ارتباط بین فرهنگ انتظار با فرهنگ عاشورا
| به کتاب اهمیت بدهیم » |
ارتباط بین فرهنگ انتظار با فرهنگ عاشورا
چه ارتباطی بین فرهنگ انتظار با فرهنگ عاشورا وجود دارد؟
امام زمان علیه السلام فرزند امام حسین علیه السلام است و مهم‌تر این که خون‌خواه واقعی او می‌باشد. نخستین کلامش یاد امام حسین علیه السلام است.
در القاب «ثارالله»، «وترالموتور» و «طریدالشرید» هر دو شریکند.(1) هر دو امام در هدف مشترکند. امام باقر علیه السلام می‌فرمایند:
«هنگامی که قائم قیام کند، هر آینه باطل را از بین می‌برد.»(2)
و هدف امام حسین علیه السلام نیز در زیارت اربعین آمده است:
«خون خود را تقدیم کرد تا انسان‌ها را از نادانی و گمراهی رهایی بخشد.»(3)
زمانه آن دو در انحراف فکری، فساد اجتماعی، رواج بی‌دینی و بدعت در سطح جهانی مشابه یکدیگرند. یاران هر دو از معرفت محبت و اطاعت نسبت به امام خود برخوردارند.(4)
عاشورا و انتظار
فرهنگ عاشورا زمینه ساز فرهنگ انتظار است. انتظار ادامه عاشورا است و چشم به راه حسین دیگری نشستن در کربلایی به وسعت جهان.
در زیارت عاشورا در دو قسمت از خون‌خواهی حسین علیه السلام در رکاب امام مهدی علیه السلام خبر می‌دهد.
بنا براین انتظار، انتظار انتقام عاشورا است و یاران مهدی علیه السلام همه عاشورایی‌اند. کسانی می‌توانند در رکاب حضرت مهدی علیه السلام باشند و امام حق را یاری رسانند که در مکتب عاشورا آب دیده شده و معیار حق و باطل را آموخته باشند که حسین علیه السلام خود معیار سلم و حرب و تولّا و تبّرا است.
تحقق اهداف عاشورا با قیام حضرت مهدى علیه السلام
امام حسین علیه السلام با هدف زنده ساختن احکام قرآن و سنّت پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و از بین بردن بدعت‌هایى که در نتیجه حاکمیت بنى امیّه در دین ایجاد شده بود، قیام کردند و در طول مسیر مدینه تا کربلا ضمن اشاره به انگیزه قیام‌شان فرمودند:
«من به منظور ایجاد اصلاح در امّت جدّم رسول خدا صلّی الله علیه و آله قیام کردهام مىخواهم امر به معروف و نهى از منکر کنم و به همان سیره و شیوه مرسوم جدّم پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و پدرم على بن ابى‌طالب علیه السلام عمل مىکنم.»(5)
از مجموعه سخنان امام حسین علیه السلامریال اهداف والاى نهضت عاشورا به خوبى روشن مىشود که احیاى قرآن، احیاى سنت نبوى و سیره علوى، از بین بردن کجرویها، حاکم ساختن حق، حاکمیّت بخشیدن به حقپرستان، از بین بردن سلطه استبدادى حکومت ستمگران، تأمین قسط و عدل در عرصههاى اجتماعى و اقتصادى و… از جمله آنهاست.
از طرف دیگر وقتى اهداف قیام منجى عالم بشریت و ویژگی‌هاى حکومت جهانى آن حضرت را مورد بررسى قرار مىدهیم، همین اهداف و انگیزهها حتى با تعابیر مشابه با تعابیر به کار رفته در مورد نهضت حسینى قابل مشاهده است.
حضرت على بن ابی‌طالب علیه السلام در توصیف سیره حکومتى امام مهدى علیه السلام مىفرمایند:
«هنگامى که دیگران هواى نفس را بر هدایت مقدم بدارند او [مهدى موعود علیه السلام] امیال نفسانى را به هدایت برمىگرداند و در شرایطى که دیگران قرآن را با رأى خود تفسیر و تأویل خواهند کرد، او آراء و عقاید را به قرآن بازمىگرداند. او به مردم نشان خواهد داد که چگونه مىتوان به سیره نیکوى عدالت رفتار کرد و او تعالیم فراموش شده قرآن و سیره نبوى را زنده خواهد ساخت.»(6)
امام باقر علیه السلام در روایتى مىفرمایند:
«قائم آل محمّد صلّی الله علیه و آله مردم را به سوى کتاب خدا، سنّت پیامبر صلّی الله علیه و آله و ولایت على بن ابى‌طالب علیه السلام و بیزارى از دشمنان آنان دعوت خواهد کرد.»(7)
امام صادق علیه السلام نیز مىفرمایند:
«حضرت مهدى علیه السلام تمام بدعت‌هاى ایجاد شده در دین را در سرتاسر جهان از بین خواهد برد و در مقابل، تکتک سنت‌هاى نبوى را به اجرا در خواهد آورد.»(8)
حضرت مهدى علیه السلام، منتقم خون امام حسین علیه السلام
یکى از القاب حضرت مهدى علیه السلام منتقم است. در توضیح علّت برگزیده شدن این لقب بر آن حضرت مطالب زیادى در سخنان اهل بیت علیهم السلام وارد شده است. از جمله در روایتى که از امام محمّدباقر علیه السلام نقل شده، وقتى از آن حضرت سۆال مىکنند که چرا فقط به آخرین حجّت الهى قائم گفته مىشود؟ آن حضرت در پاسخ مىفرمایند:
«چون در آن ساعتى که دشمنان، جدّم امام حسین علیه السلام را به قتل رساندند، فرشتگان با ناراحتى در حالى که ناله سرداده بودند عرض کردند: پروردگارا! آیا از کسانى که برگزیده و فرزند برگزیده تو را ناجوانمردانه شهید کردند، درمىگذرى؟ در جواب آنها خداوند به آنان وحى فرستاد که: اى فرشتگان من! سوگند به عزّت و جلالم از آنان انتقام خواهم گرفت هر چند بعد از مدّت زمان زیادى. آن گاه خداوند متعال نور و شبح فرزندان امام حسین علیه السلام را به آنان نشان داد و پس از اشاره به یکى از آنان که در حال قیام بود، فرمود: با این قائم از دشمنان حسین علیه السلام انتقام خواهم گرفت.»(9)
در تفسیر آیه «وَمَنْ قُتِلَ مظلوماً فقد جَعَلْنا لِوَلیّه سلطاناً…؛ هر کس مظلومانه کشته شود ما براى ولى او تسلطى بر ظالم قرار مىدهیم…(10)»، از امام صادق علیه السلام روایت شده است که:
«مراد از مظلوم در این آیه، حضرت امام حسین علیه السلام است که مظلوم کشته شد و منظور «جَعَلنا لِوَلیِّه سلطانا»، امام مهدى علیه السلام است.»(11)
امام باقر علیه السلام نیز تصریح مىکنند:
«ما اولیاى دم امام حسین علیه السلام هستیم. هنگامى که قائم ما قیام کند، پىگیرى خون امام حسین علیه السلام را خواهد کرد.»(12)
نتیجه
علاوه بر مشترک بودن اهداف نهضت عاشورا با قیام امام مهدى علیه السلام، در زمان حکومت جهانى حضرت ولى عصر علیه السلام، بذرها و نهال‌هاى غرس شده در جریان قیام کربلا به بار خواهد نشست و به برکت آن، جهان پر از عدل و داد خواهد شد و تمام اهداف انبیاى الهى از آدم تا خاتم تحقق خواهد یافت و بشر طعم واقعى صلح و امنیّت و سعادت را خواهد چشید.
پی‌نوشت‌ها:
1. ابن بابویه، کمال الدین، ج 1، ص 318
2. کلینی، اصول کافی، ج 8، ص 278
3. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، زیارت اربعین
4. مجلسی، بحار الانوار، ج 52، ص 308 و 386
5. بحارالانوار، ج 45، ص 6
6. بحارالانوار، ج 51، ص 130
7. الزامالناصب، ص 177
8. ینابیعالموّدة، ج 3، ص 62
9. دلائلالامامة، ص 239
10. سوره اسراء، آیه 33
11. البرهان فى تفسیر القرآن، ج 4، ص 559
12. همان، ص 560
ر از ازدواج با مردان مشرك است: «و َ لا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكاتِ حَتَّي يُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَ لا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكِينَ حَتَّي يُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَ لَوْ أَعْجَبَكُمْ» (۱) با زنان مشرك ازدواج نكنيد، تا اين كه ايمان بياورند و كنيز با ايمان از زن مشرك بهتر است، اگرچه آن زن مشرك (از لحاظ زيبايي) ماية شگفتي شما باشد و به مردان مشرك زن ندهيد تا اين كه ايمان بياورند و غلام با ايمان از مرد آزاد مشرك بهتر است، اگرچه آن مرد مشرك ماية شگفتي شما باشد. در ادامه نیز، حكمت حرمت ازدواج با مشركان را بيان كرده و مي فرمايد:«… أُولَئِكَ يَدْعُونَ إِلَي النَّارِ…» (۲) آن ها به آتش دوزخ مي خوانند. چرا كه مسير مشرك يك مسير انحرافي است، مسيري است كه به ظلمت، تباهي و جهنم ختم مي شود. در مقابل آن ها، مسير افراد مؤمن، بهشت، رحمت، مودّت و غفران است: «وَ اللَّهُ يَدْعُوا إِلَي الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ» (۳) در آيه شريفه، دعوت خداوند و مسير او به جاي دعوت و مسير افراد مؤمن بیان شده است، اين به این خاطر است كه همه دعوت مؤمنين، بلكه تمام شئون زندگي آن ها در مسير خداوند تبارك و تعالي است. مسير افراد مؤمن با مسير افراد مشرك تفاوت اساسي و فاحشي دارد، مسير فكري، عقيدتي و رفتاري آن ها مختلف است، حال چگونه با ازدواج كه يك وحدت و يگانگي لازم دارد و همراه با رحمت و مودّت است، جمع شود. بنابراين يگانگي و وحدت كه در ازدواج مطرح است با اختلاف عقيده و مذهب هرگز جمع نخواهد شد، نه تنها در دين و مذهب مي بايست يكي باشند، بلكه در اخلاق هم باید در يك مسير و در يك جهت حركت كنند. به همين جهت است كه در روايات تأكيد شده كه زن و مرد بايد «كُفو»«هم شأن» يكديگر باشند و كُفو مؤمن را افراد مؤمن و با ايمان دانسته است. از پيامبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم، سؤال شد كه كُفو چيست و چه كساني كُفو يكديگر هستند؟. حضرت فرمود: حضرت فرمودند: برخى از مؤمنين كفو بعضى ديگر مىباشند. «فَقَالُوا وَ مَنِ الْأَكْفَاءُ فَقَالَ الْمُؤْمِنُونَ بَعْضُهُمْ أَكْفَاءٌ» (۴) ۲. هم سنخ بودن در پاكدامني از نظر قرآن كريم، فطرت و طبيعتِ پاكي كه به گناهان آلوده نشده، طالب پاكي است. چنين فطرت و طبیعتي جز مجذوب پاكي نمي شوند و جز پاكي را به خود جذب نمي كند: الْخَبِيثاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ الْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثاتِ وَ الطَّيِّباتُ لِلطَّيِّبِينَ وَ الطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّباتِ(۵) زن هاي پليد براي مردهاي پليد و مردهاي پليد براي زن هاي پليد و زنان پاك براي مردان پاك و مردان پاك براي زنان پاكند. مراد از خبيث بودن كه دسته اي از زنان و مردان را متّصف به آن كرده است يا طيب بودن دسته ديگر، همان جنبه هاي عفّت و ناموسي است و لاابالي بودن نسبت به تقيّدات مذهبي، اخلاقي و ناموسي است اين معناي اوّلي آيه است، امّا از نظر ملاك و علت، معناي وسيعي دارد كه منحصر به آلودگي و پاكي جنسي نيست، بلكه هرگونه ناپاكي فكري، عملي و زباني را شامل مي شود. ۳. تواضع، توبه، عبادت خداوند، اطاعت فرمان خدا قرآن كريم، در سوره ي تحريم، شش وصف براي همسران خوب اشاره كرده و مي فرمايد: … مُسْلِمَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَيِّبَاتٍ وَأَبْكَارًا(۶) همسراني مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه كار، عابد، اطاعت كننده ي فرمان خدا … . شخصي كه مي خواهد خانه و خانواده مسلمان و با ايماني را بنا نهد، بايد قبل از هر چيز همسر مسلمان و پاكدامني را برگزیند در غیر این صورت بناي خانواده استوار نخواهد بود خیلی زود، بنيان و اساس آن سست، ناپايدار، متزلزل و آسيب پذير مي گردد. ۴. ايمان و عمل صالح قرآن کریم می فرماید: «مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثي وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً» (۷) هر كس (از مرد يا زن) كار شايسته كند و مؤمن باشد، به طور قطع او را با زندگي پاكيزه اي حيات (حقيقي) می بخشيم. ۵. تقوا خداوند کریم در جای دیگر می فرماید: «يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثي وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ» (۸) اي مردم! ما شما را از مرد و زن آفريديم و شما را ملّت ملّت و قبيله قبيله گردانيديم تا با يكديگر شناسايي متقابل حاصل كنيد، هر آينه گرامي ترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست. ۶-عفیف امام صادق عليه السّلام، در روايتي درباره ي همسر خوب مي فرمايد: هرگاه كسي از شما قصد ازدواج كرد، سزاوار است دو ركعت نماز بخواند و خدا را بخواند كه همسري عفيف، امين، با ديانت، متواضع و حافظ ناموس و اسرار… نصيب وي نمايد.»(۹) بنابراین دين مبين اسلام، در انتخاب همسر، فوق العاده توجّه داشته و پيروان خود را به دقّت و احتياط لازم دعوت نموده است. پاورقی: ۱. بقره:۲۲۱ ۲. بقره: ۲۲۱ ۳. بقره: ۲۲۱ ۴. علل الشرائع، ج۲، ص: ۵۷۸ ۵. نور:۲۶ ۶. تحريم: ۵ ۷. نحل:۹۷ ۸. حجرات:۱۳ ۹. التهذيب، ج۷، ص ۴۰۷، باب ۳۵، حديث۱