مراحل  تحقیق :

1- طرح و نقشۀ ابتدایی

طرح و نقشۀ ابتدایی در تحقیق ، مانند طرح ئاولیه ساختمان برای معمار ، طرح سیمکشی ساختمان برای برق کار یا نقشۀ مسیر راه برای راننده است . محقق دراین طرح ، کلیاتی را مورد توجه قرار می دهد؛ مانند مسافری که قبل از حر کت ؛ مقصد، زمان شروع سفر ، طول مدت سفر ، وسیلۀ سفر ، هزینۀ آن و …را مشخص می کند. مطالب مورد توجه در طرح ابتدایی عبارتند از : 1) موضوع کلی (دینی ، سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و…)، ب) نوع نوشته (مقاله ، رسالۀ علمی ، کتاب ) ؛ ج)هدف نوشته ( توصیف ، اثبات مطلب، تهیه گزارش )؛ د) روش تحقیق ( مشاهده ،عمومی، کتابخانه ای)؛ ه) نوع مخاطب (سواد آموز ، دانشگاهی ، حوزوی و…) ؛ و) حجم اثر؛ ز) مهلت ارائه اثر ؛ ح) توانایی محقق ط) هزینه تحقیق .

2) انتخاب موضوع

انتخاب موضوع کلی تحقیق ، بستگی به زمکینۀ تخصصی محقق و جهان بینی او دارد . محقق برای انتخاب موضوع باید از تجارب خود و دیگران استفاده کند . او با تامل در مطالب ذهنی خود و تحقیقات انجام شده ، ضرورت طرح موضوعات مختلف رااز نظر می گذارند و با مراجعه به کتابشناسیها و فهرستها و مشورت با متخصصان امر و با توجه به نیازها و اولویتها ، موضوعی را متناسب با مطالب مطرح شده در طرح و نقشۀ ابتدایی ، انتخاب می کند.

شرایط موضوع :

موضوع انتخابی برای تحقیق باید دارای شرایط ذیل باشد :1) اساسی و گره گشا ؛ یعنی دردهای جامعه را درمان کند؛ بنابراین به جای بررسی مثلاً «ادبیات قومی گمنام » باید به مسائل اعتقادی پرداخت.هیچ پژشکی قبل از درمان بیماری خطرناک به جراحی لکۀ صورت نمی پردازد.2) درخور توانایی محقق ؛ ( موضوعات میدانی ، گاهی نیاز به سفرهای طولانی ، زندگی دراز مدت با مردم یک منطقه و تحمل خطرات و سختیها دارد.

3) متناسب با دانش و تخصص محقق 4) مورد علاقه محقق 5) دارای منابع و ماخذ 6) اطمینان نسبی به موفقیت آمیز بودن آن 7) تکراری نباشد 8) خیالپردازانه نباشد 9) تنش دینی ، سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و …ایجاد نکند.

متاسفانه در مدرسه و دانشگاه  چیزی راجع به چگونه درس خواندن نمی آموزند . یادگیری و مطالعه ، رابطه ای تنگاتنگ و مستقیم با یکدیگر دارند، تا جایی که می توان این دو را لازم و ملزوم یکدیگر دانست. برای اینکه میزان یادگیری افزایش یابد باید قبل از هرچیز مطالعه ای فعال و پویا داشت .

شیوه صحیح مطالعه ،چهار مزیت عمده زیر را به دنبال دارد:

۱- زمان مطالعه را کاهش میدهد.

۲- میزان یادگیری را افزایش میدهد .

۳-مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی تر می کند.

۴- بخاطر سپاری اطلاعات را آسانتر می سازد.

برای داشتن مطالعه ای فعال وپویانوشتن نکات مهم درحین خواندن ضروری است تابرای مرورمطالب،دوباره کتاب رانخوانده ودر زمانی کوتاه ازروی یادداشتهای خودمطالب رامرور کرد .

یادداشت برداری ، بخشی مهم و حساس از مطالعه است که باید به آن توجهی خاص داشت . چون موفقیت شما را تا حدودی زیاد تضمین خواهد کرد و مدت زمان لازم برای یادگیری را کاهش خواهد داد. خواندن بدون یادداشت برداری یک علت مهم فراموشی است.

شش روش مطالعه :

خواندن بدون نوشتن ،خط کشیدن زیرنکات مهم، حاشیه نویسی وخلاصه نویسی، کلید برداری خلاقیت و طرح شبکه ای مغز

۱-خواندن بدون نوشتن: روش نادرست مطالعه است . مطالعه فرآیندی فعال و پویا است وبرای نیل به این هدف باید از تمام حواس خود برای درک صحیح مطالب استفاده کرد. باید با چشمان خود مطالب را خواند، باید در زمان مورد نیاز مطالب را بلند بلند ادا کرد و نکات مهم را یادداشت کرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگیر شده و حضوری فعال و همه جانبه در یادگیری داشت و هم در هنگام مورد نیاز ، خصوصا” قبل از امتحان ، بتوان از روی نوشته ها مرور کرد و خیلی سریع مطالب مهم را مجددا” به خاطر سپرد .

۲- خط کشیدن زیر نکات مهم :این روش شاید نسبت به روش قبلی بهتر است ولی روش کاملی برای مطالعه نیست چرا که در این روش بعضی از افراد بجای آنکه تمرکز و توجه بروی یادگیری و درک مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط کشیدن زیر نکات مهم می گردد .حداقل روش صحیح خط کشیدن زیر نکات مهم به این صورت است که ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را کاملا” درک کنند و سپس زیر نکات مهم خط بکشند نه آنکه در کتاب بدنبال نکات مهم بگردند تا زیر آن را خط بکشند .

۳- حاشیه نویسی :این روش نسبت بدو روش قبلی بهتر است ولی بازهم روشی کامل برای درک عمیق مطالب و خواندن کتب درسی نیست ولی می تواند برای یادگیری مطالبی که از اهمیتی چندان برخوردار نیستند مورد استفاده قرار گیرد.

۴- خلاصه نویسی : در این روش شما مطالب را میخوانید و آنچه را که درک کرده اید بصورت خلاصه بروی دفتری یادداشت می کنید که این روش برای مطالعه مناسب است و از روشهای قبلی بهتر می باشد چرا که در این روش ابتدا مطالب را درک کرده سپس آنها را یادداشت می کنید اما بازهم بهترین روش برای خواندن نیست .

۵- کلید برداری :کلید برداری روشی بسیار مناسب برای خواندن و نوشتن نکات مهم است . در این روش شما بعد از درک مطالب ، بصورت کلیدی نکات مهم را یادداشت می کنید و در واقع کلمه کلیدی کوتاهترین، راحتترین ،بهترین وپرمعنی ترین کلمه ای است که با دیدن آن، مفهوم جمله تداعی شده و به خاطر آورده می شود .

۶- خلاقیت وطرح شبکه ای مغز : این روش بهترین شیوه برای یادگیری خصوصا” فراگیری مطالب درسی است .در این روش شما مطالب را میخوانید بعد از درک حقیقی آنها نکات مهم را به زبان خودتان و بصورت کلیدی یادداشت می کنید و سپس کلمات کلیدی را بروی طرح شبکه ای مغز می نویسد ( در واقع نوشته های خود را به بهترین شکل ممکن سازماندهی می کنید و نکات اصلی و فرعی را مشخص می کنید)تا در دفعات بعد به جای دوباره خوانی کتاب ، فقط به طرح شبکه ای مراجعه کرده وبا دیدن کلمات کلیدی نوشته شده بروی طرح شبکه ای مغز ، آنها را خیلی سریع مرور کنید . این روش درصد موفقیت تحصیلی شما را تا حدود بسیار زیادی افزایش میدهد و درس خواندن را بسیار آسان می کند. و بازده مطالعه را افزایش میدهد

مطالعه بسیارو پیگیر در مسائل علمی باعث شکوفایی عقل می شود. (امام علی (ع))

علاقه به کتاب و کتابخوانی ، باید از کودکی به و جود آید. از راه های علاقه مند کردن کودکان به کتاب و کتاب خوانی ، این است که بزرگ ترها هم چنان که خود مطالعه می کنند، آثار کودکانه مناسبی را انتخاب و در فرصت های مطلوب ، برای کودکانشان بخوانند. این کار باعث می شود کودک، دوستدار کتاب و علاقه مند به کتاب خوانی پرورش یابد .

شرایط مطالعه :

1-آغاز درست : برای موفقیت در مطالعه ، باید درست آغاز کنید.

2-برنامه ریزی : یکی از عوامل اصلی موفقیت ، داشتن برنامه ریزی منظم است .

3-نظم و ترتیب : اساس هر ساز مانی به نظم آن بستگی دارد.

4- حفظ آرامش : آرامش ضمیر ناخود آگاه را پویا و فعال می کند.

5- استفاده صحیح از وقت : بنیامین فرانکلین «آیا زندگی را دوست دارید؟پس وقت را تلف نکنید زیرا زندگی از وقت تشکیل شده است .»

6- سلامتی و تندرستی : عقل سالم در بدن سالم است .

7- تغذیه مناسب : تغذیه صحیح نقش مهمی در سلامتی دارد.

8- دوری از مشروبات الکلی : مصرف مشروبات الکلی موجب ضعف حافظه می شود.

9-ورزش: ورزش کلید عمر طولانی است .

10- خواب کافی : خواب فراگیر ی و حافظه را تقویت می کند.

11-درک مطلب : آنچه در حافظه بلند مدت باقی می ماند،  یعنی مطالب است .

«بایسته های نگارش تحقیقات پایانی»

برخی  نگارش پایان نامه راتنها یک کار پژوهشی و تحقیقی می پندارند و تعدادی آن را شایستگی پژوهشی  و پاره ای آن را مشارکت دردانش  بشری  معرفی  می کنند. اما برای دست یابی  به اهداف  پژوهشی ، باید به موارد زیر دقت کافی داشته باشیم تاباتحصیل آن ها ، بر غنای کیفی تحقیقات پایانی وپایان نامه و دست یابی به اهداف ، توفیق بیشتری یابیم:

1- نیاز شناسی موضوعی

پاسخ به نیازهای واقعی مخاطبان هدف ، اهمیت بسیاری دارد. بنابراین ، تلاش علمی باید برای پاسخ گویی به نیازها در عرصه نظری یاعملی باشد؛

2-روش شناسی

بدون روشمندی ،نمی توان به نتایج قابل قبولی دست یافت. در حقیقت ، موضوع های گوناگون و نوع پزوهش ها ، نیازمند روش خاص و مختص به خود است . به عبارت دیگر ف روش تحقیق مجموعه ای از قواعد ، ابزارها و راه های معتبر و مطمئن و نظام یافته برای بررسی واقعیت ها، کشف امور مجهول و دست یابی به راه حل مسائل است ؛

3- جامع نگری

پرداختن به جنبه های گوناگون مسئله و برقراری ارتباط و انسجام منطقی و تجزیه و تحلیل علمی براساس نظریه های گوناگون برای دست یابی به اهداف ف بسیاری ضروری  است ؛

4- هدفمندی در پاسخ گویی به سوالات تحقیق

هرپایان نامه ای ، برای پاسخ به سوال و کشف حقیقی مجهول طراحی می شود. بنابراین دست یابی به سوالات مورد انتظار است ؛ سوالات تحقیق ، می تواند به د صورت کلی و فرعی مطرح شود ؛