد و هرگاه کودک به عللی از پدر و مادر خود متنفر و بیزار گردد به احتمال قوی روشی را انتخاب می نماید که با رفتار فردی که طفل از او بدش می آید مغایرت خواهد داشت و به طور قطع از صفتی که باعث تنفر کودک گردیده ، دوری خواهد جست و آثاری از آن در وجود طفل مشاهده نخواهد شد ولی در غیر این صورت بی آن که اعمال نظری بشود بعضی از صفات پدر و مادر عینا به طفل منتقل خواهد گردید .

وقتی که از دانشمندان روانشناس سؤال شد « اخلاق و رفتار آدمی از کجا سر چشمه می گیرد ؟ »

بزرگترین علمای معرفة الروح یک دل ویک زبان جواب دادند :

« اساس اخلاق و رفتار مردم مجموعه ای از نمونه های مختلف خوی های پیشینیان است که افراد انتخاب می نماین و خودشان هم نمی دانند .»

این خوی ها و رفتار و کردار در مرحله اولیه عمر از بین مجموعه اخلاق های مختلفه اشخاصی که با طفل در تماس هستند و یا تربیت و پرورش او را بر عهده دارند و کودک با فرصت کافی اعمال آنها را ملاحضه می کند و زیر نظر می گیرد و به بررسی و مطالعه آن می پردازد ، سر چشمه می گیرد و پایه گذاری می شود و در سال های بعد به صورت های مختلف ظاهر و آشکار می گردد.

درست مانند این است که صفات مختلف مربی کودک  در کتابی نوشته و در پیش روی طفل قرار داده شده است و کودک مدادی در دست دارد و در برابر بعضی از آن صفات کلمه « آری » و در برابر بعضی واژه « خیر » را  می نویسد.

بنابر این پدران و مادران مسئولیت سنگینی را بر عهده خواهند داشت و باید توجه نمایند که رفتا  و کردار آنها ست که سر نوشت آینده فرزندانشان را معین خواهد کرد . (همان :105 )

از مسائل مطرح شده به این نتیجه کلی می رسیم که زن در موفقیت خانواده نقش به سزایی دارد و این نقش از طریق امور زیر می باشد :

تلاش زن برای شناخت روحیات افراد خانواده ، رفتار متقابل میان زن و شوهر و رعایت حدود و قوانین در این برخورد با همسر و نقش الگویی که زن در خانواده دارد.

نتیجه گیری

درپاسخ به سوال « مفهوم واژه زن و خانواده چیست؟» می توان گفت :

زن یکی از دو رکن اصلی خانواده در کنار مرد است و خانواده زیر مجموعه ای از جامعه است که متشکل از پدر و مادر و فرزندان است . و هدف این مجموعه کوچک رسیدن تمامی اعضاء آن به کمال ، موفقیت ، آرامش و . . . است که در کنار هم به این امور دست پیدا می کنند و پدر ومادر در کنار هم در این مجموعه نقش عمده و مهمی را در دستیابی اعضاء به این اهداف ایفا می کنند .

و در پاسخ به سوال « خانواده موفق چه معیار هایی دارد؟ » می توان بیان داشت که :

در نظام الهی و خانواده اسلامی اصلی ترین و مهم ترین معیار خانواده موفق ، سر آمد بودن تمامی اعضاء خانواده در مسائل اخلاقی و دینی است . خانواده موفق خانواده ای است که اعضاء آن آرامش خاطر را با در کنار هم بودن به دست می آورند و به هیچ قیمت حاضر نیستند که این آرامش و آسایش روحی و روانی را با هیچ چیز دیگری عوض کنند . موفقیت هر کدام برای دیگری شادی آور بوده و یکدیگر را در رسیدن به اهداف و کسب موفقیت های جدید همراهی و پشتیبانی می کنند .

و در پاسخ به سوال « خانواده از نظر روابط با فرزندان به چند دسته تقسیم می شوند ؟ » باید چنین بیان کرد که :

به طور کلی سه دسته خانواده را از  نظر نوع رابطه با فرزندان  می توان نام برد که عبارتند از : خانواده سهل گیر ، خانواده سخت گیر و مستبد ، و خانواده مقتدر .

اسلام دو دسته اول از خانواده یعنی (خانواده سهل گیر ، و خانواده سخت گیر و مستبد ) را رد کرده و بیان می دارد که در این دو گروه فرزندان به تباهی و فساد گرفتار می شوند چرا که شیوه تربیتی در این دو گروه موافق با نظر و عقیده ائمه و دین اسلام نمی باشد. اما در خانواده نوع سوم یعنی (خانواده مقتدر) فرزندان در کنار آزادی بیان و اندیشه از سوی والدین نیز کنترل شده و رفتارشان با هدفی خاص از سوی والدین تحت کنترل و نظارت قرار می گیرد . به همین دلیل این نوع از خانواده ، خانواده ای سر آمد و نمونه شناخته می شود .

در پاسخ به این سوال  که : « زن چه نقشی در موفقیت افراد خانواده دارد ؟ » می توان چنین بیان کرد :

زن اساسی ترین و مهمترین نقش را در موفقیت افراد خانواده ایفا می کند . زن است که می تواند با فراهم کردن بستر مناسب و محیطی آرام موجبات آرامش همسر و فرزندان را فراهم کند و آنها را برای رسیدن به موفقیت همراهی کند . این ایجاد بستری مناسب ابتدا با آموختن طریقه رفتار صحیح با همسر و همسری نمونه بودن شروع می شود و در پی آن با ایفای نقش مادری و آموختن مسائل مربوط به مادری نمونه بودن کامل می گردد . آموختن این دو مهارت از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که زن با به سعادت و موفقیت رساندن خانواده زمینه رشد و تعالی جامعه را نیز فراهم می کند چرا که خانواده جزئی از اجتماع بزرگ تری است که تمامی افراد در آن باید برای رسیدن کما و موفقیت تلاش کنند .

همچنینی در پاسخ به این سوال که : « چه راهکارهایی برای موفقیت خانواده وجود دارد ؟ » باید بیان کرد :

در یک خانواده ، یکی از  مهمترین مسائل ، وجود روابط سالم ، صحیح و صمیمی میان پدر و مادر است . زن و مرد باید سعی کنند در کنار هم سختی ها و مشکلات زندگی را پشت سر بگذارند و اگر با اشکال روبرو شدند با کمک و همراهی یکدیگر آن را حل کرده و از سر راه بردارند. برای رسیدن به موفقیت اعضای خانواده خانه باید محلی امن و خالی از کشمکش ها و ناراحتی ها و استرس ها باشد .

نکته اساسی در مورد تربیت فرزندان و در پی آن موفقیت آن ها این است که پایه گذاری خوی های کودکان بر اساس اخلاق پدر و مادر (به خصوص مادر ) صورت می گیرد . فرزندان از آنجا که زمان بیشتری را با مادر و همچنین با کمی تفاوت با پدر می گذرانند ، از آنان به صورت مستقیم الگو برداری می کنند و پسندیده است که مادر و پدر در پرورش اخلاق خود بکوشند تا الگو های مناسبی یرای فرزندان باشند .

مادر به طور معمول مدت زمان بیشتری را با فرزندان سپری می کند پس در نتیجه مادر هم باید الگوی خوبی باشد و کارهایش بر اساسی درست و صحیح استوار باشد و هم معلومات خود را در زمینه تربیتی و روانشناسی بالا ببرد تا موفق باشد ؛ گرچه نمی توان نقش پدر را نیز انکار کرد اما مادر از اهمیت بیشتری برخوردار است.

در پایان به این مهم پی می بریم که زن نقش محوری در موفقیت افراد خانواده ایفا می کند این نقش در ابتدا با همسری نمونه بودن و بعد با مادری سر آمد و الگو و با اخلاق بودن شکل می گیرد . نقش تربیتی که زن درباره فرزندان دارد بسیار با اهمیت است و این مهمترین نقش زن در موفقیت فرزندان و به همراه آن خانواده و جامعه است.

منابع

*قرآن مجید

* نهج البلاغه ، ترجمه : محمد دشتی

*   رساله حقوق امام سجاد ، ترجمه : علی شیروانی

ـ فرهنگ معین

1 ـ آیت اللهی ، زهرا ، مهارت های زندگی خانوادگی در آیینه آیات و روایات ، نشر معارف ، 1392 .

2 ـ امیر قاسمی ، داوود ، رمز زندگی ، نشر اقبال ، 1356 .

3 ـ بانکی پور فرد ، امیر حسین ، آیینه زن ، نشر کتاب طه ، 1381 .

4 ـ جوادی آملی ، زن در آیینه جلال و جمال ، نشر اسراء ، 1386 .

5 ـ حسینی ، داوود ، روابط سالم در خانواده ، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ، 1389 .

6 ـ شرفی ، محمد رضا ، خانواده متعادل ، انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ، 1374 .

7 ـ شریف قریشی ، باقر ، نظام خانواده در اسلام ، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات ،1374 .

8 ـ شریفی زاده ، نقش مادر در تربیت فرزند در دوران کودکی ، پایان نامه ،1387 .

9 ـ شیخانی ، علی باقر ، سریر سخن اخلاق برای همه ، مرکز نشر هاجر ، 1394 .

10 ـ مظاهری ، حسین ، تربیت فرزند از نظر اسلام ، انتشارات ام ابیها ، 1387 .

11 ـ ملک محمودی ، امیر ، راز شاد زیستن و خوشبختی در کانون گرم خانواده ، نشر شهب الدین ، 1393 .

12 ـ موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت ، کار کرد های زن در خانه و خانواده ، 1390 .

13 ـ مهابادی راد ، ناهید /بچاری ، سمیر ، روانشناسی ازدواج یا تشکیل خانواده ، انتشارات حافظ ، 1377 .

14ـhttp://www.beytoote.com تاریخ 23/2/1395

از حضرت علی (علیه السلام ) منقول است :
«یس» اسمیست از اسمای سید انبیا ء (ص) و نیز محمد بن مسلم از امام محمد باقر (ع) روایت کرده که حضرت رسالت (ص) را دوازده اسم است و ازآن جمله در قرآن پنج اسم واقع است ف محمد و احمد و عبدالله و نون و یس .
و اینکه هل بیت را آل یس می گویند تایید این قول می کند .
و بعضی از علما گفته اند : یس از اسماقران است و یا نامی است از نام های الهی و گویند که اسم این سوره است .
و حدیث «ان الله تعالی قرأ طه و یس قبل ان خلق السموات و الارض بالف عام » قوی و این قول است .
و بعضی دیگر گفته اند که سین اشاره است بسویه ی اعتدالیه ی حضرت رسالت (ص) چه عدالت حقیقی مخصوص آن جناب است .
و رایحه ی این مضمون رااز قلب القرآن یس استشمام می توان نمود . بعضی دیگر برآنند که معنی او یا انسانیت بلغت طی و اصل او انیسین بوده به جهت کثرت ندااقتصار بر شطری ازآن نمودند چنانکه در ایمن الله که من الله و م الله می گویند و چونکه در کلام عرب گاهست که کلمه را به حرفی تعبیر می کنند چنانکه « قلت لها قفی فقالت لی قاف » یعنی و قفت پس محتملست که سین اشاره به کلمه سید باشد و یا حرف ندا و حدیث انا سید ولد موید این معنی است لهذا از ابوبکر وراق روایت کرده اند که یس به معنی یا سید الاولین و الاخر ینست یعنی ای بهترین جمیع موجودات .
منبع منهج الصادقین ، ملا فتح الله کاشانی ف ج 7، صفحه 469

تفاوت های اسلام با مسیحیت
تعریف و جایگاه مسائل اساسی
1-جایگاه عقل و علم :
از نظر مسیحیت عقل بزرگترین هرزگی شیطان است و علم بزرگترین دشمن ایمان است
اماازنظر اسلام درقرآن واژه علم نزدیک به 780بار، واژه عقل و تعقل 49،واژه تفکر 18، و واژه تدبر 4بار و….ذکرشده . و بدترین جنبندگان کسانی معرفی شده اند که تعقل نمی ورزند .
2- جایگاه گناه
ازنظر مسیحیت عیسی به صلیب کشیده شد تا کفاره گناهان ماباشد ؛ پس نگران گناهانتان نباشید
امااز نظر اسلام هیچ کس گناه دیگری رابردوش نمیکشد (5مرتبه درقرآن تکرارشده ،164انعام ،18فاطر،15اسراء،7زمر،38نجم)
3-جایگاه توبه :
از نظر مسیحیت نزد کشیش به گناهانتان اعتراف کنید و به او پول دهید تااز گناهانتان پاک شوید
از نظر اسلام نزد خدا توبه کنید و اگر حقی از مردم ضایع کرده اید ، ازآن فرد بخشش بخواهید .
4- جایگاه پیامبر (ص)
از نظر مسیحیت مسیح پسر خداست و خدای یگانه درسه شخص پدر، پسر و روح القدس تجسم یافته است
از نظر اسلام محمد بنده ای از بندگان خدا ، از جنس بشر و فرستاده خداست .

شورای عالی حوزه علمیه
مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران
مدرسه علمیه فاطمه الزهرا (سلام الله علیها) شهرستان بندرترکمن
تحقیق پایانی سطح دو (کارشناسی)
عنوان
آثار تربیتی حضور مادران در کنار فرزندان
استاد راهنما
خانم لشکری نامقی
استاد داور
آقای نصرتی
پژوهشگر
لیلا فراهی
اسفند 1392

چکیده
تحقیق حاضر با هدف آثار تربیتی حضور مادران در کنار فرزندان به دنبال پاسخ به سؤال، آثار تربیتی حضور مادران در کنار فرزندان انجام گرفته است.
در مطالعات و تحقیقات مهم ترین آثار حضور مادران، تربیت سالم و شایسته دینی و اثرات خوب، روحی، روانی و عاطفی بر فرزندان و الگوپذیری درست از مادران و نداشتن الگوهای نادرست و تجربه نکردن افراد دیگر در جایگاه مادر و توجه به وظیفه سنگین تربیت فرزند و پیشرفت های تحصیلی، و شکوفا سازی استعدادها در نتیجه آینده ای موفق، بوده است.
روش حاکم در این نوشتار توصیفی و اسنادی می باشد.

کلید واژگان: تربیت، حضور، مادر، فرزند.
 

موضوع : نقش دوست در سعادت و شقاوت انسان

تعریف و تبیین :
بی شک ما همه دنبال سعادت هستیم و همه می خواهیم خوشبخت زندگی کنیم و می دانیم آنان که خوشبخت نیستند بهره ای از زندگی نمی برند ؛ سعادت عبارت است از اینکه هر فردی با اعمال ، حرکت ارادی و افعال اختیاری خود ، به همان کمالی که خداوند متعال در فطرت و ذات او قرار داده است ، برسد یعنی همان کمال نوعی که مخصوص نوع انسان است که علت غایی و هدف نهایی خلقت کائنات و پیدایش موجودات است در واقع همان رسیدن به کمال و سعادت و دست یافتن به والاترین کرامت ها و ارزش های انسانی است که نقطه مقابل آن شقاوت و بدبختی است که همه از آن متنفرند و آن عبارت است از : نامساعد بودن شرایط پیروزی و پیشرفت و تکامل است .
با روشن شدن هدف خلقت انسان نا گفتنی نیست که انسان در عالم ماده بوجود آمده و قرار است مسیر اختیار داشته باشد و سرنوشت خویش را با اختیار خود رقم بزند بنابراین با وجود حق انتخاب و اختیار راه او دو جهت دارد یکی جهت کمال و دیگری جهت نقص ، یکی منتهی به سعادت و دومی منتهی به شقاوت . بحث از سعادت انسان از اهمیت بالایی بر خوردار است و از زمان آفرینش اولین انسان ها حضرت آدم و حوا مطرح بوده است و آیات قرآنت کریم شاهد بر این مطلب است زیرا آیاتی داریم که از همان وقتی که حضرت آدم و حوا به زمین هبوط کردند به ایشان وحی شد که وقتی از طرف خدا به سوی شما باید آنرا بپذیرید اگر پذیرفتید و عمل کردید به سعادت خواهید رسید و اگر مخالفت نمودید به شقاوت (قلنا اهبطوا منها جمیعا فأما تاتینکم منی هدی … (بقره 38 و 39))دو مساله هدایت و رسیدن انسان ها به سعات در رأس مسائل مهم و حیاتی قرار داشت به طوری که پیامبران از آدم و ادریس و نوح و هود ….. تا پیامبر اکرم که خاتم النبیین است یک به یک در جهت هدایت انسان و رسیدن به سعادت از طرف خداوند به پیامبری برگزیده شدند بعد از نبوت آخرین پیامبر حضرت محمد (ص) نیز با توجه به جریان داشتن مساله رسیدن به کمال انسان و هدایت انسان ها مساله امامت به میان آمد و دوازده امام (امام علی (ع) تا امام زمان (عج) در جهت هدایت و رسیدن به انسان ها به سعادت به امامت انتخاب شدند تا به زمان امام زمان (عج) نیز که زمان حاضر باشد نیز این مساله مطرح است و از اهمیت آن کاسته نشده بطوریکه در غیاب امام حاضر مساله هدایت انسان ها بر عهده فقیه جامع الشرایط قرار گرفته است .
رسیدن به سعادت با نیک بختی ، نامی است که معمولا انسان ها به مطلوب نهایی خود می دهند اما به رغم توافقی که در این نامگذاری دارند در مورد آن بر یک عقیده نیستند و دیدگاه آنان متفاوت است خیلی ها به غلط تصور می کنند خوشبختی و سعادت در گرو پول و ثروت است گروهی معتقدند که خوشبختی را بسته به لذت جنسی می دانند در مقابل این عقاید مادی یک دسته هم سعادت را در تکمیل اخلاق نفسانی می دانند دسته ای هم مانند مرتاضان هندی از این فراتر رفته ، می گویند برای رسیدن و وصول به سعادت باید بدن را نیز تحت شکنجه و ریاضت قرار داد تا روح تکمیل شود و بدن تضعیف گردد . اما دیدگاه اسلام درباره سعادت نوعی تفسیر غایت جامع است زیرا در این دیدگاه ، سعادت را دارای مولفه های متفاوتی از جمله : خیرات درونی مثل محیط اجتماعی مناسب ، فضلیت اخلاقی و عقلی و دینی می داند بطوری که فقدان هر یک از این مولفه ها به سعادت آدمی آسیب می رساند . بنابراین سعادت ، گم شده ی همه انسان ها است و هر کس آن را در چیزی می جوید بنابراین هر کس از نظر شرایط روحی ، جسمی ، خانوادگی ، محیط و فرهنگ ، اسباب بیشتری برای رسیدن به هدفهای والا در اختیار داشته باشد به سعادت نزدیکتر و به تعبیر دیگر سعادتمندتر است و هر کس گرفتار بده نارسی های او ، از جهات بالا بوده باشد شقاوتمند و بی بهره از سعادت خواهد بود . ولی باید توجه داشت که پایه اصلی سعادت و شقاوت اراده و خواست خود انسان است او است که می تواند وسایل لازم را برای شناختن خویش و حتی جامعه اشت فراهم سازد و او است که می تواند عوامل بدبختی و شقاوت به مبارزه برخیزد و یا تسلیم آن شود .
یکی از عواملی که در جهت سعادت و شقاوت انسان نقش دارد هم نشین و دوست انسان است دوست و دوستی واژه های شناخته شده و مقدسی هستند که نیاز به تعریف ندارند و همه مردم حتی کودکان دبستانی با مفهوم آن آشنا هستند اگر هم بخواهیم دوستی که مد نظر اسلام است را تعریف کنیم عبارتند از : معاشرت آمیخته با محبت و صداقت با مردم و تبادل مساعی مادی و معنوی با آنان در راه نیل به رضای خداوند و هدفهای شرافتمندانه .
در مورد دوستی و آیین آن و همچنین موضوع رسیدن انسان به کمال و سعادت تحقیقات فراوانی صورت گرفته است از جمله :
محدثی (1384) در تالیفی تحت عنوان آداب معاشرت به آیین و ابزار دوستی پرداخته اندکه از صفحه 175 تا 183 مورد استفاده در این تحقیق قرار خواهد گرفت .
کتابچی (1379) در تالیفی تحت عنوان آیین زندگی از دیدگاه امام رضا(ع) به لزوم نیاز به دوست پرداخته که از ص258 و صفحات 261و262 در این تحقیق استفاده خواهد شد .
چراغی (1372) در تالیفی تحت عنوان دوستی و دوستان به این موضوع پرداخته که از ص67تا 80 مورد استفاده قرار خواهد گرفت .
انصاری (1390) در تالیفی تحت عنوان آیین دوستی به این موضوع پرداخته که از ص 29تا35 مورد استفاده در این تحقیق است .
محرابی (1385) در تحقیقی تحت عنوان دوستی در اسلام به این موضوع پرداخته که از ص 19تا 26 مورد استفاده این تحقیق واقع خواهد شد .
مطالعات انجام شده عمدتا به مباحثی همچون آیین و ابزار دوست یابی ، رابطه دوستی خانواده با فرزندان ، لزوم نیاز به دوست و….. پرداخته و کمتر به نقش دوستان در تعیین سعادت و شقاوت اشاره نموده اند حال با عنایت به مطالب فوق این سوال مطرح می گردد که : دوستان چه نقشی در تعیین سعادت و شقاوت دارند ؟

اهمیت و ضرورت :
براستی گاه نقش دوست در خوشبختی و بدبختی یک انسان از هر عاملی مهم تر است گاه او را تا حد فنا و نیستی پیش می برد و گاه او را به اوج افتخار می رساند .
در این روزگار ، بسیار زود شر به شر می پیوندد و افزایش می یابد و ، ما شاهد سقوط و نابودی جوانان بی شماری هستیم که بر اثر دوستی با معتادان و اهل خلاف ، به دام اعتیاد به مواد مخدر گرفتار شده ، و با ضایع نمودن خویش ، خانواده های خود را دچار بحران و بدبختی نموده و وجود خویش را از رسیدن به قرب و سعادت الهی محروم ساخته اند و با توجه به اینکه قضاوت مردم درباره ی دیگران غالبا از نگرشی است که به دوستان آنها دارند سرچشمه می گیرد و کمتر به شخصیت حقیقی افراد توجه می گردد . بنابراین اگر دوستان فرد ، خوب و خوشنام باشند در دید مردم به عنوان انسان خوب و شریف جلوه می کند وچنانچه همنشینان او در نزد افکار عمومی متهم باشد و او نیز درمعرض اتهام قرار می گیرد ، دوست فرد نقش مهمی در تعیین شخصیت خانوادگی و اجتماعی افراد ایفا می کند بنابراین به جرأت می توان گفت یکی از اسباب مهم در تعیین سرنوشت و رسیدن به سعادت یا شقاوت ، دوست انسان است . بر همین اساس در دین مبین اسلام نیز ، بر دوست و دوستی با مومن زیاد سفارش شده است ، راز تاکید اسلام بر دوستی و دیدار مومنان با یک دیگر این است که مهرورزی و رفت و آمدهای گرم بین افراد ، موجب رفع ناخوشی و عداوت و حصول افت و محبت بین آنان می گردد و دوستان خود را اعضا یک خانواده می دانند و به چنان درجه ای از دوستی و ایثار می رسند که در عین نیازمندی اگر به چیزی دست یابند آن را به دوست خود می بخشند . اما باید خاطر نشان کرد که تنها دوستی پرهیزکاران پیوندی جاودانی است و نتایج پر باری را در دنیا و آخرت به بار خواهد داشت زیرا دوستی که برای خدا نباشد در دنیا استحکام نخواهد داشت و بر طبق روایات در قیامت نیز تبدیل به عدوات و دشمنی خواهد شد .
از جمله ثمرات دیگر دوستی نیز استواری بنیان های جامعه است جامعه ای که احاد ان همه با هم دوست و مهربان باشند ، روح همبستگی و تضامن اجتماعی در آن به وجود می آید و اتحاد و انسجام ملی زیباترین ارمغان آن است . جامعه متحد و منسجم هنگام بروز بلایای طبیعی یارویارویی با دشمن خارجی دچار بحران و آشفتگی نمی گردد ، و کیان و استقلال آن محفوظ می ماند . زیرا دوستی و مودت در بین افراد ، جامعه را به صورت ارگانیسمی زنده و فعال در می آورد که خوشی و آسایش یا رنج و ناراحتی هر بخش آن در بخش دیگر تاثیر می گذارد و آن را به مرحله ای می رساند که اگر عضوی از آن را روزگار به درد آورد ، دگر عضوها را آرام و قرار نمی ماند .
پیشینه تحقیق :
با توجه به اینکه دوست ، یکی از اسباب و عواملی است که باعث تغییر در سرنوشت انسان می شود بنابراین هر فرد موظف است در انتخاب دوست ، نهایت دقت را داشته باشد ، معیارهای الهی را میزان قرار دهد و افراد را با آن تطبیق و مقایسه نماید و پس از اطمینان از سلامت دینی آنان ، با آنان ارتباط برقرار نماید .
در تالیفی که انصاری (1390) تحت عنوان آیین دوستی انجام داده اند ، مولف عنوان می دارد که : دوستان در زندگی فردی و اجتماعی یک دیگر تاثیر بسیاری می گذارند ، از این رو انسان نباید تنها به فکر خودش باشد ، بلکه می بایست برای حفظ انسانیت ، ایمان و اخلاق دوستانش نیز بکوشد وگرنه آتش انحراف آنان به زندگی او نیز سرایت خواهد کرد اما ایشان در تاثیر دوست بر زندگی به بیان همین مقدار بسنده داشته اند و ما قصد داریم این موضوع را در تحقیقی مستقل و مفصل به بررسی بپردازیم .
تالیفی که المدرسی(ترجمه چراغی)(1372) تحت عنوان دوستی و دوستان انجام داده اند ، مولف عنوان می دارد که احمق…. بخیل …..فاجر و دروغگو ، این ها چهر گروه اجتماعی اند که هیچ کدام شایسته ی دوستی نیستند …دوستی به این معنا ست که انسان بتواند با انسان های قرین خود معاشرت کند و از وجودشان بهره مند شود و خود نیز برای آنها مفید واقع شود اما ایشان بیشتر به جنبه چگونگی دوست یابی و استمرار رابطه دوستی پرداخته و کمتر به نقش دوستان در تعیین سر نوشت انسان اشاره داشته اند .
تالیفی که کتابچی (1381) تحت عنوان آیین زندگی از دیدگاه امام رضا انجام داده اند مولف عنوان می دارد که : در زندگی روزانه خود بخشی را برای معاشرت و مذاکره با افراد آگاه و مورد اعتماد قرار دهید و از وجو افرادی که باطن های سالم و خیر خواهانه دارند ، بخواهید شما را نسبت به عیوبتان آگاه و معایب و اشتباهاتتان را تذکر دهند اما ایشان تماما اهمیت معاشرت و لزوم دوست در زندگی را از دیدگاه امام رضا (ع) بررسی کرده و به بیان احادیث مرتبط با دوستی پرداخته اند . اما ما می خواهیم به تاثیر دوستی بر سعادت و شقاوت انسان بپردازیم .
تالیفی که محدثی(1384) تحت عنوان اخلاق معاشرت انجام داده اند مولف عنوان می دارد که : دوستان هر کس ، مبنای قضاوت دیگران نسبت به اخلاق و شخصیت و افکار او است و به علاوه ، تاثیر پذیری انسان از دوستان ، در سنین مختلف ، چه کودکی ، چه جوانی و چه حتی میانسالی ، بسیار است . از این رو دقت در گزینش <<دوست موافق>> به سلامت اخلاقی و رفتاری انسان کمک می کند . اما ایشان چون به بحث تاثیر دوست بر دوست را در بخشی از تالیف خود و به صورت گذرا بررسی کرده اند لذا ما بر آنیم این موضوع را مستقل و بصورت مفصل به تحقیق و بررسی بپردازیم .
 
چکیده :
این مطالعه با هدف شناسایی نقش دوستان در سعادت و شقاوت انسان انجام و در آن تلاش گردیده تا به این سوال پاسخ داده شود که دوستان در تعیین سعادت و شقاوت انسان چه نقشی دارند ؟ و تحقیق از نوع تحقیات توصیفی و روش به کار رفته در این مطالعه اسنادی است داده های مورد نیاز متناسب با اهداف و سوالات تحقیق با استفاده از فیش جمع آوری و رد تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است از مهمترین نتایج این مطالعه می توان به اینکه یکی از خواسته های فطری انسان که بدون آموزش از دیگران حاصل می شود ، میل دوستی با دیگران است . دوستان در زندگی فردی و اجتماعی یک دیگر تاثیرات بسیاری از قبیل تاثیر در اعتقادات مذهبی ، اخلاق و عادات و داوری افکار عمومی می گذارند و از آنجایی که تاثیر دوست ناگهانی و ملموس سنیت و تدریجی دست یابد در انتخاب دوست نهایت دقت را نمود زیرا ما شاهد جوانانی هستیم که بواسطه انتخاب دوست ناباب در دام بی عفتی و اعتیاد و….. افتاده و تا مرز فنا پیش رفته اند علاوه بر آن هر چند دوستی مساله ای است مربوط به دنیا ولی در عین حال در کتب دینی اشاره به صحنه های شده که در آن در روز قیامت انسان ندای حسرت سر می دهد که (( یا وللیتالتینی لم اتخذ فلانا خلیلا ای کاش فلانی را به عنوان دوست بر نمی گزیدم))
از آنجایی که کمک به فرزند و بر آورده ساختن نیازهای او از سوی والدین نشانگر نهایت اخلاص و حاکی از محبت آنان به فرزندانشان است و نیاز به دوست یک نیاز طبیعی است والدین می توانند ظوابط مورد نظر در انتخابات دوست را در قالب نصایح و هشدار به آنها القاء و زمینه های دوستی مناسب را برای فرزندان فراهم سازند ))اشاره نمود .

کلید واژه ها: دوست – سعادت – شقاوت
 
مفهوم سعادت و شقاوت :
سعید از ماده سعادت و به معنی فراهم بودن اسباب نعمت ، و شقی از ماده شقاوت به معنی فراهم بودن اسباب گرفتاری و مجازات و بلاست ، بنابراین سعیدها در آن جهان همان نیکوکارانی هستند که در لابلای انواع نعمت ها جای آن است و شقاوتمندان همان بد کارانی هستند که در دل دوزخ در انواع مجازات گرفتارند . و بهرحال این شقاوت و آن سعادت چیزی جز نتیجه اعمال و کردار ، گفتار و نیات انسان در دنیاست .
سعادت که گم شده همه انسان هاست او هر کس آن را چیزی می جوید و در جائی می طلبد به طور خلاصه عبارت از : فراهم بودن اسباب تکامل برای یک یک فرد یا یک جامعه ، و نقطه مقبل آن شقاوت و بدبختی است که همه از آن متنفرند و آن عبارت از : نامساعد بودن شرایط پیروزی و پیشرفت و تکامل . ارشاد،221:382
با توجه به تعاریف فوق می توان نتیجه گرفت موضوع سعادت و شقاوت هم می تواند در دنیا مطرح باشد هم در آخرت . بنابراین هرکس از نظر شرایط روحی ، جسمی ، خانوادگی ، محیط و فرهنگ اسباب بیشتری برای رسیدن به هدفهای والا در اختیار داشته باشد به سعادت نزدیک تر یا سعادتمندتر است و هر کس گرفتار کمبودها ، نارسی ها ، از جهات بالا بوده باشد شقاوتمند و بی بهره از سعادت خواهد بود . ولی باید توجه داشت که پایه سعادت و شقاوت ، اراده و خواست خود انسان است . انسان می تواند وسایل لازم را برای ساختن خود و حتی جامعه فراهم سازد و می تواند با عوامل بدبختی بر مبارزه برخیزد .
مفهوم و معنای دوست و دوستی :
از قدیم گفته اند : هار دوست کم و یک دشمن بسیار .
دوست ، همدم تنهایی های انسان ، شریک غم ها و شادی ها ، بازوی یاری رساندن در نیازمندی ها تکیه گاه انسان در مشکلات و گرفتاری ها و مشاور خیر خواه در لحظات تردید و ابهام است .
همه انسان ها حتی کودکان هم با مفهوم دوست آشنا هستند و اگر بخواهیم دوست را تعریف کنیم : ” دوست هدیه ای است از جانب خدا ، که بعد از پدر و مادر و آموزگار ، سازنده اخلاق و رفتار مان ، پاسخ به نیاز روحمان ، همسایه دلمان و آینه شفافی است که خطاهایمان را به ما می نمایاند (انصاری،1388:9)
دوست و دوستی رابطه ای مبتنی بر جهت بی غل و عش است دوستی یک کلمه زیباست که در بین تمام مردم و انسان های جهان وجود دارد . دوستی سفره مهربانی ، حضوری سبز و عطرانگیز در صحنه های کم طراوت زندگی و فتح دل خمشنان با سلاح لبخند و مهروزی است .
رابطه دوستی یکی از روابط عام اجتماعی است که به نقش های اجتماعی وابسته نیست . دوستی دو نفر با هم به معنای مصاحبت شاگردان یک مدرسه تفاوت مهمی دارد . مصاحبت شاگردان یک مدرسه با هم ، اختیاری نیست بلکه اتفاقی است ؛ ولی مصاحبت دوستان ، اختیاری است . هر کس به اختیار خود دوست می گزیند و در میان انسان های بسیاری که با او در ارتباط هستند برخی از آنها را بریا دوستی و مصاحبت انتخاب می کند .
دوستی واژه است که نیاز به تعریف ندارد و همه با مفهوم آن آشنا هستند . دوستی واقعی در مذاهب و فرهنگ های مختلف امری رایج و فرخنده است و همگان به عظمت و قد است آن اعتراف دارند .
نویسنده توانا و اندیشمند مسیحی لبنانی ، دوستی را امری آسمانی تلقی می کند و به همین جهت در تعریف دوست می گوید : دوست همان دعای شماست که مستجاب شده است .مزرعه شماست که در آن با عشق دانه میکارید و با تشکر درو می کنید ، سفره طعام و شعله آتشدان شماست (جبران خلیل جبران)،1378:73)
دوستی مورد نظر اسلام عبارت است از : معاشرت آمیخته با محبت صداقت با مردم و تبادل مساعی مادی و معنوی با آنان در راه نیل به رضای خداوند و هدف های شرافتمندانه . این تعریف با تعبیرهای از قبیل “مواخاه” “واخوه” “مصادقه” و یا “صدیق” که در متون دینی و روایات اسلامی در مورد دوستی و دوست به کار رفته است ، همخوانی و مطابقت دارد .(انصاری، 1388:14)
دوستی را به زبان ساده تر نیز می توان اینگونه تعریف کرد : که دوستی حاصل از حس مهرورزی نسبت به دیگری و لذت بردن از همکلاسی با او است . و آن شخص دیگر که انسان نسبت به او این حس را دارد دوست ناامید می شود .
اقسام دوستی :
رابطه دوستی دو جز مهم دارد : نخست محیت و دیگر مصاحبت پایدار . جز دوم ، رفتاری است که فرد خود انتخاب می کند و از این رو دارای ارزش اخلاقی مثبت یا منفی است . ولی جزء اول به خودی خود یک فعل ارادی نیست ، محبت حالت نفسانی است که به اختیار انسان محقق نمی شود ، ولی مقدمات تحقق آن اختیاری هستند . شناخت مهمترین مقدمه به وجود آمدن محبت است و تحصیل آن به اختیار انسان و افعال اختیاری او بستگی دارد .
مصاحبت دوستان با یک دیگر ریشه در محبت های متنوعی دارد . بر حسب تفاوت محبت ها، دوستی اقساتی می یابد . محبتو دو انسان به یک دیگر ، از سه حالت خارج نیست ، بنابراین دوستی نیز سه قسم است :
1-دونفر ممکن است یک دیگر را دوست داشته باشند و از ملاقات و گفتگو ی یک دیگر لذت ببرند و هیچ مطلوب دیگری را جستجو نکند. به عبارت دیگر ممکن است مصاحبت دونفر ، به عرض رسیدن به هیچ چیز دیگری جز لذتی که از مصاحبت با هم می برند نباشد .
لذت حاصل از مصاحبت می تواند ناشی از کمالی باشد که دو دوست در هم می شناسند . خوا ، کمال، ظاهری باشد و خواه عقلی و معنوی ، مانند اخلاق نیکو . به هر حال اگر التذاذ حاصل از این مصاحبت ، مذموم باشد ، مصاحبت از نظر اخلاقی ارزش منفی خواهد داشت .
2-ممکن است دوستی دو نفر برای رسیدن به لذتی نباشد که در نفس دوستی حاصل می شود؛
بلکه دوستی وسیله ای باشد که رسیدن به یک امر محبوب را ممکن می کند . در این رابطه دوستی ، جزء اول دوستی ، یعنی محبت اصیل نیست . با این حال همین محبت موجب اقدام به مصاحبت می شود . اگر غرضی از مصاحبت رسیدن به مطلوبی همچون مال و جاه و علم باشد ، ارزش اخلاقی مصاحبت وابسته به غرضی است که فرد از سبک مال و جاه و علم دارد .
3-نوع دیگری از دوستی وجود دارد که ناشی از محبت انسان به خداست . یکی از آثار نحبت بنده بر خداوند ، محبت به دوستان خداست . اگر کسی دیگری را به سبب بندگی خدا و اخلاص و اعمال صالحش دوست داشته باشد ، دوستی او ادامه دوستی خداست و آن را"حب فی الله
“می خوانیم . مصاحبت فرد با کسی که او را برای خدا دوست دارد ، فعلی با ارزش اخلاقی مثبت است . دوستی به خاطر خدا ارزشمند است . به طوری که اگر کسی به خاطر خدا ، شخص را دوست داشته باشد ، ولی آن شخص در واقع اهل آتش باشد ، خداوند به این دوستی و محبت پاداش خواهد داد (فتعلی خانی ،1389:190)
شاید در بیان اقسام دوستان به زبان گویاتر بتوان بیان کرد دوستان بر سه قسم هستند :اول جماعتی که دوستی آنها مبنی بر نفع است ، و این غالبا در بین سالخوردگان دیده می شود . دوم گروهی که دوستی آن ها رای تمتع و نفس است و دوستی جوانان اغلب از این نوع است و سوم دوستان حقیقی و کسانی که از آنها خود آنها را می خواهند ، یعنی نیکان ، که این نوع دوستی است بسیار کمیاب است و به طول زمان به دست می آید و غالبا میان اشخاص همپایه و هم درجه حاصل می شود ، زیرا انسان محتاج به مونس و همدم است و هرچه دوستی برای خدا باشد دوستی پایدارتر خواهد بود .

دلایل نیاز به دوست :
نیازهای اساسی افراد انسانی بر دو دسته اند :1-نیازهای مادی و جسمانی ؛ که این نیازها را می توان به 4 دسته تقسیم کرد : الف) نیاز به آب و غذا ب) نیاز به هوای سالم ج)نیاز به استراحت و تفریح و خواب د) فعالیت و کار
2-نیازهای عاطفی و روانی : انسان همچون غذا به ارضای منطقی درخواست های عاطفی خود نیاز منو است این نیازها را به چند دسته می توان تقسیم کرد : الف) نیازبه محبت و عشق و دوستی ب) نیاز به پیروزی و موفقیت ج)نیاز به تعلق داشتن و پذیرش د) نیاز به همدردی و دلسوزی ه) نیاز به امنیت اقتصادی و مسکن و) نیاز به امنیت اجتماعی همانطور که بیان شد نیاز به محبت و عشق و دوستی از نیازهای عاطفی و روانی است هر انسانی محتاج عشق ورزیدن و محبت کردن و متقابلا محبت دیدن و دوستی و عشق دیگران است. برگزیدن دوست و مصاحبت دوستان ، از اصلی ترین راه های ارضای نیاز به محبت است (اقبالی تبریزی 1370:71)
بنابراین نیاز به دوست از نیازهای انسان است و انسان از کودکی تا پیری همیشه نیازمند دوستی با دیگران است و در جهت ارضای این نیاز برگزیدن دوست خوب از اساسی ترین راه هاست .

 
1-انسان اجتماعی و ناگزیر از داشتن دوست
در واقع یکی از خواسته های فطری انسان که بون آموزش از دیگران و با تلقین حاصل می شود و انسان خود به خود به آن تمایل دارد ، همانا میل معاشرت با دیگران است . وهمه ما به وجدان در می یابیم که میل معاشرت با دیگران در نهاد ادمی وجود دارد گویا از همین رواست که از تنهایی رنج می برد . اگر آدمی برای مدتی هر چند کوتاه ، در جایی تنها باشد و هیچ کس را نبیند ، خیلی به او سخت می گذرد . به خصوص اگر این تنهایی غیر اختیاری و اجباری باشد ، تحمل آن سخت سخت تر است . (محرابی 22:1385)
میل معاشرت با انسان های دیگربه جدی قوی است که به معاشرت با دوست ، آشنا و همشهری محدود نمی شود ؛ بلکه هر گاه انسان شخص دیگری را مشاهده می کند ، علاقه مند است با او ارتباط برقراری نماید و اندک نمی بگیرد ؛(صباح یزدی29:2:ج ،1380)
بنابراین با توجه به اینکه میل معاشرت با انسانهای دیگر در وجود انسان نهاده شده و این میل فطری است آدمی در تمام قرون و دوران های زندگی از کودکی تا پیری همیشه نیازمند رفاقت و دوستی دیگران است و از داشتن رفیق موافق ، هم رای و یک دل شاد و مسرور و از همنشینی و هم صحبت و رفیق خوب و شایسته ناراحت و غمگین است . و با توجه به اینکه انسان ها به یک دیگر نیازمندند ، این نیازها و رفع نیازها خود سبب توسعه زندگی اجتماعی و در نتیجه ایجاد رابطه و دوستی بین انسانها می شود .
 
2- انسان ودگر دوستی
ازجمله غرایزی که خداوند در وجود آدمی قرار داده غریزه به ذات یا خویشتن دوستی می باشد که تنها در انسان بلکه بر اساس نیاز مسلم طبیعی ، هر موجود در زنده ای از آن برخوردار است .
دگر دوستی و تمایلات عالی انسان که پایه ی بزرگواری و کرامت نفس است در نهاد انسان ریشه های فطری دارند ، اگر مورد حمایت واقع وند وبه درستی پرورش یابند آدمی به مکارم اخلاق متخلق می گردد . ولی خود دوستی و کشش های غریزی آن چنان نیرومند و توانا هستند که تمام وجود شبه را قبضه می کنند ، به دگر دوستی و تمایلات انسانی مجال فعالیت نمی دهند آن ها را سرکوب می کنند و به دست فراموشی می سپارند (فلسفی ، بی تا :71)
حس دگر دوستی جاذبه و دافعه ای است که در میان افراد انسان در صحنه حیات اجتماعی وجود دارد و قسمت عمده ای از دوستی ها و رفاقت ها و یا دشمنی ها و کینه توزیی ها ، همه مظاهری از جذب و دفع انسانی است . این جذب و دفع ها براساس سخیت و مشابهت ویا ضدیت پی ریزی شده است .
گاهی دو نفر انسان یک دیگر را جذب می کنند و دلشان می خواهد با یک دیگر دوست و رفیق باشند . و این رمزی دارد ، این دو نفر تا در مشابهتی نباشد همدیگر را جذب نمی کنند و متمایل به دوستی با یک دیگر نخواهند شد . به عقیده بعضی ریشه اصلی این جذب و دفع ها نیاز و رفع نیاز است (مطهری ، 1372:21)
بنابراین می توان گفت از دلایل نیاز به دوست همین حس دگر دوستی است که در نهاد و ضمیه وجود انسان وجود دارد و به عنوان یک نیاز از نیازهای انسان محسوب می گردد و انسان نیز محتاج آفریده شده ، بنابراین انسان می کوشد تا با فعالیت خلأهای خود را پر کند وحوا بخش را بر آورده سازد و رفع و ارضای حس دگر دوستی نیز تنها در یافتن دوست و همنشین قرار داده شده است در نتیجه انسان با افرادی که مشابهت های با آن ها دارد رابطه دوستی بر قرار می نماید.
اهمیت دوست در سلامت جسمی و روانی
دوستان در یک دیگر تاثیر می گذارند و همسان و همخو می شوند . مخصوصا این تاثیر در بین کودک و جوان بیشتر به وقوع می پیوندد . کودک و جوان ، همانند سایر انسان ها ، نیاز به دوست دارد . معاشرت با دوستان صمیمی یک نیاز طبیعی است و نمی شود از آن صرف نظر کرد . انسانی که دوست نداشته باشد ، احساس تنهایی می کند و به گونه اسی که گویا در زندگی یک کمبود دارد . البته باید توجه داشت که نتیجه ی دوستی ، فقط معاشرت و رفت و آمد و گفت و شنود نیست ، بلکه آثار بیشتر و مهمتری بر آن می شود . مهمترین اثر عبارت است از تاثیر و تأثر در بین کودکان و نوجوانان .
همسالان در رشد روانی و اجتماعی و تغییر نگرش جوانان نقش عمدی دارند به خصوص در جوامع شهری و صنفی که این ارتباطات در گروه های مختلف به شکل میهمانی در شبانه و بازی های دسته جمعی نمود می یابد . اهمیت همسالان از نظر ارزشی و کیفیت و تاثیرگذاری ، در پاره ای از موارد حتی از پایگاه خانواده و نهادهای فرهنگی و تربیتی نیز بیشتر است . کنش متقابل با همسالان تاثیراتی در جوان دارد که آموزه های بزرگسالان با همه قواعد و استمرار و تشویق های پی در پی اش به پای آن نمی رسد و نقش دوست و همنشین در شکل گیری شخصیت انسان قابل انکار نیست . انسان اگر یک ماه با افرادی بنشیند که مقید به نماز باشند ، مقید به روزه باشند ، مقید به نماز شب باشند ، مقید به اجتناب از گناه باشند به طور نا خود آگاه این فرد عوض می شود . به عکس اگر کسی نماز شب خوان است و نماز اول وقت خوان و اجتناب از گناه می کند ، اما یک ماه برود در مجالس غیر دینی بنشیند با افراد ناباب ، به طور ناخودآگاه نه تنها نماز شب او از بین می رود ، نماز اول وقتش نیز از بین می رود (محرابی ، 1385:56)
بنابراین باید در انتخاب دوست نهایت دقت را داشته باشیم مخصوصا جوانان که خلق و خوی همنشین خیلی راحت تر در آنان اثر می کند و ناخودآگاه ویژگی های رفیق خود را کسب می نمایند زیرا رفیق بد، جوان باعفت را ، جوان با شخصیت را ، به مراکز مخنشاء می برو ، دختر با حیا و عفیف را به بی عفتی می کشاند بالأخره باید توجه داشت رفیق بد از هر آتشی سوزنده تر و از هر شری شرتر است . کسانی که خواهان جسمی و روانی پاک هستند باید دوستی با صالحان و نیکان را برگزینند .

تاثیرات دوستی
دوستان در زندگی فردی اجتماعی یک دیگر تاثیر بسیاری می گذارند ، از این رو انسان نباید در انتخاب دوست و همنشین خود اشتباه نماید ، و در انتخاب دوست ، نهایت دقت را داشته باشد و معیارهای الهی را میزان قرار دهد و افرادی را که با آن تطبیق دارند را به عنوان دوست خود بر گزیند و از آنی که تاثیر دوست بر دوست امری تدریجی است که به مرور زمان به کندی آشکار می شود لذا به بیان بخشی از مواردی که از دوستی تاثیر می پذیرد را بیان می نماییم :
1) اعتقادات مذهبی
بسیاری از انسان ها در توجه یابی توجهی به احکام شریعت و اعتقاد یابی اعتقادی به معارف دینی ، آگاهانه و یا ناخودآگاه تحت تاثیر دوستان و معاشران خویش قرار می گیرند .
(انصاری ، 1388:30)
به همین سبب پیامبر اکرم (ص)خطاب به مسلمانان می فرماید :
المرء علی دین فلینظر احدکم من مرد بر دین دوستش است ، پس هر یک از شما باید به دقت بنگرد که با چه کسی دوستی می کند .(طولی،1414ه.ق:518)
اکثر شاعران و اربابان معرفت نیز با توجه به همین نکته ، مردمان را به دقت در انتخاب دوست و پرهیز از معاشرت با کنج اندیشان و تبهکاران دعوت کرده اند .
(ره) نیز در این زمینه می فرمایند :

پسر نوح با بدان بنشت خاندان نبوتش گم شد .(سعدی 1370:182)
بنابراین ، هر شخصی که به سلامت دین و اعتقادات خویش پای بند باشد ، باید برای پیشگیری از سقوط در ورطه بی دینی ، از همنشینی و دوستی با افراد بی ایمان اجتناب کند ، و در صورت ناگزیر بودن از معاشرت با چنین افرادی با مطالعات عمیق و مشاوره با دانشمندان و علماء عادل خود و اندیشه خود را مجهز به سلاح علم نماید تا تحت تاثیر اندیشه های مسموم آنان قرار نگیرد .
2)داوری افکار عمومی
باید توجه داشت که قضاوت مردم درباره دیگران غالبا از نگرشی که به دوستان آن ها دارند . سر چشمه می گیرد و کمتر به شخصیت حقیقی افراد توجه می گردد ، بنابراین اگر دوستان ما خوب و خوشنام باشند در دید مردم به عنوان انسان های خوب و شریف جلوه می کنیم ، و چنانچه همنشینان ما در نزد افکار عمومی متهم باشند ما هم در معرض اتهام قرار می گیریم .(انصاری ،32ص:1388)
در روایات نیز آمده است که سلیمان بنی فرمود: (( لاتحکمواعلی رجل بشی حتی تنظروا الی من یصاحب فانما یعرف الرجل با شکلاواقه انه و نسیب الی اصحابه و احذانه )) نسبت به کسی داوری می کنید مگر این که به همنشینان او بنگرید ، زیرا آدمی با همت یارانش شناخته می شود و به یاران و دوستانش منسوب می گردد .(مجلسی،1414ق،ج18: 42)
از توضیحات بیان شده به خوبی مشخص می شود که شناخت شخصیت افراد از روی دوستان و اطرافیان او صورت می گیرد اما باید خاطرنشان کرد که تکیه مطلق بر افکار عمومی و آرای اکثرجامعه صحیح نیست ، زیرا گاهی عواملی باعث می شود در شناخت صفات خوب و بد و تشخیص مصلح از مفسد دچار اشتباه گردید همان گونه که نمونه آن را در تاریخ مشاهده کردیم که در روزگار شاهان غرنوی ، رسانه های حکومتی به گونه ای افکار عمومی را به انحراف کشیده بودند که پیروان اهل بیت (ع)را به عنوان کافر و به تبع آن همنشینان آنان را نیز در ردیف آنان محسوب می گردند ؛ اما از تمام مطالب بیان شده روشن می گردد که معاشرت با کسی که طبق معیارهای اصیل اسلام است مانعی ندارد بلکه امری پسندیده و ممدوم است هر چند شاید از نظر گروهی آن فرد از افراد ناآگاه و انسان خوب و صالحی شمرده نشود .
3)اخلاق و عادات
تاثیر پذیری آدمیان از اخلاق و عادات همنشینان خود ، امری محسوس و غیر قابل انکار است و همگان آن را وجود خود و فرزندان و اطرافیان خویش به روشنی مشاهده می کنند .
بدههیی است که دوستی با نیکان و صالحان به نیکی و خیر و صلاح می کشد و رفاقت با مجرمان و بد خویان به فساد و تبهکاری می انجامد.(انصاری ،1388:ص35)
پیشوای پارسایان و امیرمومنان (ع) خطاب به یکی از یارانش به نام حارث بن عبدالله اعورهمدانی می فرماید : (( ایاک و مصاحبه الفساق فان الشر باشر مصحق )) از همنشینی با فاسقان بپرهیز که شر به شر پیوندد.(نهج البلاغه :354)
بنابراین : با توجه به همین اثر پذیری انسان به اخلاق و آداب دوستان ، انسان باید در انتخاب دوست نهایت دقت را داشته باشد و بدون آگاهی از ملاک هایی که دین برای انتخاب دوست تعیین کرده است ، کسی را به دوستی نگیرد .

دوست خوب و دوست بد
دوست خوب کسی است که در حرکت انسان به سوی کمال تاثیر مثبت داشته باشد . دوست خوب باید بیش از هر چیز انسانی مومن و صالح باشد . در روایات شرایطی برای دوست خوب بیان شده است : (( امام صادق (ع)فرمودند : دوستی مشروط به حدودی است . کسی که او در این حدود یا بعضی از آن همت او را دوست خود قرارده :اول آنکه پنهان و آشکارش در نزد تو یکی باشد ، دوم آنکه نیکوی ]آبروی[تو را نیکوی خود و عیب ]آبرویی[ تو را عیب خود بداند ، سوم آنکه هیچ مقام و مالی او را در برابر تو دگرگون نسازد ، چهارم آنکه از چیزی که توان آن را دارد برای تو فرو گذار نکند ، و پنجم آنکه همه این ویژگی ها را داشته باشد و تو را در بیچارگی رها نکند . دوست بد کسی است که از نظر عقیده و اخلاق گمراه است و یا انسان را از یاد خدا و حرکت به سوی او غافل می سازد (فتحعلی خانی ،194:1389)
 
نقش دوست در تعیین سرنوشت
دوستی ساختن است ، دوستی هنر است ، بنابراین به سرعت زاده نمی شود بلکه به آهستگی و کندی پدید می آید ممکن نیست که دوستی در یک لحظه ناگهان از آسمان بر ما فروآید .
((دوستی)) یک مساله عادی نیست . بلکه از مسائل ضروری زندگی انسان است دوستی یک مساله خطیر و پر اهمیت نیز هست . زیرا تاثیر دوست بر دوست ناگهانی و ملموس نیست تا به راحتی بتوان درست را از نادرست آن باز شناخت بلکه تاثیری تدریجی ، اندک اندک و پنهان می باشد .(محرابی ،19:1385)
بعضی از افراد برای خود دوستی بر نمی گزینند و در زندگی ، تنهایی را بر دوستی بر مردم ترجیح می دهند ، این عده گاه نیز بر خود می بالند که دوستی ندارند . بر عکس این افراد گروهی دیگر هستند که عمل دوستی را یک ، سرگرمی تلقی می کنند و بدون حساب و کتاب و بی آنکه میان دوستانشان جهتی واحد و هدفی مشترک باشد ، به انتخاب دوست می پردازند . هر دو روش خطاست نه درست است که انسان بی حساب و کتاب دوست برگزیند و نه رواست که تنها و بریده از مردم به سر برد . زیرا کناره گیری انسان از هم نوعان خود به دور از اصول اسلام است زیرا اگر افراد خوب یافت شوند باید آن ها را به دوستی برگزید و اگر جز مردمان بدونایاب یافت نشوند ، گرچه نباید در مواضع نادرستی که دارند با آن ها همراهی داشت اما باید به عنوان یک انسان و بشر با آنان در میانشان به سر برد. (همان)
دوستی یک مساله معمولی در زندگی نیست بلکه از جمله مسائل حادی است که به نحوی با سرنوشت انسان تاثیر دارد و از آنجا که تاثیر دوست بر دوست امری آشکار است اسلام خواهان آن است که این کار به گونه ای درست و با معیارهای مناسبی انجام پذیرد.
استاد مطهری در این باره می فرمایند : در باب معاشرت (همنشینی و رفاقت)آن چیزی که اثرش فوق العاده است پیداشدن ارادت است مسئله ارادت و شیفتگی به یک شخص معین ، بالاترین و بزرگترین عامل است و در تغییر دادن انسان و این اگر به جا بیفتد فوق العاده انسان را خوب می کند و اگر نا بجا بیفتد آتشی است که آدمی را آتش می زند (تعلیم و تربیت در اسلام ،120:1372)
هر چند دوستی امری است که در دنیا محقق می شود و برای انسان مفید است ولی در عین حال یک مساله دینی و مربوط به دین هم است به دلیل آن که ممکن است انسان در روز قیامت از بابت دوست خود مورد بازخواست قرار گیرد و آیات 28 و29 سوره فرقان شاهد بر این مدعاست روزی را که در آن فرد گناهکار فریاد بر می آورد که : ((یاونتیا لیسنی لم اتخذ فلانا خلیلا(فرقان) ای کاش فلانی را به عنوان دوست بر نمی گزیدم . زیرا انسان دوست خود را الگو قرار می دهد و از رفتارش تقلید می کند ، به او اعتماد می نماید و گفتارش را باور می کند ، همسان و همرنگ او می شود و این بدان جهت است که در بین دو فرد و دو همنشین سخنیت و تناسب روحی خاصی وجود دارد که چنین سخنیتی بین آن دو دیگری وجود ندارد . دو دوست بیگانه نیستند ؛ افکار و خواسته های درونی یکسان دارند . حرف همدیگر را بهتر می فهمند ، بهتر می توانند نسبت به همدیگر اعتماد نمایند و اسرار دل خود را در بیان بگذارند و راهنمایی بخواهند به هر حال تاثیر مقابل دوستان در یکدیگر ، امری است واضح و روشن . به همین جهت انتخاب دوست را می توان یکی از عوامل موثر در تربیت دانست .
اگر فرد با فرد فاسد و بد اخلاق دوستی کند ، همرنگ او می شود و چنانچه با فرد صالح و خوش اخلاق دوست شود ، همانند او خواهد شد . بنابراین انتخاب دوست “خوب” یا بد ، در سعادت و شقاوت تاثیر فراوانی دارد . از همین جاست که اسلام سفارش می کند که با افراد صالح دوستی کنید و از دوستی با افراد صالح اجتناب نمائید .(امینی ،120:1379)
در نتیجه انتخاب دوست و نوع آن بر افراد خصوصا کودکان و نوجوانان بسیار مهم و سرنوشت ساز است . زیرا دوست خوب او را به خیر و خوبی هدایت می کند و دوست بد او را به انحراف و بدی خواهد کشاند چه بسیار جوانانی که بوسیله ی دوست بد به انحراف ،فساد ، اعتیاد و تباهی کشیده اند زیرا ناخودآگاه هر کس از ویژگی های رفیق خود مقداری را کسب می نماید بنابراین در انتخاب دوست و همنشین کمال دقت را باید نمود و آن را که از لحاظ درایت و دیانت برتر از خویش برگزید ، تا نه تنها از انسان چیزی کاسته نشود بلکه بر کمالاتش نیز افزوده شود .
نقش والدین در انتخاب دوست
بسیاری از گرفتاری ها و نفرش ها از آنجا ناشی می شود که نسبت به مساله ای احساس بی تفاوتی کنیم ویا نتوانیم در آن مورد موضعی خاص اتخاذ نمائیم . همه ما کم و بیش به تجربه دریافته ایم که اگر در امری که مربوط به فرزندان ماست دقت و مراقبتی به خرج ندهیم ، دچار عوارض و گرفتاری می شویم .
والدین در روابط فرزندان باید حالت کنترلی و مراقبتی داشته باشند و آمدها و شدها و معاشرت ها را زیر نظر داشته باشند از آن بابت که خطرات بسیاری در سر را آنهاست و در این راه پسر و دختر مطرح نیست . کنترل ها باید به صورتی باشد که آنان احساسش نکند زیرا در آن صورت خط پنهان کاری زیاد است (قائمی 97:1378)
البته باید توجه داشت آدمی از خرد و بزرگ نیاز به معاشرت دارد و باید با دیگران معاشرت داشته باشد تا راه و رسم زندگی جمعی را بیاموزد ، با همنوعان خود تفاهم کند ، راه و روش احترام متقابل را بیاموزد ، درس دوستی ، اخلاص ، گذشت ، تعاون و فداکاری و دینداری را یاد بگیرد بنابراین والدین نمی توانند و نباید فرزندان خود را از دوست گرفتن باز دارند ، چون یک نیاز طبیعی است ، و جلوگیری از آن ممکن است موجب عکس العمل های سوء روانی گردد ، بلکه باید به او کمک کنند تا دوست خوب بگیرد ، زیرا مادر تربیت جلوی معاشرت ها را نمی گیریم بلکه باب معاشرت های ناباب را سد می کنیم و به فرزندان باید تفهیم کنیم چگونه معاشرانی برای خود برگزیند و تا چه میزان از دوست خود گوش شنوایی داشته و تحت تاثیر باشد و حتی در مواردی به فرزندان مددمی دهیم که در یافتن و انتخاب دوست موفق باشد .
پایه های اصلی دوستی ها در افراد ، از دوره نوجوانی و چه بسا از دوره ی دبستانی شکل می گیرد . شایسته است که همان دوره دبستانی ، آرام آرام با استفاده از داستان های کودکان و یا قصه ها و گفتارهای مناسب ، ذهنشان را آماده کنیم تا به هنگام ورود به دبیرستان ، با دانستنی ها و آگاهی های بیشتری که به ذهن خواهند سپرد ، در عمل آنان را در انتخاب دوست یاری کنند . نه به صورت امرو نهی آشکار ، بلکه بطور غیر مستقیم ، با شمردن صفات زشت و زیبایی اشخاص مورد تنفر و با احترام جامعه ، پیام خود را به آنان گوشزد نمایند.
والدین نمی توانند به فرزندشان بگویند : با فلان کس دوست شو ، و با فلانی دوستی نکن . چنین پیشنهادی غالبا مورد قبول واقع نخواهد شد . کاری که آنان می توانند انجام دهند این است که در بین بچه های خویشان یا همسایگان یا دوستان افراد خوب و مودبی را پیدا کنند و وسیله بازی و معاشرت فرزند خود را با آنان را فراهم سازند این وضع را تا مدتی و به دفعات مکرر ادامه دهند . و در حوال این مدت به طور مستقیم مراقب انان باشند ، چنانچه احساس کردند که با یک یا چند نفر از آنها انس گرفته و طرح دوستی ریخته ، وسیله ارتباط و رفت و آمد بیشتر آنان را فراهم سازند .(محرابی ، 73:1385)
کار دیگری که والدین می توانند انجام دهند این است که موضوع دوست گیری را رسما با فرزند خود در میان بگذارند و بگویند : ما می دانیم که تو میل داری یک نفر یا چند نفر دوست خوب و صمیمی داشته باشی مانعی ندارد ، این فکر خوبی است ولی باید توجه داشته باشی که دوست خوب ، بسیار مفید و سودمند و اسباب آبروی انسان است ، ولی دوست بد هم بسیار خطرناک و زیانبخش است . آنگاه فواید دوستی و دوست خوب و مضرات دوست بد را برایش بیان کنند و سپس علائم و صفات دوست خوب و بد را برایش کاملا توضیح دهند و بگویند : مراقب باش با افراد بد ، دوستی نکنی . بعد از آن که به طور غیر مستقیم بر ارتباطات رفت و آمدهای فرزند خویش نظارت کردند اگر دیدند با افراد خوب و صالح طرح دوستی ریخته وسیله ارتباط بیشتر او را فراهم سازند و چنانچه احساس کردند با افراد ناشایسته ای معاشرت می کند ، با کمال نرمی و زبان خوش به او یاد آور شوند که : این دوست تو ، دارای فلان عیب و نقش است و صلاح نیست با او معاشرت کنی و آثار و عواقب معاشرت با او را توضیح دهند و از او بخواهند که معاشرت با او را قطع نماید . و اگر با نرمی و مدارا حاضر به ترک معاشرت با دوستان بد نشد باید به هر طریقی ممکن ، جلوی او را گرفت چون دوست بد بسیار خطرناک و زیانبار است و والدین نمی توانند در این باره کوتاهی کنند والا سعادت فرزند خود را در خطر خواهند افکند .
همچنین والدین برای ایجاد دوستی فرزندشان با افراد شایسته می توانند به شکل های زیر زمینه سازی کنند :1-با خانواده های خوب و مناسب رفت و آمد نمایند 2-از طریق ارتباط با مسئولین مراکز آموزشی و محل تحصیل فرزندشان ، با دانش آموزان شایسته آشنا و ارتباط ایجاد نمایند .
کسانی که شایسته دوستی نیستند
روز قیامت صحنه های عجیبی دارد بخشی از آن که مربوط به حسرت فوق العاده ظالمان از گذشته خویش است در آیات قرآن کریم بیان شده است . آیات قرآن بیان می دارد که ظالم بیدادگر که در دنیائی از تاسف فرو رفته می گوید : یا وللیتی لیتنی لم اتخذ فلانا خلیلا (فرقان/28) روشن است که منظور از ((فلان)) همان شخصی است که او را به گمراهی کشانده است .(مکارم شیرازی 1372،ج1569:)
براستی گاه نقش دوست ر خوشبختی و بدبختی یک انسان از هر عاملی مهمتر است ، گاه او را تا سرحدفنا و نیستی پیش می برد و گاه او را ه اوج افتخار می رساند بنابراین ضرورت دارد بدانیم از دوستی با چه کسانی باید بپرهیزیم و چه کسانی شایسته دوستی نیستند . زیرا وقتی از ما خواسته شده در انتخاب دوست نهایت دقت را نماییم تنها صلاح ما را در نظر نگرفته اند ، بلکه صلاح جامعه نیز در میان است .
1-دوستی با احمق
نتایجی که بر دوستی احمق می شود عبارتند از :
الف) با توجه به نظریه تاثیر پذیری انسان از دوستان ، قطعا کسی که با احمق دوستی کند ، حماقت به او سرایت خواهد کرد . از حضرت صادق(ع) نقل است که فرمود : ” کسی که از دوستی نادان دوری نکند ، دیر یا زود متخلق به اخلاق او خواهد شد “
ب) احمق ، به دلیل افکار نادرستی که دارد ، حتی اگر بخواهد به کسی که با وی از در دوستی در آمده ، سودی برساند ، ضرر می رساند . حضرت صادق (ع)می فرمایند : “زنهارکه با احمق مصاحبت نکنی ، که هر چه بیشتر به وی نزدیک گردی ، بیشتر در زیان خواهی افتاد .”
ج) امروزه هم از دیدگاه من و هم از دیدگاه علم مشخص گردیده که صفت حماقت قلب را می میراند . و دل مردگی از نتایج مسلم دوستی با احمق ها و همراهی آنهاست ، وقتی انسان دل مرده و وجدانش خشک شده از ارتکاب هیچ جنایت و گناهی رو نخواهد گرداند . و خدا می داند که چه آینده تاریکی در انتظار جامعه ای است که احمق ها در آن رو به افزونی می رود . حضرت علی (ع) می فرمایند :(( عافیت ده جز ء دارد که نه تی آن ها در سکوت است و یکی در ترک مجاست سفهیان .))
مشکل اصلی با احمق در این است که نمی توانید کارهایی را که از او سر می زند بپذیرید و از بابت آن ها از او تشکر کنید . زیرا ممکن است کارهای او از نیت خوبی سرچشمه گرفته باشند . ولی از عاقبت زیان بار آن برای دوست ناآگاه باشد . بهر حال دوست است . با وی چه می توتن کرد ؟!
(المدرسی ،73:1372)
دوم – دوستی با بخیل
حضرت علی (ع) می فرماید : (( از دوستی بخیل برحذر باش ، که او ضروری ترین صفات را از تو زایل بخل از صفات تحریم شده در اسلام است . و یکی از عوامل ورود به آتش به شمار می رود .
روزی رسول خدا (ص) به دور کعبه طواف می فرمودند، صدای طائفی بر گوششان رسید که چنین می گفت : ” خدایا مرا ببخش ، هر چند می دانم که مرا نخواهی بخشید ! ” پیامبر اکرم (ص) به سوی آن مرد رو کرد و فرمود …..گناه تو چیست ؟ گفت : یا رسول الله ، من مردی هستم که خداوند ثروت بزرگی به من عطا فرموده ولی طالب حاجتی که به سوی من آید گوئی با شعله ای از آتش بطرفم می آید . پیامبر فرمود : از من دورشو ، مرا با آتش خود مسوزان ، قسم به کسی جانم به دست اوست ،اگر با همین حالت میان رکن و مقام بایستی تا از چشمانت رودخانه هائی از اشک جاری شود و در همان حال بمیری ، خداوند تو را با صورت به آتش جهنم خواهد انداخت . مگر قول خداوند را نشنیده ای که می فرماید : (( و من یوق شح نفسه فأولیک هم المفلحون .)) (همان 77)
سوم : دوستی با فاجر
خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریم می فرماید : (( ان الابرار لفی نعیم ، و ان الفجار لفی حجیم ……(انفطار/14)
واقعیت این است که دوستی با انسان های فاجر به دلایل زیر ، زیانبار است :
1-انسان فاجر شما را از انسان های خوب و برگزیده دوری سازد . پیامبر اکرم (ص) در این باره می فرماید : (( کسی که به خدا و روز قیامت ایمان داشته باشد ، با هیچ کافه ی عقد اخوت نمی بندد و با هیچ فاجری معاشرت نمی کند ، و هر که با کافری عقد اخوت بست یا با فاجری معاشرت کرد ، خود نیز کافر و فاجر است ))
2-فاجر به هر شکل که شده اثر اعمال ناشایست خویش را در وجود شما بر جای می گذارد .
3-دوست فاجر حرمت شما را نگاه نخواهد داشت .
از آنجا که انسان فاجر حرمت خدا را نگاه نمی دارد ، به طریق اولی حرمتی هم برای شما قائل نخواهد شد .
4-ممکن است فاجر به چشم خداوند گرفتار شود و تو نیز مشمول آن گردی . امام صادق (ع) : (( بر مسلمان لازم است که از عقد پیوند اخوت فاجر ، احمق و دروغگو پرهیز نماید .)) (همان :80)

چهارم : دوستی با دروغگو
حضرت علی (ع)می فرماید : (( از دوستی دروغگو پرهیز کن ، زیرا انسان دروغگو به سرابی می ماند که دور را به تو نزدیک و نزدیک را از تو دور می سازد .)) (همان ، 80)
بنابراین شایسته است که انسان مسلمان از دوستی با سه گروه بپرهیزد : بخیل ، احمق و دروغگو زیرا شخص بخیل آنچه دارد را از انسان دریغ می کند و شخص احمق ، هم انسان را به خیر و صواب راهنمایی نمی کند ، و در باز داشتن بدی از انسان به او امیدی نیست ، حتی اگر بکوشد که سودی به انسان برساند ولی زیان می رساند و همچنین دروغگو زیر سخن انسان را نزد دیگران می برد و سخن دیگران را نزد انسان می آورد و هر گاه چیزی را نقل کند آن را با چیزهای دیگر پر و بال می دهد . چنانچه حتی وقتی راست می گوید . تصدیق نمی شود . مردم را به دشمنی بر می انگیزد و در سینه ها کینه می رویاند .

نتیجه گیری
دوستی حاصل از حس مهرورزی نسبت به دیگری و لذت بردن از همکلامی با او است و اهداف و انگیزه های ایجاد در رابطه دوستی ممکن است منافع و تمتع و نفس و یا دوستی برای خدا صورت گرفته باشد که دوستی برای خدا پایدارترین دوستی است . نیاز به دوست از نیازهای عاطفی و روانی انسان هاست که همانطور که نیازهای مادی و جسمانی مهم هستند نیاز به دوست و همدم هم از نیازهای اساسی انسان است زیرا میل به دوستی و معاشرت در ضمیمه وجود انسان نهاینده شده و انسان موجودی اجتماعی است و ناگزیر از بنابراین انسان نیاز به دوست دارد و از آنجایی که دوست در اعتقادات و اخلاق و عادات دوست خود تاثیر می گذارد بنابراین نقش مهمی را در تعیین سرنوشت افراد دارد زیرا دوست خوب انسان را به خیر و خوبی هدایت می کند و دوست بد انسان را به انحراف و بدی خواهد کشاند بنابراین در انتخاب دوست و همنشین باید کمال دقت را نمود تا شخص را که برای دوستی بر می گزینیم مطابق با معیارهای باشد که در دین اسلام بر آن ها تاکید شده است زیرا در متون دینی از دوستی با اشخاص با صفات مذموم نهی کرده اند زیرا هدف از آفرینش انسان رسیدن به کمال است بنابراین انسان باید در این راه همنشینی را انتخاب کند تا نه تنها از او چیزی کاسته نشود بلکه روز به روز بر کمالاتش نیز افزوده شود .

فهرست منابع
1-انصاری ، غلامحسین ، آیین دوستان ، تهران : سازمان تبلیغات اسلامی شرکت چاپ و نشر بین الملل .1388.
2-اجتالی تبریزی ، محمود ، روانشاسی تربیتی ، انتشارات کوثر،1370.
3-خلیل جبران ، جبران –پیامبر (ترجمه الهی قمشه ای ) تهران : انتشارات روزنه ، 1378.
4-شیخ طوسی ، محمد بن حسن ، امالی ، قم : دارالثقافه – 1414 ه.ق
5-فتحعلی خانی ، محمد ، علم اخلاق 2-مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی ، 1389.
6-فلسفی ، محمدتقی ، اخلاق از نظر همزیستی و ارزش های اسلامی – بی تا ، انتشارات نسریه هیئت نشر معارف اسلامی .
7-قائمی ، علی ، شناخت ، هدایت و تربیت نوجوان و جوان ، انتشارات امیری ، 1378.
8-مصلح الدین ، سعدی ، گلستان ، تهران : انتشارات قدیانی -1370.
9-مجلسی ، محمد باقر ، بحارالانوار ، موسسه الوفاء (بیروت).1414ق.
10-مطهری ، مرتضی ، جاذبه و دافعه امام علی (ع) ، انتشارات صدرا ، 1372
11-مطهری ، مرتضی ، تعلیم و تربیت در اسلام – انتشارات صدرا ، 1372
12-مصباح یزدی ، محمد تقی ، پندجاوید ، قم : موسسه آموزشی و پژهشی امام خمینی (ره) ، 1380
13-محرابی ، سمیه ، تحقیق پایانی دوستی در اسلام ، 1385.

نقش احترام متقابل زوجین بر کاهش اختلافات خانوادگی از منظر دین زهرا میرهدی
چکیده
این مطالعه با هدف بررسی نقش احترام متقابل زوجین برکاهش اختلافات خانوادگی از منظر دین نگارش شده است و سئوال اساسی تحقیق این بوده است که آیا احترام متقابل زوجین می تواند برکاهش اختلافات خانوادگی مؤثر باشد؟
تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی و روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای(اسنادی) می باشد، در این روش مطالب مرتبط با اهداف و سئوالات با مراجعه به منابع مکتوب، گردآوری و نقد و بررسی می گردد.
از دستاوردهای مهم این تحقیق یکی این است که مشورت، همکاری، خوش زبانی، خوش خلقی، پرهیز از ترش رویی، احترام به روحیات، محبت، به رخ نکشیدن کارها و… از جمله نمودهای عینی احترام بین زوجین می باشد.
واز جمله راه های عملی کاهش اختلافات زوجین عبارت اند از: احترام در صدا زدن، سلام کردن، بدرقه کردن شوهر، گوش دادن به سخنان همدیگر، دلجویی به هنگام بحران و گرفتاری، در میان گذاردن احساسات، توجه به نیازهای همدیگر و…
کلید واژه ها: احترام متقابل زوجین، اختلافات خانوادگی، دین
مقدمه
مسأله ازدواج و همسرداری انسان ها سابقه ای بس طولانی دارد به طوری که به طور یقین می توان گفت اولین کانون خانواده بین اولین مرد و زن کره ی زمین تشکیل شده است که طبق نظر صاحبان ادیان نخستین ازدواج بین آدم و حوا صورت گرفته است و پس از ازدواج بین فرزندان آنان باعث تکثیر نسل بشری شده وتا کنون به این مرحله رسیده است.
با توجه به اینکه پیشینه تشکیل خانواده به زمان پیدایش انسان بر روی زمین برمی گردد و تشکیل خانواده به عنوان نیاز ضروری هر فرد به شمار آمده و طبیعی ترین شکل آن را نیز در برقراری پیوند دائمی بین زن و شوهر می دانند، انسانها در طول تاریخ همواره در پی کشف راه هایی برای حفظ شکل طبیعی این بنیان بوده اند. کوشش مصلحان جامعه- مخصوصاً پیامبر خدا- این بوده است که نظام خانواده یک نظام مستحکم و پایداری باشد و هیچ عاملی نتواند این کانون سعادت را متلاشی گرداند. روابط زن شوهر نزدیک ترین رابطه انسانی است که این نزدیکی و خصوصی بودن نباید احترام متقابل را میان آنان کم رنگ کند. احترام زن و مرد به یکدیگر زندگی را شیرین و پایدار می سازد.
متزلزل شدن بنیان خانواده که نشانه ای است از اشاعه انواع اختلافات در نهاد خانواده می باشد از جمله دغدغه هایی است که در ذهن اکثر کارشناسان خانواده وجود دارد.یکی از موثر ترین عوامل کاهش اختلافات بین زوجین احترام متقابل می باشد. احترام به شخصیت، حقوق و نظرات یکدیگر موجب مودت و صمیمیت بیشتر می شود در نتیجه کانون خانواده از امنیت بیشتری برخوردار خواهد بود.
احترام متقابل زوجین
همه انسانها برای شخصیت خود ارزش قایل هستند و حاضر نیستند ارزش وجودی خود را با هیچ چیزی معامله کنند. مخصوصاً این که قرآن مجید انسان را موجودی با ارزش معرفی می کند و می فرماید: «وَ لَقَد کَرَّمنا بَنی آدم» «به تحقیق انسانها را گرامی آفریدیم».
روابط زن و شوهر نزدیک ترین و خصوصی ترین رابطه انسانی است که در زندگی بشر مقرر شده است. این نزدیکی و خصوصی بودن نباید احترام متقابل را میان آنان کم رنگ کند. احترام زن و مرد به یکدیگر حس ارزشمندی بسیار بالایی در هر دو به وجود می آورد و زندگی را شیرین و پایدار می سازد.
رعایت ادب و احترام، نسبت به دیگران، علاوه بر ارزش ذاتی، ادب و احترام آنان را نیز برمی انگیزد، چنان که عکس آن نیز صادق است و هر کس نسبت به دیگران، بی ادبی کند، قهراً نسبت به او بی ادبی خواهد شد.
امام صادق(علیهم السلام): «چه سعادتمند است زنی که شوهرش را گرامی بدارد و او را نیازارد و او را در هر حال اطاعت کند.»
قابل ذکر است که هرچه زن و شوهر در مقابل دیگران یکدیگر را تکریم و احترام کنندباعث می شود که افرادی که این احترام متقابل را می بینند هم، به زوجین احترام بگذارند ولی از بین بردن شخصیت همدیگر و توهین و عدم رعایت احترام نسبت به هم باعث می شود که دیگران نیز احترام ایشان را نگه ندارند.
توجه به اصل مشورت و اهمیت آن
اگر همفکری و مشاوره به عنوان یک اصل در تصمیم گیری و اداره و پیشبرد امور زندگی مشترک، پذیرفته شود، روابط خانوادگی به درستی تنظیم می گردد و بسیاری از بدفهمی ها و اختلاف ها رفع می شود. البته مشاوره و همفکری به معنای نفی شخصیت یکی در برابر دیگری نیست. همفکری در زندگی خانوادگی، درک متقابل و هم سویی در امور مشترک است.
اگر در زندگی خانوادگی، یک سلیقه و نظر مهم باشد و دیگران حق اظهار نظر نداشته باشند، شادی حقیقی و آرامش واقعی و روابط پرنشاط، دچارآسیب جدی خواهد شد. بنابراین بر همسران لازم است تا هرگونه خودمحوری و خودمداری را از خود دور نمایند. تا بتوانند به راحتی به سوی تفاهم در زندگی گام بردارند واز میوه های شیرین همفکری در زندگی برخوردار گردند.
اگر زن و شوهر درباره تمام دوستی ها، رفت وآمدها و مهمانی ها و حتی مکالمات تلفنی و پیامک های تلفنی خود، با همسرشان مشورت و همفکری کنند، قطعاً درصد خطاها و اشتباهاتشان کم شده ودر نتیجه خانواده از آسیب های اجتماعی و اخلاقی محفوظ می ماند.
همکاری
جامعه کنونی، جامعه ای است که کارها چه در منزل وچه در بیرون بین زن و مرد تقسیم شده است و این طور نیست که خریدهای بیرون و کارهای مرتبط به بیرون فقط بر عهده ی مرد باشد و یا اینکه کارهای درون منزل فقط برعهده ی زن باشد، گاهی اوقات در زندگی پیش می آید که زن، برخی کارهای بیرون منزل از جمله خرید و کارهای اداری را انجام می دهد و گاهی اوقات هم مرد در خانه به همسرش کمک می کند. زوجین عاقل و فهیم باید بدانند که طرف مقابلشان به آنها لطف می کند، اگر مرد به سر کار می رودتا مایحتاج زندگی را فراهم کند، زن باید این کار مرد را لطف او قرار دهد اگر چه در اسلام به عنوان وظیفه ی مرد در نظر گرفته شده است و مرد هم باید بداند که زن هیچ وظیفه ای ندارد جز تمکین همسرش و اگر کارهای منزل و بچه داری برعهده اش می باشد این لطف زن است.
خوش زبانی
از آن جا که زن و شوهر، بیشتر وقت خود را در کنار یکدیگر می گذرانند، باید به طور جدی مراقب زبان خویش باشند و نه تنها با بدزبانی سبب رنجش دیگری نشوند، بلکه همواره با سخنان حکمت آمیز، منطقی و شیرین، دل یکدیگر را به دست آورند و سبب انبساط خاطر همسر خود گردند و چه نیکوست زن و شوهر بسان نخستین روزهای زندگی با یکدیگر سخن بگویند.
امام علی (علیهم السلام)می فرماید: «همواره با زنان مدارا کنید و با آنان به نیکی سخن گویید؛ تا آنان نیز سخن نیکو بگویند.»
اصول سخن گفتن شوهر با زن
1- معشوق توست و از کلمه های عاطفی و عاشقانه استفاده کن.
2- با کلماتی توجه به موجودیت او را در زندگی اظهار کن.(از او زیاد قدردانی کن)
3- همواره با جملاتی از زیبایی او و اعمالش تعریف کن.
4- اشتباه و خطاهایش را به رخ او نکش.
5- وقتی در مورد موضوعی با احساس سخن می گوید، سراپا گوش باش وبه احساسات او ارج بگذار.
6- زمانی که با ناراحتی مطلبی را بیان می کند، او را نصیحت نکن بلکه فقط با او همدردی کن.
7- در مورد کارها و اتفاقات روزمره اش از او بپرس، او از این عمل حس نزدیکی و علاقه را احساس می کند.
8- پیش دیگران، خصوصاً فزرندان و نزدیکان از او تعریف کن.
9- به حس خودآرایی و خودنمایی او توجه کن وبا جملاتی زیبا این حس او را برآورده ساز.
اصول سخن گفتن زن با شوهر
1- سرور توست مورد تکریم توست، از کلمه هایی که تأیید کننده ی اوست استفاده کن.
2- با کلماتی، ریاست او را درزندگی اظهار کن.(به او دستور نده بلکه پیشنهاد کن)
3- همواره با جملاتی، اعمال و برنامه هایش را تأیید کن.
4- عیوب و ضعفش را به رخ او نکش.
5- وقتی درمورد برنامه ریزی های خود با غرور سخن می گویدسراپا گوش باش وبرای موفقیت برنامه اش تشویقش کن.
6- زمانی که از مطلبی ناراحت است از او علت ناراحتی اش را نپرس بلکه او را برای مدتی تنها بگذار تا خود ش علت ناراحتی اش را بگوید.
7- پیش دیگران، خصوصاً فرزندان و نزدیکان از قدرت تصمیم او تعریف کن.
8- در مورد کارها و اتفاقات روزمره اش از او مپرس، او این عمل را به عنوان بازجویی از خود تلقی می کند.
خوش بینی
بعضی از مردان به همسر خود بدگمان می شوند، یا در حفظ عفت و پاکدامنی او تا سرحد وسواس پیش می روند، وبر او سخت گیری بی جا می کنند.می گویند: کفش زنانه را نباید مهمان مرد ببیند، اسم همسرم را نباید هیچ مردی بداند.
این مردان اگر مسلمان و شیعه علی ابن ابی طالب (علیهم السلام) هستند باید بدانند که آن حضرت آنان را از این عمل زشت منع می کندو می فرماید:
«این گونه سخت گیری ها زن سالم را به فساد می کشاند و پاکدامن را به سوی آلودگی می برد.»
زوجین فهیم، باید بدانند سوء ظن، باعث به وجود آمدن اختلافات می گردد ودر نهایت ممکن است کار به طلاق بکشد. سخت گیری های بی جای زن نسبت به مرد که شب و روز شوهر خود را چک می کند ومورد بازپرسی قرار می دهد باعث برانگیختن شک می گردد. اعتماد داشتن به طرف مقابل وباور داشتن او، نوعی احترام گذاشتن می باشد، مرد هم باید بداند که از سخت گیری های بی جا و اعتماد نداشتن به همسرش پرهیز کند.
درک مشکلات همسر
هر یک از زن و شوهر حوزه ی فعالیت مخصوصی دارد. در حوزه ی هر یک از آن ها مشکلات و موانع خاصی وجود دارد که در حوزه ی فعالیت دیگری نیست، از این رو درک مشکلات هر یک برای دیگری، بسیار مشکل است ولی چون این دو موجود، به حکم اجبار غریزی و نیاز اجتماعی و اقتصادی، کنار هم قرار گرفته و زندگی مشترک تشکیل داده و زیر یک سقف نشسته وروی یک بالش سر می گذارند، مسکلات هر یک از آن ها با دیگری ارتباط پیدا می کند وباید آن دیگری در مشکلات همسرش فکر کند و عجولانه قضاوت نکند.
به عنوان نمونه: بانویی به واسطه ی ضعف اعصاب یا گریه کودک، شب را تا صبح نخوابیده و گیج و بی حال است، شوهر عاقل نباید، صبح زود بیدار شدن و صبحانه درست کردن را از او انتظار داشته باشد، باید به او اجازه دهد، قدری استراحت کند، بلکه اگر وقت دارد، خودش صبحانه مقوی و لذیذی برای همسرش آماده کند.
و نمونه دیگر: زن مطالبه ی پول یا خرید جنسی می کندوشوهر می گوید پول ندارم، زن نباید بگوید من پول لازم دارم«ندارم» را نمی فهمم و اصرار وپافشاری کند تا درگیری و نزاعی برپا شود، باید مشکل شوهر را درک کند و چند روز صبر نماید.
تشکر کردن از همسر
شوهرانی هستند که زنان خود را دوست می دارند واز خانه داری آن ها راضی می باشند، ولی هیچ گاه دوستی خود را اظهار نمی کنند و تشکری برزبان نمی آورند.. اینها یا فکر می‌کنند: تشکر و اظهار محبت، شخصیت آنها را پایین می‌آورد یا زن خودش را لوس می‌کند، ولی باید بدانند که این فکر بر خلاف دستور اسلام است.
بعضی دیگر از شوهران فکر می کنند که فقط با پول دادن زیاد و کفش و جوراب خریدن بسیار، می توانند همسر خود را راضی نگه دارند این گونه شوهران هم در اشتباهند و نمی دانند که گاهی گفتن یک کلمه ی «متشکرم» بیشتر از یک دست لباس خریدن در روح زن تأثیر می گذارد.
همچنین زن باید گاهی از شوهرش تشکر کند، زحمات فراوان و عرق ریزی های او را به زبان آورد و قدرشناسی نماید.
عیب پوشی
زن در روی کره زمین، نزدیک تر و محرم تر از شوهر کسی را ندارد و شوهر هم نزدیک‌تر و محرم‌تر از زن کسی را پیدا نمی‌کند. خداوند متعال زن و شوهر را نسبت به یکدیگر تشبیه به لباس و جامه می‌کند یعنی چنان که لباس، حافظ تن است و حجابی است روی عیب‌های بدن، زن و شوهر هم نسبت به یکدیگر باید چنین باشند.
«هُنَّ لِباسٌ لَکُم وَ أَنتُم لباسٌ لَهُنَّ»
زنان لباس شما هستند و شما لباس زنان هستید.
عیب پوشی زن و شوهر از همدیگر در حفظ انسجام خانواده بسیار موثر است زن و شوهر اگر عیبی دارند باید وقتی تنها هستند آن را با زبانی نرم ودر وقت مناسب به هم بگویند.
اگر زن، عیب شوهرش را و مرد عیب زنش را میان جمع بازگو کند موجب از بین رفتن احترام بین آن ها می شود در نتیجه دلسردی و اختلاف بین آن ها بوجود می آید.
گذشت و اقماض
هیچ کس، جز معصوم، مصون از خطا واشتباه نیست. زن و مردی که زندگی مشترک را شروع می کنند، به ویژه در ابتدای راه، ممکن است، برخی گفتار و رفتار یکدیگر را ناصواب بدانند، در این گونه موارد باید با سعه صدر، رفتار کنند، برخی لغزش ها را بر یکدیگر ببخشند، برخی را با تصریح وکنایه اصلاح کنند و با تدبیر ودرایت از وقوع برخی دیگر پیشگیری نمایند.
هرگاه یکی از طرفین، دچار اشتباه و خطا شد و بعد فهمید که اشتباه کرده و عذرخواهی کرد باید همسرش این عذرخواهی را با روی باز بپذیرد. زیرا همین موضوع، راه حلی است برای خوب شدن روابط، پذیرش عذرخواهی با روی باز این امکان را به دو طرف می دهد تا علاقه خود را نسبت به یکدیگر بیشتر ابراز کنند.
احترام به روحیات و حساسیت ها
چه مردها و چه زن ها برای خود روحیاتی داشته و نسبت به مسائل خاصی حساسیت دارند؛ مثالاً مردها از نظر روانی دوست دارند که همسرانشان برای آن‌ها آرایش کنند یا زن‌ها دوست دارند که همسرانشان همیشه محبتشان را نسبت به آن‌ها ابراز کنند. به این نوع از روحیات، «روحیات نوعی» می‌گوییم؛ یعنی روحیاتی که در نوع مردان یا زنان وجود دارد. روحیاتی هم هست که به آن‌ها «روحیات شخصی» می‌گوییم؛ یعنی روحیاتی که در یک مرد یا یک زن وجود دارد و عمومی نیست؛ مثل اینکه کسی به مهمان زیاد حساس است و دیگری به دوری از پدر و مادر برای اینکه زن و شوهر بتوانند در کنار هم به آرامی زندگی کنند، باید به روحیات هم احترام بگذارند. یکی از دلایل اصلی اختلاف در زندگی مشترک، توجه نکردن به همین روحیات و حساسیت‌ها است.
محبت
بهانه گیر شدن بسیاری از همسران، چه مرد و چه زن به این جهت است که طرف مقابلشان به نیاز محبتی او پاسخ نگفته. پر بودن فضای خانه از عطر محبت، ضامن بقای محیط گرم خانواده و خالی بودن این فضا از چنین بویی، عامل تخریب آن است.
این کافی نیست که زن و شوهر همدیگر را دوست داشته باشند؛ بلکه باید این محبت را همیشه ابراز کرد.
این نکته را فراموش نکنیم که برای ابراز محبت نباید منتظر اقدام همسر بود. باید محبت کرد تا محبت دید.
اذیت نکردن همسر
مرد نباید زودباور و ساده لوح باشد و همسرش را به خاطرحرف دیگران مورد آزار و اذیّت قرار دهد. چه بسا افرادی هستند که به خاطر حسادت و کینه توزی و انتقام گرفتن از مرد، از همسرش بدگویی می کنند.
امام صادق(علیهم السلام)می فرماید:
«اگر از برادرت چیزی به تو گفتند و چهل گواه هم تأیید کردند که از وی شنیده اند ولی او بگوید که نگفتم از وی بپذیر.»
پیامبراکرم(صلوات الله علیه)فرمودند: «هر کس زنی داشته باشد که شوهر را بیازارد خداوند نماز وهیچ عملی از او را نمی پذیرد تا این که شوهر را یاری و راضی سازد. اگر چه آن زن همه ی عمرش را روزه گرفته و شب ها را تا صبح عبادت کرده و بردگان فراوانی را آزاد ساخته و اموال فراوانی را در راه خداوند انفاق نموده باشدو آن زن اوّل کسی است که وارد آتش می شود سپس فرمود: بر مرد نیز چنین آثار سوء و عذاب می باشد اگر همسرش را بیازارد و به او ظلم نماید.»
به رخ نکشیدن کارها
–کسی که به همسر خود احترام می گذارد هرگز نباید کارهایی که در منزل و بیرون منزل انجام می دهد را –به رخ همسرش بکشد بلکه انسان باید در تمامی کارها اخلاق داشته باشد.
برای ایجاد ارتباط خوب میان خود و همسرتان از برشمردن کارهای خود بپرهیزید.اگر شما چند کار مثبت در خانه یا بیرون خانه انجام داده اید آن ها را به همسرتان یادآوری نکنید و انتظار نداشته باشید که او مدام از شما تشکر کند زیرا چنین شیوه ای موجب زدگی و کدورت می شود.
مصادیق اختصاصی احترام از ناحیه ی زن
1. آرایش زن برای همسر
آرایش کردن زن، احترام گذاشتن به شوهر است زیرا زنی که برای شوهرش احترم بگذارد و زینت و آرایش خود را برای نامحرم به نمایش نگذارد وفقط برای شوهرش نمایان کند باعث تحکیم رابطه ی بین آن ها خواهد شد. با این کار زن، مرد دیگر به زنان دیگر نظر نمی کند زیرا زن خود را زیباترین زن دنیا می داند واز این که زن او فقط برای شوهرش آرایش می کند احساس افتخار می کند.
2. تکبر و بخل و ترس
تکبر و بخل و ترس باعث احترام گذاشتن به مرد از ناحیه ی زن است.
زن باید در برابر غیر شوهرش با غرور و خودبزرگ بینی مشاهده شود، نه رام و منقاد، تا جوانان هرزه در او طمع نکنند بلکه باید علاوه بر تکبر، از زن حالت سرپیچی و امتناع و سرکشی مشاهده شود.پیغمبر(صلوات الله علیه) می فرماید:«زن شایسته مانند غراب اعصم(کلاغ یک پا سفید) است که کسی نمی تواند بر اودست یابد.»
بخل زن خوب است برای این که مال شوهر را حفظ کند و ترس او خوب است تا از افتادن در دام شیادان هرزه مصون باشد. این سه صفت را خداوند متعال به مقتضای حکمت خویش در سرشت زن نهاده است.
مصادیق اختصاصی احترام از ناحیه ی مرد
1. سخاوتمند بودن مرد
یکی دیگر از مصادیق احترام که از جانب مرد باید رعایت گردد این است که در برابر خانواده اش سخاوتمند باشد و خساست نورزد. اسلام عزیز، علاوه بر آن که دستور می دهد که مرد هیچ گاه از سفر دست خالی به خانه وارد نشود، دستور می دهد که او در هر روز عیدی مانند عید فطرو عيد قربان، شيريني و هديه‌اي بخرد و به خانه بياورد تا كام همسر و فرزندانش را شيرين كند.مرد خانه اگر بخل و خسّت ورزد، زن و فرزند تمناي مرگ او را مي‌كنند!
شهاب گويد: به امام صادق(علیهم السلام) عرض كردم: حق زن بر شوهرش چيست؟ فرمود: … و هر ميوه‌اي كه همه مردم از آن مي‌خورند، بايد به اهل‌ بيتش بخوراند و خوراكي را كه مخصوص ايام عيد است و در غير ايام عيد، به آنها نمي‌رساند، در ايام عيد به آنان برساند.
2.حضور در خانه
اگر مرد با زن و فرزند خود هم نشینی نداشته باشد و بخواهد با دوستان ناباب رفت و آمد کند موجب فساد خود و خانواده اش می شود.اگر مرد خانه بخواهد دین و دنیای او سالم بماند و از زندگی زناشویی لذت ببرد باید از دوستی با آلودگان بپرهیزد، زیرا هم نشینی اثر خود را ناخودآگاه بر روح و روان انسان می گذارد.
پیامبر اکرم(صلوات الله علیه) می فرماید:
«انسان بر منش رفیقش خواهد بود.»
بعد از ازدواج باید اوقات فراغت را در کنار خانواده سپری نمود وشادی خود را با ایشان تقسیم کرد.یک مرد خوب، یک همدم خوب برای همسر می باشد.
رسول خدا(صلوات الله علیه) می فرماید:
«حضور پدر در کنار خانواده اش پاداشی معادل پاداش اعتکاف در مسجد مرا به همراه دارد.»
دور از انصاف است که مرد شب به دنبال خوش گذرانی و غیره برود، درحالی که همسرش در انتظار او به سر می برد!!!
3. هر کسی را به خانه مبر
چقدر زیبا می فرماید امیرالمومنین علیه السلام که نسبت به حفظ خانواده ات همان گونه که در بیرون رفتن آن ها از خانه مراقبت داری، در وارد شدن مرد نامطمئن هم مراقبت داشته باش.
امین زن نسازی هیچ مردی که اینجا نقل زنبور است و انگور
هزارش مرد اگر زهد است و تقوی ز یک دیدن نپرهیزد مگر کور
البته قابل ذکر است که اگر مرد بخواهد کسی را به خانه بیاورد در ابتدا با همسرش مشورت کند تا زن هم آمادگی جهت پذیرایی داشته باشد.
توصیه هایی به آقایان
1- وقتی که او تلوزیون تماشا می کند کانال را عوض نکنید.
2- درجمع با او مهربان باشید
3- یاد بگیرید که از چه چیزی خوشش می آید برایش تهیه کنید. مثلاً از چه نوع غذای خاص.
4- اجازه بدهید احساس کندکه از بچه ها مهم تر است.
5- وقتی که برای بیرون رفتن از خانه دیر حاضر می شودبه موقعیتش توجه کنیدو مرتب نگویید که زود باش و عجله کن دیر شد، حوصله کنید تا کاملاً آماده باشد.
6- به مناسبت هایی مثلاً سالگرد ازدواج یا تولد از او عکس بگیرید.
7- بگذار ببیند که عکس او در کیف پول شماست.
8- اگر خسته است برایش چای بریز.
9- وقتی به تنهایی به مسافرت می روید به او بگویید دلتان برای او تنگ می شود.
10- گاهی با هم و دونفری به پیاده روی بروید.
11- به او بگویید که مادر خوبی برای بچه ها و همسر خوبی برای شماست.
12- به قول و قرار خود با خانمتان پایبند باشید.
13- هیچ وقت او را تحقیر نکنید چه در پیش دیگران وچه در تنهایی.
14- اگر خانمتان مدتی به خانه پدر و مادرش نرفته است پیشنهاد کنید به خانه والدینش بروید.
15- او را آشکار سازید.
16- برای او ترانه ای بخوانید.
17- اجناس استثنایی فروشگاه را برایش انتخاب کنید.
18- روزهای مخصوص را علامتگذاری کنید.
19- به او استراحت بدهید.
20- دامادی باش که عروس را روی دستهایش می برد.
21- یک کارت بابت هر روز که دور هستید به او بدهید.
22- در جایی از خانه هدیه ای برایش مخفی کنید.
23- در همه جا یادداشت بچسبانید.
24- حرف خود را روی پارچه ساتن بنویسید.
25- یک روز مرخصی بگیرید.
26- با هم در انظار ظاهر شوید.
27- حمامی گرم برایش آماده کنید.
28- قرار نهار با هم بگذارید.
29- اتومبیلی درجه یک برای گردش برایش کرایه کنید.
30- او را برای یافتن «هدیه»بفرستید.
31- بی هیچ مناسبتی برایش هدیه بفرستید.
32- برایش لباس بخرید.
33- در شب مهتابی با او قدم بزنید.
34- دوران نوجوانی را زنده کنید.
35- از او تعریف و تمجید کنید.
36- نامه ای عاشقانه برایش بنویسید.
37- برایش شعر بخوانید.
38- در زیر باران آواز بخوانید.
39- با هم در کلاسی نام نویسی کنید.
40- ترتیب سفری دریایی را با او بدهید.
41- در زیر آسمان پرستاره بخوابید.
42- نشان افتخار برایش بخرید.
43- ملکه یک روزه برای خانه تان انتخابش کنید.
44- جعبه موسیقی بخرید.
45- به او بگویید اینجا کسی چشم انتظار توست.
46- با هم غذا بپزید.
47- به او آرامش بدهید.
48- شام بخرید و به خانه بیاورید.
49- نمایشی بزرگ از دوست داشتن بدهید.
50- جشن کوچکی به افتخارش برپا کنید.
51- او را برای یک روز لوس کنید.
52- یک نوار کاست به او بدهید.
53- برایش مهمانی بگیرید.
54- به محض آنکه لامپی می سوزد، سریع آنرا عوض کنید.
55- چاقوهای آشپزخانه را تیز کنید.
56- گاهی اوقات وقتی با او صحبت می کنید، دست خود را روی بازوانش قرار دهید و او را لمس کنید.
57- وقتی خانه را ترک می کنید، او را ببوسید و از او خداحافظی کنید.
58- برای او شیرینی یا دسری را که دوست دارد، از بیرون بخرید.
59- روزی چهار بار او را در آغوش بگیرید.
60- از دست پخت و آشپزی او تعریف کنید.
61- جای گذاشتن مدارک و اسناد مهم را مانند سند خانه، پاسپورت و هر چیزی که به نظرتان مهم است به او بگویید تا او فکر نکند که به او اعتماد ندارید.
62- به احساسات او پی ببرید ودر مورد آن صحبت کنید؛ مثلاً به او بگویید امروز خوشحال به نظر می رسی؟
2-20- توصیه هایی به خانم ها
1- واکنش های طبیعی او را بپذیرید مثلاً این که صبح تا شب کار می کند. نگو که اصلاً به خانواده نمی رسی و فقط به کارت فکر می کنی.
2- انتظارت خودتان را با امکانات و توانایی های او هماهنگ سازید.
3- قبل از اینکه با کسی قول و قرار بگذارید با آقا مشورت کنید.
4- از رفتار و گفتاری که موجب رنجش همسرتان شود خودداری کنید.
5- سعی کنید که برای آقا جذاب تر باشید.
6- انتظار نداشته باشید که بین توجه به شما وتوجه به پدر و مادرش یکی را انتخاب کند.
7- شکایت های خود را به درخواست تبدیل کنید یعنی اگر از چیزی ناراحت هستید یا اگر می خواهید که کاری انجام دهید، به جای شکایت درخواست کنید.
8- اگر شوهرتان زیاد کار می کند، غذایی برای او تهیه کنید که با کار سنگین او تناسب داشته باشد وانرژی لازم را تأمین کند.
9- با شوهرت مهربان باش.
10- ویژگی های اخلاقی، فکری، روحی و … شوهرت را بشناس.
11- در مهمانی ها وجود شوهر را نادیده مگیر.
12- هرگز شوهرت را با لقب ها و اسامی تحقیرآمیز صدا مزن.
13- آبروی شوهرت را در نزد دیگران کاملاً حفظ کن.
14- از خواسته هایی که شوهرت دوست ندارد، دست بردار.
15- شوهرت به محبت تو نیازمند است اگر تو نیازش را تأمین نکنی، دیگران نیازهایش را تأمین خواهند کرد.
16- هنگام آمدن او به منزل، با وضع مناسب و ظاهری آراسته و با لبی خندان استقبال کن وپس از خوش آمدگویی، بگو:«عزیزم! خسته نباشی؛ در این مدت که تو نبودی، دلم برایت خیلی تنگ شده بود.»
17- گاهی اوقات به شوهرت بگو:«عزیزم! تو را دوست دارم.»
18- در برابر کسانی که از شوهرت بدگویی می کنند، از او به خوبی دفاع کن.
19- جلو پای شوهرت برخیز وبه او احترام کن وبه فرزندانت نیز روش احترام کردن به پدرشان را بیاموز.
20- بر سر مسایل جزیی وبی اهمیت بنای ناسازگاری با او را مگذار.
21- هرگز رفتارها و شخصیت و امکانات مردان دیگر را به رخ شوهرت مکش و از آنها تعریف و توصیف مکن.
22- چنان با شوهرت رفتار کن که هر موقع که تو را می بیند، تو را فرشته نجات بداند، نه فرشته عذاب.
23- هرگز غرور شوهرت را نشکن، که غرور تو هم شکسته می شود.
24- در برابر مشکلات زندگی به شوهرت روحیه داده و او را تشجیع کن.
25- هرگز به شوهرت مگو از تو خیری ندیده ام چرا که با این کلمه، همه نیکی ها و خوبی های تو از بین میرود
26- وسایل و لوازم و لباس هایی را که خریده است، نا چیز و کم اهمیت مشمار و از آنها عیب جویی مکن؛ اگر آن ها را هم نمی پسندی به روی خود نیاور، بپذیر واز شوهرت سپاسگذاری کن.
27- تو دلبری و شوهرت دلداده، طنّازی ها، شوخی ها، عشوه گری های خود را به شوهرت اختصاص بده.
28- از عوامل تخریب روابط مشترک(عیب جویی، اعتراض، سرزنش، تهمت، تحقیر، توهین، ایرادجویی، قهر و دعوا) بپرهیز.
29- درباره خواستگاران و دوستان قبلی خود و آرزوهایی که دربارۀ آنها داشتی فکر مکن و اسناد و مدارک، عکس، نامه، هدایا و … همه ی آنها را از بین ببر و به شوهرت نشان مده.
30- خود و شوهرت را با زنان و مردان دیگر مقایسه مکن.
31- تو که همه ی وجود و سرمایه ی گران بهایت را به او بخشیدی، چرا حاضر نیستی خطا و اشتباه او را تحمل کنی و ببخشی؟
32- اگر زنی از شوهرت تعریف و تمجید کرد، خوش غیرتی مکن و شوهرت را به خیانت متهم مساز.
33- با مردان بیگانه گرم مگیر.
34- محیط خانه را آرام، با نشاط و شاداب نگاه دار.
35- شوهر خود را همان گونه که هست بپذیر و سعی مکن او را تغییر دهی.
36- اگر دیدی شوهرت غمگین و ناراحت و عصبانی است، او را سئوال پیچ مکن.
37- اتاق خواب را مرتب ومعطر کن.
38- با افتخار شوهرت را به بستگانت معرفی کن.
39- هیچ چیز را به شوهرت ترجیح مده.
40- بهترین آرام بخش شوهرت باش تا در کنارت آرام گیرد و اندوه و ناگواری های زندگی را فراموش کند.
41- مگذار برنامه استراحت شوهرت را کسی برهم بزند، زیرا آشفته کردن خواب ، خشم او را برمی انگیزد.
42- هر چه می توانی به شوهرت خدمت کن. پیامبر اسلام(صلوات الله علیه) فرموده است:«زنی که به شوهرش لیوان آبی دهد، بهتر از عبادت یک ساله است.»
43- چیزی را که شوهرت قدرت خرید آن را ندارد، درخواست مکن. حضرت فاطمه(سلام الله علیها) چیزی از شوهرش درخواست نکرد به علی(علیهم السلام) عرض کرد: «از خدای خود حیا می کنم که از تو چیزی بخواهم که قدرت خرید آن را نداشته باشی.»
44- مطلبی که مربوط به تو و شوهرت می باشد، با کسی در میان مگذار.
45- لجبازی مکن، پیامبر اسلام(صلوات الله علیه) فرموده است:«بدترین زنان، زنی است که با شوهرش لجبازی کند.»
46-این حق را به شوهرت بده که گاهی اوقات با خودش خلوت کند.
47- شوهرت نیازمند اعتماد، پذیرش، قدردانی، تحسین، تأیید و تشویق است؛ به شوهرت به چشم یک قهرمان نگاه مکن.
48- پیامبر اسلام(صلوات الله علیه) فرمود:«هر زنی که در مقابل بداخلاقی شوهرش بردباری کند، خدوند ثواب آسیه همسر فرعون را به وی عطا خواهد کرد.»
49- در طبخ غذا مهارت کافی داشته باش و با ذوق و سلیقه، غذای خوشمزه و مطبوع برای شوهرت تهیه کن.
50- هر شب مسواک بزن وبا دهان معطر وارد بستر شو.
51- اکثر مردانی که در دام فساد و اعتیاد گرفتار شده اند، کسانی هستند که همسرانشان آنها را درک نکرده وبا دعوا و نزاع شوهر را از خانه گریزان کرده اند.
52- پیامبر اسلام(صلوات الله علیه) فرمود:«هرگاه مرد، زن خویش را به بستر فراخواند وزن سرپیچی نماید، فرشتگان تا صبح آن زن را لعنت می کنند».
53- شوهرت را از شربت شیرین همبستری محروم مکن، زیرا محرومیت های دیگری به سراغت خواهد آمد.
54- شوهرت را از نظر روحی و جنسی، چنان کامیاب کن که هوس زن دیگری را در سر نپروراند.
55- خود را به زیاد شندیدن عادت بده، نه به زیاد حرف زدن.
56- توشاهکار طبیعت و خلقت هستی، این شاهکار را در دسترس سارقان قرار مده.
نتیجه گیری
خانواده به عنوان هسته مرکزی زندگی اجتماعی، اولین نهادی است که انسان را از فردیت خود خارج می سازد عقد ازدواج قرارداد همه جانبه ای میان دو همسر است که همۀ وجود آنها را پیوند می دهد. نتیجۀ این پیوند می تواند آرامش نسبی باشد که نسیب زوجین می گردد.
دنیای امروز، دنیای اضطراب و پریشانی است و علارقم پیشرفت های حیرت انگیز علم و صنعت، در مسئله ی خانواده با مشکلات بزرگی روبه رو است. انسانها در طول تاریخ همواره در پی کشف راه هایی برای حفظ شکل طبیعی این بنیان بوده اند.
کوشش مصلحان جامعه- مخصوصاً پیامبر خدا- این بوده است که نظام خانواده یک نظام مستحکم باشد و هیچ عاملی نتواند این کانون سعاد ت را متلاشی کند.
یکی از عوامل کاهش اختلافات خانوادگی و استحکام بنیان خانواده، احترام متقابل می باشد. احترام به شخصیت، حقوق و نظرات یکدیگر موجب مودّت و صمیمیت بیشتر می شود. در نتیجه کانون خانواده از امنیت بیشتری برخوردار خواهد بود.
مشورت، خوش خلقی، خوش زبانی، خوش بینی، درک یکدیگر، قدردانی، عیب پوشی، گذشت و محبت از جمله مصادیق احترام می باشند.
با احترام صدا کردن، سلام و خداحافظی کردن، پیشواز و بدرقه رفتن، گوش دادن به سخن یکدیگر، پرستاری هنگام بیماری، دلجویی هنگام گرفتاری و آراستگی از جمله راه های عملی احترام می باشند.
منابع
* قرآن
* نهج البلاغه
1- اکبری، محمود، زندگی شیرین، چاپ پنجم، قم: انتشارات گلستان ادب، 1383
2- الهامی نیا، علی اصغر، فقه خانواده، چاپ ششم، قم: انتشارات زمزم هدایت،1391
2- داود زاده، میر ناصر، نکته عملی برای زن و شوهرها، ، چاپ اول،اردبیل : انتشارات باغ اندیشه، 1381
3- رمضانی ، قدرت الله ، زیباترین نکته ها برای شوهران، ، چاپ اول، مشهد: انتشارات پیوند با امام (ره)، 1389
4- عباسی ولدی ، محسن ، تا ساحل آرامش، ،جلد یک، قم: انتشارات جامعه الزهرا(علیهم السلام)، 1390
5- عیسی زاده، عیسی، خانواده قرآنی(ویژگی هاو وظایف اعضای آن)، ،چاپ چهارم، قم:انتشارات موسسه بوستان کتاب، 1391
6- کردیدمن، الن ، چراغ دل زنت را روشن کن، ، مترجم: عباس چینی-شیرین نوروی، چاپ دوم، تهران:انتشارات البزر، 1380
7- ماجراجو، محسن، نیازها و روابط زن و شوهر، ، چاپ چهارم، قم :انتشارات قدسیان، 1392
8- مصطفوی، جواد، بهشت خانواده، ، چاپ اول، قم: انتشارات دارالفکر، 1390
9- ملکی، حسن، با مشکلات همسرم چه کنم؟، ، چاپ چهارم، اصفهان: انتشارات حدیث راه عشق، 1388
10- موسوی، حافظ، 1000 نکته در روابط عاشقانه همسران، ، چاپ چهارم،اربیل: انتشارات نیک آموز، 1387
11- وحیدی ، محمد ،احکام خانواده(1)، ، چاپ سوم، قم: انتشارات هاجر،1388